İçeriğe atla

Toprak horizonları

Toprak katmanlarını gösteren bir profil

Horizon, kelime anlamı olarak toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir. Toprak profiline yüzeyden alta doğru bakıldığında toprağın renk, yapı ve bünye gibi fiziksel özellikleri ile asitlik, besin kapasitesi gibi kimyasal özelliklerinin değiştiği görülür. Toprak profilinde görülen bu değişme ve horizonlaşma durumuna bağlı olarak sınıflandırılmaktadır.[1]

Eğer erozyonun toprağı sahadan hızlı bir şekilde kaldırmaması koşuluyla, ayrışma bir toprak içinde bir dizi Toprak horizon çizgisine yol açar. Toprak horizonları birdenbire birinden diğerine derecelendirilebilir veya ayırt edilmesi zor olabilir. Horizon, aşağıdaki görüntülerin herhangi birinde veya tamamında farklılık gösterebilir:

  1. Ana malzemenin kırılma derecesi
  2. Organik malzemelerin içeriği ve karakteri
  3. İkincil mineral türleri ve miktarları
  4. pH
  5. Partikül boyutu dağılımı

Toprak horizonları genetik gelişme ve ana materyalden meydana gelen sapmalar (farklılıklar)’ı belirten O, A, E*, B, C, R, harfleri ile gösterilir.[2]

Toprak Horizonları

Katmanları gösteren diyagram
Kaynak: Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı

O horizonu

Organik maddeyi kapsayan üst horizon olup, burada çeşitli derecede ayrışmış organik madde ve humus yer alır. Bu horizon, sadece nemli soğuk bölgelerdeki topraklarda bitkilerden dökülen organik artıkların yeterince ayrışmamasından dolayı oluşur. Sıcak nemli bölgede, toprağa dökülen organik madde kısa süre içerisinde ayrıştığından organik horizon bulunmaz.

A horizonu

Mineral toprak tabakasının en üst katı veya O horizonunun altında olup organik maddenin karıştığı ve bu nedenle de genellikle koyu renkli olduğu toprağın yıkanma horizonudur. Yıkanmaya bağlı olarak horizondan kil gibi ince unsurlu maddeler ile bitki besin maddelerinin bir kısmı taşınmıştır. Organik maddenin etkisinden dolayı genellikle taneli yapı gösterir. Soğuk nemli bölgelerde A horizonu aşırı derecede yıkanmaya uğradığı için genellikle boz renkli ve silis bakımından zengindir. Yarı kurak –yarı nemli bölgelerde koyu renklidir. Bu horizon; A1, A2 ve A3 rumuzları ile ifade edilen alt horizonlara ayrılır. A1 organik maddenin en fazla bulunduğu horizondur, A2 yıkanmanın en fazla olduğu ve dolayısıyla A horizonunun özelliğini en iyi yansıtan orta kattır. A3 ise A horizonu ile B horizonu arasındaki geçiş horizonudur.

E horizonu

B horizonunu gösteren profil

Silikat killeri, Fe, Al, OM ve bunların farklı kombinasyonlar şeklinde taşınmalarının esas görünüm olduğu mineral horizonlardır. Altındaki B horizonundan ve üstündeki A horizonundan daha açık renktir.

B horizonu

A horizonundan yıkanan alkalı madde, killer ve çeşitli oksitlerin biriktiği horizondur. Genellikle açık renklidir, kil birikiminden dolayı da ağır bünyeli blok ve kaba blok yapı gösterir. Yarı kurak bölgelerde bu horizonun altında beyaz renkli olan kireç lekeleri yer alır. A horizonuna göre asitlik düşüktür. Kendi arasında B1, B2 ve B3 harfleri ile alt horizonlara ayrılır. B1, A ve B horizonları arasındaki geçiş horizonudur, B2 birikmenin hakim olduğu horizondur, B3 ise C horizonu ile B horizonu arasındaki geçiş katıdır.

C horizonu

Ana materyalin ayrıştığı bir horizondur. Ana materyalin özelliğini iyi şekilde yansıtır. Yumuşak ana materyaller üzerinde birkaç cm ve daha fazla kalınlıktayken sert kayalar üzerinde son derece sığdır.

R horizonu

Ana materyalin bulunduğu kattır. Ağaçların derine giden kökleri buradan besinleri alırlar.

Ana horizonlar O, A, B, C ve R büyük harfleriyle gösterilir. Farklı horizonlar türlerinin baskın özelliklerini belirtmek için ana horizon işaretlerinden sonra alt semboller sonek olarak kullanılır.

Zemin Profillerinin Horizonları için Ana Horizonların ve Alt Sembollerin Tanımlamaları
O1 Organik ayrışmamış horizon. O ufukları genellikle doğal bitki örtüsü altında toprak yüzeyinde bulunur, ama alüvyon, lös veya kül düşüşünün sedimantasyonu ile de gömülebilirler.
O2 Organik ayrıştırılmış horizon
A1Mineral toprak horizonunda organik birikim. A horizonu, nemlendirilmiş organik maddenin mineral fraksiyonu ile biriktiği elüvasyon bölgesidir.
A2Sızan ağartılmış horizon (elüte edilmiş)
A3В'ye geçiş horizonu
ABA ve В arasındaki geçiş horizonu - daha çok üst kısımda A'ya benzer
A and В Horizonun% 50'sinden daha azının В lekeleriyle dolu A2
AC geçiş horizonu, A veya C baskın değildir
В ve A A2 noktalarının kapladığı horizonun% 50'sinden azına sahip В
В B horizonu yıkanımdan gelen kireç demir, katyon ve sınırlı miktar humus ve kilin bulunduğu A horizonunun altındaki horizondur.
B1 geçiş horizonu, В ve A'ya benzer
B2 В horizonunun maksimum ifadesi
B3 C veya R'ye geçiş
C A ve B horizonlarının oluştuğu varsayılan değişen malzeme. C horizonu, A ve B horizonlarının oluştuğu değiştirilmiş materyalden oluşur.
R Konsolide ana kayadır.
Farklı horizon türleri
b Gömülü horizon
ca Kalsiyum ile horizon
cs Sezyum ile horizon
f Donmuş horizon
g Vadi horizonu
h Humuslu horizon
ir Demir birikimli horizon
m Çimentolu horizon
p Sürülmüş horizon
sa Tuz birikimli horizon
si Silika çimentolu horizon
t Kil birikimi horizon
x Fragipan horizon

Kaynakça

  1. ^ Atalay,İ., 'genel fiziki coğrafya',2005 sf.353
  2. ^ ORMANCI,İ.F.,AKGÜL,M.,'Taban arazi üzerindeki değişik toprak profillerinin oluşumu,sınıflandırılması ve özellikleri',2007 sf.3-6

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Demirci, Manisa</span> Manisanın ilçesi

Demirci, Türkiye'nin Batı Anadolu kısmında yer alan Manisa ilinin ilçelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Mineral</span> inorganik kristalleşmiş katı madde

Mineral, doğal şekilde oluşan, homojen, belirli kimyasal bileşime sahip inorganik kristalleşmiş katı bir maddedir. Buna göre minerallerin özellikleri şöyledir; doğal olarak oluşur, herhangi bir parçası bütününün özelliklerini taşır, belirli bir kimyasal formülü vardır, katı hâlde olup nadiren sıvıdır ve inorganiktir.

<span class="mw-page-title-main">Seramik</span> ısı etkisiyle hazırlanan inorganik, metalik olmayan katı

Seramik iyonik veya kovalent bağlara sahip metal ve metal olmayan inorganik bileşik içeren katı bir malzemedir. Yaygın kullanım örnekleri çanak-çömlek, porselen ve tuğladır.

<span class="mw-page-title-main">Kil</span>

Kil doğada bol miktarda bulunan bir malzemedir. Fakat saf kil bulmak oldukça zordur. Kilin içerisinde en çok kalker, silis, mika, demir oksit mineralleri bulunur. İllit, kaolinit, montmorillonit ve diğer killer diye 4 ana grup kil vardır. Genellikle 0,002 mm'den daha küçük taneli malzemeye kil adı verilmektedir. Kil sarımtırak, kırmızımtırak, esmer gibi renklerde bulunur. Bu özelliğini bileşiminde bulunan yanıcı maddeler verir. Kilin yapısı itibarıyla su çekme özelliği vardır. Bu nedenle kil daima nemlidir. Kili meydana getiren maddeler sulu alüminyum silikatlerdir. m Al2O3, n SiO2, p H2O genel kimyasal bileşim formülü ile ifade edilen kil, çok saf olduğu zaman hidrate Alümin Silikat (kaolinit) adını alır. Kaolinit'in kimyasal formülü, Al2O3 .2SiO2. 2H2O dur.

Killi topraklar, kil bölümünün hakim olduğu topraklardır. İnce çaplı kil tanecikleri arasında kalan küçük gözeneklerde suyun ve havanın hareketi güçleşmiştir. Bu nedenle kil toprakları sıkı, ıslandıkları vakit havalanmaları çok güç, ısınmaları da o derece geç olan topraklardır. Genellikle süzek değillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Asfalt</span> Yol yapımında kullanılan yapı malzemesi

Asfalt, dayanımlı akmaz halden katı hale kadar değişkenlik gösteren siyah, kahverengi ve gri tonlara sahip organik bir maddedir.

<span class="mw-page-title-main">Gübre</span> verimi artırmak için toprağa dökülen hayvansal dışkı.

Gübre, bitkinin beslenmesinde gerekli olan kimyasal elementleri sağlamak için toprağa ilave edilen herhangi bir madde.

<span class="mw-page-title-main">Kayaç</span> doğal olarak oluşan mineral agregası

Kayaç, çeşitli minerallerin veya mineral ve taş parçacıklarının bir araya gelmesinden ya da bir mineralin çok miktarda birikmesinden meydana gelen katı birikintilerdir. Kayaç terimi eski Türkçede sahre, yeni Türkçede külte ve yabancı dillerdeki rock, roche, gestein sözcükleri karşılığı kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Terra rosa</span> Toprak

Terra rosa, Akdeniz iklimi etkisi altında gelişmiş Ah/B/C horizon sıralanması gösteren yaygın bir kırmızı Akdeniz toprağı.

Yağ, oda sıcaklığında yüksek viskoziteye sahip, yüksek miktarda karbon ve hidrojen içeren, suyla karışmayan ancak diğer yağlarla kolayca karışabilen maddelerdir. Yağlar yiyecek, yakıt, boya, makine sanayii dâhil birçok değişik amaçla kullanılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Toprak</span>

Toprak, bitki örtüsünün beslendiği kaynakların ana deposudur. 1 cm toprak ortalama olarak 1000 yılda oluşur. Toprak üzerindeki ölü bitkileri yakmak toprağa çok büyük zararlar verir ve toprağı verimsizleştirir. Toprak üzerindeki ölü bitkiler ve kuru yapraklar fosilleşerek bir gübre görevi görür ve toprağın zenginleşip nem tutarak verimliliğini artırır.

<span class="mw-page-title-main">Kum</span>

Kum; bölünmüş kaya ve mineral parçacıklarından oluşan granül bir malzemedir. Çakıldan daha ince ve siltden daha kaba olur.

<span class="mw-page-title-main">Tortul kayaçlar</span>

Üç ana kayaç türünden biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde en çok görülen kayaç türüdür. Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bu kayaçlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örneklerdir. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların (sediman) taşınarak çukur sahalara biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.

<span class="mw-page-title-main">Ayrışma (jeoloji)</span>

Ayrışma, çözünme veya günlenme, yerkabuğunu oluşturan kayaçların yüzey kısımlarında fiziksel ve kimyasal etkenlerle meydana gelen değişimlerdir. Bu etkenlerin yanında atmosferdeki gazlar, sıcaklık, su, organizmalar da ayrışmada etkilidir.

<span class="mw-page-title-main">Kaliş</span>

Kaliş bir tortul kayaçtır. Sertleştirilmiş doğal çimento kalsiyum karbonat ile birleşmiş bu bağlar, çakıl,kum, kil ve alüvyon gibi diğer materyallerle birleşerek kalişi oluşturur. Dünya genelinde Aridisol ve Morrisol'un bulunduğu toprak türlerinde görülen kayaçtır. Genellikle kurak ve yarı kurak bölgeleri kapsayarak merkez ve Batı Avustralya, Kalahari Çölü, Amerika’nın bazı yüksek ovalarında, Sonora Çölü ve Suudi Arabistan'ın doğusu AL-HASA’ da bulunur. Kaliş sert toprak kalsit- beton ve Hindistan'da da dayanıklı taş kum ve çakıl karışımı (kankar) olarak da bilinir. Caliche İspanyolca bir kelime olarak bilinir. Orijinali Latincedeki calx kelimesidir. Anlamı kireç taşı(CaO)'tir.

<span class="mw-page-title-main">Alt toprak</span>

Alt toprak, üst toprağın altındaki toprak tabakası. Üst toprağa benzer şekilde, kum, silt ve kil gibi küçük partiküllerin çeşitli karışımından oluşur, ancak üst toprağa oranla çok daha düşük oranda organik madde ve humus içerir. Alt toprağın altında anakaya bulunur.. Koyu humus bulunmadığı için, alt toprak genellikle üstteki üst topraktan daha soluk renktedir. Ağaçlar gibi bazı bitkilerin daha derin köklerini içerebilir, ancak bitki köklerinin çoğu üst toprakta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Tane boyu</span>

Tane boyutu münferit tortu tanelerinin çapı veya kırıntılı kayaçlardaki lithified parçacıklardır. Terim ayrıca diğer zerre şekilli malzemelere de uygulanabilecektir. Bu, bir parçacık veya tahıl içindeki tek bir kristalin boyutunu ifade eden kristalit boyutundan farklıdır. Tek bir tane birkaç kristalden oluşabilir. Granül malzeme çok küçük kolloidal parçacıklardan kil, silt, kum, çakıl ve parke taşlarından kayalara kadar değişebilir.

<span class="mw-page-title-main">Çamurtaşı</span>

Çamurtaşı, silt ve kil parçacıklarının bir karışımını içeren silisli bir tortul kayaçtır. "Çamurtaşı" terminolojisi, kireç taşları için Dunham sınıflandırma şeması ile karıştırılmamalıdır. Dunham'ın sınıflandırmasına göre, çamurtaşı yüzde ondan daha az karbonat taneleri içeren herhangi bir kireç taşıdır. Not, bir silisiklastik çamurtaşı karbonat taneleri ile ilgilenmez. Friedman, Sanders ve Kopaska-Merkel (1992), silisiklastik kayaçlarla karışıklığı önlemek için "kireç çamurtaşı" kullanımını önermektedir.

Fiziksel olgunluğa ulaşmamış bir organizma tarafından üreme konusu için Pedogenesis sayfasına bakınız.

<span class="mw-page-title-main">Toprak eşya</span>

Toprak eşya veya çanak-çömlek, kırmızı toprak kilden yapılır ve oldukça düşük sıcaklıklarda, tipik olarak 950 ile 1050 °C sıcaklıkları arasında pişirilir. Toprak eşyalar, camlaşma noktasına kadar pişirilmez.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.