İçeriğe atla

Toponimi

Col de Port'ta otlayan inekler. Col de Port, Fransız Pireneleri'nde Ariège bölgesinde bulunan bir dağ geçididir.

Toponimi veya yer adı bilimi, yer isimlerinin (toponimlerin), onların orijinlerinin, anlamlarının, kullanımlarının ve tiplendirmesinin bilimsel araştırmasıdır. Toponimi sözcüğü Yunanca tópos (τόπος) ('yer') ve ónoma (ὄνομα) ('ad') sözcüklerinden kaynaklanır. Toponimi, her türlü adın bilimi olan onomastik bilminin bir alt dalıdır. Toponimi, sözcüklerin kökenini araştıran etimolojiden farklıdır ama çoğu zaman onunla karıştırılır. Bu konu ile uğraşanlara toponimist denir.

Toponimistler

Toponimi sözcüğü İngilizcede ilk 1876'da kullanıldı[1] ve ondan sonra diğer dillere yayıldı. O zamandan beri bu konuyla uğraşanlar arasındaki mesleki yayınlarda "yer ismi" terimi yerine kullanılır oldu. İlk toponimistler muhtemelen destan yazarları ve şairlerdi, bunlar hikâyelerinde belli yer isimlerine açıklama getirirlerdi. Bazen yer isimleri etimolojik efsanelerin kökeni olurdu, bazen bir adın yapısı veya sesine dayanarak hatalı bir anlam çıkarılırdı. Örneğin Hellespont'un (günümüzdeki adıyla Çanakkale Boğazı'nın) adı, Yunan şairlere göre, uçan bir altın koç üzerinde uçmaktayken düşüp boğulan Helle'ye atfen adlandırılmıştı. Bu ad aslında muhtemelen Pelasg dili gibi daha eski bir dilden türemiştir ve bu açıklamayı yapanlar bunu bilmiyordu. Hellespont adının, orijinde "dar Pontus" veya "Pontus girişi" gibi bir anlama sahip olduğu öne sürülmüştür, burada Pontus, Karadeniz bölgesi ve Karadeniz'in kendisinin eski çağlardaki adıydı.[2]

Yer adları yararlı bir coğrafi referans sistemidir. Bir yerden bahsederken tutarlı ve hatasız olmak gündelik hayatta akıl karışıklığına yol açmamak için şarttır. Bir toponimist, genel kabul görmüş yerel esaslar ve yöntemleri kullanarak resmî coğrafi adları belirler. Bu yapılırken Birleşmiş Milletler Coğrafi Adlar için Uzmanlar Grubu'nun ortaklığı veya istişaresi de olabilir. Bir toponimist harita ve yerel tarihe bakar, ayrıca oranın yerlileri ile görüşerek yerleşik yerel kullanımı da belirlemeye çalışır. Ad araştırması sırasında bir toponimin nasıl kullanıldığı, hangi dile ait olduğu, telaffuzu, kökeni ve anlamı, kaydedilmesi gereken önemli unsurlardır.

Araştırmacılar, bir yörenin tarihî coğrafyasının anlaşılmasında, toponimlerin önemli bir katkısı olduğunu gözlemlemişlerdir. 1954'te F. M. Powicke yer adı araştırması hakkında "arkeoloji ve tarih keşiflerini kullanır, onları zenginleştirir ve onların doğruluğunu sınar" demiştir.[3] Toponimler etnik yerleşme biçimlerini gösterir ve belli göç dönemlerinin tespitini sağlar.[4][5]

Toponimistler bir bölgedeki yer adları aracılığıyla oranın kültürünü korurlar. Tipik olarak, bir coğrafi veri tabanı oluştururlar, onunla ilişkili bilimsel yayınlar yaparlar. Toponimistler, toponimik verileri gerek matbu gerek de sayısal (Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Google Maps formatında) haritalar şeklinde kaydedip yayınlarlar.

Ayrıca bakınız

İlgili kavramlar

Toponimi

Aşağıda 'etimoloji', 'toponimi' anlamına gelmektedir.

  • Yer ismi kökenleri
  • Planet adlandırma sistemi
  • Kıta ismi etimolojileri listesi
  • Ülke ismi etimolojileri listesi
  • Ülke alt bölümleri etimolojileri listesi
  • Hidronimi
    • Avrupa nehirlerinin Latince adları
    • Nehirlerin Latince adları
    • Nehir adları etimolojilerinin listesi

Bölgesel toponimi

  • Birleşik Krallık'ta toponimi
  • Tarihsel Afrika yer adları
  • Japon yer adları
  • Alman yer adları etimolojisi
  • Avrupa'da Latince yer adları
  • Avrupa şehirlerinin diğer dillerdeki adları
  • Gana Yer Adları 12 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)

Notlar

  1. ^ "Toponymy". Oxford English Dictionary. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2010. 
  2. ^ Stewart, George Rippey (7 Ağustos 1975). Names on the Globe (1 bas.). Oxford University Press. ISBN 978-0195018950. 
  3. ^ Powicke, reviewing Armstrong, Mawer, Stenton and Dickins The Place-Names of Cumberland (1950-53) in The English Historical Review 69 (April 1954), p 312.
  4. ^ McDavid, R.I. (1958). "Linguistic Geographic and Toponymic Research". Names, 6. ss. 65-73. 
  5. ^ Kaups, M. (1966). "Finnish Place Names in Minnesota: A Study in Cultural Transfe". The Geographical Review. 56 (56). Geographical Review, Vol. 56, No. 3. ss. 377-397. doi:10.2307/212463. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rum</span>

Rum, Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde yaşamış ve Roma yurttaşı haklarına sahip olmuş halk veya kişidir. Bu kimselerin çeşitli etnisiteye sahip bireylerden oluşan bir topluluk olmalarına karşın ilerleyen zamanda bu kimselerin konuştukları Latinceyi bırakarak Yunancayı benimsemeleri ve çoğunluğun Müslümanlardan oluştuğu yerlerde yaşamaları nedeniyle daha sonradan bu kelime, Yunanistan dışında Müslüman ülkelerde oturan Yunan asıllı kimseleri ifade etmek için kullanılmıştır.

Tanrı ya da ilah, Klasik teistik inanç sistemlerinde Mutlak Varlık, Mutlak Benlik ve tüm varoluşun temel kaynağı olarak görülen varlık. Tek tanrılı inançlarda evrenin tek yaradanı ve yöneteni olarak kabul edilir. Çok tanrılı inançlarda genelde ilahların cinsiyeti bulunur ve eril olanlarına tanrı, dişi olanlarına tanrıça denir. Tektanrılı ve henoteistik inançlardaki Tanrı kavramını tanımlamak için ise sadece tanrı sözcüğü kullanılabilir.

Vlahlar veya Ulahlar, Kuzey Makedonya'da ve Romanya'da yaşayan bir etnik grup.

<span class="mw-page-title-main">Pontus</span> Karadenizin güney kıyısında, günümüz Türkiyesinin Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan bir bölge

Pontus Karadeniz'in güney kıyısında, günümüz Türkiye'sinin Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yer alan bir bölgedir. Bu ad bölgenin kıyıları ve iç kesimlerinde yer alan dağlar için, Arkaik Dönem itibarıyla burayı kolonileştiren Grekler tarafından Karadeniz'in Grekçe ismi olan: Πόντος Εὔξεινος, Pontos Eukseinos 'dan türetilerek verilmiştir. Daha sonra Eshilos'un Persler eseri ve Herodot'un Herodot Tarihi eseri dönemlerinde sadeleşerek Pontos adı kullanılmıştır.

Latince bir zamanlar Avrupa'nın ortak akademik dili idi. 18. yüzyıldan itibaren yazarlar eserlerinde ana dillerini kullanmaya başladılar. Ancak Latincede kullanılan birçok kısaltma olduğu gibi kaldı. Bunun sebeplerinden biri Latincenin basitliğidir, ancak asıl önemli sebep Latincenin hala kültür dili olmasıdır. Latince kısaltmalar günümüzde halen kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Amerika</span> Tek bir kıta veya kara kütlesi olarak birlikte ele alındığında Kuzey Amerika ve Güney Amerika

Amerika veya Amerika Kıtası, Batı Yarımküre'de Yeni Dünya olarak adlandırılan bölgede, Kuzey Amerika, Orta Amerika, Güney Amerika ve bunlara bağlı adalardan meydana gelen kıtalar ve adalar topluluğu. Amerika Kıtası, Batı Yarımküre'deki kara alanının çoğunu kapsar ve Yeni Dünya'yı oluşturur. Amerika sözcüğü birçok dilde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) anlamında da kullanıldığı için kavram karmaşasına neden olabilmektedir.

Asterisk, yıldız imi veya yıldız işareti, tipografik bir sembol veya gliftir. İsmini yıldız biçimine olan benzerliğinden alır. Asterisk ismi de geç Latince asteriscus yani "küçük yıldız"dan gelir. Bunun kökeni ise aynı anlama gelen Yunanca asteriskos sözcüğüdür. Bilgisayar bilimleriyle uğraşanlar genellikle işareti İngilizce yıldız anlamına gelen star sözcüğü ile anarlar. Zaman zaman yanlış biçimde asteriks (asterix) olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Daugava Nehri</span> Rigadan geçerek Baltık Denizine dökülen, Letonyanın en büyük nehri

Daugava (Letonca) ya da Batı Dvina Üç Baltık ülkesinden biri olan Letonya'nın başkenti Riga 'nın ortasından geçen ve Baltık Denizi'ne dökülen nehirdir. Letonya'nın en büyük nehridir.

<span class="mw-page-title-main">Bizans imparatorları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bizans imparatorları listesi, Bizans İmparatorluğu'nun imparatorları hakkında kısa ayrıntılar sağlayan ve bu uzun süren imparatorluğun başına geçmiş olan kişileri hepsini bir arada gösteren bir bilgi kaynağıdır. Bu genel olarak, tek başına imparatorluk yapmayan ya da kıdemli imparator unvanını hiçbir zaman taşımayan birçok Bizans hükümdarlarının isimlerini kapsamamaktadır.

Kelime veya sözcük, tek başına anlamlı, bir ya da birbirine bağlı birden fazla biçimbirimden (morfem) oluşan, ses değeri taşıyan dil birimidir.

Kısaltma, herhangi bir sözcük veya sözcük grubunu oluşturan harflerin bir kısmı kullanılarak oluşturulmuş kısa sözcük. Kısaltmalar tek bir harften oluşabildiği gibi, harf ve noktalama işaretlerinden veya noktalama işareti olmaksızın yan yana dizilmiş harflerden de meydana gelebilir.

<span class="mw-page-title-main">Tiber</span> İtalyada bir akarsu.

Tiber nehri, İtalya'da bir nehir. İtalya'nın üçüncü büyük nehridir ve Toskana'daki Apenin Dağları'ndan doğar, 406 km'lik bir akıştan sonra Tiren Denizi'ne dökülür. Su toplama havzası 17.375 km2'dir. Nehir, meşhur ana su yolu olarak sonunda, doğu ağzında kurulmuş olan Roma şehrine ulaşır.

Liman nehir ağızlarında biriken çökeltilerin doğal bir set oluşturmasıyla meydana gelen göl görünümlü doğal oluşumlara denir. Liman denizde ya da ırmak içlerinde oluşabilir.

Peçenekçe, 12. yüzyılda yok olana kadar Peçenekler tarafından konuşulmuş Oğuz grubuna ait olduğu düşünülen ölü bir Türk dilidir. Karadeniz'in kuzeyi, Macaristan ve Balkanlar'da konuşulmuştur.

Bu, Arapça yıldız isimleri listesidir. Batı astronomisinde kabul edilen yıldız isimlerinin çoğu Arapça, pek az miktarı Yunanca, bazıları ise bilinmeyen kökenlidir. Genellikle sadece parlak olan yıldızlar bir isme sahiptir.

Larissa, Pelasgların ve bazı Anadolu halklarının dilinde "duvar, kale, müstahkem mevki" anlamları içeren bir sözcük olup, birden fazla yerin adıdır:

<span class="mw-page-title-main">Ağustos böceği</span>

Ağustos böceği, Hemiptera takımının ağustos böceğigiller (Cicadidae) familyasından böceklerin ortak adıdır. Batılı dillerdeki cicada ve türevi isimleri, Latince (cicada) çekirge sözcüğünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Halk etimolojisi</span>

Halk etimolojisi, çözümlenmesi zor yabancı gelen bilinmedik bir formdan, daha bilindik yerli bir forma zaman içinde dönüşen ve etimolojik açıdan yanlış ve yakıştırma olan kelime ya da deyim.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de yerleşim isimlerinin değiştirilmesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'de yerleşim isimlerinin değiştirilmesi, 1913'ten günümüze Türk hükûmetlerinin Türkçe olmayan yer isimlerine karşı devam ettirdiği bir politika. Osmanlı İmparatorluğu ve sonradan Türkiye Cumhuriyeti'ndeki binlerce yer ismi bu politikayla resmî kayıtlardan silindi ve Türkleştirme çabası sonucunda daha çok kullanılan tarihsel isimler terk edilerek bilinen veya yeni düzenlenmiş Türkçe isimlerle değiştirildi. Hükûmetler bu tür isimlerin "yabancı veya bölücü" olduğu iddiasıyla isim değişikliklerini gerçekleştirdi. Değiştirilen isimler genellikle Arapça, Bulgarca, Ermenice, Gürcüce, Kürtçe, Çerkesçe, Lazca, Süryanice, Yunanca ve Zazaca dillerindeydi.

Egzonim, bir coğrafi adın ait olduğu ülkenin ana dilinden farklı olarak başka bir dildeki yazılışına verilen isimdir. Endonim ise, resmî ve iyi yerleşmiş bir dildeki coğrafi yer, halk ve dillerin isimlerine verilen addır. Örneğin, Almanya için kullanılan "Deutschland", Almanca ve/veya Alman ulusu mensubu için kullanılan Deutsch kelimeleri endonim, "Germany"/"German", Türkçedeki "Almanya"/"Alman" kelimeleri ise egzonimdir. Diğer bir örnek olarak Gürcistan için kullanılan "Georgia" egzonim, "Sakartvelo" ise endonimdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.