İçeriğe atla

Toplantı ve gösteri özgürlüğü

Bir makale serisidir
Özgürlük
Konseptler
Tiplerine göre
Haklarına göre

Toplanma ve gösteri özgürlüğü, bireylerin ve kurumların düşüncelerini açığa vurmak amacıyla toplanabilmelerini ve yürüyüş ya da başka yöntemlerle gösteri yapabilmelerini öngören özgürlüktür. İnsan hakları ve Siyasi özgürlükler kapsamında değerlendirilir.

Kavram ve kapsam

"Sammankomsten" ("Buluşma"): Orijinali İsveç Ulusal Müzesi'nde sergilenmekte olan İsveçli dışavurumcu ressam Ester Almqvist'in 1929 tarihli yağlıboya çalışması, Birleşmiş Milletler tarafından İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin kurulmasını gösteren bir anma motifi olarak seçilmiştir. (Paragraf 20: Toplanma Hakkı)

Barışçıl toplanma ve gösteri özgürlüğü, insanların bir araya gelme ve fikirlerini toplu olarak ifade etme, teşvik etme ve savunma konusunda bir insan hakkı ve siyasi özgürlük olarak tanımlanır.[1]

Bu hakkın temelindeki "toplanma" kavramı, kişilerin ortak menfaatlerini koruma, savunma veya tartışma amaçlarıyla önceden organize olarak geçici olmak suretiyle bir araya gelmelerinden oluşur. Avrupa Komisyonu'na göre toplantı, bir fikrin veya amacın açıklanması için kişilerin halka açık veya kapalı yerlerde toplantı veya yürüyüş yapmak ya da gösteri düzenlemek gibi şekillerde bir araya gelmesi şeklinde gerçekleştirilebilir. Bu toplantıların barışçıl olması gerekmektedir, yani asayişi bozacak nitelikteki toplantılar bu kapsama girmemektedir. Bu nedenle, asayişi sağlamak ve/veya korumak için toplantı düzenlemenin bildirimde bulunma, izin alma gibi şartlara bağlanmasının bu hakkın ihlaline yol açmayacağı belirtilmiştir. Ayrıca devletin bu hakka yalnızca karışmama yoluyla hakkı temin etmesi durumu söz konusu değildir; gerektiğinde devletin bu özgürlük için gerekli tedbirleri alması gerekir.[2]

Bazen birbirinin yerine kullanıldığı da görülen, toplanma ve gösteri özgürlüğü ile örgütlenme özgürlüğü terimleri, halka açık yerlerde toplanabilme özgürlüğü ile bir derneğe katılabilme özgürlüğü arasında ayrım yapmak için kullanılabilir. Toplanma özgürlüğü protesto hakkı bağlamında sıklıkla kullanılırken, örgütlenme özgürlüğü çalışma hakları gibi alanlarda kullanılır.[3]

Temel hak ve özgürlüklerin en önde gelen örneklerinden olan bu özgürlük, düşünce özgürlüğünü tamamlayıcı bir nitelik taşır. Kişilerin toplantılar yaparak siyasal düşünce ve irade oluşumuna katılması demokratik toplumun vazgeçilmez öğelerindendir. Siyasal iradenin oluşumu büyük ölçüde toplantılarda gerçekleşen bir toplumsal iletişime bağlıdır. Ayrıca toplantılar açıklanan düşüncelerin güç kazanmasına yardım ederler. Demokrasilerde en güçlü siyasal mücadele araçlarından biri olan toplantı ve gösteri özgürlüğü, 19. yüzyıldan bu yana birçok ülkede anayasayla güvence altına alınmıştır. Bu düzenlemelerde genellikle toplantı ve gösteri özgürlüğünün izne ya da bildirime bağlı olmaksızın kullanılabileceği, yalnızca açık hava toplantıları için yasayla sınırlama getirilebileceği hükmü yer alır.

Ayrıca kolluk kuvvetlerinin yasal toplantı ve gösterilerin güvenliğini sağlama yükümlülüğü belirtilir. Kolluk kuvvetlerinin müdahalesine ise yalnızca toplantı ya da gösterinin barışçıl niteliğini yitirmesi ve yasadışı eylemlere yol açması durumunda izin verilir. Hukuka göre toplantı ve gösterilerin sınırlandırılmasında "gerçek bir tehlike"nin var olup olmadığına bakılmalıdır. Ancak o zaman devletin bu hakkı kısıtlaması haklı görülebilir.

Bina hizmeti işçilerinin Kaliforniya'nın Santa Monica şehrinde MTV binası önünde gerçekleştirdiği grev. Sendika tarafından gerçekleştirilen grev, toplantı ve örgütlenme özgürlüğünü kullanmanın bir yolu olsa da, burada gerçekleşen işçi hareketlerinin, bu sinyal kontrollü kavşaktaki araç trafiğinin yaya olarak engellenmesiyle, Kaliforniya Araç Kodu § 21950 (b) gibi yerel yasaları veya eyalet yasalarını ihlal edebilmektedir.[4]
2011 yılındaki Occupy Oakland gösterilerinde ABD Anayasası'ndan yapılmış bir alıntı.

İnsan hakları belgeleri

Toplantı ve gösteri özgürlüğü, yukarıda değinilenlerin yanı sıra, aşağıdaki insan hakları belgelerinde de yer almaktadır:

Toplanma ve gösteri özgürlüğünü tanıyan ulusal ve bölgesel anayasalara örnekler şöyle sıralanabilir:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ McBride, Jeremy (2005). Freedom of Association, in The Essentials of... Human Rights (İngilizce). Londra: Hodder Arnold. ss. 18-20. 
  2. ^ Erdoğan 2016, ss. 233-234.
  3. ^ Örnek olarak, NAACP v. Claiborne Hardware Co., 458 U.S. 898 (1982); Healey v. James, 408 U.S. 169 (1972); Brotherhood of Railroad Trainmen v. Virginia, 377 U.S. 1 (1964); United Mine Workers v. Illinois State Bar Assn., 389 U.S. 217 (1967) gösterilebilir.
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (İngilizce). California Legislative Information. 1959. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  5. ^ "Constitution of Bangladesh: Chapter III". Prime Minister's Office. 24 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2011. 
  6. ^ "Human rights in the UAE". 1 Temmuz 2019. 5 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  7. ^ Citizensinformation.ie. "Fundamental Rights under the Irish Constitution" (İngilizce). www.citizensinformation.ie. 14 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2018. 
  8. ^ (eISB), electronic Irish Statute Book. "electronic Irish Statute Book (eISB)" (İngilizce). www.irishstatutebook.ie. 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2018. 
  9. ^ Riksdagsförvaltningen. "Kungörelse (1974:152) om beslutad ny regeringsform Svensk författningssamling 1974:1974:152 t.o.m. SFS 2018:1903 - Riksdagen" (İsveççe). www.riksdagen.se. 11 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020. 
  10. ^ "The Italian Constitution" (PDF). The official website of the Presidency of the Italian Republic. 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Rusya Anayasası: Madde 30". Adopted at National Voting. 12 Aralık 1993. 2 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. 
  • Erdoğan, Mustafa (2016). İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku (5. bas.). Ankara: Orion Kitabevi. ISBN 978-9944-769-63-1. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Toplantı ve gösteri özgürlüğü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İnsan hakları</span> İnsanlığın evrensel değerleri

İnsan hakları, tüm insanların sadece insan olmakla sahip olduğu temel hak ve özgürlüklere denir. İnsan hakları; ırk, ulus, etnik köken, dış görünüş, din, dil,ense ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanların yararlanabileceği haklardır. Bu hakları kullanmakta herkes eşittir. Diğer yandan insan hakları terimi bir ideali içerir. Bu terimi kullananlar, bu alanda olanı değil, olması gerekeni dile getirirler.

<span class="mw-page-title-main">İnsan Hakları Evrensel Bildirisi</span> BM İnsan Hakları Komisyonunca 1948de kabul edilen bildiri

İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu'nun Haziran 1948'de hazırladığı ve birkaç değişiklik yapıldıktan sonra 10 Aralık 1948'de, BM Genel Kurulunun Paris'te yapılan 183. oturumunda kabul edilen 30 maddelik bildiridir.

<span class="mw-page-title-main">İfade özgürlüğü</span> kişinin görüş ve fikirlerini iletme hakkı

İfade hürriyeti, ifade özgürlüğü, Birleşmiş Milletler tarafından İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde ilan edilen, birçok ülke tarafından kabul edilen, bireylerin veya toplulukların fikir ve görüşlerini sansür, yasal yaptırım veya tehdit korkusu olmaksızın ifade etme hakkıdır. Birçok devlet ifade özgürlüğünü anayasal koruma altına almıştır. Konuşma özgürlüğü ve ifade özgürlüğü siyasal bağlamda dönüşümlü olarak kullanılan terimler olsa da, ifade özgürlüğünün hukuki anlamı, iletişim araçları arasında fark gözetmeksizin bilgi ve fikirlerin aranması, erişilmesi ve yayılmasına yarayan her tür faaliyeti kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi</span> Avrupada insan haklarını ve temel özgürlükleri korumak amacıyla hazırlanan sözleşme

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 4 Kasım 1950'de İnsan Hakları Bildirisinde bulunan hakları topluca güvence altına almak için Avrupa Konseyi üyelerinin üzerinde anlaştıkları metindir.

Polonya Anayasası, 2 Nisan 1997'de kabul edilmiş olup Polonya’da halen yürürlükte olan anayasadır. Resmi adıyla Polonya Cumhuriyeti Anayasası, Komünizm’in etkisine son vermek için 1992’de getirilen geçici değişiklikleri kaldırmış ve “sosyal adalet ilkelerini uygulayan bir hukuk devleti” kurmuştur. Polonya Millet Meclisi tarafından 2 Nisan 1997'de kabul edilmiş, 25 Mayıs 1997'de halkoylamasıyla onaylanmış ve 17 Ekim 1997'de yürürlüğe girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Basın özgürlüğü</span> Çeşitli medya aracılığıyla iletişim ve ifade özgürlüğü

Basın özgürlüğü, haber, fikir ve düşünceleri, çoğaltıcı araçlarla, serbestçe açıklayabilmek özgürlüğüdür. Bilgi ve düşünceleri serbest olarak toplayıp, yorum ve eleştiri yaparak çoğaltabilmek ve bunları serbest olarak yayımlayıp dağıtabilmek haklarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri'nde insan hakları</span> İnsan hakları

ABD'de insan hakları, ABD Anayasası ve anayasada yapılan değişikliklerle korunur.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de insan hakları</span>

Çin'de insan hakları, Çin hükûmeti, diğer ülkeler, uluslararası sivil toplum kuruluşları ve iç muhalifler arasındaki bir tartışma konusudur. ABD Dışişleri Bakanlığı, Uluslararası Af Örgütü ve İnsan Hakları İzleme Örgütü gibi kuruluşlar Çin hükûmetini vatandaşlarının ifade, hareket ve din özgürlüklerini kısıtlamayla suçlamaktadır. Çin hükûmetiyse ülkenin "ulusal kültürü" ve gelişmişlik düzeyi bağlamında siyasi hakların yanı sıra ekonomik ve sosyal hakları da içeren "daha geniş" bir insan hakları tanımını savunmakta ve buna dayanarak ülkede insan hakları alanında gelişme olduğunu iddia etmektedir. Çin bunların yanı sıra anayasasında sadece vatandaşlık haklarını değil, "Dört Ana İlke"nin de yer aldığını; yasal açıdan Dört Ana İlke'nin vatandaşlık haklarından üstün olduğunu, bu nedenle de kendilerine göre bu ilkeler için tehdit oluşturan kişilerin tutuklanmasının yasal zemini olduğunu belirtmiştir. Çin hükûmetine göre bu ilkelere uyan herkes tüm Çin vatandaşlık haklarından yararlanabilir.

Kuzey İrlanda Sivil Haklar Derneği, 1960'ların sonunda ve 1970'lerin başında Kuzey İrlanda'da sivil haklar için kampanya yürüten bir kuruluştur. 29 Ocak 1967'da Belfast'ta kurulan derneğin ilk üyeleri arasında Birlikçi siyasetçiler de bulundu ve yönetim kurulunda Genç Birlikçi Robin Cole yer aldı. Örgütün çekirdek kadrosu ise daha evvel Ağustos 1966'da Wolfe Tone Toplumları ve İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) arasında Maghera'da düzenlenen toplantıda bir araya gelmişti. Görünürde istihdam ve konut alanlarında Roma Katoliklerine karşı ayrımcılıklar, seçim sınırlarının manipüle edilmesi, İrlanda çingenelerinin hakları ve nükleer silahsızlanma gibi konularda sosyal adalet talep etmek amacıyla oluşturuldu.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde insan hakları</span>

Sovyetler Birliği, Komünist Parti üyelerinin devlet kurumları ile diğer örgütlerdeki tüm kilit pozisyonları elinde bulundurduğu sosyalist federasyondu. Medeni ve siyasi haklar büyük bir ölçüde sınırlandırılmış ve nüfusun tamamı devlet ideolojisi ile politikalarını desteklemek için seferber edilmişti. Özgür sendikalar, özel şirketler, resmî olarak izin verilmemiş kiliseler ya da muhalefet siyasi partiler gibi bağımsız siyasi eylemler kabul edilmemekteydi. Devletin Marksizm-Leninizm ideolojisine olan bağlılığı Sovyet vatandaşlarının özel mülkiyet haklarını sınırlandırmaktaydı. 1960'larda Sovyet insan hakları eylemcilerinin belirttiği üzere 1936 Anayasasının resmî hükümleri ile doğrudan tezat oluşturmaktaydı. 1970'lerin sonuna kadar yürürlükte olan bu anayasa toplanma ve dernek kurma özgürlüğü gibi çeşitli hakları garanti altına almaktaydı.

Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'nın uyarlanmasından sonra (1995), Azerbaycan'da yasal reformlar kapsamında demokratik ilkelere ve uluslararası hukukun gerekliliklerine uygun olarak yeni yasal düzenlemeler ve değişiklikler yapılmıştır. Genel olarak, Azerbaycan Anayasasında temel insan ve sivil hakları ve özgürlükleri ile ilgili 48 madde bulunmaktadır. Anayasanın 3. bölümü özellikle Azerbaycan vatandaşlarının insan hakları, mülkiyet hakları, eşitlik hakları, fikrî mülkiyet hakları, medeni haklar, sanıkların hakları, grev hakkı, sosyal güvenlik hakkı, oy kullanma hakkı ve ifade, vicdan ve düşünce özgürlüğü haklarını kapsamaktadır. 28 Aralık 2001 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Millet Meclisi, Azerbaycan Cumhuriyeti İnsan Hakları Komisyonu adında bir kurumun kurulması için anayasa kanununu kabul etti ve 5 Mart 2002'de cumhurbaşkanı bunun uygulanması, yasal çerçevesinin oluşturulması ve işleyişi hakkında bir kararname imzaladı.

<span class="mw-page-title-main">Moldova'da LGBT hakları</span>

Moldova'da lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT) bireyler, LGBT olmayan insanların karşılaşmadığı yasal ve toplumsal zorluklara uğrayabilir. Karşı cins çiftlerine mevcut olan haklar ve menfaatlar, hemcins çiftlerinin başta olduğu hanehalklarına mevcut değildir. Ülkede hemcins birliktelikleri tanınmamaktadır, bu nedenle hemcins çiftlerine çok az yasal korunma mevcuttur. Buna rağmen, işyerinde cinsel yönelime dayalı ayrımcılık yasaktır ve hemcins cinsel ilişkileri 1995 yılından beri yasaldır.

Türkiye'de toplantı ve gösteri özgürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın kişilerin temel hak ve ödevleriyle ilgili toplantı hak ve hürriyetleri başlığı altında düzenlenmiştir. Toplanma eylemi kişilerin ortak menfaatlerini koruma, savunma veya tartışma amaçlarıyla önceden organize olarak geçici olmak suretiyle bir araya gelmelerinden oluşur. Temel hürriyetler sınıfında yer alan toplanma hürriyeti ilk kez Türk Anayasası'na 1924 Anayasası'nın 70 ve 79. maddeleri ile girmiştir.

Sivil özgürlükler, liberal hükûmetlerin yasama ya da adli yorum yoluyla tanıdığı garantileri ve özgürlükleridir. Terimin kapsamı ülkeler arasında farklılık gösterse de, sivil özgürlükler vicdan özgürlüğü, basın özgürlüğü, din özgürlüğü, ifade özgürlüğü, toplantı ve gösteri özgürlüğü, güvenlik ve özgürlük hakkı, gizlilik hakkı ile kanun ve gerekli süreç çerçevesinde eşit muamele görme hakkı, adil yargılanma hakkı ve yaşam hakkı içerebilir. Diğer sivil özgürlükler mülk edinme hakkı, kendini savunma hakkı ve bedensel dürüstlük hakkını içerir. Sivil özgürlükler ve diğer özgürlük türleri arasındaki ayrımlarda, pozitif özgürlük ve haklar ile negatif özgürlük ve haklar arasında ayrımlar bulunmaktadır.

İnternete erişim hakkı, tüm insanların ifade ve düşünce özgürlüğü ile diğer temel insan haklarını kullanmak ve bunlardan yararlanmak için İnternet'e erişebilmesi gerektiğini belirten bir görüştür. Ayrıca devletlerin İnterneti geniş çapta erişilebilir olmasını sağlama sorumluluğu olduğu ve bireylerin İnternete erişimini makul olmayan bir şekilde kısıtlayamayacağını da vurgular.

<span class="mw-page-title-main">İsviçre'de insan hakları</span>

Avrupa'nın en eski demokrasilerinden biri olan İsviçre'de insan haklarına çok saygı duyulmaktadır. İsviçre, genelde sivil özgürlüklere ve siyasi haklara göre yapılan uluslararası sıralamalarda ilk sırada ya da en başlarda yer almaktadır. İsviçre, anayasasında insan haklarını ülkenin değer sisteminde en önemli pozisyona koymaktadır. 2016-2019 yılları için İsviçre Federal Dışişleri Bakanlığı'nın yurtdışı politika stratejisinde; barış, karşılıklı saygı, eşitlik ve ayrım gözetmeme İsviçre'nin uluslararası ilişkilerinde temelde yatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Anayasası</span> Suriye Arap Cumhuriyetinin anayasası

Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasası, 26 Şubat 2012'de kabul edildi ve 13 Mart 1973'te yürürlüğe girmiş olan anayasanın yerini aldı. Mevcut anayasa, Suriye Arap Cumhuriyeti devletinin temel işlevini özetlemektedir. Suriye'nin karakterini Arap, demokratik ve cumhuriyetçi olarak belirler. Ayrıca, Pan-Arabizm ideolojisine uygun olarak, ülkeyi Arap dünyasının bir bölgesi ve halkını Arap ulusunun ayrılmaz bir parçası olarak tanımlamaktadır.

Sanatsal ifade özgürlüğü, bir sanatçının çalışmalarını özgürce düşünebilmesi, tasarlanması, ürünün ortaya konması ve yaygınlaştırılması veya sanat eserlerinin yaygınlaştırılması ve bunun devlet veya başka bir kişi, zümre, platform tarafından müdahaleye uğramaması anlamına gelmektedir. Sanatsal ifade özgürlüğü denince sanatın herhangi bir dalında herhangi bir formu üretenlerin düşüme, tasarlama, ürünleştirme ve yaygınlaştırma aşamalarının tamamında tamamen özgür olmaları demektir. Sanatsal ifade özgürlüğü, sanatçının veya sanat eserlerinin devlet tarafından desteklenmesi ve sanat eserlerine ulaşmak isteyen kişilerin eserlere erişim hakkını güvence altına almasını da kapsayan hakların tümünü içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">1973 Suriye Anayasası</span> Suriyenin eski anayasası

1973 Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasası 13 Mart 1973'te kabul edildi ve 27 Şubat 2012'ye kadar yürürlükte kaldı. Anayasa, Suriye'nin karakterini Arap, demokratik ve cumhuriyetçi olarak tanımlar. Ayrıca, pan-Arap ideolojisine uygun olarak, ülkeyi daha geniş Arap dünyasının bir bölgesi ve halkını Arap ulusunun ayrılmaz bir parçası olarak konumlandırır. Anayasa, Arap Sosyalist Baas Partisinin gücünü sağlamlaştırdı. Anayasanın 8. maddesi partiyi "toplumda ve devlette önde gelen parti" olarak tanımlar, oysa Suriye - çoğu kez inanıldığı gibi - resmi anlamda tek partili bir sistem değildi.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Makedonya Anayasası</span>

Kuzey Makedonya Anayasası, Kuzey Makedonya'nın hükûmet sistemini ve temel insan haklarını ana hatlarıyla belirleyen kodlanmış bir anayasadır. O zamanki Makedonya Cumhuriyeti Parlamentosunda 17 Kasım 1991'de kabul edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.