İçeriğe atla

Tophane Ormanı

Tophane Ormanı
Taşaltı Boğazı
KonumŞuşa, Dağlık Karabağ, Azerbaycan
Koordinatlar39°45′0″K 46°45′0″D / 39.75000°K 46.75000°D / 39.75000; 46.75000
OluşturulmaDoğal
DurumHalka açık
Wikimedia Commons
Harita

Tophane Ormanı (Azerice: Topxana meşəsi), Azerbaycan'ın Şuşa şehrinde (de facto Artsakh Cumhuriyeti) bulunan bir orman [1] ve bir devlet koruma alanıdır.[2][3] 1988'deki yıkım iddiaları, Dağlık Karabağ'ın siyasi geleceği konusunda gerginliğe neden oldu ve sonunda Dağlık Karabağ Savaşı'nı tetikleyecek olan sivil ve etnik gruplar arası karışıklığı başlattı.

Tarihi

Tophane, Şuşa şehrinin karşısında (ve şehirden görülebilen), ancak Karkar (Taşaltı olarak da bilinir) Nehri'ni içeren derin bir geçitle kasabadan ayrılmış, hafif eğimli bir yamacın adıdır. Adı, 1795'te Şuşa kuşatması sırasında Muhammed Han Kaçar'ın toplarının bulunduğu yerden kaynaklanmaktadır.[4] Ormandan, Anar Rzayev'in ilk olarak 1970 yılında yayımlanan Vade Dolu Yılın Son Gecesi romanında bahsedilmiştir.[5] SSCB Spor Bakanı ve atletik turizm uzmanı Yevgeni Kotlyarov, 1978 yılında Karabağ'da dağ turizmi üzerine yazdığı yayında "Şuşa'daki Tophane platosunun ormanlık yamaçlarından" bahsetti.[6] Gençlik yıllarını Şuşa'da geçiren yazar Elçin Afandiyev, 1985'te yayınlanan Sovyet edebiyatı eleştirel incelemelerini içeren kitabında, "güçlü Tophane Ormanı'nın koyu mavi derinliklerine" bir genç olarak baktığından ve "ilk romanını yayınlamayı hayal etmekten" bahsetti".[7] 1988 yılının Kasım ayının başlarında, bu alan Galina Starovoitova tarafından "oldukça ince bir ağaç türüne ve bazı çalılıklara" ev sahipliği yapmaktadır şeklinde tanımlandı.[8]

Yıkım iddiaları

Ekim 1988'de Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreteri Abdurrahman Vazirov, Şuşa kasabasını karşı kıyıda genişletmek ve çevredeki kırsal bölgeye bağlamak için Hunot Boğazı boyunca bir köprü yapılması gerektiğini duyurdu. Şuşa ağırlıklı olarak Azeri nüfusluydu, ancak karşı kıyıda sadece Ermeniler yaşıyordu ve Ermeniler bu girişimin Dağlık Karabağ'daki Azeri yerleşim bölgesini genişletme girişimi olduğunu düşünüyordu. Karabağ Komitesi, bu karşı yakada sembolik bir Ermeni yapısının kurulması gerektiğine karar verdi ve 5 Kasım'da, Erivan'da Ekim Devrimi yürüyüşünün yapılacağına dair güvence karşılığında Ermenistan Komünist Partisi Merkez Komitesi'ne danıştı, inşaat için inşaat malzemeleri yüklü kamyonların gönderilmesi konusunda anlaştı. Kamyonlar ve malzemeler 7 Kasım'da Şuşa'ya ulaştı. Bu (Gregoryen takviminde) Ekim 1917 devriminin yıldönümüne denk gelmişiti - ancak Şuşa'da sokağa çıkma yasağı ilan edilmişti ve olağan Komünist geçit törenleri ve kutlamalar iptal edilmişti.[9]

Bazı kaynaklarda[] önerilen yapı bir atölye olarak tanımlanmakta iken, çoğu zaman Erivan'ın Kanaker alüminyum fabrikasındaki işçiler için bir dinlenme tesisi olarak tanımlanmaktadır.[][ <span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2020)">alıntı gerekli</span> ] 9 Kasım 1988'de Tophane'de Erivan'ın Kanaker alüminyum fabrikasındaki işçiler için bir tatil beldesi inşaat çalışmaları başladı. Çalışma izni, proje için 15 dönümlük arazi tahsis eden yakınlardaki Askeran'ın sivil yetkilileri tarafından verildi.[][ <span title="This claim needs references to reliable sources. (July 2020)">alıntı gerekli</span> ] İnşaatın başlamasına Bakü'de patlak veren bir "histeri atmosferi" eşlik etti, bu, yerel Bakü gazetelerinde basılan bilgilerle desteklendi. Aslında gazetelerden hiçbiri Şuşa'ya bir muhabir göndermedi. Milliyetçiler, bir alüminyum fabrikası yapacak olan Ermeniler tarafından "kutsal bir korunun" yıkıldığına dair hikâyeler yayınlayarak Azerbaycan basınını kontrol altına almışlardı. Amaç, popüler Azerbaycan yanlısı ve Ermeni karşıtı duyguları harekete geçirmekti. Bakinskiy Rabochiy'de (Bakü İşçisi) bir başyazı, inşaatı "Kanakerskiy Alüminyum Fabrikası'nın bir şubesi", alanı "Tophane Tabiat Tarihi Canlı Doğa Müzesi" olarak nitelendirmekteydi ve Azerbaycanlılar için Tophane'nin yıkımı "bir bardak sabır taşması" idi.[10][11] Azerbaycan radyosu, Tophane'nin "tarihi bir doğal anıt" ve bir Azerbaycan kalesinin yeri olduğunu iddia etti. Sonuç, büyüyen Dağlık-Karabağ krizinde ilk kez ortaya çıkan organize bir Azerbaycan halk hareketiydi[12] ve 17 Kasım'dan itibaren Bakü'nün Lenin Meydanı'nda Tophane'deki yıkım iddialarını protesto etmek için büyük çaplı gösteriler başladı. 17 Kasım etkinliği günümüzde Azerbaycan'da "Milli Uyanış Günü" olarak bilinen bir ulusal bayram olarak anılmaktadır.[13]

Azerbaycan kaynakları, ormanı "doğanın gerçek bir mucizesi" olarak şöyle nitelendirmektedir: "içinde bitkiler, ayılar, kurtlar, yaban domuzları, tilkiler, tavşan, geyikler, bıldırcınlar, güvercinler, çeşitli diğer hayvanlar ve kuşlar yaşar. Orman boyunca uzanan alt alpin ve alpin çayırları, derin boğazlar ve kaynaklar ziyaretçileri büyüler. Tophane'de 2000'den fazla meşe ağacının ve diğer nadir ağaç türlerinin kesilerek Ermenistan'a nakledildiği tahmin edilmektedir. Zengin flora ve faunası tahrip olmaya devam etmektedir."[14]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Territory, natural resources, historical and cultural landmarks of the Shusha District 17 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ Facts Discovered with Regard to the Destruction of Forests in the Occupied Parts of Azerbaijan 21 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Karabakh Research Centre. Azeri Community of Nagorno-Karabakh.
  3. ^ "Topxana Meşəsi Dövlət Qoruğu". 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 
  4. ^ Bakour Karapetyan, "The Roots of the Karabagh Problem", page 163.
  5. ^ Anar Rzayev. Последняя ночь уходящего года. In: Suleyman Valiyev. Горжусь тобой, мой Азербайджан (anthology of novels by Azerbaijani writers). Azarnashr: Baku, 1970.
  6. ^ Yevgeny Kotlyarov. География отдыха и туризма: формирование и развитие территориальных рекреациаонных комплексов. Mysl': Moscow, 1978.
  7. ^ Elchin Afandiyev. Поле притяжения 17 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sovetsky Pisatel': Moscow, 1987 (translated edition).
  8. ^ Yuri Rost, Armenian Tragedy. London, Weidenfeld & Nicolson, 1990. Page 78.
  9. ^ Yuri Rost, Armenian Tragedy. London, Weidenfeld & Nicolson, 1990, pages 74-77.
  10. ^ JPRS Report: "Soviet Union Political Affairs", 13 February 1989, page 60.
  11. ^ Stuart J. Kaufman, "Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War". p67.
  12. ^ Stuart J. Kaufman, "Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War", p66.
  13. ^ 1992 Azerbaijani law defining official holidays: AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU. 1992-ci il, 27 oktyabr "Archived copy". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2014. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şuşa (rayon)</span>

Şuşa Rayonu, Azerbaycan'da rayon olarak adlandırılan birinci derece idarî bölümlerden birisidir. İdarî merkezi Şuşa şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa</span> Azerbaycanda şehir

Şuşa, Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinde yer alan bir şehir. Azerbaycan'ın kültür başkenti. Şuşa rayonunun idarî merkezi olan yerleşim, 1992'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edildi ve hiçbir ülke tarafından tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto yönetimi altına girdi. 8 Kasım 2020'de ise şehir Şuşa Muharebesi sonucunda Azerbaycan kuvvetlerince ele geçirildi ve 28 yıllık fiili yönetim son buldu.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> 1988-1994 yılları arasında Karabağ bölgesinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanmış askeri bir çatışma

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen Şubat 1988-Mayıs 1994 tarihleri arasında süren savaştır. Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Özerk Oblastı</span>

Dağlık Karabağ Özerk Oblastı, 1923'te Sovyetler Birliği'nin Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde kurduğu özerk oblasttı. Başkenti Stepanakert şehriydi. Oblastın lideri, Azerbaycan Komünist Partisi Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi Komitesinin Birinci Sekreteriydi. Nüfusun çoğunluğunu etnik Ermeniler oluşturuyordu.

Askeran Çarpışması, Karabağ Savaşı'nın başlamasıyla sonuçlanan Ermeni-Azeri çarpışmasının başlangıç noktalarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Füzuli</span> Azerbaycanda şehir

Füzuli, Azerbaycan Cumhuriyeti'nde bir şehirdir. Füzuli Rayonu'nun idarî merkezidir. 1993'te Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilmiş ve Varanda (Վարանդա) adı konulmuştur. Daha sonra 2020 yılında İkinci Karabağ Savaşı ile yine Azerbaycan kontrolüne geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan Azerileri</span> Ermenistanda bir zamanlar yaşamış olan bir Türk halkı

Önceleri sayıları birkaç yüz bin kişiye ulaşan, Ermenistan'da yaşayan Azeri ve diğer Türk nüfusun (Erivanlı, Yerevanlı, "Yeraz" veya Batı Azerbaycanlı, Dağlık Karabağ Sorunu olduktan sonra sayısı artık sıfıra yaklaşmıştır. Bu yıllarda Ermenistan Azerileri Dağlık Karabağ Sorunu yüzünden, baskı ve tecavüzlere maruz kalıp, Ermenistan'ı terk etmeye mecbur kaldılar. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin bilgilerine göre, Ermenistan'da halihazırda tahminen birkaç yüz Azeri yaşamaktadır. ki, bunların çoğunluğunu bölgede yaşayan Ermenilerle evlenmiş Azerileri ve yaşlı veya hasta olduğu için Ermenistan'ı terk edemeyen Azeriler oluşturmaktadır. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin, raporuna göre, bu kişiler ayrımcılığa maruz kalmamak için adlarını değiştirmekte ve kimliklerini gizlemektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Arayik Harutyunyan</span> Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin devlet başkanı, Ermeni politikacı.

Arayik Vladimiri Harutyunyan, Kafkaslar'da uluslararası bağımsızlığı tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'de 2020'den 2023'e kadar dördüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapan Ermeni bir politikacıdır. Harutyunyan, 2007 ile 2017 yılları arasında başbakan olarak da görev yapmıştır. 2017 yılında başbakanlık kaldırılmadan önce ülkenin son başbakanıydı. Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ ablukasının ortasında 1 Eylül 2023'te istifa etti.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ sorunu</span> Dağlık Karabağ için, Azerbeycan ve Ermenistan arasında olan hak davası savaşıdır

Dağlık Karabağ sorunu, Azerbaycan ile Ermenistan arasında, Dağlık Karabağ ve Dağlık Karabağ'ı çevreleyen Ermeni kontrolündeki Azerbaycan toprakları'ndaki etnik çatışma ve toprak anlaşmazlığıdır. Bu anlaşmazlık, 27 Eylül 2020 tarihinde başlayan İkinci Dağlık Karabağ Savaşı ile son bulmaya yaklaşmıştır. Yaklaşık 3 sene sonra 19-20 Eylül 2023 tarihlerinde gerçekleşen 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları ile bölge tamamen Azerbaycan kontrolüne geçmiş ve sorun çözülmüştür. Artsah Cumhuriyeti fiilen bağımsızdı, ancak Ermenistan dahil hiçbir ülke tarafından tanınmamış bir cumhuriyetti. Çatışmanın kökeni, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıktı. Sovyetler Birliği döneminde, Josef Stalin Dağlık Karabağ bölgesini, tarihsel olarak Ermeni ve çoğunluğu Ermeni nüfusu olan Sovyet Azerbaycan'da bir özerk oblast haline getirmeye karar verdi. Mevcut çatışma, 1988'de Karabağ Ermenilerinin, Karabağ'ın Sovyet Azerbaycan'dan Sovyet Ermenistan'a devredilmesini talep ettiği zaman başladı. Çatışma, 1990'lı yılların başlarında, geniş çaplı bir savaşa dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Arkadi Gukasyan</span>

Arkadi Gukasyan, de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin üçüncü başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Albert Agarunov</span> Azerbaycanlı asker

Albert Agarunoviç Agarunov, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinde yüzbaşı olarak görev yapmış Azerbaycanlı asker. Dağ Yahudisi kökenli olan Agarunov, 1980'lerin sonlarında Sovyet ordusunda görev yapmış; askerliğini bitirince bir fabrikada çalışmak üzere Surahanı Rayonu'na dönmüştür.

Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı, Helsinki Watch'a göre 8, Azeri kaynaklara göre ise 15-50 etnik Azeri sivilin Karabağ Savaşı'nda düzensiz Ermeni birlikleri tarafından Malıbeyli, Aşağı Kuşçular ve Yukarı Kuşçular köylerine yapılan saldırılar sonucu öldürüldüğü, yüzlerce kişinin yaralandığı ve esir alındığı olaydır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Ermenileri</span>

Bakü Ermenileri, günümüzde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin başkenti olan Bakü şehrinde yaşayan ve tarihi açıdan şehirde önemli bir nüfusa sahip olmuş Ermenileri ifade eder. Ermenilerin nüfusu şehirde 19. yüzyıl civarında Bakü'nün Rus İmparatorluğu'na katılması ve petrol endüstrisi açısından merkez haline gelmesi sonucunda artmaya başlamıştır. Rus Devrimi'ne rağmen şehirde 20. yüzyıl boyunca da kentte pek çok Ermeni yaşamış olup, 1988 ile 1990 arasında şehrin neredeyse tüm Ermeni nüfusu bölgeyi terk etmiştir. Ocak 1990'da 1988 tahminlerinin y. 250.000 olarak tahmin ettiği Ermeni nüfusundan geriye 50.000 kişinin kaldığı tespit edilmiştir. Kalan nüfus ise Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce gerçekleşmiş Bakü Katliamı ile Karabağ Savaşı'nın erken dönemlerinde Bakü'yü terk etmiştir. 2009 verilerine göre şehirde 104 Ermeni yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları</span> Eskiden işgal edilmiş Azerbaycan toprakları

Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları, de jure Azerbaycan'a ait olan ve Dağlık Karabağ Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Ermenistan ve uluslararası alanda tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin askerî kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın dışında yer alan topraklardır. Günümüzde eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir bölümünü içeren Kelbecer rayonu dışında tüm rayonlar, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin eski rayonlarıyla aynıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Muharebesi (2020)</span>

Şuşa Muharebesi veya Azerbaycanlılar tarafından dile getirildiği şekilde Şuşa'nın Kurtuluşu, 4-7 Ekim 2020 tarihleri arasında de jure Azerbaycan'ın Şuşa rayonunun parçası olan ancak de facto olarak artık Azerbaycana ait olan Şuşa şehrinde gerçekleşen muharebe.

<span class="mw-page-title-main">2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması</span> 10 Kasım 2020de Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşını sona erdiren ateşkes antlaşması

2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması, 10 Kasım 2020 tarihinde Azerbaycan ile Ermenistan arasında yapılan ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı'nı sona erdiren bir ateşkes antlaşmasıdır. Antlaşma, Ermenistan'ın teslim olduğunu duyurmasının ardından 9 Kasım'da Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından imzalandı ve Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00:00 itibarıyla son verildiği açıklandı. Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.

Azerbaycan'daki Ermeniler, Azerbaycan devletinde ve onun selefi Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda yaşamış Ermenilerdir. İstatistiklere göre, 1988'de Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın patlak vermesinden önce Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde yaklaşık 500.000 Ermeni yaşıyordu. Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının bir sonucu olan Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'na giden olaylarda Ermenistan Azerileri gibi Ermeni-Azerbaycanlıların çoğu da cumhuriyetten kaçmak zorunda kaldı. Sumgayıt, Gence ve Bakü'de Ermeni nüfusuna yönelik vahşetlerin yaşandığı bildirildi. Bugün Azerbaycan'daki Ermenilerin büyük çoğunluğu, 1991 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti adı altında tek taraflı bağımsızlık eylemini ilan eden dağlık Karabağ bölgesi tarafından kontrol edilen topraklarda yaşamaktadır. Ermenistan dahil herhangi bir ülke tarafından tanınmaktadır.

Münevver Mecit kızı Rzayeva, Azeri kökenli Sovyet heykeltıraş. İlk Azeri kadın heykeltıraş olarak bilinen Rzayeva, 1992'de Azerbaycan Cumhuriyeti Onur Sanatçısı unvanına layık görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">1992 Azerbaycan Mil Mi-8 helikopterinin düşürülmesi</span>

28 Ocak 1992'de Azerbaycan Hava Kuvvetleri'ne ait bir Mil Mi-8, Şuşa şehrinin yakınlarında kızılötesi güdümlü bir füze ile vuruldu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.