Tophane Müşirliği

Tophane Müşirliği
Genel bilgiler


Kuruluş tarihi	1832
Kapanış tarihi	1908
Sonraki kurum	Tophane Nazırlığı
Türü	Müşirlik
Adres	İstanbul, Osmanlı Devleti

Tophane Müşirliği, Osmanlı İmparatorluğu'nun 30. padişahı olan II. Mahmud tarafından 1832 yılında kurulmuştur. 1908 yılına kadar hizmet veren Tophane Müşirliği aynı yıl Tophane Nazırlığı adıyla yeniden yapılandırılmıştır.^[1]

Askeri alanda birçok yeniden düzenlemeye giden II. Mahmud, 1826 yılında işlevini yitirdiğini düşündüğü Yeniçeri Ocağını kaldırarak yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediyye adlıyla çağın gereksinimlerini karşılamaya yönelik yeni bir ordu kurmuştur. Ardından mevcut Topçu Ocağını Mir-i Miran rütbesindeki Numan Ağa yönetiminde günün koşullarına uygun olarak yeniden yapılandırmıştır. Takip eden dönemde 1832 yılında Topçu Ocağı kaldırılarak yerine Tophane Müşirliği kurulmuştur. Aynı yıl Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa ilk müşir olarak Kurumun başına atanmıştır.^[1]

Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisindeki tüm savunma sanayi kuruluşları Kuruma bağlanmıştır. Bu kuruluşlar arasında Tophane, Baruthane, Fişekhane, Tüfekhane, vb. birçok kuruluş bulunmaktaydı. Aynı zamanda 1845 yılında Zaptiye Nezareti kurulana dek Beyoğlu ve Galata semtlerinin emniyetinden sorumlu tutulmuştur. Müşirliğin bir diğer önemli görevi de İstanbul ve Çanakkale boğazlarının korunmasıydı.^[1]

22 Temmuz 1908 tarihinde Seraskerlik kaldırılarak yerine Harbiye Nezareti kurulmuştur. Takip eden günlerde Tophane Müşirliği kapatılmış ve yerine Harbiye Nezaretine bağlı olarak Tophane Nazırlığı kurulmuştur. Bu durum da fazla sürmemiş yaklaşık bir sene sonra İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi kurularak tüm savunma sanayi kuruluşları bahse konu yapı altında toplanmıştır.^[1]

Tophane Müşirleri

Tophane Müşiri olarak görev yapan müşirler sırasıyla şu şekildedir:^[1]

№	Adı	Rütbesi	Görev Başlangıcı	Görev Bitişi	Not
1	Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa	Müşir	1832	16 Kasım 1832	1. kez
2	Damat Mehmed Halil Rıfat Paşa	Müşir	16 Kasım 1832	11 Kasım 1836
3	Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa	Müşir	11 Kasım 1836	1837	2. kez
4	Gözlüklü Mehmed Reşid Paşa	Ferik	1837	1844
5	Damat Mehmed Ali Paşa	Müşir	1844	10 Ağustos 1845
6	Damat Ahmed Fethi Paşa	Müşir	Ağustos 1845	1857	1. kez
7	Ahmed Vasıf Paşa	Müşir	1857	1857
8	Damat Ahmed Fethi Paşa	Müşir	1857	14 Şubat 1858	2. kez
9	Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa	Müşir	15 Şubat 1858	12 Ağustos 1858
10	Mehmed Tevfik Bey	Nazır	12 Ağustos 1858	12 Mart 1862
11	Halil İbrahim Paşa	Müşir	12 Mart 1862	29 Mayıs 1865	1. kez
12	Hasan Rıza Paşa	Müşir	30 Mayıs 1865	11 Mart 1866	1. kez
13	Mehmed Namık Paşa	Müşir	11 Mart 1866	9 Nisan 1866	1. kez
14	Halil İbrahim Paşa	Müşir	15.04.1866	Eylül 1871	2. kez
15	Ahmed Esad Paşa	Müşir	10 Eylül 1871	30 Ocak 1872
16	Halil İbrahim Paşa	Müşir	1872	1872	3. kez
17	Mustafa Paşa	Müşir	1872	14 Nisan 1872
18	Mehmed Yaver Paşa	Ferik	15 Nisan 1872	9 Temmuz 1872
19	Mustafa Asım Paşa	Müşir	20 Temmuz 1872	29 Temmuz 1872
20	Mustafa Sıtkı Paşa	Müşir	30 Temmuz 1872	10 Ekim 1872
21	Halil İbrahim Paşa	Müşir	10 Ekim 1872	22 Mayıs 1873	4. kez
22	Ali Saib Paşa	Ferik	23 Mayıs 1873	28 Temmuz 1873	1. kez
23	Seyit Paşa	Ferik-Nazır	29 Temmuz 1873	19 Nisan 1876
24	Ali Saib Paşa	Müşir	25 Nisan 1876	1876	2. kez
25	Hasan Rıza Paşa	Müşir	20 Haziran 1876	29 Eylül 1876	2. kez
26	Damat Mahmud Celaleddin Paşa	Müşir	1 Ekim 1876	3 Ocak 1878
27	Mehmed Namık Paşa	Müşir	3 Ocak 1878	12 Nisan 1878	2. kez
28	Gazi Ahmed Muhtar Paşa	Müşir	24 Nisan 1878	5 Haziran 1878
29	Mehmed Rauf Paşa	Müşir	5 Haziran 1878	3 Aralık 1878
30	Ali Saib Paşa	Müşir	29 Aralık 1878	21 Ağustos 1891	3. kez
31	Mustafa Zeki Paşa	Müşir	21 Ağustos 1891	28 Temmuz 1908

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e Turan Tanyer, “Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na”. MKE Dergisi. 1995. ss. 27-48.

İlgili Araştırma Makaleleri

Tophane-i Amire binası, 15. yüzyılda Bizans döneminde Ste. Claire ve Aya Photini kiliselerinin yer aldığı Metopon adlı bölgede kurulmuştur. Sultan II. Mehmet tarafından fetihten sonra kurulan top döküm merkezi, Osmanlı ordu ve donanmasının kullandığı askeri topların üretildiği yerdir. 1992 yılına kadar çeşitli düzenlemeler geçiren Tophane-i Amire binası, bu tarihte Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne devredilmiştir. Günümüzde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi olarak hizmete açılan bu tarihi askeri binada Tophane-i Amire Beş Kubbe, Tophane-i Amire Tek Kubbe ve Tophane-i Amire Sarnıçlar olmak üzere üç ayrı sergi holü bulunmakta ve bu mekanlarda yurtiçi ve yurtdışı sergiler düzenlenmektedir.

Tophane, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde, boğaz kıyısında bir semttir. II. Mehmet İstanbul’u fethinden sonra 1455'te Tersane-i Amire (Haliç) ve 1460 Tophane-i Amire’yi (Tophane) kurarak İstanbul’da ilk sanayi hamlesini başlatmıştır. Tophane, bu özelliği nedeniyle Osmanlı döneminde İstanbul'un en eski sanayi bölgelerinden biridir denilebilir.

Müşîr, Osmanlı Devleti'nin son dönemi ve Türkiye'nin ilk yıllarında kullanılan, günümüzdeki en yüksek askerî rütbe olan mareşale denk olan rütbe.

Topçu Ocağı, Osmanlı İmparatorluğu'nda Kapıkulu Ocakları'nın yaya kısmına mensup, top dökmek ve kullanmakla vazifeli askerlerin bağlı olduğu ocaktır.

Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn, İstanbul'da 1795 yılında kurulan; Osmanlı ordusu için topçu ve istihkâm subayı yetiştiren askerî okul. III. Selim devrinde yeniden yapılanmanın en önemli kurumlarından biri olarak 1795‘te Hasköy’de açılmıştır. 1773’te kurulan Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyun’dan sonra imparatorluğun ikinci mühendishanesidir. Örneklerini, Fransa’da Mouradgea D’Ohsson’un ve özellikle Viyana’da Ebûbekir Râtib Efendi’nin gözlemlediği askerlik ve mühendislik akademilerinden almıştır. Kuruluş sebebi Nizâm-ı Cedîd ordusunun teşkil edilmesiyle bağlantılıdır. İlk dönemiyle ilgili belgelerde Fünûn-i Harbiyye Tâlimhânesi, Mekteb-i Fünûn-i Harbiyye veya Mühendishâne-i Sultânî gibi isimlerle, ardından da Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn olarak anılmıştır.

Bahriye Nezâreti veya Bahriye Nazırlığı, Osmanlı İmparatorluğu'nda Osmanlı Donanmasından sorumlu bakanlığa verilen isimdir.

Harbiye Nazırlığı veya Harbiye Nezareti, Osmanlı Devleti'nde savaş işlerine bakmakla görevli bakanlığın adıydı. Bütün Osmanlı ordusu günümüzde yerini Millî Savunma Bakanlığına bırakmış olan bu bakanlığa bağlıydı.

Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa II. Mahmud ve Abdülmecid dönemlerinde görev yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. 2 kez Kaptan-ı Deryalık yapmıştır. İstanbul'un Çengelköy semtine adını vermiştir.

Tophane Müşiri, Osmanlı Devleti'nde 1826'dan 1908'e dek kullanılan ve topçu sınıfının komutanlarına verilen askeri unvandı.

Evkaf Nâzırlığı veya Evkaf-ı Hümâyun Nezâreti,, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde vakıf kurumlarından sorumlu olan nâzırlıktır.

Fosfor Mustafa Sıdkı Paşa 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı ordusunun yüksek kademelerinde komutanlık yapmış ve Bahriye Nazırlığına kadar yükselmiş bir askerdir. Ayrıca başta Erzurum olmak üzere birçok Osmanlı vilayetinin valiliğini yapmıştır.

Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi, 15 Mart 1950 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin her türlü silah, mühimmat, roket, araç ve gereç ihtiyaçlarını karşılamakla görevli ve Millî Savunma Bakanlığına bağlı olarak savunma sanayi alanında faaliyet göstermek amacıyla kurulan kurum. Kamu iktisadi teşebbüsü olarak kurulan MKE, 3 Temmuz 2021 tarihi itibarıyla 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile anonim şirkete dönüştürülmüştür.

Mabeyn Müşiri ya da Mâbeyn-i Hümâyun Müşiri, Osmanlı Devleti'nde 1833'ten 1908'e dek kullanılan bir Osmanlı bürokrasisi unvanıydı. Mâbeyn-i Hümâyun'un başında olan sivil paşa, görevin önemi nedeniyle en yüksek paşalık rütbesi olan Müşir olarak adlandırılırdı. İlk Mâbeyn-i Hümâyun Müşiri Ahmet Fevzi Paşa'dır ve bu göreve II. Mahmud tarafından 25 Haziran 1832 tarihinde atandı.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Rauf Paşa</span>

Mehmed Rauf Paşa, Osmanlı asker ve devlet adamı.

Gürcü Ali Saib Paşa Gürcü asıllı Osmanlı askeri. Vaktiyle Talas’a yerleşen Gürcü bir ailenin oğludur. Doğum tarihi bilinmemektedir. 1851 yılında Mekteb-i Harbiye'den Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. 1876-1877 Osmanlı-Sırp Savaşı'nda gösterdiği üstün başarılarından dolayı Müşir rütbesine terfi etti.

Mehmed Şakir Paşa Osmanlı askeri.

Asakir-i Mansure-i Muhammediye Osmanlı ordusu bünyesinde yer almış bir ocaktır. II. Mahmud tarafından Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasının ardından 7 Temmuz 1826 tarihinde kurulmuştur. Ağa Hüseyin Paşa'nın komuta ettiği ocakta Koca Hüsrev Mehmed Paşa serasker olarak görev yapmıştır. Sultan Abdülmecid tarafından 14 Haziran 1843'te ordunun ismi Asâkir-i Nizâmiye-i Şâhâne olarak değiştirilmiştir. Bu tarihten itibaren ordu kısaca Nizamiye Ordusu olarak anılmaya başlanmıştır. Asakir-i Mansure-i Muhammediye, Osmanlı İmparatorluğunun son ordusudur. 1923'te saltanatın kaldırılıp cumhuriyetin ilan edilmesiyle Türk Kara Kuvvetlerine dönüşmüştür.

Tophane Nazırlığı, Osmanlı İmparatorluğu 34. padişahı olan II. Abdülhamid döneminde 1908 yılında kurulmuştur. Nazırlık, 1832 yılında kurulan ve Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisindeki tüm savunma sanayi kuruluşlarının yönetiminden sorumlu Tophane Müşirliğinin 1908 yılında kaldırılmasıyla sonucu söz konusu Müşirliğin yerini almıştır.

Kısaca İmalat-ı Harbiye olarak bilinen İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi Osmanlı İmparatorluğu'nun 35. padişahı olan V. Mehmed hükümdarlığı döneminde savunma sanayi faaliyetlerinde bulunmak üzere Harbiye Nezâreti'ne bağlı olarak 1909 yılında kurulmuştur. Aralık 1909 tarihinde ilk İmalat-ı Harbiye Umum Müdürü olarak ferik rütbesiyle Nâzım Paşa görevlendirilmiştir. Önceki dönemlerde Tophane Müşirliği (1832-1908) ve Tophane Nazırlığı (1908-1909) adı altında faaliyetlerini sürdüren savunma sanayi kuruluşları, 1909 yılından itibaren İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi çatısı altında toplanmıştır. Kurum, öncelikli olarak I. Dünya Savaşı'nda daha sonra da Türk Kurtuluş Savaşı'nda etkin görev üstlenmiş ve dönemin şartlarında önemli çalışmalara imza atmıştır. 1921 yılında Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğünün kurulmasına değin çalışmalarını sürdürmüştür.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.