İçeriğe atla

Tong Yabgu Kağan'ın Doğu İran Seferi

Savaş

Tong Yabgu Kağan'ın Doğu İran Seferi
Göktürk-Sasani Savaşları
Tarih625[1][2]
Bölge
Sonuç Kesin Göktürk Zaferi[1][3][4]
Coğrafi
Değişiklikler
Göktürkler, İndus Nehri'ne kadar olan tüm Eftalit krallıklarına boyun eğdirdiler
Taraflar
Sasani İmparatorluğu
Eftalit Krallıkları:
Zabulistan
Kapisa-Gandhara
Khuttal
Çağaniyan
Shignan
Shuman
Badgis
Wakhan
Cüzcan
Bamiyan
Kobadiyan
Badakşan
Göktürk Kağanlığı
Komutanlar ve liderler
II. Hüsrev Tong Yabgu Kağan

Tong Yabgu Kağan'ın İkinci Doğu İran Seferi, Göktürklerle Sasaniler arasında 625 yılında yaşanmış bir savaştır. Savaş, Göktürklerin Sasanilere karşı kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

625 yılında Tong Yabgu Kağan, ordusuyla beraber Sasanilere hücum etti. Sasani İmparatorluğu'na bağlı olan Eftalit krallıklarına boyun eğdirdi.[5] Sasanileri mağlup ederek İndus Nehri'ne kadar olan tüm krallıkları fethederek Batı Göktürk Kağanlığı'na kattı.[3] Fethettiği krallıklara Türk yöneticiler atadı. Sasaniler zaten Roma'yla zorlu bir savaş yaşıyorlardı ki bir de doğuda Türkler'in baskısı altında kalmışlardı.[6] Muhtemelen Tong Yabgu Kağan'ın işgal ettiği krallıklar, Zabulistan, Kapisa-Gandhara, Khuttal, Çağaniyan, Shignan, Shuman, Badgis, Wakhan, Cüzcan, Bamiyan, Kobadiyan ve Badakşan krallıklarıydı.[5][7] Bundan sonra Tong Yabgu Kağan, Doğu İran'daki seferini durdurmuş ve onun yerine 626 yılında oğlu Böri ŞadKafkasya üzerine göndermiştir. Bunun devamında Göktürk Kağanlığı ve Sasani İmparatorluğu arasında yaşanan son savaş 627 yılında Tong Yabgu'nun Derbent'i kuşatmasıyla başlayacak ve yine Türk zaferiyle sonuçlanacaktır.

Kaynakça

  1. ^ a b Ahmet Bircan Ercilasun, Türk Kağanlığı ve Bengütaşları
  2. ^ Dani, Ahmad Hasan; Litvinsky, B. A. History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750. UNESCO. p. 370-375. ISBN 978-92-3-103211-0
  3. ^ a b Dani, Ahmad Hasan; Litvinsky, B. A. History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750. UNESCO. p. 369. ISBN 978-92-3-103211-0
  4. ^ Nöldeke, Tabari, 1973, pp. 435-478
  5. ^ a b Chavannes, Edouard; . (2006). Documents sur les Tou-Kiue (turcs) occidentaux. Classiques des sciences sociales. Chicoutimi: J.-M. Tremblay. p. 196. doi:10.1522/24885129. ISBN 978-9781412356.
  6. ^ in Dani, Ahmad Hasan; Litvinsky, B. A. (January 1996). History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750. UNESCO. pp. 370–375. ISBN 978-92-3-103211-0.
  7. ^ "The definitive annexation of Tokharistan and Gandhara to the Western Türk Empire was to take place some years later, in c. 625, when Sasanian Iran became involved in the war against Byzantium that ultimately led to its eclipse." in Dani, Ahmad Hasan; Litvinsky, B. A. (January 1996). History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750. UNESCO. pp. 370–375. ISBN 978-92-3-103211-0.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ak Hun İmparatorluğu</span> 5.-8. yüzyıllarda var olmuş bir imparatorluk

Ak Hun İmparatorluğu, dördüncü yüzyılın başlarında Isığ Gölü çevresinde Avarlar'a bağlı yaşarlarken bu yüzyılın ikinci yarısında Maveraünnehir'e ve Toharistan'a yayılmış Türk devleti. Hükümdarlık 5. yüzyılda Heftal denilen aileye geçtiğinden Eftalitler olarak da bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">Avar Kağanlığı</span> Avrasyada, Panonya ve Erdelde  egemen olmuş Türk kağanlığı

Pannonya Avarları, genellikle çeşitli kökenlerden gelen birkaç Avrasya göçebe grubunun ittifakı olarak kabul edilir. Genetik çalışmalar Avarların Kuzeydoğu Asya halkı olduğunu ve çoğunlukla Altay Dağları, Moğolistan ve Mançurya'daki Amur Nehri bölgesinden günümüz insanlarına benzediğini göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Batı Göktürk Kağanlığı</span> Göktürk devletinin ikiye ayrılmasıyla kurulmuş bir Türk devleti

Batı Göktürk Kağanlığı, Göktürk Kağanlığı'nın 582 yılında ikiye ayrılmasıyla bu ülkenin batısında Tardu tarafından kurulan tarihi Türk devletidir. 582-659 yılları arası varlığını sürdürmüştür.

Toharistan Yabguluğu, Belh ile Badahşan arasında yer alan Toharistan'da Batı Göktürk yabguları tarafından yönetilmiş Türk hükümdarlığı.

Tong Yabgu Kağan, 618 ve 630 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Tong adının, Eski Türkçe'den günümüz Türkçesine "kaplan" şeklinde çevrildiği düşünülmektedir. Bu konuya dair diğer yorumlar ise "yeterlilik" ve "tamlık" anlamına geldiğidir. Ayrıca kelimenin; ilk Türkçe döneminde kullanılan "dolu, içi boş olmayan" anlamlarına gelen; "toñ (tong)" sözcüğünden geldiği de düşünülebilir. Bu kelimenin bir başka anlamı da "son"dur.

Baga Kağan(Ch'u-lo-hou),Pinyin:葉護可汗, Sasanilerce Šāwa/Sāva/Sāba, Yabghu Qaghan-Magha Qaghan. 587- 588 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır.

Üçüncü Göktürk-Sasani Savaşı, Batı Göktürk Kağanlığı ve Sasaniler arasında gerçekleşen üçüncü ve son savaş. Önceki iki savaşın aksine Orta Asya'da değil Güney Kafkasya'da gerçekleşmiştir. Bu savaş, son Bizans-Sasani savaşının etkilerine karşı oldu ve gelecek yüzyıllarda Orta Doğu'daki güç dengelerini etkiledi.

Kuteybe bin Müslim, Emevilerin en önemli Arap komutanlarından birisi ve Horasan'ın Emevi valisidir.

Tarduş Kağan ya da Tardu, Batı Göktürk Kağanlığı'nın kurulmasını sağlayan siyasi ortamı oluşturan yabgu. Aslen bir Yabgu olmasına rağmen, yaptığı fetihlerle Türk Kağanlığı'nın genişlemesini sağlamış; İşbara Kağan ile girdiği mücadele ise ülkenin 604 yılında ikiye bölünmesiyle sonuçlanmıştır.

Bağa Şad, 7. yüzyılda yaşayan bir Batı Göktürk Kağanlığı şadıdır. Bağa Şad, Batı Göktürk kağanı Tong Yabgu Kağan'nın akrabası ve kendisine bağlı bir generalidir. Bağa Şad, Böri Şad'ın babası olduğu için; Hazar Türklerini yöneten yabgu olduğu düşünülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Türk Şahiler</span> 7.-9. yüzyıllar arasında var olmuş bir Türk hanedanı

Türk Şahileri, MS 7. ila 9. yüzyıllarda Kabil ve Kapisa'dan Gandara'ya kadar hüküm süren Batı Türk veya Türk-Eftalit kökenli bir hanedandı. Halaç etnik kökenine de sahip olabilirler. Gandara bölgesi, doğuda Keşmir krallığı ve Kanauj krallığı ile sınırında olabilir. 560'lardan itibaren Batı Türkleri, Transoksonya'dan yavaş yavaş güneydoğuya doğru genişlediler ve Baktriya ve Hindukuş bölgesini işgal ederek büyük ölçüde bağımsız yönetimler oluşturdular. Türk Şahileri, Tokaristan Yabgularının siyasi bir uzantısı olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kidarit Krallığı</span> 4.-6. yüzyıllar arasında var olmuş bir Türk devleti

Kidaritler veya Kidara Hunları, 4. ve 5. yüzyıllarda Baktriya'yı ve Orta Asya ile Güney Asya'nın bitişik bölgelerini yöneten bir hanedandır. Kidaritler, Hindistan'da Huna ve Avrupa'da Hiyonlar olarak topluca bilinen bir halk kompleksine aittir. 5. yüzyıl Bizans tarihçisi Priscus onlara Kidarit Hunları ya da "Kidarit olan Hunlar" adını vermiştir. Huna / Xionite kabileleri, tartışmalı da olsa, benzer bir dönemde Doğu Avrupa'yı fetheden Hunlarla sıklıkla bağlantılıdır. Yaklaşık bir yüzyıl sonra yerini alan Akhunlardan farklılardır.

<span class="mw-page-title-main">Yueban (kabile)</span>

Yueban veya Yuyeban — Hun boylarından biri. 160-490 yıllarında Yuebanların "Yueban Devleti" diye devletleri mevcut olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kirada</span>

Kirada modern bilim insanları tarafından kuzeybatı Hindistan'daki Gandhara bölgesinde Kidarite Hunlarının bilinen ilk hükümdarı olarak kabul edilir.

Hiung-nu boyları veya Asya Hun boyları, Çin kaynaklarında geçen Hiung-nu'ya bağlı Türk, Moğol veya Tunguz boylarıdır. Asya Hun devleti çeşitli halklardan oluşan bir konfederasyondur ve göçebe Asya Hun boyları Asya Hun devletini oluşturur.

Ermenistan Seferi, Göktürkler'in Sasani İmparatorluğu'na karşı Kafkasya bölgesinde Çorpan Tarkan tarafından başarıyla gerçekleştirdikleri bir harekâttır.

<span class="mw-page-title-main">Balalık Tepe</span>

Balalık Tepe, eski Baktriya, modern Özbekistan'da, birçok duvar resminin bulunduğu bir Orta Asya arkeolojik alanıdır. Burası, soylu bir Ak Hun klanına ait küçük, müstahkem bir malikanenin bulunduğu yerdi. Genellikle Dilberjin'deki tablodan biraz daha geç bir döneme, MS 5. yüzyılın sonlarından MS 7. yüzyılın başlarına, veya MS 6. yüzyılın sonundan MS 7. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir. Balalık Tepe'deki resimler Acına Tepe ve Kafir-kala'yı da kapsayan "Tokharistan okulunun" bir parçasıdır. Bunların ardından kronolojik olarak Soğd sanatı Pencikent gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şemsülmülk Nasr</span>

Şemsülmülk Nasr, 1068'den 1080'e kadar Maveraünnehir'de hüküm süren Karahanlı hükümdarıydı. Hanedanlığın en büyük hükümdarlarından biriydi.

Tarduş Şad, Toharistan Yabguluğu'nun ilk Yabgusudur. Tong Yabgu Kağan'ın oğluydu.