İçeriğe atla

Toktamış-Timur savaşları

Toktamış-Timur savaşları, 1386-1395 yılları arasında Altın Orda Hanı Toktamış ile Timur İmparatorluğu'nun kurucusu, savaş ağası ve fatih Timur arasında Kafkas Dağları, Türkistan ve Doğu Avrupa'da yapılan muharebelerdir. Bu savaşlar, erken Rus beylikleri üzerindeki Moğol ve Türk gücünün gerilemesinde kilit bir rol oynadı.

Arka plan

1370'lerin sonlarında ve 1380'lerin başında Timur, Toktamış'ın, amcası Urus Khan'a karşı Beyaz Orda'da üstün bir güç elde etmesine yardımcı oldu. Bundan sonra Toktamış Beyaz ve Mavi Orda'yı birleştirerek Altın Orda'yı kurdu. Kulikovskaya Muharebesindeki yenilginin ardından yok olan Türk-Moğol iktidarının tekrar Rusya'da kurulmasını sağlayan ve 1381 ve 1382 yılları arasında Rus beyliklerine karşı yapılan büyük askeri seferberliği başlattı. Altın Orda, 1360'ların başı ile 1370'lerin sonu arasında süren bir anarşi döneminden sonra, 1383'te Vorskla Nehri Muharebesinde Litvanya'yı yenerek, kısa bir süre için de olsa bölgesel bir güç olarak haline geldi. Ancak Toktamış, İran ve Orta Asya'da topraklara göz dikmişti ve bu nedenle eski müttefiki Timur'u karşısına aldı.

Savaş

Timur'un hareketleri, 1391-1392.

İlhanlı Hanedanlığı'nın son hükümdarı Ebu Said'in ölümünden sonra İran'da bir güç boşluğu ortaya çıktı. İran'ın kırılganlığı, komşularının askeri saldırılarına yol açtı. 1383 yılında Timur, İran'ın fethine başladı. 1385'te Herat, Horasan ve tüm doğu İran'ı ele geçirdi. Aynı yıl ToktamışAzerbaycan ve kuzeybatı İran'a baskın düzenledi.

Timur'un hareketleri, 1392-1396.

1386'da Tebriz şehri yağmalandı ve Toktamış zengin bir ganimet ile inzivaya çekildi. [1] 1389 ve 1391 arasında Timur kuvvetleri ile Altın Orda arasında yoğun çatışmalar yaşandı. İlk aşama olarak Timur Kunduzca Muharebesi'ni kazandı. Gerilemeye rağmen, Toktamış pozisyonunu tekrar kazandı ve 1395 baharında Şirvan'daki Timur topraklarına baskın yaptı.

1395 yılında Timur Altın Orda'ya karşı son saldırısını başlattı. [1] 15 Nisan 1395'te Terek Nehri Savaşı'nda Toktamış'ı kesin olarak bozguna uğrattı. Hanlığın tüm büyük şehirleri yok edildi: [1] Saray, Ukek, Majar, Azak, Tanais ve Astrahan. Timur'un 1395'te Altın Orda şehirlerine saldırması onun ilk Batı Avrupalı kurbanlarını doğurdu. Çünkü Saray, Tanais ve Astrahan'daki İtalyan ticaret kolonileri yok edildi. [1] Tanais kuşatması sırasında,[2] ticaret toplulukları Timur ile anlaşmak üzere temsilciler gönderdi, ama onları hileyle şehri keşif için kullandı. [1] Kırım yarımadasındaki Ceneviz kenti Kefe, Toktamış'ın eski bir müttefiki olmasına rağmen kurtuldu. [1]

Sonrası

Terek Nehri Savaşı'ndaki yenilgisinin ardından Toktamış devrildi ve yerine Edigu geçti. Toktamış Ukrayna bozkırlarına kaçtı ve Litvanya Dükü Vytautas'tan yardım istedi. İkili, 1399'da Vorskla Nehri Muharebesinde güçlerini birleştirdi, ancak Timur'un generallerinden Temur Kutlugh ve Edigu tarafından ezilerek yenildiler. 1406 yılında Toktamış Edigu'nun adamları tarafından Sibirya'da öldürüldü; Edigu ise on üç yıl sonra Toktamış'ın oğullarından biri tarafından öldürüldü. Altın Orda bu savaşlardan sonra hiçbir zaman kendine gelemedi. 15. yüzyılın ortalarında, daha küçük kağanlıklara bölündü: Kazan hanlığı, Nogay Ordası, Kasım Hanlığı, Kırım Hanlığı ve Astrahan Hanlığı. Böylece Rusya'daki Tatar-Moğol gücü zayıfladı ve Rusya üzerindeki 1480 yılında meydana gelen kanlı Moğol fethinin bir hatırlatıcısı olan 'Tatar boyunduruğu', Ugra Nehri üzerindeki Büyük duruş (Great standing on the Ugra River) ile kesin olarak sarsıldı. Altın Orda'nın son kalıntısı 1502'de Kırım Hanlığı tarafından yok edildi ve Altın Orda'nın parçalanmasından sonra ortaya çıkan kağanlıklar, 1550'ler ve 17. yüzyılın başlarında Moskova Knezliği tarafından ilhak edildi. Kırım Hanlığı, Osmanlı koruması altında 1783 yılına kadar hayatta kaldı. Kazak hanlığı 19. yüzyılın ortalarına kadar hayatta kaldı. Buhara ve Hiva hanlığı da 19. yüzyılın sonlarına kadar hayatta kaldı.

Dipnotlar

  1. ^ a b c d e f Bernardini 2017.
  2. ^ The Cronaca di Treviso's report of the siege is based on eyewitnesses.

Kaynakça

  • "Tīmūr and the 'Frankish' Powers" (PDF). The Crusade in the Fifteenth Century. Routledge. 2017. ss. 109-119. 
  • "Кондырча буендагы сугыш". Tatar Ansiklopedisi (Tatarca). Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi.. Tatar Ansiklopedisi Enstitüsü. 2002. 
  • Tamerlane Sword of Islam, Conqueror of the World. HarperCollins. 2004. ISBN 0-00-711611-X.  Tamerlane Sword of Islam, Conqueror of the World. HarperCollins. 2004. ISBN 0-00-711611-X.  Tamerlane Sword of Islam, Conqueror of the World. HarperCollins. 2004. ISBN 0-00-711611-X. 
  • Tamburlaine the Conqueror. Hodder and Stoughton. 1962. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur</span> Timur İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1336–1405)

Timur sonrasında Timur Küregen, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu olan Türk veya Türk-Moğol asker ve komutan. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle günümüzdeki Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Çağatay ulusunu oluşturan boylardan Barlaslar'ın önderi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını denetim altına alan askeri bir lider olarak kendini göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Altın Orda Devleti</span> Türk-Moğol hanlığı

Altın Orda, Altın Ordu Devleti, Uluğ Ulus veya Kıpçak Hanlığı bir Türk hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmış ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han, batıya doğru giriştiği seferlerle bu toprakları genişletti. Cuci'nin toprakları sonradan Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Balkaş ile Aral gölleri arasındaki ve Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Orda'ya verildi. Harezm ve yeni alınan topraklarsa Batu'nun yönetimine bırakıldı. Orda'nın yönetimindeki doğu bölgesine Ak Orda, Batu'un yönetimindeki batı bölgesine de Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Astrahan Hanlığı</span> Eski bir Türk hanlığı.

Astrahan Hanlığı, Altın Orda'nın yıkılmasından sonra başkenti Astrahan olmak üzere Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Kasım Han tarafından kurulmuş ve 1466-1554 yılları arasında hüküm sürmüş bir Türk hanlığıdır. Zaman zaman Kırım Hanlığı vasıtasıyla Osmanlı Devleti'nin nüfuz alanına girmiştir. Astrahan Hanlığı'nın arazisi batıda Kuban ve Don nehrine, doğuda Nogay Orda'sı ile sınırdı. Güneyde Terek Nehri'ne, kuzeyde ise Volga ile Don nehrinin arasında uzanmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Börçigin</span>

Börçigin, Cengiz Han ve ardıllarının üyesi olduğu boydur. Ayrıca "Altan Urug", yani "altın soy" ve Munkak olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Toktamış Han</span>

Toktamış Han, Altın Orda Devleti hanı. Yıllarca süren fetret devrine son vererek Altın Orda Hanlığı'nda birliği sağlamıştır. Cengiz Han'ın oğlu Cuci Han'ın soyundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed Giray</span> 1515-1523 arasında Kırım hanı

I. Mehmed Giray, 1515-1523 döneminde sekiz yıl Kırım Hanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dmitri Donskoy</span> Moskova büyük knezi

Aziz Dmitri İvanoviç Donskoy ya da Don'lu Dmitri, bazen basitçe Dmitri -, II. İvan'ın (1326–1359) oğlu. 1359'dan itibaren Moskova Büyük Prensi ve 1363'ten itibaren Vladimir Büyük Prensi olarak ölümüne kadar hükmetmiştir. Rusya'daki Moğol otoritesine açıkça meydan okuyan ilk Moskova prensiydi. Donskoy takma adıdır, Don Nehri üzerinde gerçekleşen Kulikovskaya Muharebesi'nde (1380) Tatarlara karşı büyük zaferini ifade eder. 19 Mayıs'ta kutlanan ziyafet günüyle Ortodoks Kilisesi'nde bir Aziz olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım</span> Karadenizdeki bir yarımada

Kırım, Doğu Avrupa'da, Karadeniz'in kuzey kıyısında yer alan ve Karadeniz ile Azak Denizi tarafından çevrelenen Ukrayna’da bulunan bir yarımada. Ukrayna'nın Herson Oblastı'nın güneyinde ve Rusya'nın Kuban bölgesinin batısında bulunmaktadır. Perekop Kıstağı ile Herson Oblastı'na bağlanmaktadır ve Kerç Boğazı ile Kuban'dan ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türk-Moğol geleneği</span> 14. yüzyılda Asyada etnokültürel bir sentez

Türk-Moğol veya Türk-Moğol geleneği; 14. yüzyılda Asya'da, Altın Orda ve Çağatay Hanlığı'nın yönetici seçkinleri arasında ortaya çıkan bir etnokültürel sentezdi. Bu hanlıkların yöneticileri olan Moğol soyluları, sonunda fethettikleri ve yönettikleri Türk halklarına asimile oldular ve böylece Türk-Moğollar olarak bilinmeye başladılar. Bu seçkinler, Moğol siyasi ve yasal kurumlarını korurken yavaş yavaş önceki dinleri olan Tengricilik'den ayrılıp İslam'ı ve Türk dillerini benimsediler.

Terek Muharebesi, 15 Nisan 1395'te Altın Orda Devleti ile Timur İmparatorluğu arasında yapılan muharebedir. Muharebe Kuzey Kafkasya'daki Terek nehri yakınlarında gerçekleşti. Bu muharebe iki devlet arasında gerçekleşen son muharebe oldu. Toktamış'ın süvarileri Timur ordusunun sağ kanadına ve merkezine saldırdı. Ancak, bazı Altın Orda emirleri Timur'un yanına geçti. Bu Timur'un Toktamış'ın ordusunun sol kanadını ve sonra tüm orduyu yenmesine yardımcı oldu. Timurlulara mağlup olan Altın Orda Devleti ise Rusya üzerindeki egemenliğini kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">Timur'un Gürcistan'ı işgali</span> 1386-1403 Gürcistan Krallığına Timurun istilaları

Kafkasya'da Hristiyan bir krallık olan Gürcistan, 1386-1403 yılları arasında, büyük imparatorluğu Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar uzanan Türk-Moğol fatihi Timur'un orduları tarafından birçok felakete maruz kaldı. Bu çatışmalar, Timur (Tamerlane) ile Altın Orda'nın son hanı ve Timur'un İslam dünyasını kontrol eden en büyük rakibi Toktamış Han arasındaki savaşlarla yakından bağlantılıydı. Timur, işgallerinin bölgedeki gayrimüslimlere karşı cihat olduğunu resmen ilan etti. Timur, Gürcistan'ın bazı bölgelerini işgal edebilmesine rağmen ülkedeki insanları Müslüman yapamadı ve hatta Gürcistan'ı bir Hristiyan devlet olarak tanıdı.

Canike Cengizliler klanından bir Kırım prensesidir. Altın Orda Hanı Toktamış'ın kızı, komutan Emir Edige'nin (Çufutkal) (Kırk-Ora) hükümdarı Noga Ordası'nın kurucusu) eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Tiflis Kuşatması (1386)</span>

Tiflis Kuşatması, Türk-Moğol hükümdar Timur'un 1386'da Gürcistan Krallığı'nın başkenti Tiflis'e düzenldiği kuşatmadır. 22 Kasım 1386'da Timur'un zaferiyle sona eren bu kuşatma, Timur tarihini ele alan Zafernâme'de bir cihat olarak temsil edilmiştir.

Bu makale, Moğol İmparatorluğu ve ardılı devletlerin istilaları ve sonraki işgalleri sırasında Avrupa'da gerçekleşen çatışmaları listeler. Avrupa'nın Moğol tarafından istilası 13. yüzyılda gerçekleşti. Bu, Doğu Avrupa'nın çoğunun işgali ile sonuçlandı ve Geç Orta Çağ'dan erken modern döneme kadar çeşitli baskınlar, istilalar ve fetihler üç yüzyıl daha devam etti. Moğol ve Türk halklarının bir karışımına atıfta bulunan bir terim olan Türk-Moğol geleneği, tarihsel olarak genellikle Tatarlar veya Tartarlar terimleriyle biliniyordu. Başlangıçta Tatarlar, daha sonra Moğol İmparatorluğu tarafından boyun eğdirilen Tatar konfederasyonundan bir halktı.

<span class="mw-page-title-main">Ugra Savaşı</span>

Ugra Savaşı, 1480'de Altın Orda Hanı Ahmet Hanının birlikleri ile Moskova Büyük Dükü III. İvan ve Moskova'ya destek amacıyla gelen Vologda Prensi Andrei Vasilievich Menşoy birlikleri arasında yaşanan ve Rusya'daki Moğol-Tatar boyunduruğunun, özellikle de daha öncesinde birleşik bir Rus devletinin oluşum sürecinin devam ettiği kuzeydoğu kesiminde sona ermesiyle sonuçlanan savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Timurlu fetihleri</span> Timurluların savaşları ve seferleri

Timurlu fetihleri veya Timurlu savaşları, 14. yüzyılın yedinci on yılında Timur'un Çağatay Hanlığı üzerindeki kontrolü ile başlamış ve 15. yüzyılın başında Timur'un ölümüyle sona ermiştir. Timur, savaşlarının büyük ölçekliliği ve bu savaşlarda genel olarak yenilmemesi nedeniyle, tüm zamanların en başarılı askeri komutanlarından biri olarak kabul edilmiştir. Bu savaşlar, Timur'un Orta Asya, İran, Kafkaslar ve Levant ile Güney Asya ve Doğu Avrupa'nın belirli bölgeleri üzerindeki üstünlük kurması ve Timur İmparatorluğu'nun kuruluşu ile sonuçlanmıştır. Tarihçiler, seferlerin o sıradaki dünya nüfusunun yaklaşık %5'ini oluşturan 17 milyon insanın ölümüne neden olduğunu tahmin etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Xacitarxan</span>

Hajji Tarkhan veya Hajji Tarkhan al Jedid, Hashtar Khan / Astarxan veya Astrakhan olarak da bilinir, Volga'nın sağ kıyısında, yaklaşık 12 km uzaklıkta bulunan bir Orta Çağ şehriydi. modern Astrakhan şehrinin kuzeyinde. Kasabanın ilk sözü 1333'te kaydedildi. 13. ve 14. yüzyıllarda Altın Orda'nın ana ticaret ve siyasi merkezlerinden biriydi. 1395'te şehir Timur tarafından yağmalandı. Astrahan daha sonra yeniden inşa edildi ve 1459'da Astrahan Hanlığı'nın başkenti oldu. 1547'de şehir, Kırım hanı I. Sahib Giray tarafından ele geçirildi. 1556'da Astrakhan, Korkunç İvan tarafından kuşatıldı ve yakıldı.

Edigu (1352-1419), Nogay Ordası olarak bilinen yeni bir siyasi varlık kuran Ak Orda'nın Moğol Müslüman emiriydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.