İçeriğe atla

Toktamış Han

Toktamış Han
Moskova Kuşatması için surların önüne gelen Toktamış ve ordusu. (1382)
Altın Orda Hanı
Hüküm süresi1379-1390
Önce gelenMamay Mirza
Sonra gelenTimur Kutluk
Doğum(?)
Ölüm1405
Tümen
Çocuk(lar)ıCelaleddin Han
Cabbar Berdi
Kerim Berdi
Kadir Berdi
Kebek
HanedanBörçigin
BabasıTulu Hoca Oğlan
AnnesiKöten Könçük Hatun
Diniİslam

Toktamış Han (d. (?) - ö. 1405, Tümen), Altın Orda Devleti hanı. Yıllarca süren fetret devrine son vererek Altın Orda Hanlığı'nda birliği sağlamıştır. Cengiz Han'ın oğlu Cuci Han'ın soyundan gelir.

İlk yılları ve hanlığı

Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1340'lı yılların sonu ile 1350'li yılların başında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Tulu Hoca Urus Han tarafından öldürülünce Toktamış Han Timur'a sığındı. Timur kendisine tarihi rivayetlere göre Otrar ile Sabran'ın veya Sugnak şehirlerinin yönetimini verdi. Ancak bu şehirler Urus Han'ın elinde olduğu için kendisiyle ve oğulları ile savaşarak onları mağlup etti. Batı Deşt-i Kıpçak hakimi Mamay Mirza'yı da mağlup ederek Cuci ulusu arasında birliği sağlayarak Azerbaycan ve Harezm dışındaki Altın Orda Hanlığı topraklarını birleştirmiş oldu.

Moskova Kuşatması

Ülkesinde birlik sağladıktan sonra Rus topraklarına yöneldi. Ağustos 1382 yılında bazı knezliklerin de desteğini alarak Moskova'yı kuşattı. Başarı gösteremeyince hileye başvurarak para karşılığında kuşatmayı kaldıracağına dair söz vermesine rağmen şehrin kapılarının açılması üzerine şehre saldırarak yerle bir etti ve büyük ganimetler elde ederek geri döndü. Moskova'da 24.000 kişinin öldürüldüğü söylenir.[1]

  • Toktamış Han'ın 1382 Moskova Kuşatması Ressam:Vasili Smirnov
    Toktamış Han'ın 1382 Moskova Kuşatması Ressam:Vasili Smirnov
  • Toktamış Han'ın 1382 Moskova Kuşatması sırasında Moskova halkının meydanda toplanması
    Toktamış Han'ın 1382 Moskova Kuşatması sırasında Moskova halkının meydanda toplanması
  • 1382 Moskova Kuşatması sırasında Altın Orda askerlerinin şehir duvarlarına saldırısı.
    1382 Moskova Kuşatması sırasında Altın Orda askerlerinin şehir duvarlarına saldırısı.
  • 1382 Moskova Kuşatması için Moskovalilarin yaptığı hazırlıklar
    1382 Moskova Kuşatması için Moskovalilarin yaptığı hazırlıklar

Toktamış-Timur savaşları

Ana madde: Kunduzca Muharebesi
Altın Orda'ya karşı askeri seferinde Timur'u askerleri önünde gösteren bir minyatǔr

Toktamış Han, Moskova'yı yerle bir ettikten sonra 1383 yılında Timur'un hakimiyetine olan Harezm'e girerek kendi adına para bastırdı. Ardından Tebriz'e yöneldi ancak şehre giremedi. Burada da hileye başvurarak para karşılığında barış yapmayı kabul eder gibi görünerek şehre girdi ve Tebriz'i yağmaladı ve alimlerini başkent Saray'a gönderdi.

1387 yılında Keş'i yağmaladıktan sonra ertesi yıl Timur'un hakimiyetinde olan Sabran şehrini kuşattı ve Timur'un oğlu Ömer Şeyh Mirza'yı Otrar yakınlarında mağlup etti ve birçok şehir ve köyü yağmaladı. Buhara'yı alma girişimi başarısız oldu. Timur ile ilk kez 1391 yılının haziran ayında Kunduzca Nehri boyunda karşılaştı. Yapılan Kunduzca Muharebesi'ni Toktamış Han'ın ordusunu dağıtan Timur kazandı ve birçok ganimet elde etti. Toktamış Han yenilmesine rağmen Deşt-i Kıpçak hakimiyetini korudu.

15 Nisan 1395'te ikinci kez Terek Irmağı boyunda karşı karşıya geldiler. Yapılan savaşı yine Timur kazandı ve Toktamış Han'ın takip ederek Ükek'e ve ardından Moskova'ya giderek buraları yağmaladı. Timur ile olan mücadelesi Altın Orda Devleti'nin yıkılmasına ortam hazırlamıştır.[1]

Son yılları ve ölümü

Timur'un geri dönmesinden sonra Kefe'ye hakim oldu. Edigey Mirza'nın desteğiyle han olan Timur Kutluk'a yenilmesi üzerine Litvanya Prensi Vitovt'a sığındı. Toktamış Han ile Vitovt'un birleşik ordusu 12 Ağustos 1399'da Edigey Mirza tarafından mağlup edildi. 1405 yılına kadar kaçak bir hayat sürdü. Bu sırada Edigey Mirza, Toktamış Han'ı yakalamak için çok uğraştı. Timur ile ilişkilerini düzeltmeyi hedeflediyse de Timur'un ani ölümü üzerine iyice yalnız kaldı. Edigey Mirza ve adamları tarafından takip edilirken Karaton Nehri yakınlarında atıyla beraber uçuruma yuvarlanarak öldü.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232 Online: [1] 17 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

  • Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232 Online: [2] 17 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Özyetgin, A. Melek, (2000) "Altın Ordu Hanı Toktamış'ın Bik Hâcî Adlı Kişiye Verdiği 1381 Tarihli Tarhanlık Yarlığı", Tarih Dergisi, Sayi:XIII. Online: [3] 13 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232 Online: [4] 17 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Nizamüddin Şami (Tr.cev.: Necati Lugal) (Ilk bas.: 1949 2.bas.:1987) Zafernâme, Ankara, Türk Tarih Kurumu,

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur</span> Timur İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1336–1405)

Timur sonrasında Timur Küregen, Timurlu İmparatorluğu'nun kurucusu olan Türk veya Türk-Moğol asker ve komutan. 1370'ten itibaren düzenlediği seferlerle günümüzdeki Orta Asya, Rusya, İran, Hindistan, Afganistan, Kafkasya, Ortadoğu ve Anadolu'nun büyük bir bölümünü ele geçirmiştir. Çağatay ulusunu oluşturan boylardan Barlaslar'ın önderi olan Turagay ile Tekina Hatun'un çocuğu olarak 1336'da Semerkant yakınlarındaki Şehr-i-Sebz'e bağlı Hoca Ilgar köyünde dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını denetim altına alan askeri bir lider olarak kendini göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Nogay Ordası</span> Türk devleti

Nogay Ordası, Altın Orda yıkıldıktan sonra 14. yüzyılın sonlarında Kafkasya ve Deşt-i Kıpçak bölgesinde Cengiz Han'ın sülalesinden olmayan Moğol Mangıt boyunun önderi Edige tarafından kurulmuş bir Türk devleti.

I. Hacı Giray, Kırım Hanlığı'nın kurucusudur. Hacı Giray, Cengiz Han'ın oğullarından Cuci'nin küçük oğlu Tokay Timur soyundan gelmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Harezm</span>

Harezm, Ceyhun Nehri'nin Aral Gölü'ne döküldüğü yerin her iki yanında yer alan tarihsel bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Hanlığı</span>

Kırım Hanlığı veya Taht-i Kırım ve Deşt-i Kıpçak, 1441-1783 yılları arasında Kırım'da hüküm sürmüş Kırım Tatar devletiydi. Altın Orda Devleti'nin yerini alan dört Hanlıkların en uzun süre hüküm süreni idi. Bazı kaynaklarda 1475'ten 1774 yılında Küçük Kaynarca Antlaşması'nın imzalanışına kadar Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kaldığı belirtilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Kazan Hanlığı</span>

Kazan Hanlığı, Altın Orda'nın çöküşünden sonra, Cengiz Han'ın oğlu Cuci'nin ulusuna bağlı Toka Temür sülalesinden Uluğ Muhammed Han tarafından bugünkü Rusya topraklarında kurulmuş olan Türk devletidir. Farklı zamanlarda yaklaşık 750.000 km² alana hakim olmuştur. Ağırlık merkezi bugünkü Tataristan, Başkırdistan, Çuvaş, Mari El (Çirmişistan), Mordovya ve Udmurt (Aristan) Cumhuriyetlerinin toprakları idi.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Knezliği</span>

Moskova Knezliği ya da Moskova Dukalığı, Rusya toprakları içerisinde kurulmuş Moskova merkezli devlettir. Başlangıçta Altın Orda Devleti'ne bağlı olan Moskova Prensliği Vladimir-Suzdal Knezliği'nin halefi olup 1340-1547 yılları arasında hüküm sürmüştür. Çar III. İvan'ın reformları ile knezlik gelişmiş ve Rusya Çarlığı adını almıştır. Çar olarak bilinen ilk hükümdar IV. İvan olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Özbek Han</span>

Özbek Han, Altın Orda Devleti’nin dokuzuncu hanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kunduzca Muharebesi</span>

Kunduzca Muharebesi, Altın Orda Devleti hanı Toktamış ile Timur arasında, Kunduzca Nehri kıyılarında 18 Haziran 1391 tarihinde yapılan muharebe. Toktamış'ın kaybederek ordusunun arta kalanıyla birlikte Volga Bölgesine çekilmesiyle sonuçlanmıştır.

Sultan Ahmed Celâyir, 1382-1410 yılları arasında hüküm süren Celâyirî sultanı.

<span class="mw-page-title-main">Dmitri Donskoy</span> Moskova büyük knezi

Aziz Dmitri İvanoviç Donskoy ya da Don'lu Dmitri, bazen basitçe Dmitri -, II. İvan'ın (1326–1359) oğlu. 1359'dan itibaren Moskova Büyük Prensi ve 1363'ten itibaren Vladimir Büyük Prensi olarak ölümüne kadar hükmetmiştir. Rusya'daki Moğol otoritesine açıkça meydan okuyan ilk Moskova prensiydi. Donskoy takma adıdır, Don Nehri üzerinde gerçekleşen Kulikovskaya Muharebesi'nde (1380) Tatarlara karşı büyük zaferini ifade eder. 19 Mayıs'ta kutlanan ziyafet günüyle Ortodoks Kilisesi'nde bir Aziz olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırım</span> Karadenizdeki bir yarımada

Kırım, Doğu Avrupa'da, Karadeniz'in kuzey kıyısında yer alan ve Karadeniz ile Azak Denizi tarafından çevrelenen Ukrayna’da bulunan bir yarımada. Ukrayna'nın Herson Oblastı'nın güneyinde ve Rusya'nın Kuban bölgesinin batısında bulunmaktadır. Perekop Kıstağı ile Herson Oblastı'na bağlanmaktadır ve Kerç Boğazı ile Kuban'dan ayrılmaktadır.

Toktamış-Timur savaşları, 1386-1395 yılları arasında Altın Orda Hanı Toktamış ile Timur İmparatorluğu'nun kurucusu, savaş ağası ve fatih Timur arasında Kafkas Dağları, Türkistan ve Doğu Avrupa'da yapılan muharebelerdir. Bu savaşlar, erken Rus beylikleri üzerindeki Moğol ve Türk gücünün gerilemesinde kilit bir rol oynadı.

Şam Kuşatması, Timur İmparatorluğu ve Memluk Devleti arasında 1400 yılında yaşanan bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Kuşatması (1382)</span>

Moskova Kuşatması, Moskova Knezliği ile Timur tarafından desteklenen Altın Orda Hanı Toktamış arasında 1382'de meydana gelen bir savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Timurlu fetihleri</span> Timurluların savaşları ve seferleri

Timurlu fetihleri veya Timurlu savaşları, 14. yüzyılın yedinci on yılında Timur'un Çağatay Hanlığı üzerindeki kontrolü ile başlamış ve 15. yüzyılın başında Timur'un ölümüyle sona ermiştir. Timur, savaşlarının büyük ölçekliliği ve bu savaşlarda genel olarak yenilmemesi nedeniyle, tüm zamanların en başarılı askeri komutanlarından biri olarak kabul edilmiştir. Bu savaşlar, Timur'un Orta Asya, İran, Kafkaslar ve Levant ile Güney Asya ve Doğu Avrupa'nın belirli bölgeleri üzerindeki üstünlük kurması ve Timur İmparatorluğu'nun kuruluşu ile sonuçlanmıştır. Tarihçiler, seferlerin o sıradaki dünya nüfusunun yaklaşık %5'ini oluşturan 17 milyon insanın ölümüne neden olduğunu tahmin etmektedir.

Edigu (1352-1419), Nogay Ordası olarak bilinen yeni bir siyasi varlık kuran Ak Orda'nın Moğol Müslüman emiriydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.