Bu sayfa hızlı silinmeye adaydır!
	Bu sayfa, Vikipedi'nin gereğince silinmesi için etiketlenmiştir ve bir hizmetli tarafından incelemeyi beklemektedir. Sayfanın silinmemesi gerektiğini düşünüyorsanız, gerekçenizi tartışma sayfasında belirtiniz ya da silinmeyi gerektiren durumu ortadan kaldıracak şekilde sayfayı düzenleyiniz. Sağdaki "Göster" düğmesine tıklayarak göz atabilirsiniz (Lütfen bu metni sadece gerekli kuralları hatırlamak için kullanın, sayfasındaki kuralları bildiğinizden emin olun. İlgili kriterin aşağıdaki kısaltmalar dışında ek şartları olabilir.) G1: Anlamsız karakter dizisi — G2: Deneme — G3: Vandalizm — G4: Önceden silinmiş metin — G6: Kullanıcı talebi — G7: Silinmiş sayfanın tartışması — G8: Temizlik amacıyla — G9: Telif — G10: Saldırı — G11: Reklam — G12: İlgisiz tartışma M1: Taslak kriterlerini sağlamayan madde — M2: Farklı bir dildeki madde — M3: İçeriksiz madde — M4: Başka bir Wikimedia projesine aktarılan madde — M6: Kayda değer olmayan konulu madde — M8: Düzen ve ansiklopediklik açısından uygunsuz madde — M9: Makine çevirisiyle oluşturulmuş madde Y1: Boşa yönlendirme — Y2: Kötü yönlendirme — Y3: Farklı isim alanları arasında yönlendirme D1: Çift kopya dosya — D2: Bozuk/boş dosya — D3: Uygunsuz lisanslı dosya — D6: Adil kullanımı hatalı belirtilmiş dosya — D8: Ansiklopedik açıdan değersiz dosya - D9: Kullanışsız dosya - D10: Vektörel dosya - D11: Şüpheli dosya - D12: Tanımlanamayan dosya - D13: İçeriği kaynaklandırılamayan dosya K1: Boş kategori — K2: Yeniden isimlendirme kategorisi — K3: Şablon kategorisi KS2: Var olmayan kullanıcı — KS3: Adil kullanım galerisi — KS4: İlgisiz kullanıcı sayfası Ş1: Kışkırtıcı/bölücü şablon — Ş2: Kullanılmayan şablon P1: Madde olarak silinebilecek portal — P2: Kriterleri sağlamayan portal için: Lütfen sayfanın geçmişini incelemeden silme işlemini gerçekleştirmeyiniz.
Gerekçe:	Düzen ve ansiklopediklik açısından uygunsuz madde
İsteyen:	Bu sayfa üzerindeki en son değişiklik, 24 gün önce İmmortalance (katkılar | kayıtlar) tarafından gerçekleştirildi.

Tokenizasyon (blok zinciri ya da blokzincir), fiziksel veya dijital bir varlığın blok zinciri üzerinde sahipliği veya haklarının tokenlerle temsil edilmesidir.^[1] Tokenizasyon ile varlıkları dijital formata dönüştürürken sahiplik hakları genellikle bir blok zincire kaydedilir. Böylelikle, veriler daha güvenli bir şekilde saklanabilir ve yönetilebilir. Örneğin, kripto varlıkların tokenize edilmesi, kripto varlık verilerinin blok zinciri üzerinde saklanmasını mümkün kılar.^[2]

Token kavramı 1980’lere kadar dayanmaktadır ve Amerikalı ünlü kriptograf David Chaum, 1983’te eCash isimli bir elektronik para sistemi, ardından 1990’da da DigiCash ismini verdiği bir elektronik para şirketi kurarak kripto para sisteminin temelini atmıştır.^[3] Ancak kripto para teriminin ilk kez kullanılması 1998’de Çinli bilgisayar mühendisi Wei Dai’nin b-money isimli elektronik para sistemi icadıyla başlamıştır.^[4] İlk kripto para örneği olan Bitcoin ise 2008 küresel ekonomik krizinin ardından 2009’da Satoshi Nakamoto lakaplı, gerçek kimliği hala belli olmayan bir kişi veya grup tarafından geliştirilip piyasaya sürülmüştür.^[5] Bu süreç 2014’te Vitalik Buterin tarafından Ethereum blok zincirinin sunulması ve akıllı sözleşme yetkinliğinin artmasıyla devam etmiştir.^[6]

Token, var olan bir blok zincirinde bulunan birim değerdir. tokenlerin kendi blok zincirleri yoktur, mevcut bir kripto para biriminin blok zincirine bağımlı olurlar. Tokenlerin birim değeri olduğundan, bu değer alınıp satılabilir. Bu varlıkların tokenler halinde bir akıllı kontrata bağlı olarak blok zinciri üzerinde temsil edilmesi ise tokenizasyon olarak ifade edilir.^[7] Herhangi bir ürün ya da hizmet tokene dönüştürülebilir, bu nedenle tokenizasyonun potansiyeli teorik olarak sınırsızdır.^[8]

Token ekonomisi (Tokenomics) kripto para projelerinin ekonomik yönlerini, dijital tokenlerin tasarımı, değeri ve dağıtımı ile bu tokenlerin daha geniş ekonomik sistemler üzerindeki etkisini, kaynak dağıtımı, dış ekonomilerle etkileşim, davranış ve ekonomik verimlilik dahil olmak üzere inceleyen bir alandır.^[1] Bu şekilde ortaya çıkardığı “Token ekonomisi”,^[9] tokenlerin belirli protokoller dahilinde kullanıldığı, dağıtık defterlerde yer aldığı bir yapıyı ifade ederken yeni bir sistem inşa eder.^[10] Token ekonomisinin büyümesi bankacılık sektöründe müşterileri kazanma, dijital para birimleri ile para transferleri yapma, varlıkları tokenleştirme ve her türlü tokenin saklanması ve ticareti gibi konularda kilit rol oynarken birçok eski ve yeni endüstride yeni iş modelleri yaratmaktadır.^[11]

Tokenizasyon’un beş ilkesi vardır:^[12]

1. Bir blok zincirinin kullanılması
2. Bir referans varlık olması
3. Referans varlığın değerini değerlendirme mekanizması olması
4. Referans varlığı saklamak için bir yapının bulunması
5. Tokenin veya referans varlığın geri satın alınmasını sağlayacak bir mekanizmanın yer alması

Platform tokenleri, belirli bir platformdaki işlevleri gerçekleştirmek ya da belirli ürün ve hizmetlere erişim sağlamak amacıyla kullanılan kripto para birimleridir. Genellikle kullanıcıları platformda aktif olmaya teşvik etmek ve platform içindeki belirli hizmetler için ödeme yapılması için kullanılabilirler. Platform tokenlerinin sadece hizmet alımı veya sağlamakla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda platformun yönetişimine de katkı sağladığı bilinmektedir.^[1] Bu tokenler, platformun hem kullanıcı odaklı hem de topluluk tarafından yönlendirilen bir ekosistem olmasına imkan tanır.^[2]

Ethereum'un başarısıyla birlikte, birçok yeni proje kendi blok zinciri platformlarını oluşturmak ve bu platformlarda kullanılacak platform tokenleri yaratmaya başladı. Buna örnek olarak Solana token (SOL), Chainlink (LINK), Sandbox (SAND) gibi tokenler verilebilir. ICO (İlk Para Arzı Teklifi - Initial Coin Offering) ile yatırımcılara sunulan bu tokenler, platformlara kaynak getirilmesinde önemli bir rol oynar.^[13]

NFT'ler, oyun, sanat ve sertifikasyon gibi çeşitli alanlarda kullanılabilir. Dijital sanat eserleri, oyun içi ürün ve varlıklar veya mülkiyeti gösteren belgeler gibi öğeler NFT olarak tanımlanır. NFT'lerin en önemli özelliği, blok zincirinin üzerinde doğrulanabilir ve transfer edilebilir olmasıdır. Bu sayede, dijitaldeki varlıkların sahipliği ve orijinalliği belirlenebilir.^[14]

Menkul kıymet tokenleri ise bir finansal değer taşıyan ürünün dijital temsilidir.^[15] Bu tokenler, kar amacıyla satın alınan çeşitli sermaye kazançları ve sabit gelirler sağlayabilen menkul kıymetleri temsil eder. Menkul kıymet tokenleri, temettü, sabit faiz veya gelir paylaşımı yoluyla gelir elde edebilir. Menkul kıymet tokenleri, hisse senedi, tahvil, fon gibi varlıkların dijital temsilleridir. Yatırımcılar, temettü ve oy kullanma gibi haklara sahip olabilirler.^[16] Menkul kıymet tokenleri dağıtık defter teknolojisini (DLT) kullanarak geleneksel borsa hisselerinden ayrılır. Bu dağıtık yapı, daha güvenli, erişilebilir ve likit bir sistem sunar.^[17]

Ödeme tokenleri, mal ve hizmetlerin değişim aracı olarak kullanılmasını sağlayan bir kripto para türüdür. Geleneksel para birimleri gibi ödeme yöntemi olarak kullanılabilirler. Ancak ödeme tokenleri blok zinciri teknolojisini kullandığı için merkezi bir otorite ya da aracı olmaksızın kullanılırlar. Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para birimleri bu ödeme tokenleri arasındadır. Ayrıca, stabil kripto paralar da (stablecoins) (sabit bir değerde bir para birimine endeksli kripto paralar) ödeme tokeni olarak kullanılabilir.^[14]

Origination aşaması, fiziksel ya da dijital, doğrulanmış blok zinciri dışındaki varlık bilgilerinin “İlk Arz (ICU)”, “Menkul Kıymet Arzı (Security Token Offering)” ya da “Doğrudan Listeleme” gibi çeşitli işlemler aracılığıyla ilgili blok zincire kaydedilmesini ifade etmektedir.^[18] Bu süreçte blok zincirindeki her bir token, zincir dışındaki doğrulanmış varlıklarla eşleniktir.^[19]

Tokenizasyon sürecinin dağıtım aşamasında tokenler, sermayesi karşılığında yatırımcılara dağıtılır. Bu aşamada tokenler yatırımcılara ulaştırılırken karşılığında fon kaynakları toplanır.^[8] Yatırımcının bilgileri dijital pay defterine (Register of Members-ROM) kaydedilir.^[20] Tokenlerin saklanması için yatırımcının bir dijital cüzdanın olması gerekmektedir.^[21] Dijital cüzdanlar bu tokenlerin saklanması ve dağıtılmasında kullanılır.^[11]

Token alım satımı, bir borsa aracılığıyla veya doğrudan kişiler arası işlemlerle gerçekleştirilebilir. Borsa aracılığıyla alım satım, özel anahtarların bir cüzdandan diğerine transferini içerir. Bu, alıcı ile satıcı arasında ödeme ve token transferinin karşılıklı gerçekleşmesini sağlar.^[22] Blok zinciri tabanlı tokenler, Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para birimleri kullanarak finanse edilir. Özellikle Ethereum'un sağladığı akıllı sözleşmeler, token yönetim süreçlerinin teknolojik temelini oluşturur.^[16] Tokenizasyon beraberinde fiziksel varlıkların daha likit bir ticaret ortamında işlem görmesini sağlar.^[10]

Mutabakat aşaması, token alım-satım işlemlerinin gerçekleşmesinden sonraki bir aşamadır ve tokenler nihai yatırımcıya ulaştıktan sonra, hizmetler, kurallar ve vergilere ilişkin raporlamalar, net varlık değerinin belirlenmesi ve kar payı dağıtımı gibi konuların gerçekleştirilmesini içerir.^[18] Bu hizmetler, akıllı sözleşmeler sayesinde kolaylıkla otomatik olarak gerçekleşebilir. Tokenizasyon sonrası sürecin yönetimi, tokenlerin varlığı devam ettiği sürece devam eder.^[21]

Safekeeping, gerek fiziksel veya dijital ortamdaki blok zinciri dışındaki varlığın gerekse blok zincirinde bu varlığı temsil eden tokenin uygun saklama koşulları çerçevesinde güvenli bir şekilde muhafazası işlemidir.^[23] Bu saklama yöntemleri ayrı ayrı olabileceği gibi, bu çözümlerin bir kombinasyonu şeklinde de olabilir.

Tokenizasyon, finansal varlıkların ve yatırımların daha likit ve erişilebilir hale gelmelerini sağlar. Bu, hisse senedi, tahvil, fon gibi varlıkların dijital temsilleri olan menkul kıymet tokenleri aracılığıyla yapılabilir.^[16] Bu tokenler, güvenli ve şeffaf bir şekilde ticaret yapılmasını sağlayarak yatırımcılar için yeni fırsatlar yaratır.^[24]

Gayrimenkul sektöründe tokenizasyon, mülkiyet haklarının dijital tokenler aracılığıyla bölünmesini ve ticaretini kolaylaştırır. Bu süreç, gayrimenkullerin likiditesini artırarak daha geniş bir yatırımcı kitlesine ulaşmasını sağlar. Örneğin, RealT ve Propy gibi platformlar, gayrimenkul mülkiyetini tokenize ederek yatırımcıların küçük paylar halinde mülkiyet edinmelerine olanak tanır.^[25] Bu sayede, finansal yatırımlar gibi gayrimenkul yatırımları daha erişilebilir ve likit hale gelir.

Sanat eserlerinin ve koleksiyonların tokenizasyonu, bu varlıkların mülkiyet haklarını dijital tokenler aracılığıyla bölünmesini sağlar.^[26] Örneğin, Maecenas ve Verisart gibi platformlar, sanat eserlerini tokenleştirerek yatırımcıların bu eserlerin küçük paylarını satın almalarına olanak tanır. Bu süreç, sanat eserlerinin likiditesini artırır ve sanatçılara daha geniş bir kitleye ulaşma fırsatı sunar.

Fikri mülkiyet haklarının tokenizasyonu, müzik, sanat ve diğer yaratıcı eserlerin mülkiyet haklarını dijital tokenler aracılığıyla temsil etmeyi içerir. Ujo Music gibi platformlar, müzik telif haklarını tokenize ederek sanatçıların müziklerinden elde ettikleri gelirleri artırmalarına ve geniş kitlelere ulaşmalarına imkan tanır. Bu süreç, fikri mülkiyet haklarının likiditesini arttırarak sanatçılara daha adil gelir dağıtımı sağlar.^[23]

Blok zinciri teknolojisi, tedarik zinciri yönetiminde şeffaflığı ve izlenebilirliği artırır. Tedarik zinciri yönetiminde blok zinciri kullanımı, ürünlerin üretimden tüketime kadar olan sürecinin izlenmesini kolaylaştırır. Bu, sahte ürünlerin tedarik zincirine girmesini önler ve tedarik zinciri boyunca şeffaflık sağlar.^[27] Blok zinciri, tedarik zincirinde veri güvenliğini artırarak işletmelerin daha verimli ve güvenli bir şekilde çalışmasını sağlar.^[28]

ESG (Çevresel, Sosyal ve Yönetişim) alanında blok zinciri ve tokenizasyon, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmayı kolaylaştırır. Örneğin karbon kredisi tokenizasyonu, karbon emisyonlarının azaltılmasını teşvik eder ve sürdürülebilir projelere yatırım yapılmasını sağlar.^[29] Blok zinciri teknolojisiyle ESG raporlamasında şeffaflık ve güven sağlanır ve bu da beraberinde şirketlerin sürdürülebilirlik dönüşümünü hızlandırır. Öte yandan, tarım ve enerji gibi sektörlerde tokenizasyon, sürdürülebilir projelere yatırım yapılmasını teşvik ederken çevresel etkileri azaltabilir.^[30]

Likidite, dağıtık defterler ve birlikte çalışabilirlik sorunlarından kaynaklanan geleneksel piyasa verimsizliklerini ele alan varlık tokenizasyonu süreci ile önemli ölçüde artırılmaktadır.^[31] Tokenizasyon ayrıca gayrimenkul veya sanat eserleri gibi tarihsel olarak likit olmayan varlıklara erişimi kolaylaştırır, yatırımcıların bu varlıkları dijital pazarlarda hızlı bir şekilde alıp satmalarına olanak tanır.^[32] Artan piyasa akışkanlığı sadece daha fazla yatırımcı çekmekle kalmaz, aynı zamanda varlık değerlerini artırma potansiyeline de sahiptir. Ayrıca, tokenize edilmiş varlıklar coğrafi ve zamansal kısıtlamaların ötesinde ticaret yapılabilmektedir, bu da onların likiditesini ve erişilebilirliğini daha da artırmaktadır.^[33]

Parçalı sahiplik, likit olmayan varlıkların likiditesini artırarak yatırımcıların bir varlığın daha küçük bir parçasına daha uygun fiyatla yatırım yapmasına olanak sağlar.^[34] Parçalı sahiplikle birlikte, yatırımcılara yüksek değerli bir varlığın sadece küçük bir kısmı için pay sahipliği verilir. Bu şekilde, daha geniş bir yatırımcı tabanı daha değerli varlıklara erişim sağlayabilir ve yatırım portföylerini çeşitlendirebilir. Örneğin, yatırımcılar ünlü bir sanat eserinin sadece bir bölümüne veya nadir bir koleksiyonun parçasına yatırım yapabilirler.^[35]

Kripto para ekosisteminde şeffaflık, blok zinciri teknolojisinin temel prensiplerinden biridir. Şeffaflık, tokenizasyon dünyasında sahipliği temsil eden kayıtların yönetimi ve takip edilebilirliği kolaylaştırır; böylece güvenilirlik ve doğruluğu sağlar.^[36] Tokenizasyon ile sağlanan izlenebilirlik durumu, güvenlik olaylarına çok daha hızlı ve etkili bir müdahale edilmesine olanak tanır.

Tokenizasyon aracılığıyla ulusal sınırlar ve geleneksel finansal kısıtlamaları aşılarak dünya genelinde daha geniş bir yatırımcı kitlesine erişim sağlanır.^[37] Varlıkların tokenleştirilmesi sayesinde, önceden yabancı alıcılara erişilemeyen geleneksel finansal ürünler tokenlere dönüştürülerek çeşitli müşteri kitlesine erişim imkanı tanır. Bu kapsayıcı yaklaşım, yatırım fırsatlarını demokratikleştirirken aynı zamanda küresel yatırım ortamını yeniden şekillendirme potansiyeline sahiptir.^[38]

Tokenizasyon teknolojisi, aracısızlaştırma sağlayarak işlem maliyetlerini otomatik olarak düşürür ve işlemlerin hızını artırır. Merkezi olmayan doğası sayesinde, bir aracıya ihtiyaç duymaksızın, katılımcılar arasında doğrudan ve güvenli bir şekilde varlık transferi yapılmasını mümkün kılar. Bu sayede, işlemlerin güvenliğini artarken, herhangi bir merkezi otoritenin ya da mekanizmanın potansiyel hatalarını veya oluşabilecek güvenlik açığına bağlı riskleri azaltır.^[39]

Tokenlerin gerçek dünyadaki varlıkları temsil etmesi hukuki alanda bazı belirsizlikler taşımaktadır. Bu belirsizlikler arasında en önemlilerinden biri, eşya hukuku açısından, token ile temsil ettiği varlık arasındaki ilişkinin ne tür bir ilişki olduğudur. Bir tokenize varlık, geleneksel yöntemlerle devredildiğinde tokenlere ne yapılacağı gibi sorular akla gelebilir. Hukuki açıdan, her token grubunun ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir çünkü her bir token grubu hukukun farklı katmanlarına dokunmaktadır. Bu durum beraberinde token türlerinin nasıl vergilendirileceği, ticaretinin nasıl yapılacağı ve yasal haklarının ne şekilde korunacağı gibi konularda çeşitli yasal gereksinimler getirmiştir.^[40]

Veri ihlali olaylarıyla birlikte veri güvenliği de tokenizasyon konusunda önemli bir teknoloji sorunu olarak ortaya çıkmaktadır. Kripto cüzdanlarının periyodik olarak yedeklenmesi ve güvenli bir şekilde saklanmasının önemi bilinmesine rağmen yazılım hataları ve veri bozulmalarına karşı korunması önem arz etmektedir. Bu durum riskli kişilerin kripto cüzdanları hacklemesine, sahte işlemlerde bulunmasına veya blok zincirinin bazı bölümlerini yeniden yazarak kayıtları değiştirmesine neden olabilir.^[38] Token yönetimi için oluşturulan akıllı sözleşmelerin doğru kodlanması, güvenlik ve işlevsellik açısından kritik öneme sahiptir.^[41]

Blok zinciri sistemlerinde genellikle açık ve özel anahtarlar önemli bir yere sahiptir. Özel anahtarların kaybedilmesi, kullanıcıların varlıklarına erişimini tümüyle kaybetmesi anlamına gelerek düzeltilemeyecek sorunlar yaratabilir.^[41] Ayrıca siber saldırılar da diğer güvenlik tehditlerinden biridir. Nihayetinde kullanıcılar için merkezi bir otoritenin olmaması beraberinde destek alınabilecek bir yapının da bulunmaması anlamına gelir. Bu durum, kullanıcıların sorunlarını çözmekte muhatap bulmayarak zorlanabileceği ve işlemleri geri döndürmenin mümkün olmadığı durumlarla karşılaşabilecekleri anlamına gelmektedir.^[12]

Birlikte çalışabilirlik, farklı blok zinciri ağlarını birbirine bağlayan teknoloji ya da projeleri ifade eden geniş bir kavramdır. Amaç, çeşitli ağlar (para birimi, altyapı ya da teknoloji) arasında birbirine bağlı bir finansal deneyim oluşturmaktır. Fakat günümüzde tüm bu varlıkların tek bir sistemde çalışabilirliği henüz mümkün değildir.^[32]

Tokenizasyon, hem finansal piyasalarda hem de varlık yönetiminde büyük bir değişim gerçekleştirebilir. Artan ilgi ve uygulama alanları ile yeni trendler ortaya çıkmaktadır.^[38] İlk olarak gayrimenkul sektöründe tokenizasyonun bazı ülkelerde hızla benimsendiği görülmektedir. Gayrimenkul mülkiyetinin dijital tokenlere dönüştürülmesi, yatırımcıların küçük paylarla gayrimenkul yatırımı yapmalarını imkan tanımaktadır. Bu sayede mülkiyetlerin sahipliğinde yatırımcı sayısını artırmaktadır.^[25] İkincisi, sanat ve koleksiyon piyasasında NFT'lerin kullanımı artmakta ve bu da beraberinde yatırım fırsatlarını getirmektedir.^[26]

Tokenizasyon potansiyel olarak pek çok uygulama alanına sahiptir. Gayrimenkul, sanat ve koleksiyonlar, fikri mülkiyet ve finansal varlıkların ötesinde, sağlık hizmetleri, tedarik zinciri yönetimi ve enerji sektöründe de tokenizasyon kullanılabilir.^[29] Tedarik zinciri yönetiminde, ürünlerin üretimden tüketime kadar olan sürecinin izlenebilirliği artırılarak sahte ürünlerin önlenmesi ve tedarik zinciri boyunca şeffaflık sağlanabilir. Enerji sektöründe ise, karbon kredilerinin tokenizasyonu, sürdürülebilirlik projelerine yatırım yapılmasını teşvik eder ve karbon emisyonlarının azaltılmasını sağlar.^[28]

Tokenizasyon yaygınlaştıkça yasal çerçevelerin oluşturulması önem kazanmaktadır. Düzenleyiciler, tokenlerin yasal statüsünü belirlemek ve yatırımcıları korumak için çeşitli adımlar atmıştır. Amerika Birleşik Devletleri'nde Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), menkul kıymet tokenlerinin düzenlenmesi ve yatırımcıların korunması konusunda tavsiyelerde bulunmaktadır.^[42] Avrupa Birliği'nde Finansal Araç Piyasaları Direktifi II (MiFID II) kapsamında tokenizasyon düzenlemeleri geliştirilmektedir.^[43]

Türkiye’de ise 2024 yılında TBMM tarafından onaylanan kanun teklifi uyarınca, token’lar da kripto varlık kategorisi içerisinde yer almıştır ve SPK denetimine tabi tutulmuştur.^[44] Kripto varlık yasasının ikinci maddesi, Sermaye Piyasası Kurulu'nun sermaye piyasası araçlarını kripto varlık olarak ihraç etme iznini düzenlemesine izin vererek, şirketlerin artık hisse senedi, tahvil gibi araçları token olarak çıkarabilmesine olanak tanıyor, bu da piyasada önemli etkilere sahip olabilir.^[45]