Tokay Memmedov

Tokay Memmedov (Azerice: Tokay Həbib oğlu Məmmədov, 18 Temmuz 1927, Bakü - 2 Mayıs 2018, Bakü) Azeri heykeltıraş ve halk sanatçısı.

Tokay Habib oğlu Memmedov 18 Temmuz 1927'de Sovyetler Birliği'nin Transkafkasya SFSC'ne bağlı Bakü'de doğdu. Babası Habib Memmedov teknik bilimler doktoru, annesi Ziver Mammadova ise Azerbaycan'ın ilk kadın heykeltıraşı idi.^[1] Tokay Mammadov ilk eğitimini annesinden aldı. 1942 yılında yedinci sınıfı bitirdikten sonra Bakü Sanat Okulu'na kabul edildi ve burada heykeltıraş Fuad Abdurrahmanov ile birlikte çalıştı. 1945'te Azim Azimzade Azerbaycan Devlet Sanat Okulu'nun üçüncü sınıfından mezun oldu ve Leningrad'a giderek İlya Repin Resim, Heykel ve Mimarlık Enstitüsü'nün heykel fakültesine girdi. Burada okuduğu yıllarda Sovyetler Birliği'nin önde gelen sanatçıları V. Senaysky, A. Matveyev ve M. Kerezin ile çalıştı ve heykel alanında tecrübe kazandı.^[1]

Tokay Memmedov, kariyerine 1951 yılında Azerbaycan Devlet Sanat Akademisi'nde öğretmen olarak başladı ve 1958 yılına kadar bu görevde çalıştı.^[1] 1966-1988 yıllarında Azerbaycan Devlet Sanat Enstitüsü Resim bölümünde öğretmen, 1988-1992 yıllarında Heykel bölümünün başkanı, 1992-2001 yılları arasında ise aynı bölümde profesör olarak çalıştı. 2001'den yaşamının sonuna kadar Azerbaycan Devlet Sanat Akademisi'nin Heykel bölümünde profesör olarak dersler verdi.^[1] Tokay Memmedov, 1952'den beri Azerbaycan Sanatçılar Birliği Yönetim Kurulunda farklı görevlerde bulundu ve 1970-1972 yıllarında aynı kurumun başkanlığına seçildi. 1975'ten ölümüne kadar SSCB Sanatçılar Birliği'nin üyesi olarak yer aldı.^[1]

Memmodov, birçok şair, bilim insanı, sıradan işçi, devlet adamı ve sanatçı dostlarının büst heykellerini ustaca yaptı. Azerbaycan heykeltıraşlığında ağaç materyali ilk kez Tokay Memmedov tarafından kullanılmıştır.^[2] 1953 yılında ahşaptan Azeri klasik şairi Nizâmî-i Gencevî'nin portresini yaptı. Bu çalışma 1955'te Varşova'daki Uluslararası Gençlik Sergisinde sergilendi. Portre şu anda, şairin adını taşıyan Azerbaycan Edebiyatı Ulusal Müzesi'nde korunmaktadır. Ahşabın türlerini ve niteliklerini dikkatle inceleyen Memmedov, bu malzemeden yola çıkarak birçok çalışmaya imza attı. Samed Vurgun, Gazanfar Halikov, Neriman Nerimanov ve Şirali Müslümov gibi birçok sanatçının ahşap büstlerini yüksek işçilik ile ele aldı. Tokay Memmedov ayrıca eserlerinde mermer, bronz ve alçıyı ustalıkla kullandı.^[3] Üzeyir Hacıbeyov, Rüstem Mustafayev, Vecihe Samedova, Süleyman Rahimov, Frédéric Chopin ve Wolfgang Amadeus Mozart gibi isimlerin büstleri, Memmedov'un bu materyaller ile çalıştığı eserler arasındadır.^[3]

Heykeltıraş Ömer Eldarov ile birlikte yaptığı, 1962 yılında Bakü'de açılan Fuzûlî heykeli ile SSCB Sanat Akademisi tarafından Eldarov ile birlikte gümüş madalya ile ödüllendirildi. Tokay Memmedov, Sovyet rejiminin önemli isimlerinden biri olan Bolşevik devrimci Meşedi Azizbeyov'un anıtsal bir heykelini tasarladı ve 1976'da Bakü'de dikildi.^[2][4] Yüksek granit bir temel üzerine dikilen anıtta; heykeltıraş duygusal, silüet anlatımı, kompozisyonun dinamizmini ortaya çıkarmıştır. Memmedov 1978'de bu eseri ile, Sovyetler Birliği Devlet Ödülü'ne layık görüldü.^[5] 1980'de Bakü'de yaptığı 11. Kafkas Kızıl Ordusu'nun heykel anıtı için 1982 yılında Azerbaycan SSC Devlet Ödülü verildi. 1986'da Sovyetler Birliği tarafından Halk Kardeşliği Nişanı tevcih edildi.^[6] 2002 yılında Haydar Aliyev tarafından imzalanan ferman ile Şöhret Nişanı verildi.^[7] 2012'de Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından Azerbaycan kültürünün gelişmesine katkılarından dolayı Şeref Nişanı'na layık görüldü.^[8]

2009 yılındaki ölümüne kadar Azeri arp sanatçısı Aida Abdullayeva ile evli kalan Memmedov'un Cihangir Memmedov adında bir oğlu vardır.^[3] 2 Mayıs 2018'de Bakü'de 90 yaşında hayatını kaybetti.^[9] 3 Mayıs 2018'de Fahri Hiyabanı Mezarlığı'nda defnedildi.^[10]