İçeriğe atla

Tizpon

Koordinatlar: 33°5′37″K 44°34′50″D / 33.09361°K 44.58056°D / 33.09361; 44.58056
Ktesifon

Tizpon ya da Ktesifon (Partça ve Pehlevice: Tizpon, Tizfun; Farsça: تيسفون‎; Arapça: Medayin, Medin veya El-Medain: المدائن), İran eyaleti Hvarvaran'da Bağdad'ın 35 km güneyinde kadim Mezopotamya'nın en önemli şehirlerinden biridir. 800 seneden fazla bir süre Part İmparatorluğu'nun ve devamında Sasani İmparatorluğu'nun başkenti olmuştur.

Tarihi

İlk olarak, Eski Ahit'te Ezra Kitabı'nda Kasfia/Sasfiya (Etnik bir isim olan Sas'tan türeme ve Kaspian ya da Kazvin'le aynı kökten) olarak geçer. Dicle üzerinde Yunan kolonisi olan Selevkos, nehrin tam karşısındaydı, şehir de isimler birleştirilerek Selevkos-Ktesifon diye adlandırılırdı. Ktesifon'un 570-637 yılları arasında dünya üzerindeki en büyük şehir olduğuna inanılmaktadır.[1]

Ktesifon'un 637 yılındaki islam fethine değin ekonomik ve politik bir merkez olduğu bilinmektedir. Bağdat'ın 762 yılındaki kuruluşuna değin bölgedeki en önemli şehirlerden birisiyken, bu tarihten itibaren önemini yitirmiştir.

Kalıntılar

10 km² büyüklüğündeki arazide yerleşim kalıntıları bulunmaktadır. Şehirden geriye bir saray kompleksinin ön cephesinin yanı sıra, Taq-e Kesra adı verilen bir kemer kalmıştır. Sarayın uzunluğu 48 metre, genişliği 24,5, yüksekliği ise 33 metredir. Yapının en önemli özelliklerinden birisi oldukça büyük boyutu ile dikkat çeken tuğla tonozlu eyvandır. Bazı konutların mozaik, mermer ya da ustuka kaplama ile süslenmişlerdi. 1928 ve 1931 yıllarında yürütülen kazılarda ele geçen bazı nesneler Berlin'deki İslam sanatı müzesi ve New York'taki Metropolitan Museum of Art'da bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Büyükşehirler Tarihçesi". geography.about.com. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2012. .(İngilizce)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Konstantinopolis</span> İstanbulda Sarayburnu ve çevresine (Fatih) tekabül eden tarihî şehir, Doğu Roma ve daha sonra Osmanlı İmparatorluğunun başkenti

Konstantinopolis veya Kostantiniyye, Roma İmparatorluğu (330–395), Bizans İmparatorluğu, Latin İmparatorluğu (1204–1261) ve Osmanlı İmparatorluğu'na (1453–1922) başkentlik yapmış tarihî bir şehir. Günümüzde şehir, Atatürk'ün inkılaplarından biri olarak 1928'de Latin harflerine geçilmesi sonrası, kentin Türkçe adının Latin harfleriyle yazılmış hali olan İstanbul olarak adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Persepolis</span> İranda hüküm sürmüş Pers İmparatorluğunun başkenti

Persepolis, İran'ın Fars Eyaleti'ndeki Şiraz şehrinin 60 km kuzeydoğusundadır.

<span class="mw-page-title-main">Nusaybin</span> Mardinin ilçesi

Nusaybin, Mardin iline bağlı Suriye sınırında Kamışlı'ya komşu ovada kurulmuş bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Banja Luka</span> Bosna-Hersekte şehir

Banja Luka ya da Banaluka, Bosna-Hersek'te bir şehir ve aynı zamanda Bosna-Hersek'te bulunan özerk yönetim Sırp Cumhuriyeti'nin fiilî başkentidir. Osmanlı kaynaklarında Banaluka (بنالوقه) olarak geçen şehir 1639 yılında değin Bosna beylerbeyinin ikâmetgâhı olarak büyük bir gelişme gösterdi. Daha sonra eyalet merkezinin Saraybosna'ya taşınmasıyla eski önemini yitirdi.

<span class="mw-page-title-main">Sultanahmet Meydanı</span> İstanbulda tarihi bir meydan

Sultanahmet Meydanı, İstanbul'un Fatih ilçesinin Binbirdirek mahallesinde bulunan tarihî bir meydan. Bizans İmparatorluğu döneminde Konstantinopolis'teki adı Hipodrom, Osmanlı İmparatorluğu zamanında ise Atmeydanı olarak adlandırıldı. Şehrin en önemli meydanlarından birisi olan alanın içerisinde Roma sirki, bugün Sultanahmet Camiinin olduğu noktada ise Büyük Saray bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Lüksemburg (şehir)</span> Lüksemburgun başkenti ve komün

Lüksemburg, bilinen şehir, şehir unvanına da sahip bir komün olmanın yanı sıra Lüksemburg’un başkentidir. Şehrin kuzeyinde Alzette Nehri, güneyinde Pétrusse Nehri ve ortasında Orta Çağ’da Franklar tarafından inşa edilen Lüksemburg Kalesi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sasani İmparatorluğu</span> İslamın gelişinden önceki son Fars imparatorluğu, dördüncü büyük İran hanedanı (224–651)

Sasani İmparatorluğu, dördüncü büyük İran Hanedanı ve ikinci Pers İmparatorluğu'nun adıdır. Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV. Artabanus'u yenmesinin ardından I. Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah III. Yezdigirt'in (632-651), erken Halifelik'le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir. İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Azerbaycan, Ermenistan, Afganistan, Türkiye'nin doğu bölgesi, Suriye'nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan'ın bir kısmını kapsıyordu. II. Hüsrev'in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu. Sasaniler, imparatorluklarını 'İranşehr' ايرانشهر (Iranshæhr) 'İranlıların (Aryanların) memleketi' diye adlandırırlardı.

<span class="mw-page-title-main">Nablus</span>

Nablus Batı Şeria Filistin Otoritesinin idaresinde olan büyük bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Yasak Şehir</span> Çin imparatorluk sarayı

Yasak Şehir, Ming Hanedanı'nından Çing Hanedanı'nın sonuna kadar kullanılmış Çin imparatorluk sarayıdır. Çin'in Pekin şehrinin ortasında bulunmaktadır. Yaklaşık 500 yıl imparator ve hizmetlilerine ev sahipliği yapmış, aynı zamanda Çin hükûmetinin törensel ve politik merkezi olmuştur. 1925'ten beri Saray Müzesi'ni barındırmaktadır.

Helenistik Dönem, Büyük İskender'in istilalarıyla başlayan, Antik Dünya'da Grek etkisinin doruğa ulaştığı dönemdir. Dönem, Klasik Grek Dönemini izlemiştir ve Helenistik Dönem'in ardından, Klasik Grek egemenliğindeki bölge Roma Cumhuriyeti hakimiyetine geçmiştir. Bu dönemde dahi Klasik Grek kültürü hâlen Roma hakimiyetine sızmıştır. Öyle ki Latincenin yanı sıra Grekçe konuşulmaya ve yazılmaya devam edildi. Helenistik Dönem bazen, Klasik Grek Uygarlığı'nın gerileme ve çöküş dönemi olarak görülmektedir. Bir başka açıdan da Klasik Grek Uygarlığı ile Roma Uygarlığı arasında bir geçiş dönemi olarak görülür. Dönemin başlangıcı çoğu kez Büyük İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 olarak alınır. Dönemin sonu ise Yunanistan Yarımadası'nın Roma Cumhuriyeti tarafından işgal edildiği MÖ 146 olarak kabul edilir. Bazı tarihçiler ise Büyük İskender'in imparatorluğu'ndan kalan son devlet olan Ptolemaios Hanedanlığı'nın Aktium Savaşı'nda yenilgiye uğrayıp yıkıldığı tarih olan MÖ 31-30 tarihini Dönem'in sonu olarak kabul ederler.

<span class="mw-page-title-main">Part İmparatorluğu</span> MÖ 3.yy MS 3.yy arasında hüküm sürmüş bir İranî imparatorluğu

Part İmparatorluğu, Arsakes İmparatorluğu olarak da bilinen, eski İran'da önemli bir siyasi ve kültürel güç olup Medler'den ve Ahamenişler'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktır. Hanedanın adı, MÖ 247 yılında, Helenistik krallık Selevkoslar'ın yönetiminde bir satraplık konumunda olan İran'ın kuzeydoğusundaki Parthia bölgesini ele geçirdikten sonra bağımsızlığını ilan eden Parni kabilesi lideri I. Arsakes'tan gelmektedir. Arsakes'in adı onursal bir unvan olarak kendisinden sonra gelen bütün Part kralları tarafından kullanıldı.

<span class="mw-page-title-main">III. Yezdicerd</span>

III. Yezdicerd, III. Yezdigird ya da III. Yezdicürd,, Sasani İmparatorluğu'nun yirmi dokuzuncu ve son hükümdarıdır. 628 yılında oğlu II. Kubâd tarafından öldürülen II. Hüsrev'in (590–628) torunudur. Babası Şahryar'dı ve babaannesi Bizans İmparatoru Mauricius'un kızı Miriam'dı. Ayrıca, Ali'nin torunu Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn'in annesi Şehre-Bânû'nun da babası olur.

<span class="mw-page-title-main">Trieste</span> Trieste iline bağlı komün (Friuli Venezia Giulia, İtalya)

Trieste, İtalya'nın kuzey doğusunda Friuli-Venezia Giulia bölgesinde aynı adı taşıyan Trieste ili merkezi olan bir belediye, şehir ve limandır. Slovenya sınırına doğru bulunan Trieste Adriyatik Denizi'ndeki Trieste Körfezi'nin başında yer alır. Trieste, 1867-1918 yılları arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun sınırları içinde Orta Avrupa'daki gösterişli bir Akdeniz limanı ve refah içindeki müzik ve edebiyat başkentiydi.

<span class="mw-page-title-main">Hama</span> Suriyenin merkezindeki tarihi şehir

Hama “Su değirmenleri şehri” olarak da bilinen antik şehir Suriye'nin dördüncü büyük şehridir. Suriye'nin orta kesiminde, Asi nehri üzerinde yer alan ve Hama ilinin merkezi olan şehir. 2010 itibarıyla 854.000 nüfusu vardır.

<span class="mw-page-title-main">Belh</span>

Belh (Darice ve Farsça:بلخ, Balkh), Türkçe Balık (kent), Afganistan'ın kuzeyinde yer alan eski bir yerleşim yeridir.

<span class="mw-page-title-main">Palmira</span>

Palmira orta Suriye'de antik zamanların önemli dini ve ticari merkezi olan, UNESCO tarafından 1980 yılında Dünya Mirası listesine alınan şehir.

<span class="mw-page-title-main">Demirköprü Muharebesi</span> 637 Muharebesi

Demirköprü Muharebesi; 637 yılında Halid bin Velid komutasındaki İslam ordusu ile Bizans İmparatorluğu ordusu arasında, bugün Hatay ili Antakya ilçesi yakınında gerçekleşen çatışmadır. Adını muharebenin yapıldığı yer olan Asi Nehri üzerindeki bir köprüden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Halep Kuşatması (637)</span>

Halep Kuşatması, Bizans kalesi ve Yarmuk Savaşı'ndan sonra kuzey Levant'te kalan Bizans'ın kalelerinden biri, 637 yılı Temmuz ve Ekim ayları arasında meydana geldi.

<span class="mw-page-title-main">Amiens</span> Fransada komün

Amiens, Fransa'nın kuzeyinde bir şehir. Picardie bölgesinin ve Somme ilinin merkezidir. 2021 rakamlarına göre, nüfusu 135.429'dur. Fransa'nın nüfus bakımından 29. büyük kentidir. Paris'in 120 km. kuzeyinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Antakya (antik kent)</span> Türkiyede bir antik kent

Antakya, Asi Nehri kıyısına kurulmuş bir antik kent. Kalıntıları günümüz Antakya şehrinde bulunur ve modern şehre ismini verir.