Titus'un merhameti

Titus'un merhameti (İtalyanca:) La clemenza di Tito; Köchel Dizini KV 621) Wolfgang Amadeus Mozart tarafından bestelenmiş bir "opera-seria" türünde opera eseridir. Opera'nın librettosu antik Romalı Suetonius'un ünlü eseri olan Sezarların hayatındaki Roma İmparatoru Titus Flavius Vespasianus'un hayatından uyarlanmış olup ünlü librettocu Metastisio tarafından ilk defa 1734de İtalyan besteci Antonio Caldera tarafından bestelenen opera eseri için hazırlanmış ve yaklaşık 40 kadar besteci tarafından da kullanılmıştır. Avusturya İmparatoru I. Leopold'un Pragda Bohemya Kralı olarak taç giyme töreni için Mozart'a sipariş verilen bu "opera-seria" eseri çok kısa bir zaman içinde bestelenmiş ve prömiyeri 6 Eylül 1791'de Prag'da Bohemya Devlet Tiyatrosunda oynanmıştır.

6 Eylül 1791'de Prag'da yapılacak olan Avusturya ve Kutsal-Roma Germen İmparatoru olan II. Leopold'un Bohemya Kralı olarak taç giyme töreni için hazırlıklarla görevli olan Guardasoni Haziran 1791'de Mozart'a başvurarak bu tören için yeni bir "opera-seria" bestelemesi için sipariş vermiştir. Zaman çok kısa olduğu için 1734de hazırlanıp zaten elde bulunan ve 40 kadar besteci tarafından operaya çevrilen Metastasio'nun librettosunu kullanmasına karar verilmiştir. Aynı librettoyu kullanan besteciler arasında 1734'te İtalyan Antonio Çaldara, 1752de Gluck, 1774de Josef Mysliveček bulunmaktaydı ve 1791den sonra da üç değişik besteci bu librettoyu kullanmıştır.

Mozart Temmuz 1791'de Sihirli Flüt operasının hazırlamasında epeyce ileri gitmişti. Sipariş, Prag'da yaşayan konser organizatörü "Domenico Guardasoni" geldi ve bu kişi Kutsal Roma-Germen İmparatoru olan II. Leopold'un Bohemya Kralı olarak Prag'da taç giymesi için yapılacak töreni organize etmek için Bohemya İdare Meclisi tarafından görevlendirilmişti. Bu törenin tarihi 6 Eylül olarak tespit edilmişti. Fakat Guardasoni Mozart'a Haziran içinde sipariş vermiş ve Mozart'ı çok hızlı çalışmaya zorlamıştı. Mozart Guardasoni'nin ilk tercihi değildi. Daha önce yeni opera siparişi Antonio Salieri'ye gitmiş; ama onun fazla işi olduğu için bu sipariş reddedilmemişti. Eski libretto saray şairi Caterino Mazzolà tarafından gözden geçirildi ama bu şair eserlerinin kataloğunu hazırlarken librettonun revizyonu için Mozart'ın ismini de koymuştur.

Guardasoni Mozart'ın Don Giovanni eseri hazırlamasına şahit olmuştu ve onun hızla çalışabileceğini bilmekteydi. Ayrıca siparişi için Mozart'a Viyana'da aldığı ücretin iki misli ücret vermeyi kabul etmişti. Mozart'ın hayatını yazanlar operanın 18 günde tamamlandığını; bunun için resitatiflerin başka bir besteci (büyük olasılıkla Mozart'ın öğrencisi "Sussmayer") tarafından hazırlandığını yazmışlardır.

Prömiyer I. Leopold'un taç giyme töreninin bitiminden birkaç saat sonra yapıldı. İmparator I. Leopold'un şahsen bu opera hakkında neler düşündüğü bilinmemekle beraber, 19. yüzyılda yazılan ve bu taç giyme törenine katılan bir saray mensubunun hatıralarına dayanan bir müzik makalesinde İmparatoriçe Maria Luisa'nın bu eseri bir porcheria tedesca (Alman domuzluğu) olarak nitelendirdiği bildirilmiştir.

Halka açık ilk temsili 6 Eylül 1791de Prag'da Devlet Tiyatrosu'nda yapıldı. Bu opera Mozart'ın ölümünden sonra birçok yıl popüler olarak opera evlerinde sahnelendi. 1806da bu opera İngiltere'de Mozart'ın operaları arasında sahnelenen eserlerden ilki olmuştur. Fakat bu yıllardan sonra gözden düşmüş ve hiç sahnelenmez olmuştur. 19. ve 20. yüzyıllarda müzik kritikleri bu eseri çok hızla ve bestecinin yorgun olduğu bir dönemde hazırlanmış, Mozart'ın diğer eserleri arasında ikinci derecede, önemsiz bir eser olarak görmüşlerdir. Buna bir neden de "opera-seria" janrının zaten Mozart'ın yaşadığı dönemde eskimiş demode bir opera janrı olmasındandır. Diğer bir nedeni de iki önemli rol (Sesto ve Annio) için kastrato şarkıcılar gerekmekte ve son yüzyıllarda bu türlü şarkıcılar ortadan kalktığı için bu erkek rollerinin kadın mezzosopranolar tarafından oynanılmakta ve bu da seyirciler tarafından yadırganmaktadır. Buna rağmen son yıllarda bu eser yine birkaç defa modern opera sahnelerinde konulmuştur.

Mozart'ın orijinal notaları şu çalgıları kapsayan bir orkestra için hazırlanmıştır.

• 2 flüt, 2 oboas, 2 klarinet, (Birer baset klarinet ve baset korno), 2 fagot
• 2 korno, 2 trompet
• timpanı
• Yaylıçalgılar kısımları.

Resitatiflerde basso continuo için klavsen ve viyolonsel.

Tahttan indirilmiş sabık imparator Vitellıus'un kızı olan, Vitellia bunun öcünü almak için Roma İmparatoru Titus aleyhinde bir komplo hazırlamaktadır. Bunun için İmparator'un arkadaşı olan ve Vitellia'ya âşık olan Sesto'u be komploda başrolü oynaması için imparator aleyhine kışkırtmaya çalışmaktadır. Vitellia kendisini kıskandığı imparatoriçe Klikyalı Berenicein Titus tarafından Kudüs'e geri gönderildiğini duyunca Sesto'dan bu komployu uygulamayı geciktirmesini ister.

Vitellia kendinin Titus tarafından imparatoriçe olarak seçileceğini ummaktadır. Fakat Titus Sesto'un kız kardeşi Servilia'yı imparatoriçe olarak seçer. Titus tarafından bilinmeyen bir gerçek, Annius ve Servilla'nın birbirlerine aşık olmalarıdır ve Titus'un bu seçimi her ikisini de gayet mutsuz yapar. Servilla bu gerçeği Titus'a itiraf etmeye karar verir, ama eğer Titus buna rağmen kendiyle evlenmek isterse İmparator'un isteğine boyun eyeceğini bildirir. Servilia'nın itirafını duyan Titus Servilia'nın dürüstlüğü dolayısıyla tanrılara şükürler sunar ve hemen Annius ve Servilia arasına girmekten vazgeçtiğini açıklar.

Bu sırada Titus'un Servilia'ya gösterdiği yakın ilgiyi çok kıskanan Vitellia Titus aleyhindeki komplo planlarına uygun olarak Sesto'u Titus'a karşı suikast yapıp öldürmesini ister. O da bu operanın en ünlü aryalarından Parto, parto aryasını söyleyip suikast yapmayı kabul eder. Fakat onun ayrılmasından hemen sonra Annius ve imparatorluk muhafızları komutanı Publius gelip Vitellia'ya Titus'un kendisini eşi olarak seçtiği haberini verirler ve onu refakatlerinde İmparator huzuruna götüreceklerini bildirirler. Vitellia Sesto'ya verdiği komplo ve suikast rolü ve şimdiki imparatoriçelik rolü arasında büyük bir ikilemle karşılaşmıştır.

Bu sırada, Sesto Roma idaresi merkezi olan Kapitol'a gitmiş ve diğer komplocularla birlikte bu binayı ateşe vermiştir. Titus dışındaki diğer karakterler birer ikişer girerek Kapitol'ün ateşe verilmesi gerçeğinden duydukları dehşeti ifade ederler. Sonra Sesto sahneye girerek Titus'un öldürüldüğünü gördüğünü ilan eder. Fakat bu ölümde kendinin suikastçı olduğunu daha ilan etmeden Vittelia tarafından durdurulur. I. Perde diğerlerinin Titus'un ölümü nedeniyle söyledikleri yavaş acıklı bir matem şarkısı ile sona erer.

Bu sahne Annius'un Sesto'ya İmparator Titus'un hayata olduğunu ve ortalıkta göründüğünü söylemesi ile başlar. Yangın dolayısıyla ortaya çıkan duman ve kargaşalıkta Sesto bir başka kişiyi Titus sanıp bıçaklamıştır. Biraz sonra Publius, Sesto'yu tutuklamak için gelir ve Sesto tarafından bıçaklanan, fakat ölmeyen, kişinin Sesto'nun komplosuna katılan ve bu nedenle Titus'un elbiselerini giymiş olan bir kişi olduğunu haber verir.

Senato Sesto'yu yargılamaya başlar. Titus, arkadaşı Sesto'nun suçsuz olup beraat edeceğinden emin olmakla beraber yargının sonucunu sabırsızlıkla beklemektedir. Senato Titus'un beklemediği bir şekilde yargıya vararak Sesto'yu suçlu bulur. Titus'un, hiç istemediği halde, bu suçun cezası olan Sesto'nun idamı hükmünün infaz kararını imzalaması gerekmektedir.

Titus önce Sesto'yu huzuruna çağırır ve bu komplonun ayrıntılarını ondan öğrenemeye çalışır. Sesto bu suçun bütün kabahatinin tek başına kendinde olduğunu iddia eder ve bu nedenle idam edilmesinin haklı olacağını da kabul eder. Titus öyle ise idamını beklemesini söyleyip, onu huzurundan dışarı gönderir. Fakat Titus'un vicdanı bu idamı doğru bulmamaktadır. Sonunda Titus, idam hükmünü imzalamadan yırtıp atar. Eğer dünya ve tarih Titus'un bu hareketini hatalı bulursa, bunun kendinin bir öcalıcı bir ruha sahip olmadığını ve bu nedenle büyük bir merhamet gösterdiği nedeniyle olduğunu bilmelerini ister.

Bu sırada Vitellia da utanç ve pişmanlık hisleri ile dolu olup, hazırladığı komplonun tüm içyüzünü Titus'a açıklamaya karar verir. Böylece ünlü Non piu di fiori adlı rondoyu söyleyerek imparatorluğun birinci kadını olma umutlarını sona erdirir. Suçlu görülenler (bu arada Sesto) suçun infazı için vahşi hayvanlara atılmak üzere arenaya getirilirler. Titus tam merhametini gösterip bütün hepsini af ettiğini ilan edecekken Vitellia komplonun kendi tarafından ortaya atıldığı itirafını Titus'a yapar. İmparator bundan söke olmuştur. Fakat bu genel af kapsamının içine Vitellia'yı da koyar. Opera bütün Romalı tebaların İmparatorları olan Titus'un çok büyük merhametini övmeleri ile sona erer. Bu övgü sırasında Titus da eğer kendisi her Romalı'nın refahını korumaktan ayrılırsa tanrılardan kendini çarpıp öldürmelerini diler.

• "Ah, perdona al primo affetto" - Annio ve Servilia
• "Ah se fosse" - Titus
• "Deh se piacer" - Vitellia
• "Del più sublime soğlio" - Titus
• "Parto, parto" - Sesto

• "Deh per questo istante" - Sesto
• "Non più di fiori" - Vitellia
• "S'altro che lagrime" - Servilia
• "Se all'ımpero" - Titus
• "Tardı s'avvede" - Publius
• "Torna di Tito a lato" - Annio
• "Tü fosti tradito" - Annio

Bu operanın televizyon için şu video kaydı uyarlamaları bulunmaktadır:

• 1980: La Clemenza di Tito (1980) 23 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Yapım: ÜNİTEL vb Batı Almanya. Direktör: Jean-Pierre Ponnelle. Roller: Eric Tappy, Tatiana Troyanos, Carol Neblett, Anne Howells, Kürt Rydl ve Catherine Malfitano.
• 1987: Clémence de Titus(1987) - Yapım: Atelier lyrique de Tourçoing Fransa. Direktör: François Porcile. Roller: John Elwes, Nobuko Takahashi, Audrey Michaël, Dominique Visse, Elisabeth Baudry ve Charles Brett
• 1987: La clemenza di Tito (1987) 19 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Yapım: RM Associates İsveç. Direktör: Thomas Olofsson
• 1991: La Clemenza di Tito (1991) 1 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Yapım: BBC, Birleşik Krallık. Direktör: Robin Lough. Roller: Philip Langridge, Diana Montague, Elzbieta Şzmytka, Ashley Putnam ve Martine Mahé.
• 2006: [1] - Yapım: Chinguitty Films . Direktör: Mahamat Saleh Haroun (Cad). Roller: Ali Barkai,

Youssouf Djaoro, Aziza Hisseine, Khayar Oumar Defallah, Djibril İbrahim, Hadje Fatime N'Goua, Garba İssa, Abderamane Abakar

• Opera
• Wolfgang Amadeus Mozart
• Mozart operaları listesi
• Titus Flavius Vespasianus

• İngilizce Wikipedia "La Clemenza di Tito" operası maddesi 22 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişme tarihi:26.4.2009)
• Partitür^[] ve Kritik açıklamalar^[] Neue Mozart-Ausgabe (Almanca). (Erişme tarihi:26.4.2009)
• "La Clemenza di Tito" operası orijinal librettosu 4 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca). (Erişme tarihi:26.4.2009)