Titriş Höyük

Titriş Höyük, Şanlıurfa İl merkezinin kuş uçuşu 36 km. kuzeyinde, Karaköprü İlçesi'nin 18 km. kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Kısmen Bahçeli köyünün altına da uzanan höyük 3,3 hektarlık olup tepe, 33 hektarlık bir alana yayılmakta ve 22 metre yüksekliktedir. Höyük, Atatürk Barajı su toplama sahası dışında kalmaktadır. Titriş Höyük, tepe, teraslara yayılan aşağı şehir ve bunların oluşturduğu kent merkezinin ötesinde dış şehir olarak büyük bir yerleşmedir. Yukarı kent (akropolis) tepenin 200 x 180 metre boyutlarındaki üst kesiminde yer alır. Tepenin doğusunda ve batısındaki 300 x 180 ve 400x 200 metre boyutlarındaki teraslarda aşağı şehir yayılmaktadır. Tepenin kuzey kesiminde ise 800 x 200 metre alana yayılmış bir dış şehir bulunmaktadır. Bunlara ilaveten höyüğün yaklaşık 400 metre kuzeybatısında bir mezarlık alanı vardır. Tüm bunların dışında yerleşmenin bütünüyle dışında işlik ve mandıra tarzı, birkaç evden oluşan yapılar bulunmaktadır. Bu haliyle tamamı 43 hektar gibi o dönem için inanılması güç bir yayılma alanı oluşmaktadır.^[1]

Höyüğün yer aldığı ova, tepeler arasında güneye uzanan bir vadi ile Harran Ovası'na ve Balık Vadisi'ne, böylece Kuzey Mezopotamya'ya coğrafi olarak bağlanmaktadır. Bu doğal yolu izleyerek Kuzey Mezopotamya'dan Titriş'e uzanan ticaret yolu, buradan ırmak vadileri üzerinden Samsat Höyük'e ve Orta Anadolu'ya devam etmekteydi.^[1]

Höyükteki kazı çalışmaları 1991-99 yılları arasında Timoty Matnet başkanlığında yürütülmüştür.^[2] Mezarlık kesiminde ise 1981-82 yıllarında kazılar yapılmıştır.^[3]

Mezarlık alanında 1981-82 yıllarında yapılan kazılarda 38 mezar ortaya çıkarılmıştır.^[3] Ancak Titriş Höyük kazılarında en sansasyonel buluntu yaklaşık 4 bin yıl öncesine tarihlenen bir toplu mezardır. Üç kadın, iki çocuk ve bir bebeğin de aralarında bulunduğu en az 19 kişinin bir evin tabanı altında gömüldükleri ve evin tabanının yeniden sıvandığı anlaşılmaktadır. İskeletleri üzerinde yapılan incelemelerde, 16 yetişkin kafatasında, mızrak ya da baltayla yapılmış kafatası travması bulgularına ulaşılmıştır. Arkeolog Ömür Dilek Erdal'ın bulguları, Akad İmparatorluğu'nun çöküşü ardından yaşanan karışıklıklara bağlanma eğilimindedir.^[4]

Bir diğer ilginç buluntu, mezarlık kazılarında bulunan halka idollerdir. Bu idollerden biri altın, biri gümüş, biri mermer, dokuzu ise deniz kabuklarından yapılmış idollerdir. Bu örneklerin Doğu Ege tipini (Polichni) yansıttığı ileri sürülmektedir.^[5] Batı Anadolu'dan gelen etkilerle ilgili bir başka buluntu da Titriş Höyük'te ele geçen, bir çeşit iki kulplu maşrapa olan depaslardır.^[6]

Titriş Höyük'te de, Tilmen Höyük, Lidar Höyük ve Oylum Höyük'te olduğu gibi oda mezar geleneği görülmektedir. Titriş Höyük'te hem yerleşim içinde hem de dışında oda mezarlar bulunmuştur.^[7] Bu mezarlarda her yaş ve cinsiyetten bireylerin toplu olarak gömüldüğü, bu bağlamda aile mezarı olarak kullanıldığı ileri sürülmektedir.^[8] Oda mezarlara gömüt armağanı olarak meyvelikler, Suriye şişeleri, sığ ya da derin çark yapımı kaseler, ikili bileşik kap gibi değişik formlu kaplar bırakılmıştır. Oda mezarlardaki diğer buluntular küresel başlı bronz iğneler, büyük bir hançer, deniz kabuğu, frit boncuklar ve pedestal dipli bazalt bir havan, üzeri çizilerek bezenmiş bir deniz kabuğu parçası, depaslar, ucu kıvrık bronz mızrak ucu, mermerden keman biçimli iki idol ve kapların birinin içinde çiçek kalıntısıdır. Söz konusu buluntular Erken Tunç Çağı II evreye (MÖ 2600 – 2400) ve Erken Tunç Çağı III evreye (MÖ 2300 – 2100) tarihlenmektedir. Buluntuların bir kısmı, depaslar ve mermer keman biçimli idoller ithal olup diğerleri yerel üretim olarak görülmektedir.^[9]

Höyükteki yerleşme bir Erken Tunç Çağı yerleşimi olup MÖ 2600 – 2100 arasında iskan edilmiştir.^[2]

• Yakın plan kroki 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fotoğraflar