İçeriğe atla

Tiropita

Tiropita
Ülke(ler)Yunanistan
TürüHamur işi
TipiMeze, Atıştırmalık
Ana malzemelerYufka, tereyağı, peynir
ÇeşitleriKasseropita (Kaşar)
Spanakotiropita (Ispanak)

Tiropita veya Tyropita (Yunanca: τυρóπιτα, "peynirli turta") tereyağlı yufka katmanlarından yapılan, beyaz peynir ve yumurta karışımı ile doldurulan Yunan mutfağına ait bir hamur işi türüdür.[1] İçi doldurulan yufka üçgen bir şekilde katlanır ve pişirilmeden önce üzerine eritilmiş tereyağı sürülür.[2] Porsiyonun boyutu tüketecek insanın sayısına göre ayarlanır. Yunanistan'da genellikle kahvaltıda tüketilmesine rağmen günün her saatinde tüketilebilir. Genellikle çeşitli mezelerle birlikte servis edilen bir atıştırmalık ve meze olarak servis edilir.[2][3][4] Kaşar peyniri kullanılarak yapıldığında kaşaropita (kasseropita) olarak isimlendirilir. Ispanak ve peynir ile doldurulduğunda ise Spanakotiropita olarak isimlendirilir. Bu börek türü aslında ıspanaklı böreğe oldukça yakındır.[5]

Kökeni

Tatlının kökeni kesin olarak bilinmez ve bazı uzmanlara göre Bizans, Roma veya Türk mutfağı ile bir bağlantısı vardır.[2] Antik Yunan mutfağındaki plasenta keki (veya plakous, πλακοῦς) ve Bizans mutfağındaki plakountas tetyromenous (sevimsiz plasenta) ve en tyritas plakountas (peynirli plesanta) tiropitanın atalarındandır.[6][7] Cato the Elder'in De Agri Cultura (MÖ 160) eserinde kayıtlı olan Yunan geleneğindeki bir tarif, placentayı tatlı katmanlı bir peynir yemeği olarak tanımlar.[6][8][9]

Plasentayı şu şekilde şekillendirin: taban hamurunun uzunluğu boyunca tek sıra tracta (hamur türü) yerleştirin. Daha sonra bu sırayı havandan çıkartılmış karışım (peynir ve bal) ile kaplayın. Üzerine bir sıra daha tracta yerleştirin ve bunu tüm peynir ve bal karışımı bitene kadar tekrarlayın. En son bir kat daha tracta daha yerleştirin. Plasentayı fırına yerleştirin ve üzerine önceden ısıtılmış bir kapak yerleştirin. Plasenta hazır olduğunda üzerine bal dökün.

Plasenta ismi Ulahça "plãtsintã" ve Rumence'de "plăcintă" olarak isimlendirilen yassı pişmiş börek türlerini ifade etmek için kullanılır. Bazı kaynaklarda Türklerin de tiropita benzeri katmanlı yiyecekler yaptığını belirtir. Orta Asya Türkleri tarafından Geç Orta Çağ'da tavada kızartılmış katmanlı ekmekler yaptığı iddia edilir.[10] Apicius'ta tarif edilen antik tyropatinum'un tiropita arasında herhangi bağlantı yoktur. Tyropatinum üzerinde kabuk bulunmayan tatlı bir muhallebi türüdür.[11]

Kaynakça

  1. ^ Ozimek, Sarah (1 Şubat 2017). "Tiropita (Greek Cheese Pies)". Curious Cuisinière. 25 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. Tiropita (or tyropita) is a Greek pie made from layers of phyllo dough that are filled with a cheese and egg mixture. 
  2. ^ a b c "Tiropita | Traditional Savory Pastry From Greece | TasteAtlas". www.tasteatlas.com. 14 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  3. ^ Sullivan, Justina (30 Mart 2023). "Greek Scrunched Feta Pie (Tiropita) - Flaevor Traditional breakfast recipe". Flaevor (İngilizce). 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  4. ^ Paravantes, Elena (15 Mayıs 2018). "Traditional Tiropita – Greek Feta Cheese Pie". OliveTomato.com (İngilizce). 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  5. ^ Dr. Catherine Donnelly; Mateo Kehler (2016). The Oxford Companion to Cheese. Oxford University Press. ISBN 9780199330904. 24 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017. 
  6. ^ a b Faas 2005.
  7. ^ Salaman 1986; Vryonis 1971.
  8. ^ Cato the Elder. De Agri Cultura, 76 13 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  9. ^ Goldstein 2015
  10. ^ Perry 2000.
  11. ^ Betty Wason, Cooks, Gluttons and Gourmets, 2018, 178912459X, n.p.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Baklava</span> şerbetli bir Türk tatlısı

Baklava Türk, Orta Doğu, Balkan ve Güney Asya mutfaklarında yer etmiş önemli bir hamur tatlısıdır. İnce yufkaların arasına yöreye göre ceviz, antep fıstığı, badem veya fındık konarak yapılır. Genel olarak şeker şerbeti ile tatlandırılır. Ayrıca bal şerbeti de kullanılabilir. Bazı ticari firmalar kendi özel şerbetlerini kullanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Börek</span> Türk ve Osmanlı mutfağından hamur işi

Börek, yufkanın yuvarlama, doldurma ve/veya katlama işlemleri ile hazırlanan, yapımında yaygın olarak beyaz peynir, ıspanak, kıyma, patates gibi çok değişik iç harcı kullanılan, katmanlanmış lezzetli hamur işi. Bazı yörelerde yufkasız olarak yapılan bazı yemeklere de börek denilmektedir. Örnek Afyon patlıcan böreği verilebilir. Börekler yemek menülerinde "ara sıcaklar" kategorisinde yer alır. Börek, açlığı giderme amacıyla tüketilir veya çeşitli sosyal etkinliklerde ikram edilir. İç harcına ve pişirme yöntemine göre çok fazla çeşitlilik gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Boyoz</span> İzmir yöresine özgü çörek türü

Boyoz, 1492'de Türkiye'ye yerleşen Sefarad Yahudileri tarafından Anadolu ve özellikle İzmir mutfağına katılmış, İzmir damak tadı ile özdeşleşmiş, mayasız bir hamur işidir. İzmir Boyozu adıyla coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Su böreği</span> börek çeşidi

Su böreği, Türk mutfağında bir tepsi böreği çeşididir. Haşlanmış yufka katmanları arasına su böreğinin çeşidine göre kıyma veya beyaz peynir harcı serpiştirilip en üstü yumurtalanmış bir şekilde fırınlanarak yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Türk mutfağı</span> Türk gastronomi geleneğine dahil bütün yiyecek ve içecekler

Türk mutfağı, Türkiye'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı hem Balkan ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Yunan mutfağı</span>

Yunan mutfağı, Yunanistan'ın ulusal mutfağıdır. Yüzlerce yıllık Yunan kültürünün mirasçısı mutfaktır. Balkan ve Akdeniz mutfaklarının bir parçasıdır. Girit mutfağını da kapsar. Zeytinyağlı yiyecekler ağırlıklıdır. Batı Anadolu Türk mutfağıyla çok büyük benzerlikler taşır.

<span class="mw-page-title-main">Kol böreği</span> Börek çeşidi

Kol böreği, Türk mutfağına özgü bir tepsi böreği çeşididir. Peynirli, kıymalı, ıspanaklı, patatesli çeşitleri vardır. Hazır yufka kullanıldığı gibi, elle açılan yufka da kullanılır. Bosna-Hersek'in milli yemeklerindendir. Kırım'da kıymalı yapılan çeşidine sarburma denir. "Sarmak" ve "burmak" kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur.

Arnavutluk tarih boyunca birçok devletin yönetimi altına girmiş, bu süreçte yalnızca siyasi veya askeri olarak değil, aynı zamanda kültürel açıdan da etkilenmiştir. Bu sebepten dolayı Arnavut mutfağı başta Türk, İtalyan ve Yunan mutfakları olmak üzere genel itibarıyla Akdeniz mutfağından izler taşımaktadır. Bugün Arnavut halkı tarafından sıkça tüketilen ve yapılan baklava, aşure, kadayıf gibi tatlılar; dolma, yaprak sarma, tarator gibi aperitifler ve ayran, siyah çay, Türk kahvesi gibi içecekler Osmanlı zamanından başlayarak Türk mutfağından Arnavut kültürüne geçen yiyecek ve içeceklerden bazılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Laz böreği</span> Karadeniz bölgesine özgü tatlı

Laz böreği ; yufka, tereyağı, muhallebi ve şerbet ile yapılan bir tatlı çeşididir. Türkiye'de Doğu Karadeniz bölgesinde ve özellikle Lazların yaşadığı Artvin, Rize ve Trabzon illerinde yapılır. Yunanistan'da ise "sütlü börek" anlamına gelen galaktobureko adıyla, yufka yerine irmik lapası kullanılarak yapılır. Günümüzde yufka yerine milföy, muhallebi yerine krema kullanılarak yapılanları da mevcuttur. Krema ya da muhallebi; limon, portakal veya gül suyu ile tatlandırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kosova mutfağı</span>

Kosova mutfağı, Kosova'ya özgü etnik grupların geleneksel yemeklerinden oluşan, Balkan mutfağının bir temsilcisidir. Arnavutluk ile tarihsel ve etnik bağları nedeniyle, Arnavut mutfağından önemli ölçüde etkilenmiş ve diğer Balkan ülkelerinin unsurlarını da benimsemiştir.

Romanya mutfağı, geleneksel olarak en çok Türk mutfağından, daha sonra da Avusturya, Alman, Yunan ve Macar mutfaklarından etkilenmiştir. Köfteler, çorbalar, dolmalar, tatlılar, salatalar dört yüzden yıldan fazla egemenliği altında kaldıkları Osmanlı İmparatorluğu'nun yemeklerine çok benzer. Alkollü içkilerden en çok şarap içilir. Romanya şarabı, dünyada en çok üretilen ilk on arasındadır. Bira da tercih edilen alkollü içkilerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Buñuelo</span>

Buñuelo; Arjantin, Bolivya, Fransa, Guam, Hırvatistan, İspanya, İtalya, Kolombiya, Kosta Rika, Meksika, Nikaragua, Panama, Peru, Şili, Urugay, Venezuela varyantları olan bir çeşit kızarmış hamur. Yağda veya katı yağda; un, yağ, su veya sütle yapılan yuvarlak şekilli yumurta hamuru kızartılır. Hamuruna; meyve, et veya balık gibi tatlı ya da tuzlu malzemeler ilave edilebilir. Kızartıldıktan sonra krema, çikolata veya krema ile doldurulabilir.

Hırvat mutfağı heterojendir ve bölgelerin mutfağı olarak bilinir, çünkü Hırvatistan'ın her bölgesinin kendine özgü bir mutfak geleneği vardır. Kökleri çok eski zamanlara dayanmaktadır. Gıda maddelerinin seçimi ve pişirme biçimlerindeki farklılıklar en çok anakaradakiler ile kıyı bölgelerindekiler arasında dikkat çekicidir. Anakara mutfağı daha çok, önceki Slav mutfağı ve Macar ve Türk mutfağıyla daha yakın ilişkiler içendedir, yemek pişirmek için domuz yağı, karabiber, kırmızı biber ve sarımsak gibi baharatlar ile karakterize edilir.

<span class="mw-page-title-main">Moritanya mutfağı</span>

Moritanya mutfağı, Moritanya İslam Cumhuriyeti'nin ulusal mutfağıdır. Sahra'da yaşayan veya kervanlarla çölü geçen Afrika ve Arap halklarının mutfaklarından etkilenmiştir. Benzer kökenleri nedeniyle kuzeyde Fas, güneyde Senegal mutfağına benzer.

<span class="mw-page-title-main">Samsa tatlısı</span>

Samsa tatlısı (Yunanca:Σαμουσάδες) bir çeşit şerbetli tatlıdır. Muska biçiminde bir tatlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Antik Roma mutfağı</span>

Antik Roma mutfağı, uygarlığın var olduğu süre boyunca büyük ölçüde değişti. Beslenme alışkanlıkları, krallıktan cumhuriyete ve en sonunda da imparatorluğa yol açan siyasi değişikliklerden ve Romalıları birçok kültürün mutfak alışkanlıklarına ve pişirme yöntemlerine maruz bırakan imparatorluğun muazzam ölçüdeki genişlemesinden etkilendi.

<span class="mw-page-title-main">Volovan</span>

Volovan Fransız mutfağında bulunan ve milföy hamuru kullanılarak yapılan bir hamur işi türüdür. Atıştırmalık veya meze olarak kullanılan Voloran hem tatlı hem de tuzlu olarak yapılabilir. Volovan kelimesi, Fransızca "rüzgarda uçan" anlamına gelen "vol-au-vent" ifadesinden gelmektedir. Bu isim tatlıda kullanılan milföy hamur işinin hafifliğine vurgu yapmaktadır. Görüntüsü itibarıyla kuş yuvasına benzediği için aynı zamanda kuş yuvası olarak da isimlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Turnover (yiyecek)</span> Özel bir hamur ve farklı harçlar ile yapılan börek türü

Turnover hamurunun tatlı veya tuzlu iç harç ile doldurulmasının ardından ikiye katlanması ardından fırında pişirilmesi ile yapılan bir tür hamur işidir. Türk mutfağındaki börek ve poğaça türlerine oldukça benzer. Tatlı veya tuzlu olarak yapılabilir ve genellikle pratik bir yiyecek türü olarak kahvaltıda tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Koulourakia</span>

Koulourakia veya Koulouria olarak bilinen genellikle Paskalya döneminde yapılan ve Kutsal Cumartesi'den sonra yenen geleneksel bir Yunan tatlısıdır. Pontus Rumcasında kerkele olarak isimlendirilir. Koulourakia geleneksel tarifinde vanilya, tereyağı ve şeker bulunur ve hamur işi at nalı, yunan harfleri, saç tokası veya saç örgüsü şeklinde örülebilse bile en yaygın örgü şekli yılan şeklinde örülmesidir. Hamur işi fırınlanmadan önce fırça ile üzerine yumurta sarısı sürülür bu sayede üstünün daha iyi pişmesi sağlanır. Bazı tariflerde hamurun üzerine susam serpilirken, bazı tariflerde hamurun ortasına karanfil konur. Tatlı veya atıştırmalık olarak kahve ve çayla beraber servis edilir. Hamur işinin yılan şeklinde örülmesinin sebebi Antik Girit'te yaşayan Minosluların dini uygulamalarının bir parçası olan yılanın iyileştirici gücü olduğuna inanmasına dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bougatsa</span> Yunan atıştırmalığı

Bougatsa Yunan mutfağına özgü tatlı veya tuzlu olarak yapılabilen bir hamur işi türüdür. Sabah veya öğle saatlerinde atıştırmalık olarak tüketilebilir. Bougatsa'nın kıyma ve peynirle yapılan çeşitli versiyonları bulunsa bile irmikli muhallebi kullanılarak yapılan türü en popüler bougatsa türüdür. Bougatsa'nın yapısı Yunanistan'ın bölgelerine göre değişiklik gösterir. Karaferye bölgesindeki bougatsa daha fazla krema dolgusuna sahip olan tatlı bir hamur işiyken, Selanik'te yapılan türünün krema dolgusu daha azdır ve hamur işi daha çıtır bir yapıya sahiptir. Girit'te bulunan Hanya bölgesindeki bougatsa türü ise mizitra adı verilen bir peynirden yapılır, tatlı olmasa bile hamurun üzerine şeker ve tarçın serpilir.