Tirol İsyanı
| Tirol İsyanı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Beşinci Koalisyon Savaşı | |||||||
 Franz Defregger tarafından çizilen 1809 Savaşında Tirol Milislerinin Eve Dönüşü tablosu | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Birinci Fransız İmparatorluğu Bavyera Krallığı Saksonya Krallığı İtalya Krallığı |  Tirol Partizanları Avusturya İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| François Joseph Lefebvre Eugène de Beauharnais Jean-Baptiste Drouet Karl Philipp Wrede | Andreas Hofer | ||||||
| Güçler | |||||||
| 25.000 | 80.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 5.000 | 12.250 | ||||||
1809 Tirol İsyanı (Almanca: Tiroler Volksaufstand) Andreas Hofer liderliğindeki Tirol'deki köylülerin vatanını işgal etmiş olan Napolyon Bonapart liderliğindeki Fransız ve Bavyera ordularına karşı Beşinci Koalisyon Savaşı sırasında başlattıkları isyandır.
Tarihsel arka plan: 1805'ten beri Tirol'un Bavyera işgali
Bavyera federal yapılı Kutsal Roma İmparatorluğu'nda bir eyaletti. Eylül 1805 yılında Bavyera tahtında bulunan Maximilian I. Joseph ve Bavyera'da bakan olan kont Maximilian von Montgelas Fransız aydınlamasından etkilenmeleri ve Avusturya İmparatorluğu'nun emellerinden korkmalarından ötürü Bogenhausen'de gizli bir savunma ittifakı imzaladılar. Kısa bir süre sonra Üçüncü Koalisyon Savaşı'nın sonunda, Bavyera kendisini galip tarafta buldu. 1805 Pressburg Barışı Maximilian I. Joseph'i sadece krallığa yükseltilmekle kalmadı, aynı zamanda 1363'ten beri, Avusturyalı Habsburglar tarafından tutulan ve Austerlitz Muharebesi'nde Fransız işgali altına giren Tirol'u de kazandı. Fransızlar, sekülerleştirdikleri Trent Prensi-piskoposluk'ta da dahil olmak üzere Tirol bölgesini 11 Şubat 1806'da Bavyera'ya resmen devretti .
Maximilian von Montgelas yönetimindeki Bavyera hükûmet, Tirol'deki vergileri artırması ve Tirol'den Bavyera'ya sığır ihracatını, Tirol kültürünün hayati bir parçası olan geleneksel kırsal tatillerini, kilise çanlarının çalınmasını ve dini törenleri yasaklaması Tirol halkını kızdırdı. Buna ek olarak, 1 Mayıs 1808'de Tirol Eyaleti idari olarak Inn, Eisack ve Adige bölgelerine ayrıldı. Yeni Bavyera anayasası aynı zamanda halka, yabancı bir orduda ve Tirol sınırları dışında savaşmak zorunda kalmamak gibi ayrıcalıklar tanıyan eski Tirol anayasasının yerini aldı. Böylelikle Tirol'de zorunlu askerlik başlatıldı ve Axams'ta vir gencin orduya zorla alınmasıyla Tiroller isyan başlattı.
Beşinci Koalisyon savaşı ve salgın ve isyanın seyri
Partizanlar, Geheimrat ve Avusturya Arşidükü John'un yakın arkadaşı Baron Joseph Hormayr aracılığıyla Avusturya ile temas halindeydi. Avusturya İmparatorluğu, Tirol anayasal özerkliğini garanti eden Pressburg Barışı'nda kabul edilen koşulların ihlalini gerekçe göstererek, 9 Nisan 1809'da Bavyera-Fransız müttefiklerine savaş ilan etti.
Avusturya komutanı Johann Gabriel Chasteler de Courcelles, Lienz ve Innsbruck'a yürüdü, ancak 13 Mayıs'ta Wörgl Savaşı'nda Fransız Mareşal François Joseph Lefebvre liderliğindeki Bavyera birlikleri tarafından yenilgiye uğratıldı. Bu arada, savaş haberi üzerine Andreas Hofer tarafından yönetilen düzensiz bir ordu Vipiteno'nun etrafında toplanmış ve kuzeydeki Brenner Geçidi'ne doğru ilerlemiştir. 12 ve 25 Mayıs'ta Innsbruck yakınlarındaki Birinci ve İkinci Bergisel Muharebesi'nde köylü birlikleri Bavyeralılarla çatıştı.
Tirolliler, Napolyon'un 22 Mayıs'taki Aspern-Essling Muharebesi'nde ilk yenilgisini yaşadığı haberini kutladılar . Yine de, Fransızlar 5/6 Temmuz'daki Wagram Muharebesi'nde tekrar üstünlük kazandıktan sonra, Avusturya Arşidükü Karl, Znaim Mütarekesi'ni imzaladı ve ardından Avusturya kuvvetleri Tirol'den çekildi. Böylece isyancılar tek başlarına savaşmak zorunda kaldılar. Bununla birlikte, Temmuz ayında Mareşal Lefebvre komutasındaki Fransız ve Bavyeralı kuvvetlere birkaç yenilgi vermeyi başardılar ve 12/13 Ağustosta Üçüncü Bergisel Savaşı'ndan sonra tam bir Fransız geri çekilmesiyle sonuçlandı. Andreas Hofer Innsbruck'taki işgal edilmeyen bölgelerin yönetimini devraldı.
Bununla birlikte, 14 Ekimde Beşinci Koalisyon Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşması olan Schönbrunn Antlaşması'nda, Avusturya İmparatoru I. Francis, Tirol'e yönelik iddialarından resmen vazgeçti. Napolyon aynı gün eyaletin yeniden fethini emretti. General Jean-Baptiste Drouet'in komutası altındaki Fransız askerî gücü ilerlemeden önce Prens Ludwig diplomatik gerilimi azaltma önlemleri alarak isyancı birliklerinin sayısını azaltmayı başardı. Bu son sadık birlikler, Dördüncü Bergisel Savaşı'nda yenildi isyan etkili bir şekilde bastırıldı.
Andreas Hofer'in infazı
İsyancıların çoğu, sonraki haftalarda Fransız ve Bavyera güçleri tarafından infaz edildi. İsyanın lideri Andreas Hofer dağlara kaçtı ve Güney Tirol'ün çeşitli yerlerine saklandı. 28 Ocak 1810'da, bir Tirol köylüsü tarafından Passeier'de Fransızlara ihbar edilerek ihanete uğradı. Hofer tutuklandı ve Mantua'ya getirildi, burada İtalya'nın Fransız genel valisi Eugène de Beauharnais ilk önce onu affetmek istese de Napolyon reddetti. Ölüm cezası 19 Şubat'ta verildi ve ertesi gün infaz edildi. Hofer'in cenazesi 1823'te Innsbruck Hofkirche'ye gömüldü .
Napolyon'un 1814'te düşüşünün ardından toplanan Viyana Kongresi'nde alınan kararla birlikte, Tirol'ün tüm kısımları Avusturya yönetimi altında yeniden birleştirildi.
19. yüzyılda milliyetçiliğin yükselişiyle, isyanın ve Andreas Hofer'in trajik kaderi, özellikle Almanca konuşan Tirolliler için ulusal bir mit haline geldi. Banden'deki Zu Mantua şarkısı ölümünü konu alıyor. Luis Trenker tarafından çekilen Der REBELL filmi Hofer'i konu alıyor.
