Tiran katilleri
Tiran katilleri M.Ö. 477 - 476 yıllarında Antik Atina şehrinin agorasında bulunan, günümüze ancak mermer kopyaları ulaşmış olan heykel gruplarıdır. Heykelde tiran Hippias'ın kardeşi Hipparkhos'a suikast düzenleyen eşcinsel Harmodios ve Aristogeiton görülmektedir. Aslen bronz olan heykeller dönemin heykeltıraşları Kritios ve Nesiotes tarafından yapılmıştır. Heykel grubu, antik yunan sanatında "sert üslup" olarak bilinen üslubun en önemli örneklerinden biri ve taşıdığı anlam itibarıyla Atina demokrasisinin sembolü olarak kabul edilmektedir.
Tiran katillerinden genç olanı Harmodios suikast sonrası hemen tiranın korumaları tarafından öldürülür. Aristogeiton önce kaçmayı başarsa da daha sonra yakalanıp idam edilir. Bu tarihe kadar sıkı sıkıya korunan tiran rejimi, öldürülen tiranın kardeşi Hippias tarafından devam ettirilmek istense de, kendisi yaklaşık 4 yıl sonra Spartalılarında etkisiyle Atinayı terk etmek zorunda bırakılır. Bu dönem sonrası karışıklıklar yaşanmış, daha sonra Herodot'un aktardığına göre Kleisthenes öncülüğünde Atina'ya demokrasi gelmiştir. Aristogeiton ve Harmodios suikast girişimiyle tiran rejimini ortadan kaldırmayı başaramamış olsalar da, demokrasinin temelleri atıldıktan sonra demokrasiyi getirenlerin onlar olduğu düşüncesi yayılmış ve hemen Hippias'ın Atina'yı terk etmesinin ardından tiran katillerinin heykelleri agoraya yerleştirilmiştir. Heykeltıraş Antenor tarafından yapılan bu ilk heykel MÖ. 480 yılında Pers kralı Kserkses tarafından Susa'ya götürülür. Dönemin tarihçileri ilk olarak Büyük iskender'in Pers krallığını fethetmesinden sonra bu heykel grubunu geri getirdiğini aktarmış olsalar da bu versiyon kayıptır.
Heykellerin orijinalleri günümüze ulaşmasa da, Roma dönemi kopyalarından 8 parça bulunmaktadır. Eksiksiz bir mermer kopyası bugün Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesi'nde bulunmaktadır.
19. yüzyılda adeta yeniden keşfedilen bu heykel grubu, gerek Hitler Almanyası'nda gerekse Sovyetler Birliğinde propaganda aracı olarak esinlenildi ve kullanıldı.[1] Örneğin 1936 yılında Sovyetler Birliği döneminde inşasına başlanan İşçi ve Çiftçi Kadın Heykeli'nin tasvirinde bu heykelin tasarımından yararlanılmıştır.[2]
Tasvir
Heykeller incelendiğinde boy uzunluklarının eşit olduğu görülür. (yaklaşık 1,85) Her ikisi de hareketli bir halde tasvir edilmişlerdir, muhtemelen tam olarak suikast anı vurgulanmak istenmiştir.
Aristogeiton'un yaşlı olduğunu sakallı tasvir edilişinden çıkartabiliyoruz. Sağ elinde muhtemelen bir kılıç ya da buna benzer bir eşya tutuyor olmalıydı ancak günümüzde heykelin o kısmı kayıp olmuş, yalnızca eşyanın sapı kalmıştır. Öne uzattığı sol elinin üzerinde chlamys olarak da adlandırılan kıyafeti sarkmaktadır. Yumruğunun içinde de muhtemelen kılıcını çıkardığı kın bulunmaktadır.
Daha genç tasvir edilen Harmodios'un kılıç tuttuğu kolu bir hayli göze çarpar biçimde açılı, gerçi kılıç tutan kolun kopyalarda farklı biçimlerde tasvir edildiği de olmuştur. En çok kabul edilen görüş, kılıç tutan kolun öne doğru değil de, arkaya doğru, kuvvet alırmışcasına uzanmış olduğudur. Buna kanıt olarak sol ayağının da yine kuvvet alırmışcasına geriye uzatılmış olması gösterilebilir.
Aristogeiton kopyalarından.
Harmodios kopyalarından
Harmodios detay
Aristogeiton detay
Kaynakça
- ^ Fehr, Burkhard, Die Tyrannentöter oder: Kann man der Demokratie ein Denkmal Setzen? Fischer Taschenbuch Verlag
- ^ Пелевин Ю. А. Мухина, Вера Игнатьевна. Рабочий и колхозница 1935—1937 25 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Rusça) Просвещение, Erişim tarihi: 16 Aralık 2015.
