İçeriğe atla

Tipon

Tipón İnkalar’a ait kalıntıların bulunduğu bir arkeolojik sit alanı olup, İnkalar’ın başkenti Cusco'nun (Peru) 27 km. güneydoğusunda, Huatanay Nehri vadisinde, Oropesa yakınlarında yer alır. İnka İmparatorluğu’nun su mühendisliğinde ulaştığı üstün teknolojinin en iyi yansıtıldığı arkeolojik sitlerden biri olan Tipón, İnka asilleri için etrafı duvarla çevrili olarak inşa edilmiş, kendi kendini besleyebilmiş, yaklaşık 2.000 dönümlük bir yerleşim yeridir. Yaklaşık 450 yıl boyunca tarımın yapıldığı Tipón, tarım ve sulama konusunda uzman olan İnka mühendisliğinin en güzide örneklerinden biri olarak kendini gösterir. Tarım terasları ve sulama kanalları bakımından ön plana çıkan Tipón’da binalar, çeşmeler, banyolar ve diğer tüm büyük yapılar hem görsel, hem de işlevsel olarak, çevredeki doğayla uyumlu biçimde tasarlanmıştır. Tipón sit alanının yukarı kısmından bir sulama kanalıyla İnka Yolu geçer.

Turizm açısından bölgedeki en önemli 16 ziyaret yerinden biri olan Tipón, arkeolojik öneminin yanı sıra, teraslar halindeki sulama sisteminin en büyük şaheserlerinden birini içermesi bakımından da önem taşımaktadır. Burada, açık havada yapılan su sevkiyatının inanılmaz derecede mükemmel bir dağıtımı görülmektedir. (Su kanallarından bazıları yeraltından da geçmektedir.) Bu hidrolik yapılar hakkında, Amerikalı hidrojeoloji mühendisi Kenneth Wright’ın ABD Sivil Mühendisler Derneği (EE.UU /ASCE) aracılığıyla yayımladığı “Sivil Mühendislik Harikası” adlı bir eseri bulunmaktadır ki, söz konusu yapılar gerçekten uzmanlarca bu ada layık bulunmuştur. (Kitap “İnka İmparatorluğu’nun Su Mühendisliği Harikası” adıyla da yayımlanmıştır.) Tipon hakkındaki çeşitli varsayımlardan birine göre, kentteki bazı tarım terasları kültür deneyleri için kullanılmaktaydı.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mühendislik</span> tasarımdan ekipman imalatına kadar ilerleyişi sağlayan işlevler kümesi, uygulamalı bilim

Mühendislik, köprüler, tüneller, yollar, araçlar ve binalar dahil olmak üzere makineler, yapılar ve diğer öğeleri tasarlamak ve inşa etmek için bilimsel ilkelerin kullanılmasıdır. Mühendislik disiplini, her biri uygulamalı matematik, uygulamalı bilim ve uygulama türlerinin belirli alanlarına özel vurgu yapan, geniş bir yelpazede uzmanlaşmış mühendislik alanları’nı kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Güneydoğu Anadolu Projesi</span>

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Fırat ve Dicle nehirleri üzerinde yapımı öngörülen barajlar, hidroelektrik santralleri ve sulama tesislerinin yanı sıra kentsel ve kırsal altyapı, ulaştırma, sanayi, eğitim, sağlık ve diğer sektörlerin gelişmesini ve hizmetlerini kapsayan entegre projedir. Projenin toplam maliyeti 32 milyar dolardır.

<span class="mw-page-title-main">Hidrolik</span>

Hidrolik kelimesi (hydraulics) Yunan dilindeki ὑδϱαυλικός (hydraulikos) kelimesinden gelir. Bu kelime de kök olarak su (ὕδωϱ) ve boru (αὐλός) kelimelerinden gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İnşaat mühendisliği</span> altyapıların tasarımı, planlanması, inşası ve yönetimi ile ilgilenen profesyonel disiplin

İnşaat mühendisliği, malzeme ve tekniği en iyi şekilde bir araya getiren, yapıların plan, proje, yapım ve denetlenmesiyle uğraşan temel mühendislik dalıdır. İnşaat mühendisleri her türlü bina, baraj, havaalanı, köprü, yol, su kemerleri, liman, kanalizasyon, su şebekesi, tünel, konvansiyonel ve yüksek hızlı demiryolu projeleri, metro vb. hizmet ve endüstri yapılarının planlanması, projelendirilmesi, yapımı ve denetimi konuları ile ilgili eğitim ve araştırma yapar. Mühendisliğin anası olarak da kabul edilen inşaat mühendisliği askerî mühendislikten sonra gelen en eski temel mühendislik dalıdır ve İngilizce kelime anlamı civil engineering ilk olarak 18.yy. da askerî olmayan mühendislik çalışmalarını askerî mühendislikten ayırabilmek için kullanılmıştır. İnşaat mühendisliği kurucu mühendislik alanlarının başında gelir. İnşaat mühendisliği geniş bir alanı kapsadığından çeşitli dallarda uzmanlaşma gereği duyulmaktadır. Bu alanların başlıcaları, çevre mühendisliği, geoteknik, belediye ya da kentsel mühendislik, kıyı mühendisliği, ölçme bilgisi, yapı mühendisliği, temel mühendisliği, su mühendisliği, malzeme bilimi, ulaştırma mühendisliği vb. konulardır.

<span class="mw-page-title-main">Ziraat mühendisliği</span> bitki koruma iş alanları

Ziraat mühendisliği bitkisel üretim ve zootekni yanında süt teknolojisi, tarımsal biyoteknoloji, tarım makinaları, tarımsal enerji sistemleri, tarımsal yapılar (kültür-teknik), arazi ve su kaynakları, toprak bilimi ve bitki besleme, tarım ekonomisi, tarım ürünleri teknolojisi, bitki koruma, peyzaj mimarlığı, biyoyakıt ve biyogaz enerji üretimi alanlarında uğraş veren mühendislik dalıdır.

Hidrojeoloji mühendisliği, yer altı suyu kaynaklarının keşfi, yönetimi ve korunmasıyla ilgilenen bir mühendislik dalıdır. Bu alanda çalışan profesyoneller, yer altı suyu hareketleri, su kirliliği, su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve yer altı suyu rezervuarlarının değerlendirilmesi gibi konularla ilgilenirler.

<span class="mw-page-title-main">Arikanda</span> Finike ilçesi yakınlarındaki antik kent

Arikanda, Antalya il sınırları Finike ilçesi yakınlarındaki Likya antik kent.Elmalı - Finike kara yolunun tam yarısında bulunan Arifköyünün Aykırıçay mahallesine yakın bir ören yeridir. Tarihi Bakır Çağı'na kadar geri gitmektedir ve şehrin adı yerli Anadolu dillerinden olan Luvice'de “yüksek kayaların yakınındaki yer” anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">İnka medeniyeti</span> Kolomb öncesi Amerikan uygarlığı

İnka medeniyeti, Güney Amerika'nın batı kıyısındaki And Dağları bölgesindeki Cuzco şehri civarında, efsanevi kralları ve ilk Sapa Inca olan Manco Capac'ın 11. yüzyılda Cuzco Krallığı'nı kurmasıyla başlamıştır. Manco Capac'ın soyunun egemenliğinde Krallık bölgedeki diğer Andlı topluluklar gibi büyümeye devam etmiş ve 1438 yılında adının birebir çevirideki anlamı yer sallayan olan Pachacutec liderliğindeki İnkalar sınırlarını genişleterek diğer Andlı toplulukları egemenlikleri altına almaya başlamışlardır. Böylece, Pachacutec Amerika kıtasında Kolomb öncesi var olan en büyük imparatorluk olan İnka İmparatorluğu'nu (Tawantinsuyu) kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Babil'in Asma Bahçeleri</span> yeri ve mevkisi net bir şekilde bilinmeyen Eski Dünyanın yedi harikasından biri olan yer

Babil'in Asma Bahçeleri, Helen kültürü tarafından listelenen Antik Dünyanın Yedi Harikasından biriydi. Çamur tuğlalardan inşa edilmiş büyük yeşil bir dağa benzeyen çok çeşitli ağaçlar, çalılar ve asmalar içeren artan bir dizi bahçe ile dikkate değer bir mühendislik başarısı olarak tanımlandılar. Bahçelerin Irak'ın Babil eyaletine bağlı Hille yakınlarındaki antik Babil kentinde inşa edildiği söyleniyor. Asma Bahçeler'in adı Grekçe: κρεμαστός; yükseğe asılı) kelimesinden türetilmiştir. "Asma" kelimesinden daha geniş bir anlama sahip olan ve teras gibi yükseltilmiş bir yapı üzerine dikilen ağaçları ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Eğirdir Gölü</span> Türkiyede bir göl

Eğirdir Gölü, Isparta ili sınırlarında yer alan, tektonik ve karstik etkilerle oluşmuş, bir tatlı su gölüdür.

<span class="mw-page-title-main">Sulama</span>

Sulama, mahsullerin, peyzaj bitkilerinin ve çimenlerin büyümesine yardımcı olmak için toprağa kontrollü olarak su verilmesidir. Sulama, 5.000 yılı aşkın bir süredir tarımın ana özelliklerinden biri olmuştur ve dünya çapında birçok kültür tarafından geliştirilmiştir. Sulama, kuru alanlarda ve ortalamanın altında yağış alınan zamanlarda mahsullerin yetiştirilmesine, peyzajın korunmasına ve bozulmuş toprakların yeniden yeşillendirilmesine yardımcı olur. Bu kullanımlara ek olarak sulama, mahsulleri dondan korumak, tahıl tarlalarında yabani ot büyümesini engellemek ve toprak konsolidasyonunu önlemek için de kullanılır. Ayrıca hayvanları serinletmek, tozu azaltmak, kanalizasyon suyunu bertaraf etmek ve madencilik faaliyetlerini desteklemek için de kullanılır. Yüzey ve yüzey altı sularının belirli bir yerden uzaklaştırılmasını sağlayan drenaj ise genellikle sulama ile birlikte incelenir.

<span class="mw-page-title-main">İnka mimarisi</span>

İnka mimarisi üç temel kavram üzerine kurulmuştur: hassaslık, kullanışlılık ve sadelik. İnka mimarisinin temel anlayış prensibi "Azı karar çoğu zarar." olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İnka terasları</span>

İnka terasları, İnkalar tarafından dağ yamaçlarına daha fazla tarım ürünü elde edebilmek için basamak şeklinde inşa edilmiş teraslardır. Böylece kıtlığa engel olup insanlara daha fazla gıda maddesi sağlanmıştır. Teraslarda mısır, patates, bal kabağı, fıstık, biber gibi ürünler yetiştirlmiştir. Sulama ise kanallar yardımıyla yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İnka İmparatorluğu</span>

İnka İmparatorluğu, Kolomb öncesi Amerika'nın en büyük imparatorluğudur. İnka terimi, yarı efsanevi kurucu Manco Capac'tan 1532'de İspanyollara yenik düşmüş Atahualpa'ya dek toplam 13 imparatordan oluşan bir hanedanın hükmettiği Kolomb öncesi Güney Amerika halklarının tarihi ve uygarlığına ilişkin her türlü olayı kapsayan bir ifadedir.

<span class="mw-page-title-main">Raqchi</span> Peru’nun Cusco bölgesindeki bir İnka arkeolojik sit alanı

Raqchi Peru'nun Cusco bölgesindeki bir İnka arkeolojik sit alanıdır. Rakchi kalıntıları Vilcanota Nehri'nin kıyısında, denizden yaklaşık 3500 m. yükseklikte yer almaktadır. Rakchi kalıntılarının içindeki en ünlü ve en önemli yapı Virakoça Tapınağı olduğundan, Raqchi kalıntılarından kimi zaman Virakoça Tapınağı olarak söz edilir.

<span class="mw-page-title-main">Wiracocha Tapınağı</span>

Wiracocha Tapınağı, Peru'nun Cusco bölgesindeki, İnkalar'a ait Raqchi arkeolojik sit alanında bulunan en önemli yapıdır. Tapınak İnka mimarisinin en ilginç ve kendine özgü örneklerinden biridir. Silindir biçimli sütunları olan yapının dört adet büyük avlusu bulunmaktadır. Andlar'da buna benzer başka bir bina yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Vadi</span>

'Kutsal İnka Vadisi ya da Urubamba Vadisi, Peru Andları'nda yer alan, İnkalar'ın başkenti Cuzco yakınlarında bulunan bir vadidir. Yerli halkların yaşadığı bu vadi, Pisac ile Ollantaytambo arasındaki ve Urubamba Nehri'ne, diğer adlarıyla Vilcanota Nehri ya da Willkamayuya paralel kalan tüm alanı kapsar. Birçok nehrin aktığı küçük vadilerden oluşan Kutsal Vadi bu nehirler tarafından beslenir ve birçok İnka arkeolojik sit alanını barındırır. İnkalar'ın bu vadiye çok önem vermelerinin en önemli nedeni çok özel iklim koşullarına ve özel coğrafik özelliklere sahip olmasıdır. İnkalar, coğrafi özellikleri ve özel iklim koşulları nedeniyle bu vadiden çeşitli bakımlardan çok yararlanmışlardır. Vadi, topraklarının zenginliği sayesinde temel tarım merkezlerinden biri olmuş, imparatorluğun en önemli doğal sağlık merkezi olmasının yanı sıra en önemli mısır üretim bölgesi olmuştur. Aynı zamanda Peru'daki en iyi mısır burada üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Moray laboratuvarı</span>

Moray laboratuvarı İnkalar'ın Kutsal Vadi’sindeki eski bir tarım araştırma merkezidir. Deniz seviyesinden yaklaşık 3500 m. yükseklikte yer alan, çeşitli yükseklikteki teraslardan ve su kanallarından oluşan Moray kalıntıları Cuzco şehrinin yaklaşık 50 km kadar kuzeybatısında, Maras tuzlalarına 7 km. mesafede bulunur.

Peyzaj mühendisliği, ekolojik ölçütler doğrultusunda araziyi ve suyu şekillendirmek için matematik ve bilimin uygulamasıdır. Ayrıca yeşil mühendislik diye tariflenebilir ama peyzaj mühendisliği için bilinen en iyi tasarım profesyonelleri peyzaj mimarıdır. Peyzaj mühendisliği, antropojenik peyzajın yaratılması ve tasarlanması için mühendislik ve diğer bilimlerin disiplinler arası uygulamasıdır. Bu farklılık geleneksel olarak alanın, arazinin yeniden ıslahı, iyileştirilmesi, yeniden kullanımını ve geri kazanımını kapsamaktadır. Bunu yaparken Peyzaj mühendisliği;

<span class="mw-page-title-main">Karakum Kanalı</span> kanal

Karakum kanalı türkmenistan'da bulunan yaklaşık 1400 km uzunluğundaki bir su yoludur. Yapımına 1954 yılında başlanan kanal sulama ve balıkçılık gibi ekonomik faaliyetler için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.