İçeriğe atla

Tip-cD galaksi

Hubble Uzay Teleskobu tarafından fotoğraflanan, baskın cD gökadası ile birlikte ACO S 740 (Abell S740) gökada kümesi

Tip-cD gökada (ayrıca cD-tipi gökada[1] veya cD gökadası[2] olarak da belirtilir) D tipi eliptik dev galaksinin bir alt türü olan morfolojik bir gökada sınıflandırmasıdır. Yıldızlardan oluşan büyük bir hale ile karakterize edilirler.[3] En dikkat çeken cD tipi gökadalar, genellikle bireysel olarak veya çiftler halinde ortaya çıkar ve 1 milyon ışık yılını bulan yarıçaplarıyla muazzam boyutlara ulaştıkları zengin gökada kümelerinin merkezinde bulunabilirler.[4] Ayrıca süper dev eliptikler[5] veya merkezi baskın gökadalar olarak da bilinirler.[6]

Merkezi bir çift cD gökadasına sahip bir gökada kümesinin en iyi bilinen örneği, iki dev gökada NGC 4874 ve NGC 4889'a ev sahipliği yapan nispeten yakın Saç kümesidir.[7] CD tipi gökadaların, kümenin yoğun nüfuslu merkezi bölgesindeki eliptik dev gökadaların diğer gökadalarla kaynaşmasıyla ("galaktik yamyamlık") oluştuğuna inanılmaktadır. Bu aynı zamanda bu tipteki birçok gökadanın birden fazla çekirdeğe sahip olması ve neredeyse hepsinin güçlü radyo kaynakları olduğu gerçeğine de işaret ediyor.[8][9][10]

Örnekler

Ayrıca bakınız

  • Dev eliptik gökada (gE)
  • Merceksi gökada (S0, SA0, SAB0, SB0, E9)
  • Tip-D gökada

Kaynakça

  1. ^ PATRAS 2008 bildirileri, sayfa 59
  2. ^ Galaxy Clusters, Jan Hartlap, sayfa 3
  3. ^ Surface Photometry and the Structure of Elliptical Galaxies, "Chapter 11. cD and Brightest Cluster Galaxies" 5 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., John Kormendy, S. Djorgovski, 1989
  4. ^ A Dictionary of Astronomy, "cD galaxy" 12 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[] (14 Nisan 2010 tarihinde erişilmiştir)
  5. ^ encyclopedia.com "supergiant elliptical" 11 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ "Uncertainties on Clusters of Galaxies Distances", C. Adami, M.P. Ulmer, 18 Temmuz 2000, arXiv:astro-ph/0007265 (14 Nisan 2010 tarihinde erişilmiştir)
  7. ^ C. J. Conselice, J. S. Gallagher: Galaxy aggregates in the Coma cluster. In: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 297, 1998, S. L34, DOI:10.1046/j.1365-8711.1998.01717.x.
  8. ^ Hrant M. Tovmassian, Heinz Andernach: On the formation of cD galaxies and their parent clusters. In: Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 427, 2012, S. 2047, DOI:10.1111/j.1365-2966.2012.22044.x.
  9. ^ L. Tonry, John. (1987). Properties of cD Galaxies. Proceedings of the International Astronomical Union. 127. 89-96. 10.1007/978-94-009-3971-4_7.
  10. ^ S. Giacintucci, T. Venturi, M. Murgia, D. Dallacasa, R. Athreya, S. Bardelli, P. Mazzotta, D. J. Saikia: Radio morphology and spectral analysis of cD galaxies in rich and poor galaxy clusters. In: Astronomy & Astrophysics. 476, 2007, S. 99, DOI:10.1051/0004-6361:20077918.
  11. ^ Nature, "FIGURE 4. Optical, radio and X-ray images of the Perseus cluster." 8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 9 Temmuz 2009, ISSN 0028-0836 ; E-ISSN 1476-4687 ; (15 Nisan 2010 tarihinde erişilmiştir)
  12. ^ Nature, "FIGURE 3. The entropy of the intracluster medium in spherical shells of radius r." 3 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 9 July 2009, ISSN 0028-0836 ; E-ISSN 1476-4687 ; (15 Nisan 2010 tarihinde erişilmiştir)
  13. ^ Science, "The Central Galaxy in Abell 2029: An Old Supergiant" 25 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Juan M. Uson, Stephen P. Boughn, and Jeffrey R. Kuhn, 26 Ekim 1990, Vol. 250, no. 4980, pp.539-540, DOI:10.1126/science.250.4980.539
  14. ^ Ellensburg Daily Record, "Galaxy Found", United Press International, 27 Ekim 1990, p.16
  15. ^ Lodi News-Sentinel, "Giant Galaxy Discovered", UPI, 26 Ekim 1990, pg.9

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NGC 221</span> cüce galaksi

Messier 32 veya NGC 221, Andromeda takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 2,5 MIy uzaklıkta bulunan bir cüce eliptik gökadadır. Guillaume Le Gentil tarafından 23 Ocak 1874 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 168 olarak "Dağınık karşı kuyruklara sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Meşhur Andromeda Gökadası'nın bir uydusudur.

<span class="mw-page-title-main">Biçimsel galaksi sınıflaması</span> gökadaların görünüşlerine göre gruplara ayırdığı bir sınıflandırma sistemidir

Biçimsel galaksi sınıflandırması, astronomların gökadaları görünüşlerine göre gruplara ayırdıkları bir sınıflandırma sistemidir. Gökadaları görünüşlerine göre sınıflandırmak için kullanılan birkaç şema bulunmaktadır. Bunların en bilineni Edwin Hubble tarafından tasarlanan ve Gérard de Vaucouleurs ile Allan Sandage tarafından genişletilen Hubble düzenidir. Gökada sınıflandırması ve morfolojisi artık büyük ölçüde hesaplama yöntemleri ve fiziksel morfoloji kullanılarak yapılır.

<span class="mw-page-title-main">NGC 1569</span> galaksi

NGC 1569, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 10,95 MIy (3,36 Mpc)uzaklıkta bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. William Herschel tarafından 4 Kasım 1788 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 210 olarak "Düzensizliklere, emilime ve çözülüme sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Her ne kadar amatör gök bilimcilerin pek ilgisini çekmese de, uzmanlar tarafından yıldızların oluşumları ile ilgili olarak yoğun bir biçimde incelenmektedir. Gökadanın uzaklığı önceleri 7,82 MIy (2,4 Mpc) olarak tahmin edilmekteydi. Ancak 2008 yılında Hubble'ın görüntülerini inceleyen bilim insanları, gökadanın uzaklığını yaklaşık 11 milyon ışık yılı olarak hesapladılar. Böylece gökadanın, IC 342/Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Messier 105</span> galaksi

Messier 105 Aslan takımyıldızında yaklaşık olarak 56,09 MIy (17,2 Mpc) uzaklıkta bulunan bir eliptik gökadadır. Pierre Méchain tarafından yakınlardaki Messier 95 ve Messier 96 gökadalarını keşfetmesinden sadece birkaç gün sonra 24 Mart 1781 tarihinde keşfedildi. Başak kümesi'nde yer almayan Messier Kataloğu'ndaki en büyük eliptik gökadadır. Bu gökada, Messier tarafından doğrulanmadığı için kendi dönemindeki kataloğunun baskılarında yer almamıştır. Helen Sawyer Hogg'un bu gökadanın konumunu ve tanımını içeren Méchain'e ait bir mektup bulmasıyla, ilk yayınlanan adı olan NGC 3379 ile uyumlu olduğu anlaşıldığında kataloğa eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Saç Kümesi</span>

Saç Kümesi, 1.000'in üzerinde tanımlanmış gökada içeren büyük bir gökada kümesidir. Aslan kümesi ile birlikte Saç Süperkümesi'ni oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Ocak kümesi</span>

Uzaklığı yaklaşık olarak 62.0+5.9-5.5 MIy, olan Ocak Kümesi, 100 milyon ışık yılı içinde, Başak kümesi'nden çok daha küçük ikinci en zengin gökada kümesidir. Irmak kümesi ile birlikte, güney yarımkürede yer alan çok ünlü bir kümedir. Birbirlerine yakın görünseler de aralarında 20 milyon ışıkyılı mesafe vardır. Bu iki kümenin etrafına saçılmış birçok başka gökada grupları da vardır ve bu gruplar toplu olarak sık sık "Ocak Süperkümesi" veya "Güney Süperkümesi" olarak adlandırılırlar. Kümenin merkezinde NGC 1399 bulunur, gökyüzünde iki derecelik bir alana yayılmış gökadalardan oluşan yoğun bir çekirdeği vardır ve bu da kümeyi amatör gök bilimci için popüler bir hedef haline getirmektedir. Bu küme, ayrıca iki çok büyük gökada içermektedir. Bunlar NGC 1316 ve NGC 1365'tir. Bu gökadalar, Ocak Kümesi'ndeki diğer tüm gökadalardan daha büyüktür.

<span class="mw-page-title-main">Irmak kümesi</span> Galaksi topluluğu

Irmak Kümesi, uzaklığı yaklaşık olarak 68,49 MIy (21 Mpc)olan ve güney yarımkürede yer alan çok ünlü bir gökada kümesidir. Ocak kümesi ile birlikte bu iki kümenin etrafına saçılmış birçok başka gökada grupları vardır ve bu gruplar toplu olarak sık sık "Ocak Üstkümesi" veya "Güney Üstkümesi" olarak adlandırılırlar. Bu küme, Ocak Kümesi'ne kıyasla, biraz gökadaların daha geniş bir alana yayılmış olmasından, biraz da kümenin daha uzak ve bu nedenle de Ocak Kümesi'nden daha sönük olmasından dolayı, daha az şaşırtıcıdır. Irmak Kümesi kabaca iki parçaya ayrılmıştır. Bunlar, NGC 1407 çevresindeki kuzey alt grubu ve NGC 1395 çevresindeki güney alt grubudur. Kümenin bilinen diğer adı Ocak II Kümesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Pompa kümesi</span>

Pompa Kümesi Suyılanı-Erboğa Süperkümesi içinde yaklaşık olarak 174,49 MIy (53,5 Mpc)uzaklıkta bulunan bir gökada kümesidir. Başak kümesi ve Ocak kümesi'nden sonra Yerel Grubumuza en yakın üçüncü kümedir.

<span class="mw-page-title-main">Su Yılanı Kümesi</span>

Suyılanı Kümesi, Suyılanı takımyıldızında yaklaşık olarak 193,1 Mly (59,2 Mpc) uzaklıkta bulunan ve 158 parlak gökadadan oluşan bir gökada kümesidir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 1316</span> galaksi

NGC 1316, Ocak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 62 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir merceksi gökadadır. James Dunlop tarafından 2 Eylül 1826 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 154 olarak "İç emilim ile bozulmuş gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. NGC 1316 bir radyo gökadadır. Gökyüzündeki dördüncü en parlak radyo kaynağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Merceksi galaksi</span>

Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Messier 49</span> galaksi

Messier 49 (ayrıca M 49 veya NGC 4472 olarak da bilinir) Başak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 58,7 MIy (18 Mpc)uzaklıkta bulunan bir eliptik gökadadır. Charles Messier tarafından 19 Şubat 1771 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 134 olarak "Yakınlarında parçalar olan gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Haziran 1969'da gökada içerisinde bugüne kadar teyit edilmiş tek süpernova SN 1969Q gözlenmiştir. Gökadanın çekirdeği, kütlesi 5,65 × 108 M⊙ olan bir süper kütleli kara delik bulunduğunu gösteren X-ışınları yayar.

<span class="mw-page-title-main">Abell S740</span>

Abell S740, Erboğa takımyıldızında yaklaşık olarak 450 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir gökada kümesidir. Abell Kataloğu'nun ikinci bölümünde yer alan ve güney yarımkürede görünen kümeleri tanımlayan Güney Araştırması dolayısıyla "S" olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kutup-halkalı galaksi</span>

Kutup-halkalı gökada, gökada kutuplarının etrafında dönen, gaz ve yıldızların oluşturduğu halkasıyla bir gökada türüdür. Bu kutup halkalarının, iki gökadanın birbirleriyle etkileşime girdiklerinde ortaya çıkan kütleçekimsel etkiyle oluştuğu düşünülmektedir. Başka bir olasılık da çok yakından geçen bir gökadanın etkisiyle koparılmış olan maddeden oluştuğudur. Diğer bir olasılık ise, küçük bir gökadanın daha büyük bir gökadayla dönüş düzlemine dikey olarak çarpışması sonucu küçük gökadanın kutup-halkasına dönüşmüş olabileceğidir.

<span class="mw-page-title-main">Abell 262</span>

Abell 262, Andromeda takımyıldızı yönünde ve Üçgen takımyıldızı sınırında yaklaşık olarak 206,45 MIy (63,3 Mpc)uzaklıkta bulunan bir gökada kümesidir.

<span class="mw-page-title-main">En parlak küme gökadası</span> bir gökada kümesindeki en parlak gökadadır

En parlak küme gökadası, bir gökada kümesindeki en parlak gökada olarak tanımlanır. BCG'ler, evrendeki en büyük gökadaları içerir. Genelde, ev sahibi gökada kümelerinin geometrik ve kinematik merkezlerine yakın, dolayısıyla kümelenme potansiyeli altında, eliptik gökadalardır. Bunlar ayrıca genellikle kümenin X-ışını salımının tepe noktası ile çakışmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">IC 2006</span> Eliptik gökada

IC 2006, Irmak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 58,38 MIy (17,9 Mpc) uzaklıkta bulunan bir eliptik gökadadır. Lewis A. Swift tarafından 3 Ekim 1897 tarihinde keşfedildi. Ocak kümesi içerisinde yer alır ve 35.000 ışık yılı çapıyla kümenin en küçük gökadalarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Cüce sarmal galaksi</span> bir sarmal gökadanın cüce türüdür

Cüce sarmal gökada, bir sarmal gökadanın cüce türüdür. Cüce gökadalar; düşük aydınlatma güçleri, küçük çapları, düşük yüzey parlaklıkları ve düşük hidrojen kütleleri ile karakterizedir. Bu tip gökadalar, düşük yüzey parlaklığına sahip gökadaların (LSB) bir alt sınıfı olarak düşünülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Abell 1413</span> Gökada kümesi

Abell 1413, Aslan ve Berenis'in Saçı takımyıldızları arasında, Dünya'dan 1,9 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan bir gökada kümesidir. Zenginlik sınıfı 3 olan küme, 1958'de düzenlenen Abell Kataloğu'na eklenmiştir. Bautz-Morgan sınıflandırmasına göre tip I'dir. Abell 1413, güçlü kütle çekim etkisiyle birlikte yaklaşık 300 gökadayı barındırmaktadır. Kümeyi kaplayan muazzam kütle çekimi, 100 milyon derecenin üzerindeki sıcaklıklara ulaşan ve güçlü bir X-ışını radyasyonuna neden olan galaksiler arası gazın ısınmasından sorumludur. Kümeye, geniş çevresel yıldız halesi ile 6,5 milyon ışık yılı boyutuna ulaşan dev eliptik gökada MCG +04-28-097 hakimdir.

Bautz-Morgan sınıflandırması, 1970 yılında Laura P. Bautz ve William Wilson Morgan tarafından, gökada kümelerini morfolojilerine göre kategorize etmek için geliştirilmiştir. Bu sınıflandırma tip I, tip II ve tip III olmak üzere üç ana tipi tanımlar. Aynı zamanda I-II ve II-III gibi ara tiplerin de kullanılması mümkündür. Başlangıçta bir tip IV önerilmiş olsa da, son halini alan makale yayımlanmadan önce bu tip geri çekilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.