Timur'un Gürcistan'ı işgali
| Timur'un Gürcistan'ı işgali | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Timur Savaşları, Toktamış-Timur savaşları | |||||||
 İşgal sırasında Gürcistan Krallığı. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Timur İmparatorluğu |  Gürcistan Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Timur | V. Bagrat | ||||||
| Gürcistan tarihi საქართველოს ისტორია |
|---|
 |
Kafkasya'da Hristiyan bir krallık olan Gürcistan, 1386-1403 yılları arasında, büyük imparatorluğu Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar uzanan Türk-Moğol fatihi Timur'un orduları tarafından birçok felakete maruz kaldı.[1] Bu çatışmalar, Timur (Tamerlane) ile Altın Orda'nın son hanı ve Timur'un İslam dünyasını kontrol eden en büyük rakibi Toktamış Han arasındaki savaşlarla yakından bağlantılıydı. Timur, işgallerinin bölgedeki gayrimüslimlere karşı cihat olduğunu resmen ilan etti. Timur, Gürcistan'ın bazı bölgelerini işgal edebilmesine rağmen ülkedeki insanları Müslüman yapamadı ve hatta Gürcistan'ı bir Hristiyan devlet olarak tanıdı.
Timur, sekiz işgalden ilkinde Gürcistan'ın başkenti Tiflis'i yağmaladı ve 1386'da Kral V. Bagrat'ı ele geçirdi. Gürcü direnişi, Timurlu ordularının yeniden saldırısına neden oldu. Bagrat'ın oğlu ve halefi VII. Giorgi, sert bir direniş gösterdi ve saltanatın çoğunu (1395-1405) Timur istilalarıyla savaşmak zorunda kaldı. Timur, inatçı Gürcü hükümdarını bastırmak için bu baskınların çoğuna liderlik etti. Gürcistan üzerinde sağlam bir kontrol kuramasa da, ülkeye hiçbir zaman iyileşemeyeceği bir darbe vurdu. VII. Giorgi, Timur'un barış şartlarını kabul etmeye ve haraç ödemeyi kabul etmeye zorlandığı zaman, yıkık şehirler, harap olmuş kırsal alanlar ve paramparça bir monarşiden daha fazlasına sahipti.
Tarihi
Timur'un Kafkasya'daki ilk ortaya çıkışı, Toktamış Han'ın 1385'te Kafkas topraklarından Kuzey İran'a girerken yaptığı yağmacılığa bir cevaptı. Bu, iki İslami hükümdar arasında açık bir düşmanlık patlak verdi. Timur, gelişmekte olan imparatorluğunun batı sınırı ile Toktamış'ın hanlığı arasında kalan küçük sınır ülkelerine tam ölçekli bir işgal başlatarak yanıt verdi. Timur, Azerbaycan ve Kars'ı istila ettikten sonra Gürcistan'a yürüdü. Saltanatının resmî tarihi olan Zafarnama, Gürcistan'daki bu savaşı bir cihat olarak temsil etmektedir. Timur, Kars'tan yola çıktı ve 1386'da Gürcistan Krallığı'nın en güneydeki beyliği olan Samtshe Atabeyliği'ne saldırdı. Oradan, Gürcü Kralı V. Bagrat'ın güçlendirdiği Tiflis'e yürüdü. Şehir, 21 Kasım 1386'da düştü ve Kral V. Bagrat tarafından ele geçirilerek İslam'a dönüştürüldü. Gürcü Chronicle ve Metsoph'lu Thomas, kralın mürtedinden bahseder, ancak onu Timur'un güvenini bir dereceye kadar kazanmasını sağlayan akıllı bir hile olarak temsil eder. Bagrat'a, babasının Timur'un sarayında yokluğunda Bagrat'ın oğlu ve eş yöneticisi VII. Giorgi tarafından yönetilen Gürcistan'da kendisini yeniden kurması için yaklaşık 12.000 asker verildi. Ancak eski kral, Bagrat'ın İslami eskortunu pusuya düşüren ve babasını serbest bırakan Giorgi ile gizli görüşmeler yaptı.[2]
1387 baharında Timur, pusu kurup kaçmanın intikamını almak için Gürcistan'a döndü. Bagrat'ı ve Giorgi'yu, sınır bölgelerinin sivil nüfusunu dağlara ve ormanlara tahliye etmeyi başardı ve savunmalarını organize etmeye baladı. Khan Toktamış'ın İran'da yeniden ortaya çıkması Timur'u geçici olarak geri çekilmeye zorladı. Ancak Altın Orda yenildikten sonra Timur tekrar Gürcistan'a saldırmak için geri döndü. 1394'te, İslami gazze kanununu (yani gayrimüslim topraklarına sistematik baskın yapılması) emriyle Samtskhe eyaletine dört general gönderdi. Aynı yıl Timur, Aragvi Vadisi'ndeki dağlık Gürcü topluluklarını cezalandırdı ve Zafarnama'yı Kara-Kalkan ("kara kovalarla”, yani Doğu Gürcü dağcıları, Pshavlar ve Khevsurlar) olarak adlandırdı, Toktamış tarafından başka bir saldırı duyduktan sonra Tiflis üzerinden Shekki'ye geri döndü.[2]
1395'te çaresiz Gürcüler, Shekki'li Sidi Ali ile ittifak kurdular ve Alindjak'ı (Nahçıvan yakınlarında) kuşatan Timur'un oğlu Miran Şah'ın işgalci ordularını ezici bir yenilgiye uğrattı ve Celayirid prensi Tahir'i ele geçirdi. Bu olay Timur'un 1399'da bölgenin genel nüfusu üzerinde büyük bir intikam almak için geri dönmesine neden oldu. Timur, Shekki'yi aldı ve komşu Kakheti bölgesini harap etti.[2]
1400 baharında Timur, Gürcü devletini yok etmek için geri döndü. VII. Giorgi'dan Jalayirid Tahir'i teslim etmesini istedi. VII. Giorgi, Timur'u Aşağı Kartli'deki Sagim Nehri'nde reddetti ve karşılaştı, ancak bir yenilgiye uğradı ve Timur tarafından acımasızca kovalandığı ülkenin derinliklerine çekildi. Timur, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'i yok etti, orada bir garnizon bıraktı ve Giorgi'nun yerleşik olduğu Gori'yi kuşattı. Kral, batıya doğru cesur bir hamle yaptı, ancak düşmanın Dzami ve Savaneti kalelerindeki ilerleyişini engelleyemeyince, İslami hükümdarın ordularının nüfuz edemediği batı Gürcistan'ın erişilemez ormanlarına kaçtı. Timur öfkeyle geri döndü ve Gürcistan'ın geri kalanını iyice yağmaladı. Bu kanlı harekât, Timur'un ordularının sistematik olarak eyaletten eyalete geçmesiyle birkaç ay sürdü. Hemen hemen tüm büyük şehirler ve kasabalar yok edildi ve nüfusları yok edildi; kırsal bölge (köyleri ve yiyecek kaynaklarıyla birlikte) yakıldı; manastırlar ve kiliseler sistematik olarak yerle bir edildi. Çatışmalardan ve misillemelerden sağ kurtulanlardan binlercesi açlık ve hastalıktan öldü ve hayatta kalan 60.000 kişi köleleştirildi ve Timur'un birlikleri tarafından götürüldü.[2]
1401'in sonlarında Timur, Kafkasya'yı bir kez daha işgal etti. VII. Giorgi, barış için dava açmak zorunda kaldı ve kardeşini haraçla gönderdi. Timur, Osmanlı hanedanı ile büyük bir yüzleşmeye hazırlanıyordu ve görünüşe göre, boş zamanlarında daha kararlı ve kapsamlı bir şekilde başa çıkmak için geri dönene kadar Gürcistan'da hâlihazırda hüküm süren durumu dondurmak istiyordu. Böylece, Gürcistan kralının kendisine asker vermesi ve Müslümanlara özel ayrıcalıklar vermesi koşuluyla Giorgi ile barış yaptı.[3] Timur yine de bazı önleyici tedbirler aldı ve Tortumi'nin Gürcü garnizonuna saldırarak kaleyi yıktı ve çevredeki alanı yağmaladı.[2]
1402'de Erzurum'a dönen Timur, Osmanlı yenildikten sonra, zaferini tebrik etmeye gelmediği için Gürcistan kralını cezalandırmaya karar verdi. VII. Giorgi'nun ağabeyiyle arası kötü olan kardeşi Konstantin, tıpkı Samtskhe'nin prensi, kralın meydan okuyan vasal Iwane Jaqeli gibi hediyelerle geldi. Şirvanlı Şeyh İbrahim, Gürcistan'ın geldi ve giderlerini hesaplamaya gitti. Giorgi yeni hediyeler gönderdi, ancak Timur bunları reddetti ve Giorgi'nun kendisine görünmesi için çağırdı. Bu arada, küçük bir Gürcü garnizonu tarafından inatla savunulan, daha önce zaptedilemez Birtvisi kalesini kendisi de kuşattı. Ağustos 1403'te kaleyi ele geçiren Timur, ordusunu Gürcistan'ın sınır bölgelerini yağmalamak ve temizlemek için gönderdi ve geri çekilen kral VII. Giorgi'nun peşinde Abhazya'ya kadar yola çıktı. Timur'un tarihçisi, 700 kasabanın yıkıldığını ve sakinlerinin katledildiğini bildirdi.[2]
Timur, ordusunu ancak ulema ve müftü Gürcistan kralına (aman) merhamet etmenin mümkün olduğuna karar verince durdurdu. VII. Giorgi, Timur adına vurulan 1.000 tanka altın, 1.000 at, 18 mithkal ağırlığında bir yakut vb. dâhil olmak üzere büyük bir vergi ödemek zorunda kaldı. Timur, daha sonra, Tiflis'ten geçerek yolundaki tüm manastırları ve kiliseleri yok etti ve 1404'ün başlarında Beylagan'a gitti. Beylagan'dan Trabzon'a kadar tüm bölgeler, Timur tarafından torunu Halil Mirza'ya bir mülk olarak verildi.[2] Timur, sonunda Kafkasya'yı terk etti ve 19 Şubat 1405'te öldüğü Orta Asya'ya yöneldi.[]
Kaynakça
- ^ "Pontus Rum Devleti tarihi - Pontus Rumlar Kuruluşu, Kurucusu, Hükümdarları, Sınırları Ve Yıkılışı hakkında özet bilgi". www.hurriyet.com.tr. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g Minorsky, Vladimir, "Tiflis", in: M. Th. Houtsma, E. van Donzel (1993), E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936, p. 757. Brill, 90-04-08265-4.
- ^ Sicker, Martin (2000), The Islamic World in Ascendancy: From the Arab Conquests to the Siege of Vienna, p. 155. Praeger, 0-275-96892-8.
