İşletim sistemi ya da işletim dizgesi, bir bilgisayarın donanım kaynaklarını yöneten ve uygulama yazılımlarına hizmet sağlayan yazılımların bir bütünüdür. İşletim sistemleri, bilgisayarın donanımı ile uygulama yazılımları arasında bir köprü görevi görerek kullanıcıların sistemle etkileşim kurmasını sağlar. Öne çıkan örnekler arasında Microsoft Windows, macOS, GNU/Linux dağıtımları, Android ve iOS yer alır.
Microsoft Corporation, ABD merkezli çok uluslu teknoloji şirketidir. Bilgisayar yazılımları, elektronik cihazlar, kişisel bilgisayarlar ve bilişim hizmetleri geliştirir, üretir, lisanslar ve satar. Şirketin en çok bilinen yazılımları Microsoft Windows ve MS-DOS işletim sistemi aileleri, Microsoft Office paketi, Bing adlı arama motoru, Internet Explorer ve Edge web tarayıcılarıdır. Öne çıkan donanım ürünleri ise Xbox video oyun konsolları, Microsoft Hololens sanal gerçeklik gözlükleri ve Microsoft Surface dokunmatik ekranlı kişisel bilgisayar ürün ailesidir. Microsoft, 2016 itibarıyla dünyanın en büyük yazılım geliştiricisi ve dünyanın en değerli şirketlerinden birisidir. Şirketin adı, "microcomputer" (mikrobilgisayar) ve "software" (yazılım) sözcüklerinin birleşmesinden meydana gelir.
DOS, bilgisayarlar için ufak ve basit bir işletim sistemi türü olup, ana görevi disket ve sabit disk gibi saklama ortamlarının yönetimidir.
MS-DOS, Microsoft firmasının geliştirdiği bir DOS sistemidir. 1980'li yıllarda PC uyumlu platformlar üzerinde kullanılan en yaygın işletim sistemiydi. 1990'lı yılların ortalarından 2000 yılına kadarki en popüler işletim sistemleri olan Windows 9x ailesinin temeli olarak kullanıldı. Masaüstü bilgisayarlardaki popülerliğini, zamanla Windows NT mimarisi kullanan yeni nesil Windows işletim sistemlerine bıraktı.
Linus Benedict Torvalds Finlandiya asıllı Amerikalı bir bilgisayar bilimci ve yazılım mühendisidir. Linux işletim sistemi çekirdeğinin geliştiricisi ve proje yöneticisi olup, ABD'de yaşamaktadır. Transmeta'daki görevinden ayrıldığından beri OSDL'de tam zamanlı olarak Linux çekirdeği üzerinde çalışmaktadır. Helsinki Üniversitesi'nde bilgisayar bilimleri bölümünden mezun olmuştur.
Windows 3.x, Microsoft firması tarafından 18 Mart 1992 tarihinde piyasaya sürülen MS-DOS tabanlı grafik arayüzü.1992 yılında ön sürümleri çıkan 3.x serisi, güvenlik ve geliştirme gereklilikleri nedeniyle tam olarak ancak 1994 yılında piyasaya sürülmüştür.
Sör Timothy John Berners-Lee, İngiliz mühendis ve bilgisayar bilimi profesörü. Daha çok World Wide Web'in mucidi olarak tanınmaktadır.
QDOS Seattle Computer Products (SCP) şirketinin Intel 8086 işlemcili makinaları için 1980 yılının ortalarında Tim Paterson tarafından dört ayda yazılmış 16-bit işletim sistemidir. 8086 assembly kodu ile yazılmış yaklaşık 4000 satırdan oluşan, CP/M işletim sisteminin API'leriyle uyumlu QDOS 0.10 sürümü Temmuz 1980′de tamamlandı. Daha sonra SPC 1980 Eylül'de QDOS'un ismini, 86-DOS olarak değiştirerek dağıtıma başladı.
Seattle Computer Products (SCP), Seattle, Washington'daki bir bilgisayar donanım firmasıydı. Tim Paterson'un, S-100 tabanlı hafıza kartlarındaki hataları düzeltmek için Haziran 1978 tarihinde iş başı yaptığı firmadır.
Digital Research Dr. Gary Kildall tarafından CP/M işletim sistemi ve yan ürünlerinin geliştirilmesi ve pazarlanması için kuruldu. Mikrobilgisayar döneminin ilk büyük yazılım şirketiydi.
Windows 95, Microsoft'un ürettiği işletim sistemi ailesi Windows'un MS-DOS üzerinde yükselen dördüncü ana sürümüdür.
8086 Intel tarafından geliştirilmiş, x86 mimarisi 'nin gelişmesine yol açan 16-bit mimarisinde bir mikroişlemci yongasıdır. Intel tarafından 8086 tasarımının geliştirmesine 1976 yılı baharında başlanmış ve 1978 yılı yaz aylarında ilk çip piyasaya sürülmüştür. 1979 yılında piyasaya sürülen Intel 8088, daha ucuz ve az sayıda çevre birimi kullanımına olanak veren, ayrıca IBM PC tasarımında kullanılan 8254 CTC, 8255 PIO ve 8259 PIC gibi 8080-ailesi çevre birimleri ile uyumlu olacak şekilde 8-bitlik bir data bus eklenerek hafifçe modifiye edilmiş bir versiyondur. İlave olarak daha basit ve ucuz PCB tasarımı gerektirmekte ve daha az sayıda DRAM çipine gereksinim duymaktadır. Intel 8088 orijinal IBM PC tasarımında kullanılan işlemci olması özelliğiyle de kayda değerdir.
PowerPC, AIM olarak bilinen Apple-IBM-Motorola ittifakının 1991'de geliştirdiği bir RISC mikroişlemcisidir. Genel olarak kişisel bilgisayarlar içindir. PowerPC merkezi işlem birimleri (CPU) gömülü (embedded) ve yüksek performans işlemcileri olduğu için popüler olmuştur. PowerPC 1990'da AIM' in ve PReP'in temel taşı oldu, fakat mimari Apple'ın Macintosh'unun 1994–2006 modellerinde daha başarılı bulundu.
Mikroişlemci, işlemci olarak da bilinen, merkezî işlem biriminin (CPU) fonksiyonlarını tek bir yarı iletken tüm devrede (IC) birleştiren programlanabilir bir sayısal elektronik bileşendir.
BIOS,. EPROM adı verilen bir yonga üzerinde ROM Bellek biçiminde yer alan bir tür yazılımdır. Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları sırasıyla tanıtır. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler. İşletim sisteminin başlangıç öğelerinin herhangi bir sürücüden yüklenmesini sağlar. İşletim sistemi çalışırken donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri düzenler.
IBM PC DOS, IBM Personal Computer Operating Disc System 'in kısaltması, IBM PC ve ardılları/uyumlu sistemler için geliştirilmiş tarihi bir işletim sistemidir.
Sanallaştırma bilgisayar kaynaklarının kullanıcılardan soyutlanması işlemine verilen isimdir. Bunu yapmak için kullanılan metodlar bilgisayar kaynaklarının paylaştırılmasını veya birleştirilmesini sağlar. Sanallaştırmanın ilk hedefi kullanıcıya bir soyutlama tabakası sunarak kullanıcıyı kaynaklardan soyutlamak. Böylece kullanıcı ve kaynaklar arasına bir mantıki katman eklenmiş oluyor. Bir hiper yönetici veya sanal makine monitörü (VMM), sanal makineleri oluşturan ve çalıştıran bilgisayar yazılımı, bellenim veya donanımdır. Bir hipervizörün bir veya daha fazla sanal makineyi çalıştırdığı bir bilgisayara ana makine adı verilir ve her sanal makineye konuk makinesi adı verilir. Hiper yönetici, konuk işletim sistemlerini sanal bir işletim platformuyla sunar ve konuk işletim sistemlerinin yürütülmesini yönetir. Çeşitli işletim sistemlerine sahip birden fazla aygıt, sanallaştırılmış donanım kaynaklarını paylaşabilir. Örneğin; Linux, Windows ve macOS işletim sistemlerinin tümü, tek bir fiziksel x86 makinede çalışabilir. Konuk işletim sistemleri aynı çekirdeğe sahip farklı Linux dağıtımları gibi kullanıcı alanında farklılık gösterebilse de, bu, tüm örneklerin tek bir çekirdeği paylaşması gereken işletim sistemi düzeyinde sanallaştırma ile çelişir.
Bir anaçatı bilgisayar milyonlarca kullanıcıya eş zamanlı olarak farklı hizmetler verebilen, büyük, güçlü ve pahalı bir bilgisayardır. Anaçatı bilgisayarların gücü şu nedenlerden kaynaklanmaktadır:
- Çok sayıda işlemcinin varlığı
- Yüksek girdi-çıktı kapasitesi
- Zaman paylaşımı olanağı veren işletim sistemleri
Gary Arlen Kildall, Amerikalı bilgisayar bilimcisi ve mikrobilgisayar girişimcisi.
IBM PC uyumlu bilgisayarlar, bilgisayar devi IBM'in orijinal IBM PC, XT ve AT bilgisayarlarına benzer ve aynı yazılımı ve genişleme kartı'larını kullanabilir. Bu tür bilgisayarlar PC klonları, IBM klonları veya IBM PC klonları olarak adlandırılmıştır. IBM 2005 yılında kişisel bilgisayar bölümünü Çinli teknoloji şirketi Lenovo'ya sattıktan sonra artık kişisel bilgisayar satmadığı için "IBM PC uyumlu" terimi artık yalnızca tarihsel bir tanımlamadır. "PC" tanımı, kişisel bilgisayar tarihi'nin çoğunda kullanıldığı gibi, genel olarak "kişisel bilgisayar" anlamına değil, çağdaş bir IBM PC'nin çalıştırabildiği aynı yazılımı çalıştırabilen bir x86 bilgisayar anlamına gelmektedir. Bu terim başlangıçta 1980'lerin başında mevcut olan Apple II, TRS-80 ve Commodore 64 gibi çeşitli ev bilgisayarı sistemlerinin aksine kullanılmıştır. Daha sonra bu terim öncelikle Apple'ın Macintosh bilgisayarlarına karşıt olarak kullanılmıştır.
