İçeriğe atla

Tikal

Tikal Milli Parkı
UNESCO Dünya Mirası
Tikal Tapınağı 47 metre yüksekliğindedir.
Konum Guatemala
KriterKarma: i, iii, iv, ix, x
Referans64[1]
Tescil1979 (3. oturum)
BölgeLatin Amerika ve Karayipler
Koordinatlar17°13′19″K 89°37′25″B / 17.22194°K 89.62361°B / 17.22194; -89.62361

Tikal, bugünkü Guatemala'daki yağmur ormanlarındaki Peten ilinin kuzeybatısında bulunan en büyük Maya kenti ve tören merkezidir. Güney düzlüklerindeki öteki Maya merkezleri gibi Tikal da orta oluşum döneminde (M.Ö. 900-300) küçük bir köydü. Geç oluşum döneminde (M.Ö. 300-M.S. 100) büyük piramit ve tapınakların yapılmasıyla önemli bir tören merkezi haline geldi. Klasik dönemde büyük saraylar, piramitler, alanlar yapıldı. Maya hiyeroglif yazısı ve karmaşık takvim sistemi ortaya çıktı, anıtsal heykeller ve vazo resimleriyle üstün bir Maya sanatı gelişti.

Galeri

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016. 

Başvurular

Adams, Richard E.W. (2000). "Introduction to a Survey of the Native Prehistoric Cultures of Mesoamerica". Richard E.W. Adams; Murdo J. Macleod (Ed.). The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas, Vol. II: Mesoamerica, part 1. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ss. 1-44. ISBN 0-521-35165-0. OCLC 33359444. 
Andrews, E. Wyllys; William L. Fash (2005). "Issues in Copán Archaeology". E. Wyllys Andrews; William L. Fash (Ed.). Copán: The History of an Ancient Maya Kingdom. Santa Fe and Oxford: School of American Research Press and James Currey Ltd. ss. 395-425. ISBN 0-85255-981-X. OCLC 56194789. 
Banco de Guatemala. "Monedas" (İspanyolca). Banco de Guatemala. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2009. 
Berlin, Heinrich (Nisan 1967). "The Destruction of Structure 5D-33-1st at Tikal". American Antiquity. 32 (2). Washington, D. C., USA: Society for American Archaeology. ss. 241-242. doi:10.2307/277915. ISSN 0002-7316. JSTOR 277915. OCLC 754651089.  (abonelik gereklidir)
Coe, Michael D. (1999). The Maya. Ancient peoples and places series (6. edition, fully revised and expanded bas.). Londra and New York: Thames & Hudson. ISBN 0-500-28066-5. OCLC 59432778. 
Coe, William R. (1988) [1967]. Tikal: Guía de las Antiguas Ruinas Mayas (İspanyolca). Guatemala: Piedra Santa. ISBN 84-8377-246-9. 
Drew, David (1999). The Lost Chronicles of the Mayan Kings. Los Angeles: University of California Press. 
Fash, William L.; Ricardo Agurcia Fasquelle (2005). "Contributions and Controversies in the Archaeology and History of Copán". E. Wyllys Andrews; William L. Fash (Ed.). Copán: The History of an Ancient Maya Kingdom. Santa Fe and Oxford: School of American Research Press and James Currey Ltd. ss. 3-32. ISBN 0-85255-981-X. OCLC 56194789. 
Gill, Richardson B. (2000). The Great Maya Droughts: Water, Life, and Death. Albuquerque: University of New Mexico Press. ISBN 0-8263-2194-1. OCLC 43567384. 
Hammond, Norman (2000). "The Maya Lowlands: Pioneer Farmers to Merchant Princes". Richard E.W. Adams; Murdo J. Macleod (Ed.). The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas, Vol. II: Mesoamerica, part 1. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ss. 197-249. ISBN 0-521-35165-0. OCLC 33359444. 
Harrison, Peter D. (2006). "Maya Architecture at Tikal". Nikolai Grube (Ed.). Maya: Divine Kings of the Rain Forest. Eva Eggebrecht and Matthias Seidel (assistant eds.). Köln: Könemann. ss. 218-231. ISBN 3-8331-1957-8. OCLC 71165439. 
Jones, Grant D. (1998). The Conquest of the Last Maya Kingdom. Stanford, California, USA: Stanford University Press. ISBN 9780804735223. OCLC 38747674. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2017. 
Kelly, Joyce (1996). An Archaeological Guide to Northern Central America: Belize, Guatemala, Honduras, and El Salvador. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-2858-5. OCLC 34658843. 
Kerr, Justin (n.d.). "A Precolumbian Portfolio". FAMSI Research Materials. Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc. 9 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (online database) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2007. 
Looper, Matthew G. (1999). "New Perspectives on the Late Classic Political History of Quirigua, Guatemala". Ancient Mesoamerica. 10 (2). Cambridge and New York: Cambridge University Press. ss. 263-280. doi:10.1017/S0956536199101135. ISSN 0956-5361. OCLC 86542758. 
Looper, Matthew G. (2003). Lightning Warrior: Maya Art and Kingship at Quirigua. Linda Schele series in Maya and pre-Columbian studies. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-70556-5. OCLC 52208614. 
Martin, Simon; Nikolai Grube (2000). Chronicle of the Maya Kings and Queens: Deciphering the Dynasties of the Ancient Maya. Londra and New York: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05103-8. OCLC 47358325. 
Martin, Simon; Nikolai Grube (2008). Chronicle of the Maya Kings and Queens: Deciphering the Dynasties of the Ancient Maya (2. edn (revised) bas.). Londra and New York: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-28726-2. OCLC 191753193. 
Martínez, Horacio; David Webster; Jay Silverstein; Timothy Murtha; Kirk Straight; Irinna Montepeque (2004). J.P. Laporte; B. Arroyo; H. Escobedo; H. Mejía (Ed.). "Reconocimiento en la periferia de Tikal: Los Terraplenes Norte, Oeste y Este, nuevas exploraciones y perspectivas" (PDF). XVII Simposio de Investigaciones Arqueológicas en Guatemala, 2003 (İspanyolca). Museo Nacional de Arqueología y Etnología, Guatemala. ss. 635-641. 15 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF online publication) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
Means, Philip Ainsworth (1917). History of the Spanish Conquest of Yucatan and of the Itzas. Papers of the Peabody Museum of American Archaeology and Ethnology, Harvard University. VII. Cambridge, Massachusetts, USA: Peabody Museum of Archaeology and Ethnology. OCLC 681599. 
Miller, Mary Ellen (1999). Maya Art and Architecture. Londra and New York: Thames & Hudson. ISBN 0-500-20327-X. OCLC 41659173. 
Miller, Mary; Karl Taube (1993). The Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya: An Illustrated Dictionary of Mesoamerican Religion. Londra: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05068-6. OCLC 27667317. 
Morales, Tirso; Benito Burgos; Miguel Acosta; Sergio Pinelo; Marco Tulio Castellanos; Leopoldo González; Francisco Castañeda; Edy Barrios; Rudy Larios; Cruz Jau (2008). J.P. Laporte; B. Arroyo; H. Mejía (Ed.). "Trabajos realizados por la Unidad de Arqueología del Parque Nacional Tikal, 2006-2007" (PDF). XXI Simposio de Arqueología en Guatemala, 2007 (İspanyolca). Guatemala: Museo Nacional de Arqueología y Etnología. ss. 413-436. 14 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2011. 
Salisbury, David; Mimi Koumenalis; Barbara Moffett (19 Eylül 2002). "Newly revealed hieroglyphs tell story of superpower conflict in the Maya world" (PDF). Exploration: the online research journal of Vanderbilt University. Nashville, TN: Vanderbilt University Office of Science and Research Communications. OCLC 50324967. 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF online publication) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2009. 
Schele, Linda; Peter Mathews (1999). The Code of Kings: The language of seven Maya temples and tombs. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-684-85209-6. OCLC 41423034. 
Sharer, Robert J.; Loa P. Traxler (2006). The Ancient Maya (6., fully revised bas.). Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 0-8047-4817-9. OCLC 57577446. 
Silverstein, Jay; David Webster; Horacio Martinez; Alvaro Soto (2009). Rethinking the Earthworks of Tikal: A Hydraulic Hypothesis for the Classic Maya Polity. Ancient Mesoamerican 20(1), Cambridge Journals. 
StarWars.com. "Star Wars: Episode IV A New Hope". Lucasfilm Ltd. 29 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2009. 
Torres, Estuardo. "Parque Nacional Tikal" (İspanyolca). Ministerio de Cultura y Deportes. 18 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014. 
UNESCO World Heritage Center. "Tikal National Park". UNESCO World Heritage Center. 12 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2009. 
Valdés, Juan Antonio; Fahsen, Federico (2005). "Disaster in Sight: The Terminal Classic at Tikal and Uaxactun". Arthur A. Demarest; Prudence M. Rice; Don S. Rice (Ed.). The Terminal Classic in the Maya lowlands: Collapse, transition, and transformation. Boulder: University Press of Colorado. ss. 162-194. ISBN 0-87081-822-8. OCLC 61719499. 
Webster, David L. (2002). The Fall of the Ancient Maya: Solving the Mystery of the Maya Collapse. Londra: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05113-5. OCLC 48753878. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hunlar</span> MS 4-6. yüzyıllar arasında Avrasyada yaşamış göçebe halk

Hunlar, MS 4-6. yüzyıllar arasında Orta Asya, Kafkaslar ve Doğu Avrupa'da yaşayan göçebe bir halktır. İlk olarak Volga'nın doğusunda, o zamanlar İskitya'nın bir parçası olan bir bölgede yaşadıkları tahmin edilmektedir. MS 370 yılına gelindiğinde Hunlar Volga bölgesine varmış ve 430 yılına gelindiğinde ise Avrupa'da kısa ömürlü de olsa geniş bir hakimiyet kurmuşlardır. Gotları ve Roma sınırları dışında yaşayan diğer birçok Cermen halkını fethetmiş ve diğerlerinin Roma topraklarına kaçmasına neden olmuştu. Hunlar, özellikle Attila döneminde Doğu Roma İmparatorluğu'na sık ve yıkıcı baskınlar yaptılar. 451'de Hunlar, Batı Roma eyaleti Galya'yı işgal ettiler ve burada Katalonya Tarlaları Savaşı'nda Romalılar ve Vizigotlardan oluşan birleşik bir orduyla savaştılar ve 452'de İtalya'yı işgal ettiler. 453'te Attila'nın ölümünden sonra Hunlar Roma için büyük bir tehdit olmaktan çıkmış ve Nedao Savaşı'ndan sonra imparatorluklarının çoğunu kaybetmişlerdir (454?). Hun isminin varyantları Kafkasya'da 8. yüzyılın başlarına kadar kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VII. Kleopatra</span> Antik Mısırın son Helenistik kraliçesi

VII. Kleopatra Filopator MÖ 51ʼden 30ʼa kadar Mısır Ptolemaios Krallığıʼnın kraliçesi ve son etkin hükümdarıydı. Batlamyus hanedanının mensubu olan Kleopatra, Makedonyalı Yunan generali ve Büyük İskenderʼin refakatçisi olan Soterʼin soyundan gelmekteydi. Kleopatraʼnın ölümünden sonra Mısır, Roma İmparatorluğuʼnun eyaleti haline gelmiştir; bu da Akdenizʼdeki son Helenistik devlet ve İskenderʼin hükümdarlığından bu yana süren çağın sonuna işaret etmektedir. Yerli dili Yunanca olmasına rağmen, Mısır dilini öğrenen ve kullanan tek Batlamyus hükümdarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Teotihuacan</span>

Teotihuacan günümüzde Kolomb öncesi Kuzey Amerika'nın en ünlü kenti olarak kabul edilmektedir. Kimler tarafından kurulduğu ve niçin aniden terk edildiği hâlen açıklığa kavuşmamış bu kadim şehrin kuruluş tarihi hakkında da farklı görüşler ileri sürülmektedir. Kentten söz eden -hiyeroglifik olmayan- hiçbir metin ve belge bulunmamaktadır. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Palenque</span> Eski Maya Kenti

Palenque ya da Palenke, Meksika Federal Cumhuriyeti'nin Çiyapas eyaletinde Usumasinta ırmağı yakınındaki eski bir Maya kentidir. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">I. İsaakios</span>

I. İsaakios Komninos, 1057-1059 yılları arasında tahtta kalan Bizans imparatoru.

<span class="mw-page-title-main">Mezoamerika</span>

Mezoamerika, Orta Amerika'da Meksika'nın ortalarından Belize, Guatemala, El Salvador, Honduras, Nikaragua ve Kosta Rika'nın kuzeyine kadar olan sahada 15. ve 16. yüzyıllarda İspanyollarca sömürgeleştirilmeden önceleri Kolomb öncesi toplumları tarafından oluşturulan bölge ve kültür alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Maya rakamları</span> Mayanın Gizemleri

Maya rakamları, Kolomb öncesi Maya Uygarlığı tarafından kullanılan bir vigesimal sayı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Ekskubitores</span>

Excubitores erken dönem Bizans imparatorlarının imparatorluk muhafızları olarak yaklaşık 460 yılında kurulmuştur. Komutanları kısa sürede büyük etki sahibi olmuş, aralarından 6. yüzyılda bir dizi imparator çıkmıştır. Excubitores geç 7. yüzyılda kayıtlarında görülmemeye başlamışlardır, fakat 8. yüzyıl ortalarında, orta dönem Bizans ordusunun çekirdeğini oluşturan seçkin "tagmata" birliklerinden birine dönüşmüşlerdir. Excubitores hakkında son kayıt 1081 yılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kabeiroi</span>

Yunan mitolojisi, Kabeiroi

<span class="mw-page-title-main">Casas Grandes</span>

Casas Grandes, kuzey Meksika eyaleti Chihuahua'da bulunan tarih öncesi bir arkeolojik alandır. Yerleşkenin inşası Mogollon kültürüne atfedilir. Casas Grandes, UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde yer alır.

Bu liste arkeologlar tarafından ortaya çıkarılan Çin'in Neolitik kültürlerinin bir listesidir. En erken dönemden en yeniye doğru kronolojik olarak sıralanırlar ve bunu bu kültürlerin şematik bir görselleştirmesi izler.

<span class="mw-page-title-main">Atum</span> Mısır tanrısı

Atum veya Atum-Ra, Mısır mitolojisinde diğer her şeyin kendisinden türediği ilksel Tanrı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Cocijo</span>

Cocijo Güney Meksika'nın Kolomb öncesi döneminde Zapotek uygarlığının şimşek tanrısıdır. Orta Meksika'daki Tlaloc ve Maya uygarlığının Chaac tanrısı gibi yağmur, gök gürültüsü ve şimşekle ilişkili benzer Mezoamerikan tanrılarının karakteristik özelliklerine sahiptir. Zapotek dilinde cocijo kelimesi "şimşek" anlamına gelir ve tanrının ismine atıfta bulunur.

Yahui kültür ve inanç sistemleri içinde hayvan ve insan formunun çeşitli karışımlarını alan doğaüstü bir figürdür. Eskiden Mikstek yerli halkının bulunduğu ve Mikstekçe konuşulan Meksika'daki La Mixteca merkez-güneydoğu bölgesinde görülür. Özellikle Kolomb öncesi dönemde, Mikstek ikonografisinde, düşüncesinde ve kültüründe önemli ve yinelenen bir motiftir.

<span class="mw-page-title-main">Camazotz</span>

Camazotz ), Maya mitolojisindeki yarasa tanrıdır. Kiçece'de Camazotz "ölü yarasa" demektir. Mezoamerika'da yarasalar; gece, ölüm ve kurban edilme gibi kavramlar ile ilişkilendirilir.

<span class="mw-page-title-main">II. Amasis</span> Mısır firavunu

II. Amasis veya II. Ahmose, Mısır'ın Yirmi Altıncı Hanedanının bir firavunu idi. Sais'teki Apries'in halefi idi. Pers fethinden önceki Mısır'ın son büyük hükümdarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Djer</span>

Djer mevcut Mısırbilimde antik Mısır'ın Birinci Hanedanlığının üçüncü firavunu olarak kabul edilir. MÖ otuz birinci yüzyılın ortalarında yaşadı ve 40 yıl hüküm sürdü. Djer'in veya karısının mumyalanmış bir ön kolu Flinders Petrie tarafından keşfedildi, ancak Émile Brugsch tarafından atıldı.

<span class="mw-page-title-main">Horus'un dört oğlu</span>

Horus'un dört oğlu, Antik Mısır dininde dört tanrıdan oluşan bir gruptu. Esasen mumyalanmış bedenlere eşlik eden dört kanopik kavanozun kişileştirmiş halleridir. Kalp, ruhu cisimleştirdiği düşünüldüğü için bedenin içinde bırakılmıştır. Beyin, sadece mukusun kaynağı olduğu düşünüldüğü için metal kancalarla çıkarılıp atılmıştır. Mide, karaciğer, kalın bağırsaklar ve akciğerler çıkarılıp, mumyalanıp kanopik kavanozlara kondu. Mumyalayıcıların bu ritüelden saptığı zamanlar da oldu: 21. Hanedan döneminde iç organları mumyalayıp sardılar ve onları vücuda geri koyup, kanopik kavanozları boş bıraktılar.

<span class="mw-page-title-main">VII. Ramses</span>

Usermaatre Setepenre Meryamun VII. Ramses Eski Mısır'ın 20. Hanedanlığının altıncı firavunuydu. MÖ 1136'dan MÖ 1129'a kadar hüküm sürdü ve VI. Ramses'in oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Ningzong</span>

Ningzong veya asıl adıyla Zhao Kuo (趙擴), Çin'in Song Hanedanı'nın 13. imparatorudur. Saltanatı 1194'ten 1224 yılında ölümüne kadar sürmüştür.