İçeriğe atla

Tigranakert (Artsah)

Koordinatlar: 40°03′55″K 46°54′21″D / 40.06528°K 46.90583°D / 40.06528; 46.90583
Tigranakert
Ermenice: Արցախի Տիգրանակերտ, Arts'akhi Tigranakert
Tigranakert şehir duvarının bir parçası
Azerbaycan'daki konumu
Azerbaycan'daki konumu
Azerbaycan'daki konumu
KonumAğdam, Azerbaycan
Koordinatlar40°03′55″K 46°54′21″D / 40.06528°K 46.90583°D / 40.06528; 46.90583
Tarihçe
KurucuBüyük Tigran
KuruluşMÖ 2.–1. yüzyıllar
Kazı tarihleri2005–günümüz

Tigranakert (Ermenice: Արցախի Տիգրանակերտ, Arts'akhi Tigranakert), aynı zamanda Artsah Tigranakerti,[1] Azerbaycan'ın Ağdam Rayonu'nda bulunan, Helenistik Dönem'den kalma yıkık bir Ermeni şehridir.

Şehir, Ermeni Kralı Büyük Tigranes'in (h. MÖ 95-55) onuruna adlandırılan ve aynı adı taşıyan Ermeni platosundaki birkaç eski şehirden biridir ve Artsakh adı eski Ermenistan Krallığı'ndaki tarihi Artsah iline atıfta bulunur.[2] Robert Hewsen ve Babken Harutyunyan gibi bazı bilim insanları, bu özel Tigranakert'in Büyük Tigranes'ın babası I. Tigranes (h. yaklaşık MÖ 123-95) tarafından da kurulmuş olabileceğini öne sürdüler.[3] Yaklaşık 50 hektarlık bir alanı kaplar ve Haçınçay Nehri'nin yaklaşık dört kilometre güneyinde yer alır.

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'ndan sonra Ermeni güçlerinin işgali altına girdi ve 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması'nın bir parçası olarak Azerbaycan'a devredildiği Kasım 2020'ye kadar tek yanlı bağımsızlık ilan eden Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin bir parçası idi.

Tarihi

Tigranakert Müzesi'ndeki sergi salonu

Birincil kaynaklar ilk olarak 7. yüzyılda Tigranakert'ten bahseder ve Utik ilinde aslında aynı adı taşıyan iki şehir olduğunu belirtir.[4] Arkeologlar ve tarihçiler, Kral I. Tigranes ya da oğlu ve halefi Kral Büyük Tigranes'in hükümdarlığı sırasında, şehrin kuruluşunu MÖ 120-80'lere tarihler. Robert Hewsen, II. Tigranes'in ismini taşıyan herhangi bir madeni para veya yazıt henüz ortaya çıkarılmadığı için bu atfı sorguladı.[5] İkinci Tigranakert'in kalıntılarının Gardman semtinde olduğu düşünülse de, bu kalıntılara dair bir ize henüz ulaşılamadı. Tigranakert, MS 625 baharında Bizans imparatoru Herakleios (h. 610-641) ve Sasani kuvvetleri arasında Sasanilerin mağlubiyeti ile sonuçlanan savaşın gerçekleştiği yerdi.[6] Bölgede hem Ermenice hem de Yunanca 5. ve 7. yüzyıla tarihlenen yazıtlar ortaya çıkarıldı.[7]

İlk Tigranakert'in Orta Çağ'ın başlarında yıkılışından sonra şehrin adı korunmuş ve Tngrnakert, Tarnakert, Taraniurt, Tarnagiurt ve Tetrakerte olarak yerel coğrafyada sürekli olarak kullanılmıştır.[2][4] 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması'nın bir parçası olarak Ağdam çevresindeki bölgenin geri kalanıyla birlikte Azerbaycan'a teslim edilmesine kadar Askeran ilinin bir parçası olarak de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kontrolü altındaydı.

Kazılar

Tigranakert'teki kazılar, ilk keşfedildiği Mart 2005'te başladı ve daha sonra Ermenistan Bilimler Akademisi Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü'nden Dr. Hamlet L. Petrosyan'ın başkanlığında devam etti. Arkeologlar, kentin iki ana duvarının yanı sıra Hellenistik tarzda kuleler ve beşinci ile yedinci yüzyıllara tarihlenen bir Ermeni bazilikasını ortaya çıkardılar.[8] 2008 yılında, kazı ekibi finansman sorunları ile karşılaşmaya başladı, ancak Dağlık Karabağ Cumhuriyeti yetkilileri daha fazla araştırmaya devam etmek için 30 milyon dram tahsis etme sözü verdi.[9] 2008–2010 kazıları sırasında, Part hükümdarları Mithridates IV'e (h. 57-54) ve Orodes II'ye (h. 57-37) atfedilen gümüş sikkeler bulundu.[10]

Haziran 2010'da, Tigranakert'in kalıntılarından çıkarılan eserlerin incelenmesi ve korunması için kurulan bir müze, eski Ağdam kenti yakınlarındaki komşu Şahbulağ Kalesi'nde açıldı.[8]

Fotoğraf galerisi

  • Savunma duvarından bir görünüm
    Savunma duvarından bir görünüm
  • Tigranakert şehrinin Aşağı Bölgesi
    Tigranakert şehrinin Aşağı Bölgesi
  • Aşağı Bölge
    Aşağı Bölge
  • Tigranakert şehir surları
    Tigranakert şehir surları
  • Tigranakert şehir surları
    Tigranakert şehir surları
  • Tigranakert kalesi
    Tigranakert kalesi

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Canepa 2018, s. 104.
  2. ^ a b Petrosyan, Hamlet L (2010). "Tigranakert in Artsakh 6 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," in Tigranes the Great. Yerevan, pp. 380-87.
  3. ^ Armenia: A Historical Atlas. Chicago: University of Chicago Press. 2001. ss. 58, 73, map 62. ISBN 0-226-33228-4. 
  4. ^ a b Hewsen, Armenia, p. 58.
  5. ^ Hewsen, Robert H., "Three New Books about Arts'akh," Journal of the Society for Armenian Studies 22 (2013), p. 295.
  6. ^ Hewsen 2001.
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  8. ^ a b "Museum at Ancient Ruins of Tigranakert Opens in Nagorno-Karabakh 23 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Asbarez. June 8, 2010. Retrieved July 1, 2010.
  9. ^ Harutyunyan, Arpi. "Research in Ruins: Tigranakert project threatened by lack of finances 4 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." ArmeniaNow. April 11, 2008. Retrieved March 25, 2010.
  10. ^ Petrosyan 2010, s. 386.

Kaynaklar

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Tigranakert (Artsah) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ</span> Güney Kafkasyada bölge

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da, Küçük Kafkas Sıradağları'nda Azerbaycan'a ait ancak uzun yıllar Ermeni işgali altında kalmış tarihi bölge. 2020 yılında Dağlık Karabağın bir bölümü 2. Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan tarafından geri alınırken kalan kısmı Rus barış güçleri denetiminde Ermeni kontrolünde bırakan 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşması ile Ermenistan hükûmeti yenilgiyi resmen kabul etmiştir. Günümüzde Anti Terör Operasyonu sonrası Ermeni kontrolünde kalan kısımlar da Azerbaycan kontrolüne geçmesiyle bölgenin tamamı Azerbaycan hakimiyeti altındadır. 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, 90'lı yılların başında bölgeden zorla göç ettirilen Azerbaycanlıların dönüşü peyderpey sağlanırken aynı savaş ve 2023 yılındaki Anti Terör Operasyonu sonrası bölgede yaşayan Ermenilerin neredeyse hepsi Ermenistan'a göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ağdam (rayon)</span> Azerbaycanda bir bölge

Ağdam Rayonu veya Akdam, Azerbaycan'da rayon. İdari merkezi Ağdam şehridir. 1993 yılında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin desteğindeki Ermeni güçler tarafından bir kısmı işgal edilmiştir. İşgal sonradı rayonun merkezi, Ağdam şehrinden geçici olarak Kuzanlı köyüne alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hankendi</span> Azerbaycanda şehir

Hankendi veya Stepanakert Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinde bir hayalet şehirdir. 2023 Azerbaycan harekâtına kadar şehir, ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kontrolü altındaydı ve başkenti olarak işlev görüyordu. Şehir, Karabağ dağ sırasının doğu yamaçlarında, Karkar Nehri'nin sol kıyısında, bir vadi içinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kelbecer (rayon)</span> Azerbaycanda rayon

Kelbecer Rayonu, Azerbaycan'da rayon olarak adlandırılan birinci derece idari bölümlerden birisidir. 8 Ağustos 1930 tarihinde rayon statüsü almıştır. 1992 yılında Azerbaycan parlamentosunun kararıyla eski Ağdere (Mardakert) rayonunun 20 köyü Kelbecer rayonuna katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> 1988-1994 yılları arasında Karabağ bölgesinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanmış askeri bir çatışma

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen Şubat 1988-Mayıs 1994 tarihleri arasında süren savaştır. Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti</span> 1991-2023 yılları arasında Karabağda varlığını sürdüren de facto bir devlet.

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti veya 2017-2023 yılları arasındaki resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti, Güney Kafkasya'da, Azerbaycan'ın uluslararası tanınmış sınırları içinde de facto devletti. Azerbaycan Devleti'nin 2023 yılında egemenliğini tesis etmesinin ardından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti bayrağı</span>

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti bayrağı, Güney Kafkasya'da yer alan de facto bir devlet olan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin 2 Haziran 1992 tarihinde kabul edilen resmî bayrağı. Azerbaycan'ın 19 Eylül 2023'teki operasyonunun ardından Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, 1 Ocak 2024'e kadar kendisini feshetmeyi kabul etti.

<span class="mw-page-title-main">Martuni</span>

Martuni, de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, kendini feshetmeden önce Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illerinden biriydi.

<i>Azat u ankah Artsah</i> artsah cumhuriyeti milli marşı

"Azat u ankah Artsah", Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin ulusal marşı.

<span class="mw-page-title-main">Laçın Koridoru</span> Güney Kafkasyada bir geçit

Laçın Koridoru Ermenistan ve Dağlık Karabağ'ı birbirine bağlayan bir dağ yoludur. Bu iki bölge arasındaki tek yol olarak Laçın Koridoru, sıkça Dağlık Karabağ sakinleri için bir "yaşam hattı" olarak tanımlanmıştır. Koridor, de jure olarak Azerbaycan'ın Laçın rayonu sınırlarında yer alsa da, 2020 Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması gereği Rus barış gücünün kontrolündedir. Koridorun bölgesine 2022 yılına kadar Zabuh, Sus köyleri ve Laçın şehri dahildi. Ancak, 26 Ağustos 2022'de bu yerleşim birimleri Azerbaycan kontrolüne geçti. Dört gün sonra Zabuh, Sus ve Laçın yerleşimlerini baypas eden yeni bir güney rotası kullanıma açıldı ve bu yol Mets Şen/Böyük Kaladeresi ve Hin Şen/Kiçik Kaladeresi köylerinden geçti.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri</span>

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri, de jure olarak Azerbaycan Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ bölgesinde Ermenistan Cumhuriyeti'nin bölgeye müdahalesinden sonra 10 Aralık 1991'de halkoylamasıyla bağımsızlığı kabul edilen ve 6 Ocak 1992'de bağımsızlığı ilan edilen fakat Ermenistan dahil, hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş tarafından bağımsızlığı tanınmayan de facto cumhuriyet olan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni dışişlerinde Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı temsil etmekte ve girişimlerde bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Ermenistan</span> Ermeni Yaylasındaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavram

Büyük Ermenistan veya Birleşik Ermenistan, Ermenilerin anavatanı olarak kabul edilen, tarihsel olarak Ermenilerin çoğunlukta olduğu ve bir kısmında hâlâ Ermenilerin çoğunluk olarak yaşadığı Ermeni Yaylası'ndaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavramdır. Ermenilerin tarihi topraklarının birleştirilmesi olarak görülen ve 20. yüzyıl boyunca Ermeni düşünürlerce yaygın olan fikir başta Ermeni Devrimci Federasyonu, ASALA ve Miras olmak üzere çeşitli milliyetçi örgüt ve partilerce savunuldu.

<span class="mw-page-title-main">Bako Sahakyan</span>

Bako Sahakyan, tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin eski güvenlik şefi ve dördüncü başkanıdır. Beş yıllık iki dönem için Arkadi Ğukasyan'ın yerini aldı ve 2007 ile 2020 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulundu. 3 Ekim 2023'te kendisi ve Artsakh'ın diğer iki eski cumhurbaşkanı Arkadi Gukasyan ve Arayik Harutyunyan, eski Millet Meclisi başkanı Davit İşkhanyan ile birlikte Azerbaycan Devlet Güvenlik Hizmeti tarafından gözaltına alınarak Bakü'ye getirildi.

<span class="mw-page-title-main">Arayik Harutyunyan</span> Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin devlet başkanı, Ermeni politikacı.

Arayik Vladimiri Harutyunyan, Kafkaslar'da uluslararası bağımsızlığı tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'de 2020'den 2023'e kadar dördüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapan Ermeni bir politikacıdır. Harutyunyan, 2007 ile 2017 yılları arasında başbakan olarak da görev yapmıştır. 2017 yılında başbakanlık kaldırılmadan önce ülkenin son başbakanıydı. Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ ablukasının ortasında 1 Eylül 2023'te istifa etti.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Artsah Krallığı</span>

Artsah Krallığı, Syunik, Artsah, Gardman ve Geğarkunik topraklarında Orta Çağ'da kurulmuş bir vassal Ermeni krallığıdır. Çağdaş kaynaklar buna Haçın Melikliği adını vermiştir. Kraliyet'in Haçın hanedanı, eski Syunid hanedanının bir koluydu ve ana kalesinden sonra Haçın olarak adlandırıldı. Krallık Hovhannes-Senekerim 1000 yılında kraliyet unvanını kazandığında ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Serseng Baraj Gölü</span>

Serseng Baraj Gölü Azerbaycan'ın Karabağ bölgesi'nin Sukovuşan ilçesinde bulunan büyük bir baraj gölüdür. Baraj gölü, Terter Nehri üzerine bir baraj inşa edilerek oluşturulmuştur. Baraj gölünün toplam hacmi 575 milyon metreküptür.

<span class="mw-page-title-main">Vitali Balasanyan</span>

Vitali Mikaeloviç Balasanyan,, , Ermeni asker, siyasetçi, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Ulusal Konseyi üyesi, Artsah kahramanı tümgeneral.

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı'na karşı verilen resmî tepkilerin listesidir.

<span class="mw-page-title-main">2020 Gazançetsots Katedrali bombardımanı</span>

2020 Gazançetsots Katedrali bombardımanı, 8 Ekim'de Gazançetsots Katedrali olarak da bilinen Şuşa Kutsal Kurtarıcı Katedrali'nin füzelerle iki kez vurulması sonucu binanın çatısının bir kısmının çökmesiyle sonuçlandı. Ermenistan bu saldırı için Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerini suçladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.