Tiflis'in Zaptı (1578)
| Tiflis'in Zaptı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1578-1590 Osmanlı-İran Savaşı | |||||||||
 Osmanlı ordusu Tiflis kalesi önünde geçit yaparken | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı Devleti |
| ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Lala Mustafa Paşa Özdemiroğlu Osman Paşa |  Davut Han | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 60.000 | 8-10.000 | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Yok | Çekildi | ||||||||
Tiflis'in Zaptı, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre. Safevî ordusunu Çıldır Muharebesi'nde (9 Ağustos 1578) kesin bir yenilgiye uğratan Osmanlı ordusu'nun ileri harekâtını sürdürerek 24 Ağustos 1578'de Tiflis'i zaptetti. Bu sayede, Tiflis'te 1606 yılına kadar süren Osmanlı egemenliği başladı.
Harekât öncesi
Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti arasında 1578 yılında başlayan savaşta Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu kuzey cephesinden harekete geçti ve Tokmak Han komutasındaki İran ordusunu 9 Ağustos 1578'de Çıldır Muharebesi'nde büyük bir yenilgiye uğrattı. Bu yenilgi sonrasında İran'ın Osmanlıların karşısına çıkaracak bölgede başkaca gücü kalmaması nedeniyle Osmanlı ordusu Gürcistan'a doğru ileri harekâtını sürdürdü.[1]
Osmanlı ordusu önce Samtshe Atabeyliği üzerine yürüdü. Esasen Lala Mustafa Paşa Çıldır Muharebesinden önce II. Manuçar'a bir mektup göndererek Safevî Devleti yerine Osmanlı İmparatorluğu'na tâbi olmasını talep etmiş, II. Manuçar da itaatini bildiren cevapnamesinde Mustafa Paşa'dan bir ahidnâmeyle hükûmetini onaylayan bir berat istemişti. Lala Mustafa Paşa bu talebi kısmen yerine getirerek, II. Manuçar'a Azgur, kardeşi Greguvar'a ise Oltu sancağının idaresini verdi.[2] Bu şekilde, Samtshe Atabeyliği topraklarını Osmanlı idaresine alan Lala Mustafa Paşa ordusuyla Tiflis üzerine yürüdü.
Harekât
Lala Mustafa Paşa, Safevîlerin Tiflis Valisi Davut Han'a da (XI. David) II. Manuçar'a gönderdiğiyle benzer içerikli bir mektup iletmiş, bununla birlikte Şah Tahmasb'ın kayınpederi olan adıgeçen Osmanlılara itaat etmeye meyletmemişti. Lala Mustafa Paşa'nın mektubunu yanıtsız bırakan Davut Han, Çıldır Muharebesi'nin ardından Tiflis'i terk etti.
Çıldır zaferi sonrasındaki harp meclisinde Lala Mustafa Paşa Tiflis’in zaptı için harekât planını Beylerbeyileriyle görüştü ve Özdemiroğlu Osman Paşa'nın öncü olarak gitmesine karar verildi. 10 Ağustos 1578'de ise Lala Mustafa Paşa harekete geçti. Yüksek dağlar, vadiler, ormanlar ve bataklıklardan oluşan bir coğrafyayı şiddetli yağan yağmur altında geçen Osmanlı ordusu 24 Ağustos 1578'de Tiflis'e ulaştı.
Osmanlı öncü kuvvetlerine kumanda eden Özdemiroğlu Osman Paşa Tiflis'e gelmeden önce Davut Han Osmanlı ordusunun kalabalık olduğunu duydu ve Tiflis'i tahliye ederek dağlık ve ormanlık alanlara sığındı.[3]
Gürcistan'ın eski Krallık hanedanlarına mensup iki prensten Açıkbaş Hanı II. Giorgi ile Kaheti Kralı II. Aleksander (İskender Levendoğlu) Lala Mustafa Paşa'dan Tiflis'in idaresini istediler. Lala Mustafa Paşa bu ikiliden II. Aleksander'e söz vermişse de, adıgeçenin Müslümanlığa dönmemesini gerekçe göstererek, Tiflis'i Solak Ferhad Paşa'nın oğlu Kastamonu Sancakbeyi Mehmed Bey'e beylerbeyilik rütbesiyle tevcih etti. Osmanlı ordusu 24 Ağustos 1578'de boşaltılmış kaleyi ele geçirdi.[4]
Harekât sonrası
29 Ağustos Cuma günü Osmanlı Padişah III. Murad adına iki kilise ve Kura Nehrinin karşı yakasında serdar adına bir kilise camiye çevrildi. Tiflis kalesine ise 300 yeniçeri, 100 süvari, 200 muhafız, 300 gönüllü, 15 azab, 200 tüfekçi 153 aylıklı süvari, 3-400 topçu olmak üzere yaklaşık 2.000 kişilik garnizon ve 100 top yerleştirildi.
Tiflis'te beş gün kalan Lala Mustafa Paşa 30 Ağustos günü Tiflis’ten ayrılarak doğuya doğru ilerledi. Kaheti Krallığı'nın sınırını da teşkil eden Kabur Nehri kıyısına gelindiğinde, Kakheti Kralı II. Aleksander 1 Eylül günü Lala Mustafa Paşa'nın otağına geldi ve 5.000 askeriyle itaatini bildirdi. Askeri törenle karşılanan krala ülkesinin beylerbeyliği cizye karşılığı bağlandı.
Kral II. Aleksander de Şirvan'a doğru ilerleyen Osmanlı ordusuna yol boyunca zahire ve erzak tedarik ederek Şirvan sınırını teşkil eden Kanık Nehrine kadar orduya refakat etti (8 Eylül). Ertesi gün ise Osmanlı ordusu Koyungeçidi Muharebesi'nde bu defa Türkmen Emir Han komutasındaki ikinci bir İran ordusunu mağlup ederek Şirvan'ı da ele geçirdi.
Osmanlı ordusunun çok başarılı geçen 1578 seferinin ardından 1578-1579 kışında kışlamak üzere Erzurum'a çekilmesini fırsat bilen Safevîler 30 Mart-1 Ağustos 1579 tarihleri arasında Tiflis'i kuşattılarsa da, gerek Solak Ferhadpaşazade Mehmed Paşa komutasındaki garnizonun dirençli savunması gerek Sokolluzade Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı takviye birliğinin kaleye yaklaşması neticesinde yenilgi halinde geri çekildiler.[5]
Kaynakça
- ^ "Osmanlı-Safevî Mücadelesinde Askerî Harekât Alanı ve Muharebeler (1578-1590), Turgay Koçak, 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul (2016), s.42
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.7, s.62
- ^ "Zafername-i Sultan Murad Han", Rahimîzade İbrahim Harimî Çavuş, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY, no.2373, s.16
- ^ "Osmanlılar’ın Kafkas-Elleri’ni Fethi (1451-1590)", M. Fahrettin Kırzıoğlu, Türk Tarih Kurumu, Ankara (1998), s.291-292
- ^ "Osmanlı Devleti ve Kafkasya", M. Sadık Bilge, Eren Yayınları, İstanbul (2005), s.63
