Tibor Halasi-Kun - Turkipedia

Tibor Halasi-Kun
Doğum	19 Ocak 1914(1914-01-19) Zagreb, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Ölüm	19 Ekim 1991 (77 yaşında) New Jersey, ABD
Milliyet	ABD
Meslek	Dilbilimci, Türkolog

Tibor Halasi-Kun, (d. 19 Ocak 1914, Zagreb, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu - ö. 19 Ekim 1991, New Jersey, ABD), Kıpçak Dili araştırmalarıyla ünlü Macar asıllı türkolog ve hungarolog.

Hayatı

Tibor Halasi-Kun, bugünkü Hırvatistan'ı da içine alan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun son yıllarında Zagreb'te, Macar asıllı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Sırpça, Hırvatça, Macarca gibi çok sayıda dilin konuşulduğu çok kültürlü bir ortamda yetişen Halasi-Kun, Yunanca ve Latince dillerinin de öğretildiği bir klasik eğitimden geçti.^[1]

Halasi-Kun, üniversite eğitimini Budapeşte Üniversitesi'nde aldı ve aynı üniversitede 1936'da "Gennadios'un Türkçe İtikatnamesi" adlı çalışmasıyla doktorasını verdi. 1942'ye dek Budapeşte Üniversitesi'nin Türk Dilbilim ve Macar Ana Tarihi Enstitüsü'nde asistan olarak çalıştı.

II. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine 1942 yılında Türkiye'ye giden Halasi-Kun, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde 1948'e dek Macar dili ve edebiyatı dersleri verdi. 1952-58 yılları arasında Columbia Üniversitesi'nde Türk dili ve edebiyatı okuttu; 1959 yılında aynı üniversitenin Yakındoğu Dil ve Kültürleri Bölümü başkanlığına getirilmiş, 1966'ya kadar da bu görevini sürdürmüştür. 1963-1967 yılları arasında da Türkiye'de Amerikan İlmi Araştırmaları Enstitüsü'nün kurucusu ve ilk başkanlığını yapmıştır.^[2]

Eserleri

Bulgaristan, Türkiye, Suriye ve Lübnan'a muhtelif zamanlarda araştırma gezileri yapan Halasi-Kun, birçok yayının çıkmasına öncülük etmiştir. 1946'da Hungaroloji Enstitüsü yayınlarını (2 cilt) çıkarmaya başlamış, 1950 yılında Hasan Eren ile birlikte Türk Dili ve Tarihi Hakkında Araştırmalar dergisinin 1. cildini yayımlamış, 1962 senesinden başlayarak Publications in Near and Middle East Studies (Colombia Üniversitesi) dizisini yönetmiş, Halil İnalcık ile beraber 1969'da Archivum Ottomanicum dergisini çıkarmaya başlamış, Peter Golden ile birlikte 1975 yılında Archivum Eurasiae Medii Aevi adlı dergiyi tesis etmiştir.^[3]

Kaynakça

^ "Tibor Halasi-kun, Scholar On Turkic Culture". Chicago Tribune. 27 Ekim 1991. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
^ "Tibor Halasi-Kun, 77, A Turkic Scholar, Dies". New York Times. 24 Ekim 1991. 6 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2014.
^ Gümüşkılıç, Mehmet (2012). "Macaristan Türkolojisi Üzerine Bir Biyo-Biyografi Denemesi". Turkish Studies - International Periodical For The Languages. Fall 2012. Cilt 7/4. ss. 376-377.

İlgili Araştırma Makaleleri

Macaristan, Orta Avrupa'da Karpatlarda kurulu olan ve denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Komşuları; batıda Avusturya ve Slovenya, kuzeyde Slovakya, doğuda Romanya ve Ukrayna, güneyde Sırbistan ve Hırvatistan'dır. Başkenti Budapeşte olan Macaristan, OECD, NATO, AB, Vişegrad Grubu ve Schengen üyesidir. Ülkedeki resmî dil, Fin-Ugor dillerinden olan ve Avrupa Birliği'nin 24 resmî dilinden biri olan Macarcadır. Bu bağlamda Macarca, Avrupa Birliği'nde Fince, Estonca ve Maltaca ile beraber Hint-Avrupa dillerinden olmayan dört dilden biridir.

Budapeşte, Macaristan'ın başkenti ve en kalabalık şehridir. Şehir sınırları içindeki nüfusa göre Avrupa Birliği'nin dokuzuncu en büyük şehri ve Tuna nehri üzerindeki ikinci en büyük şehirdir; şehrin yaklaşık 525 kilometrekarelik bir alanda tahmini nüfusu 1.752.286'dır. Hem şehir hem de ilçe olan Budapeşte, 7.626 kilometrekarelik bir alana ve 3.303.786 nüfusa sahip Budapeşte metropolitan alanının merkezini oluşturur. Şehrin nüfusu, toplam Macaristan nüfusunun %33'ünü oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karl Polanyi</span>

Karl Paul Polanyi, geleneksel iktisadi düşünceye karşı çıkışı ve önemli kitabı Büyük Dönüşüm ile tanınmış Macar düşünür.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Németh</span>

Gyula Németh Macar türkolog. Macaristan'ın Szolnok iline bağlı Karcag'da doğdu. Türkçeye olan merakı Karcag'da başladı. Budapeşte Üniversitesi'nde okudu, yine burada Doğu Dilleri Kürsüsü'nde profesör oldu. 1907'de İstanbul'a geldi, 1908'de Aydın ve İzmir'de bulundu. 1909'de Eötvös Kollégium üyesi olarak Budapeşte Üniversitesi'nde Gombocz Zoltán, Munkácsi Bernát, Goldziher Ignác, Vámbéry Ármin gibi önemli bilim adamlarıyla birlikte çalıştı.
1911 ve 1914 yılları arasında eğitim için Leipzig, Kiel ve Berlin'de bulundu. 1915'te Budapeşte Üniversitesi'nde çalışmaya başladı. 1916'da Türkoloji kürsüsü öğretim görevlisi oldu. 1916-1917 yıllarında Türk Dili kitabı yayınlandı. 1921'de Macarcaya Türkçeden geçen kelimelerle ilgili ilk kitabını yayınladı. Türk Filoloji Enstitüsü'nü kurdu (1930). TDK şeref üyesidir. Türk kavimleri, Türk dili, Türklerin anayurdu, Balkanlar üzerine araştırmaları bulunmaktadır.

Béla Kun [ˈbeːlɒ kun], Macar komünist politikacı.

László Rásonyi, Eski Türk kavimlerinin tarihi ve Türk-Macar ilişkileri konusundaki çalışmalarıyla tanınan ve Türkiye'deki Hungaroloji Ana Bilim Dalı'nın kurucusu Macar Türkolog.

Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Macaristan'da Béla Kun'un liderliğinde kurulan komünist bir rejimdir. Rusya'daki Bolşeviklerin yaptığı Ekim Devriminin ardından Avrupa'da kurulan Marksist-Leninist politikaların uygulandığı ilk komünist hükûmettir. Ömrü sadece dört ay sürmüştür. Romanya'nın Budapeşte'yi işgaliyle düşmüştür. Bu devletin varisi Macaristan Krallığı'dır. Krallık (1920-1944) arasında hüküm sürmüştür.

Hasan Eren. Türk sözlükçü ve etimoloji konusuna yoğunlaşmış Türkolog.

<span class="mw-page-title-main">Tibor Szamuely</span>

Tibor Szamuely, Macar komünist politikacı, kısa ömürlü olan Macaristan Sovyet Cumhuriyeti yönetiminde yer almıştır.

Miklós Horthy de Nagybánya, Macar asker ve siyasetçi. 1 Mart 1920 - 15 Ekim 1944 tarihleri arasında Macaristan Kral Naibi olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Eötvös Loránd Üniversitesi</span>

Eötvös Loránd Üniversitesi ya da ELTE, 1635 yılında Nagyszombat 'da kurulmuş, ardından 1777 yılında Budapeşte'ye taşınmış, Macaristan'ın en büyük ve en iyi üniversitesi niteliğindeki üniversite kurumudur.

<span class="mw-page-title-main">András Róna-Tas</span>

András Róna-Tas, Széchenyi ödüllü Macar dilbilimci, oryantalist, öğretim üyesi, Macar Bilimler Akademisi üyesi. Eski Macar Tarihi, Tibetistik, Türkoloji ve Mongolistik bilimlerinin ünlü araştırmacısı. Macarların Türk dili ve kültürü ile ilişkisinin araştırılmasına büyük katkısı oldu. 1990-1992 yılları arası József Attila Üniversitesi Rektörü.

Memlûk Kıpçakçası ya da Mısır Kıpçakçası, Mısır‐Suriye Kıpçakçası veya Arap harfli Kıpçak Türkçesi, aşağı yukarı XIII. yüzyılın ortalarından XV. yüzyılın sonuna kadar Mısır ve Suriye'de Memlûk Sultanlığında kullanılmış Eski Kıpçakçaya giren ölü bir Türk dilidir. Eski Kıpçak Türkçesine ait eserlerin büyük çoğunluğu Memlûkler döneminde kaleme alınmıştır. Bu sahadaki eserlerin dili XV. yüzyılın sonlarına doğru yerini bütünüyle Oğuz Türkçesine bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bernát Munkácsi</span>

Bernát Munkácsi, Fin-Ogur ve Ural-Altay dil aileleri üzerine çeşitli araştırmalar yapmış hungarolog, türkolog, oryantalist.

Kont Károly Khuen-Héderváry de Hédervár, Macar siyasetçi. Khuen-Héderváry, Avrupa'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olan Macaristan Krallığı'nda 1903 yılında kısa bir süre ve 1910 ile 1912 yılları arasında olmak üzere iki dönem başbakanlık makamında bulunmuştur. Khuen-Héderváry 1883 ile 1903 yılları arasında Hırvat Banı olarak görev yapmıştır.

Baron Dezső Bánffy de Losonc, Macar siyasetçi. Bánffy, Avrupa'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olan Macaristan Krallığı'nda 1895 ile 1899 yılları arasında başbakanlık makamında bulunmuştur.

İlk Macar Cumhuriyeti veya dönemdeki ismiyle Macaristan Halk Cumhuriyeti kısa ömürlü halk cumhuriyeti, 1918 sonlarından 1919 ortalarına kadarlık olan kesinti arasında yaşadı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun dağılması sonucu kuruldu. Macar Halk Cumhuriyeti, Macaristan Krallığı'nın yerini almış ve yerine başka bir kısa ömürlü devlet getirilmiştir.

Károly Kós, Macar mimar, yazar, çizer, politikacı.

Macaristan'daki üniversiteler genellikle Yükseköğretim Yasası uyarınca Parlamento Yasası ile kurulmuştur. Yeni devlet üniversiteleri ve özel üniversiteler için, eğitimden sorumlu bakanlıktan ve daha sonra da Macaristan Ulusal Meclisinden onay almak gerekir. Macar devlet yükseköğretim sistemi, hem eğitim müfredatı hem de doktora derecesine kadar ilgili dereceleri sağlayan ve ayrıca araştırma faaliyetlerine katkıda bulunan üniversiteler ve diğer yükseköğretim kurumlarını içerir. Genel olarak, Macar devlet üniversiteleri, öğrenim ücreti almazlar.

<span class="mw-page-title-main">Oswald Szemerényi</span> Macar asıllı dilbilimci

Oswald Szemerényi ya da tam adıyla Oswald John Louis Szemerényi, karşılaştırmalı dil bilimi ve Hint-Avrupa dilleri alanın da uzmanlaşmış, Macar asıllı dilbilimci.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.