İçeriğe atla

Tibet mitolojisi

Tibet'teki Jokhang Tapınağı.

Tibet mitolojisi, Tibet halkı tarafından aktarılan geleneksel ve dini hikâyelere atıfta bulunur. Tibet mitolojisi, esas olarak Tibet kültüründen kaynaklanan ulusal mitolojinin yanı sıra hem Tibet Budizmi hem de Bön Dininden gelen dini mitolojiden oluşur. Bu efsaneler genellikle sözlü olarak, ritüellerle veya heykeller veya mağara resimleri gibi geleneksel sanatlarla aktarılır. Ayrıca, tanrılardan ruhlara ve canavarlara kadar çeşitli farklı yaratıklar da Tibet mitolojisinde önemli bir rol oynamaktadır ve bu mitlerin bazıları ana akım Batı medyasına girmiştir, en dikkat çekici olanı ise İngilizce Abominable Snowman olarak bilinen Yeti'dir.[1]

Ulusal mitoloji

Ulusal Tibet mitolojisi, ülkenin tarihinden kaynaklanmaktadır ve genellikle ya ağızdan ağza ya da mağara resimleri gibi çeşitli sanat biçimleriyle aktarılır. Bu resimle genellikle Gökyüzünün Beş Pençeli Büyük Kartalı gibi kutsal mitolojik yaratıkların resimlerini içerir. Mağara resimleri, mağara resminin keşfedildiği dönemde Tibet halkının nasıl yaşadığı hakkında fikir verir. Ayrıca dinlerine ve tanrılara verdikleri değer hakkında çeşitli bilgiler alamak için de kullanıldı.[2]

Yaratılış efsanesi

Bu konudaki en bilinen ve tanınan ulusal efsanelerden biri olan Tibet yaratılış efsanesi, Tibet halkının maymun atalardan geldiğine inanılan Pha Trelgen Changchup Sempa'dır . Bu efsanenin birçok versiyonu sunulsa da, yaygın olarak kabul edilen versiyonu, maymun atası Pha Trelgen Changchup Sempa'nın Tibet'e dünya suyla kaplıyken geldiği ve sonunda bebek maymunlar olan çocukları olduğu şeklindedir. Bu çocuklar zamanla alet kullanmayı, ekinleri nasıl hasat edeceklerini ve kendi kendilerine yeten ve bir medeniyet yaratmayı öğrendiler, Tibet halkının bu medeniyetin torunları olduğu söyleniyor.

Tibet'in manzarasına dayanan efsaneler

Pek çok geleneksel Tibet efsanesi, eşsiz manzarasının bir platonun üzerinde ve birçok dağın arasında yer almasına dayanır. Bu önemli efsanelerden bazıları, Tibet'in zirvelerinde kar ve efsanevi beyaz aslanlar arasında yaşadığı söylenen kıllı vahşi adam gruplarının hikâyesini anlatan 'Tibet Bozkırlarının Vahşi Adamları'nı içerir. Bazıları tarafından kıllı çıplak vahşiler oldukları söylendi ve Moğollar onları vahşi adam veya bamburshe olarak adlandırdı. Diğerleri, bu sözde vahşi adamların ayak izlerinin aslında ayılardan geldiğini söyledi. Immured anchorite, karanlık, taş duvarlı bir alan içinde hapsedilmiş, yalnızca bir kişiye yetecek kadar sığan ve geçebilecekleri tek bir delikle tüm yaşamları boyunca o küçük alanda meditasyon yapan keşişlerle ilgili başka bir efsanedir. Bu keşişler, karanlıkta yaşamaya yemin ederler ve bu taş duvarlar sadece tüm hayatlarını geçirdikleri yer değil, aynı zamanda mezarlarıdır. Tibet'teki kültür ve çevreye dayanan birçok ulusal Tibet mitine rağmen, Tibet farklı ülkelere yayılan sınırları paylaştığı için diğer kültürlerden gelen mitolojiye benzerlikler paylaşan birçok efsane vardır. Bu, Kral Gesar Destanı'nı, cesur ve korkusuz bir efendinin, efsanevi GLing krallığından Gesar'ın ve başardığı çeşitli kahramanlık işlerinin hikâyesini izleyen bir balad içerir.

Budizm

Tibet mitolojisinde mevcut olan dini mitoloji çoğunlukla Vajrayana Budizmi ve Bön Dinindendir . İkisi ayrı dinler olsa da, genellikle Tibet mitolojisi içinde harmanlanmıştır. Budizm, başlangıçta Hindistan'dan Tibet'e yayıldı ve birçok efsane, Budizm'in belası olan Budist yaşam ve ölüm döngüsü olan Samsara'yı içeren sanat eserleriyle aktarıldı. Bon dini ise Budizm ile pek çok ortak inanca sahip olan ve Budizm ülkeye gelmeden önce ortaya çıkan birçok mitleri olan bir Tibet dinidir.[3] Bon dini öncelikle insan ve göksel alemler arasında barış yapmayı içerir ve Tibet folkloruyla yakından bağlantılıdır. Rainbow beden gerçekleşme seviyesi gibi dinî kavramlar da bu kategoride mevcuttur.

Reenkarnasyon

Bu efsanelerde reenkarnasyon fikirleri, hayaletler ve ruhlar da sık sık ortaya çıkmaktadır, çünkü yeniden doğuş döngüsü ruhları geçici bir form olarak gerektiren, bazı ruhların hayalet haline geldiği ve bu döngü bozulursa veya tamamlanamazsa dünyayı dolaştığı bir kavramdır. Örneğin, Tibet'te Budizm'de ölüm ve ölümden sonraki yaşamla ilgili bir dizi popüler anlatı vardır, 'Keşişin Giysilerindeki Hayalet' olarak bilinen bu anlatılardan biri, hayaletleri hayatlarına devam edemeyen insanların kalan ruhları olarak tasvir etmektedir. ve devam etmek için samsarayı anlamak kadar kişinin yaşamı üzerine düşünmek de gereklidir. Bu iki niteliğin kökeni Budizmdir.[4] Budist sanatı genellikle mitleri kaydetmek ve sergilemek için kullanılır ve genellikle eser için anlam yaratmak için izleyicinin aktif katılımını gerektiren bir sanattır, bu aynı zamanda sadece bir hikâye anlatmaya çalışmadığı, aynı zamanda bir zihniyet ve yolu tasvir ettiği anlamına gelir. Budizm'deki bu fikir, Tibet mitolojisinde uzun süredir mevcuttur ve tarih boyunca Budist heykellerinde sıklıkla görülür.[5] Bon dini ve Budizm, mitlerin çoğunun kaynaklandığı ana dinler olsa da, Tibet Güney-Batı Çin'de yer almaktadır ve Burma, Hindistan, Nepal ve Butan ile sınır komşusudur. Bu kültür dinleri içinde paylaşılan birçok efsane de vardır. Örneğin Hindistan'dan Hindu iblisi Jvarasura'da ateş tanrısı Tibet mitolojisinde de mevcuttur.

Tibet Mitolojisinde Tanrılar

Tibet mitolojisinde çeşitli farklı tanrılar mevcuttur ve Tibet mitolojisinde daha iyi bilinen tanrıların bazıları ya Tibet'in ulusal mitolojisinden ya da Budizm'dendir ve bu nedenle birçok kültürde mevcuttur ve paylaşılmaktadır.

Dağ tanrıları

Dağ tanrıları, Tibet Orta Çin ovasının batısında yer aldığı ve birçok dağla kaplı olduğu için dünyanın en yüksek dağlarından bazılarına ev sahipliği yaptığı için en önemli yaratıklardan biridir. Bu, dağ tanrılarının ortaya çıkmasıyla ilgili birçok efsaneye yol açtı. Her dağın onu koruyan bir tanrısı olduğuna ve bu tanrıların insanlara iyilik yapanlardan ve kötülük yapan tanrılardan farklı olduğuna inanılıyordu. Dört büyük Kutsal Dağ vardır ve bu Kutsal dağların her birinin bir tanrısı ve diğer beş ünlü Dağ Tanrısı birlikte Dokuz Yaratıcı-Tanrı olarak adlandırılmıştır, Tibet'in farklı bölgeleri farklı tanrılara tapınır. Bu Dağ Tanrıları tamamen iyi değil, iyi ve kötü olarak ayrılmıştır. Eski dağların molozlarından yükselen tanrılar, ortaya çıkmaları için zorluklarla ve zorluklarla yüzleşmek zorunda kaldıkları için iyi ve yararlıydılar, diğerleri ise baştan beridir her şeye sahip oldukları için bencil ve kötüdür.[6]

Chenrezig

Genellikle Avalokiteśvara veya Guanyin olarak bilinen bu Bodhisattva, Tibet kültüründeki kültüre bağlı olarak ya erkek ya da kadın olarak tasvir edilir Chenrezig, erkek Bodhisatta olarak kabul edilir. Chenrezig'in tüm Budaların şefkatini kişileştirdiği söylenir, Tibet mitolojisindeki bu Bodhisattva'nın tek bir gözyaşı ile başarının dişi bodhisattvası Tara'yı (Budizm) yarattığı söylenir. Bu gözyaşı düşmüştü ve yere düştüğünde Tãrã'nın bir nilüferden çıktığı bir göl yarattı.

Vajrapani

Vajrapani'nin Tibet mitolojisinde pek çok formu vardır, bunlardan başlıcaları Dharmapala veya Vajrapani-Acharya'dır, tanrı tek bir kafaya ve üçüncü bir göze sahip olacak şekilde insan biçiminde tasvir edilmiştir ve yılanlardan yapılmış bir kolye takmaktadır. Nilambara-Vajrapani, dört ya da altı eli olan ve kafataslı bir baş ve üçüncü bir gözü kafataslı olarak tasvir edilmiştir. Mahachakra-Vajrapani, Vajrapani'nin başka bir formudur, ancak önceki formlardan farklı olarak bu formun üç başı, altı kolu ve iki bacağı ve üçüncü bir gözü vardır ve sol elinde bir kafatası kupası tutmaktadır. Pek çok Budist heykelinin yanı sıra bu tanrıyı tasvir eden sanat eserleri Nepal, Japonya, Hindistan ve Kamboçya dahil birçok ülkede bulunur.

Jampelyang

Manjushri olarak da bilinen Jampelyang, bilgeliğin ve içgörünün Bodhisattva'sıdır ve Tibet mitolojisinde de Tantra'nın gelenekleri olan Vajrayana Budizmi ile bağlantıları olduğu söylenir. Cehaleti kesmek için sağ elinde alevler içinde bir kılıç tuttuğu ve sol elinde tamamen çiçek açmış bilgeliğin sembolü olarak bir nilüfer taşıdığı tasvir edilmiştir. Jampelyang genellikle birçok Budist sanat eserinde yer alır ve genellikle Chenrezig ve Vajrapani ile birlikte aile koruyucu tanrıları olarak tasvir edilir.

Yaratıklar

Tibet mitolojisinde kar aslanı gibi hayvanlara benzeyen yaratıklardan ruhlara kadar farklı efsanevi yaratıklar sıklıkla yer alır. Bu yaratıklar hem dini mitolojide hem de ulusal mitolojide mevcuttur ve genellikle Tibet ortamının bir sonucudur veya dinin yayılmasının bir sonucu olarak birçok ülke arasında paylaşılır.

Yeti

Yeti, dünyanın en tanınmış efsanevi yaratıklarından biridir, Tibet mitolojisinde Çin ve Rus mitlerinin yanı sıra Yeti mitinin bir versiyonu da vardır.[7] Büyük yaratığın bir maymuna benzediği söylendi ve son yıllarda bu efsane, Abominable (2019 filmi) veya Smallfoot (2018 filmi) gibi çocuk filmleri gibi farklı biçimlere uyarlandı. Tibet çevresindeki karlı dağlarda turuncu kürk tutamları ve karda görülen büyük ayak sesleriyle görüldüğü söyleniyordu. Batı medyasındaki Yeti haberleri, karda bu büyük ayak izlerinin fotoğraflarının çekildiği 1950'lerde zirveye ulaştı.[8]

Kar aslanı

Kar Aslanı, göksel bir hayvan ve Tibet'in amblemidir, görünümü Tibet'in çoğunu oluşturan karlı dağ sıralarının simgesidir. En yüksek dağlarda yaşadığı düşünülür ve kar aslanı genellikle başka hikâyelerde de görünür, bu hikâyeler kar aslanını genellikle hayvanların kralı olarak kabul eder. Kar aslanı madeni paralarda, banknotlarda, posta pullarında ve hatta Tibet ulusal bayrağında bile bulunuyordu. Senggeh Garcham veya kar aslanı dansı Tibet'in bazı bölgelerinde hala uygulanmaktadır ve rahipler tarafından gerçekleştirilen geleneksel bir Budist dansıdır. Kar aslanı, Tibet'te çok popüler olmasına rağmen, Budizm'de de mevcuttur ve bu nedenle kar aslanı heykelleri ve sanatı, Çin, Japonya, Hindistan ve farklı Himalaya bölgelerinin bazı kısımlarındaki tapınaklarda da görülebilir.[9]

Rüzgar atı

Rüzgar Atı, Tibet'teki Tibet Budizminden kaynaklanıyor. Rüzgârın gücünü kullanarak insanların dilek ve dualarını Tanrılara taşıyabilen güçlü yaratıklar oldukları düşünülüyordu. Bu efsanevi yaratıklar, genellikle dua bayraklarında bir şans sembolü olarak bulunur ve dünyanın yönlerini değiştirebileceklerine inanılır. Tibet dua bayrakları Bon dininden gelir ve bölgeleri kutsamak için genellikle Tibet'teki dağlara ve daha büyük Himalaya bölgesinde asılır. Bayraklar kumaştan yapılmıştır ve genellikle parlak renklidir ve ip ile birlikte asılmıştır. Rüzgar atı için bu bayrakların yaşamdaki pozitifleri artırdığı söylenir ve bu nedenle genellikle ağaç tepeleri gibi kutsanmış alanların daha yüksek bölgelerinde asılır.[10]

Hayaletler

Diğer yaygın Tibet mitleri arasında Tibet hayaletleri bulunur, bu genellikle Budizm'den kaynaklanır ve bu nedenle Hint hayalet mitolojisiyle birçok benzerlik vardır. Bunlar arasında yüksek rütbeli keşişlerin isteklerinin bir tezahürü olan tulpa'nın açgözlülüğünün ve yerine getirilmemesinin sembolü olan aç hayaletler de var. Bu hayaletler, yeni yılı almak için tüm negatif enerjiden, ruhlardan veya kötü şanstan kurtulmak için yıl sonuna doğru düzenlenen yıllık bir dini törenle Tibet kültürüne derinden bağlıdır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Yves Bonnefoy Asian Mythologies - 1993 p. 302 "These remarks indicate in barest outline the perspective in which the study of Tibetan mythology is approached here. We will not describe Tibetan religion in its entirety, whether in the Buddhist or the pre-Buddhist periods, but only certain mythological elements that appear in it, which one can assume to be indigenous, that is, not introduced by Buddhism."
  2. ^ Bellezza (2002). "Gods, hunting and society animals in the ancient cave paintings of Celestial Lake in Northern Tibet". East and West. 52 (1–4): 347-396. 
  3. ^ The Oxford Companion to World Mythology. Oxford. 2005. 6 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  4. ^ Travels in the Netherworld: Buddhist Popular Narratives of Death and the Afterlife in Tibet: Buddist Popular Narratives of Death and the Afterlife in Tibet. Oxford Scholarship Online. 2008. ss. 216 / 212. 4 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  5. ^ Boucher (26 Nisan 2020). "Buddhist art: These ancient images are more timely than you think". CNN. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  6. ^ Xie (2001). "The Mythology of Tibetan Mountain Gods: An Overview". Oral Tradition. 16: 343-363. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  7. ^ China Tibetology - China Tibetology Research Center - 2004 - Issues 2-3 - p. 86 "The goddess motif of Tibetan mythology is very unique (sic) and reflects the tradition and worship of the goddess age. It also shows that Tibetan culture is integrated with the Chinese matrimonial culture."
  8. ^ Sanand (1 Mayıs 2019). "The legend of Yeti: Everything you need to know about the elusive snowman". Financial Express. 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  9. ^ The handbook of Tibetan Symbols (PDF). 1. Shambhala Publishing. 2003. ss. 63-64. ISBN 978-1-59030-100-5. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 
  10. ^ "Windhorse". Tibetpedia. TIbetpedia. 16 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Mitoloji, mit veya söylen bilimi belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümü. Mit (söylen) sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Budizm</span> Bir din ve hayat felsefesi

Budizm, bugün dünya üzerinde yaklaşık 500 milyonu aşkın inananı bulunan bir dindir. İlk önce Hindistan’da ortaya çıkmış, daha sonra zaman içinde Güneydoğu ve Doğu Asya’da yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Budizmi</span> Budizmin Vajrayana kolundan Budist inanış

Tibet Budizmi. Tibet, Moğolistan ve Bhutan başlıca olmak üzere Nepal, Hindistan, Çin, Rusya ve bazı Orta Asya Türklerinde takip edilen Budizm koludur. Kimi yerlerde Lamacılık olarak da adlandırılmaktadır. Tibetçe Lama den doğan bu kelime, aynı zamanda bir unvan olarak da kullanılmaktadır. Budizmin Vajrayana koluna aittir.

<span class="mw-page-title-main">Dev</span> doğaüstü, mitolojik yaratık

Dev, birçok farklı kültürün efsane, folklor, mitoloji ve masallarında yer alan bir doğaüstü yaratık.

<span class="mw-page-title-main">Roma mitolojisi</span> Antik Romada yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütünü

Roma mitolojisi, Antik Roma'da yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütününe verilen isimdir. Genelde iki ana bölümü olduğu düşünülür; ilk bölüm ki daha sonraları etkin olmuştur ve edebidir, genellikle Etrüsk mitolojisindeki öğelerin Romalılaştırılmış hallerinden meydana gelir, ikinci bölüm ise daha erken dönemlerde etkin olmuş olan ve daha çok kültik olan farklı uygulama ve inançlara sahip daha özerk bir bölümdür.

<span class="mw-page-title-main">Türk mitolojisi</span> altay türklerin oluşturduğu mitlerden oluşan mitoloji

Türk mitolojisi, tarihi Türk halklarının inanmış oldukları mitolojik bütüne verilen isimdir. Eski efsaneler, Türk halklarının eski ortak inancı Tengricilikten ögeler taşımaktan çok sosyal ve kültürel temalarla doludur. Bunların bazıları sonradan İslâmî ögeler ile değiştirilmiştir. Dünyanın en eski edebi belgelerinden biri olarak geçen Dede Korkut destanlarının orijinal yapıtları, Vatikan ve Dresden kütüphanelerinde bulunmaktadır. Ege ve Anadolu Uygarlığı mitolojisi ile benzerlikler bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Etrüsk mitolojisi</span> Etrüsklerin mitolojik yazın ve inançları ile birlikte yaptıkları dini adet ve uygulamalar

Etrüsk mitolojisi veya Etrüsk dini, Etrüsklerin mitolojik yazın ve inançları ile birlikte yaptıkları dini adet ve uygulamaların bütünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Aztek dini</span>

Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açıdan çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tibet</span> Asyada bir yayla bölgesi

Tibet Orta Asya'da Tibet halkının anavatanı olan bölge. Ortalama 4.900 metrelik yükseltisiyle "Dünyanın Çatısı" diye tanınır. Kuzeyinde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve Qinghai, doğusunda Sichuan, güneyinde Hindistan, Nepal ve Bhutan vardır. Başkenti Lhasa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Bodhisattva</span>

Bodhisattva, Budist düşüncede kendini tüm duyarlı canlıların Budalığa ulaşmasına yardımcı olmaya adamış kişidir. Sanskrit Bodhisattva kelimesi "aydınlanma ('bodhi') ve gerçek ('sattva')" kelimelerinden oluşmuştur.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kentaur</span> Yunan mitolojisinde kısmen insan ve kısmen at görünümlü yaratıklar

Kentaurlar ya da Sentorlar, Yunan mitolojisinde kısmen insan ve kısmen at görünümlü yaratıklardır.

Burhancılık, 1904-1930 yılları arasında Altay bölgesinde ortaya çıkmış olan ve Rus emperyalizmine karşı devrim özellikleri taşıyan dinsel ayaklanma.

<span class="mw-page-title-main">Griffon</span> mitoloji

Griffon veya griffin, genellikle aslan vücutlu, kartal kanatlı ve kafalı mitolojik yaratıktır. Farklı betimlemelerinde hayvanın dört ayağı da aslan ayağı, yalnız arka ayakları aslan ayağı veya tüm ayakları kartal ayağı olabilir. Antik Yunancada "kıvrılmış", "kırık" anlamındaki "grýps veya gryphos" sözcüklerinden türediği düşünülür. Latinceye "grýphus" şeklinde geçmiştir. Grifonlar göğü, tan ağarışını, ilim, irfan ve kuvvet gibi kavramları ifade eder.

Antik Roma'da din, kökenleri büyük ölçüde Antik Yunan ve İtalya Yarımadası'nın pagan geleneklerinden alan, inanç ve kültlerin bileşimidir.

<span class="mw-page-title-main">Japon mitolojisi</span> mitoloji

Japon mitolojisi eski Japon mitleri, efsaneleri ve inançlarıdır. Japon halkının etnik inancı olan Shintō'yu çok iyi bir biçimde yansıttığı gibi Japon tarihine de ışık tutar. M.Ö. 6. yüzyıldan önceki Japon tarihi efsane, yani Kamiyo 神代 olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de din</span> Çin içerisindeki birçok din

Çin, dünyanın en eski ve sürekli öğreti ve felsefi geleneklerinin beşiği olmuştur. Çin'de batıdaki anlamıyla bire bir örtüşen bir din anlayışı hiç olmamıştır. Milattan önce 6. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan düşünce okulları kendi içinde özgün olarak sürekli gelişmiştir. Bu yüzden Çin'de inanç sistemleri olarak Çin kültürünü tarihi boyunca şekillendiren Konfüçyüsçülük, Taoizm ve çok sonradan gelen Budizm düşünce okulları sıralanır. Bu iç içe geçmiş düşünce okulları kendi aralarında kökten farklı bir evren anlayışı taşımazlar ancak klasik anlamıyla batıda ortaya çıkan Musevilik, Hristiyanlık ve Müslümanlık dinlerinden kökten ayrıdırlar. Bu düşünce okulları öncesinde de Çin'in hem toplayıcı ve avcı şamanik toplumlarında hem de yerleşik tarım toplumları döneminde kainatın doğuşuyla ilgili anlatılan masal ve efsanelerde evrenin; klasik dinlerde olduğu gibi bir yaratıcı tarafından yaratılmasından çok her şeye hamile olan ve hiçbir şeyin henüz bir biçimi olmadığı karanlık bulamaç bir şeyden doğduğu inançları yer bulmaktadır. Bu bulamaç, karanlık hiçbir nesnenin henüz şekil almadığı ama her şeye hamile olunan bu hale masallarda Hundun, düşünce okullarında Dao denmektedir. Dao'dan Gök ve Yer yani somut ve soyut olan her şey doğar, yin ve yang değişim ilkeleriyle her şey biçim alır ve dönüşür. Günümüzde Kuantum Kuramı'nın kozmogoni görüşleri Çin'de ortaya çıkan bu evren anlayışına daha yakın durmaktadır. Gök uzayı, yer ise yıldızlar, gezegenler gibi yoğun her şeyi temsil etmektedir. Dao düşünce okulunda Gök ve Yerin ham doğası yani kendiliğindenlik hali olan Zìrán (自然)'a uyması çabasız çabayı uygulaması en uygun yönetim olarak anlatılırken, Konfüçyüsçü okullara göre ise Gök ve Yer ilişkisi hiyerarşik ele alınır, erdem ve görevlere önem verilir, dolayısıyla devletin yönetimi ve halk ile ilişkisi buna uymalıdır anlayışı hakim olmuştur. Çin imparatorları, özellikle Konfüçyüs okuluna göre Gök gibi olmalıydılar ve bu yüzden "Göğün Vekaleti"ni (Tianming) talep edip Çin efsanevi ve geleneksel pratiklerine katılırlardı. Yaygın inanç sistemi bu şekilde kendini gösterirken sonraki yüz yıllarda Batıda ortaya çıkan dinler Çin'de yayılmak istemiş olsa da halk arasında bu inanç sistemleri çok rağbet görmemiştir. Ancak günümüzde sayıları fazla olmasa da Çin'de Hristiyanlık ve müslümanlık da yaşamaktadır. 1949 Mao Zedong devriminden beri Çin, bir ateist ve Marksist kurum olan Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. Bu dönemde bilimsel bir zemini olmayan hiçbir görüşe izin verilmedi. Dini hareketler ve kurumlar önce hükûmet kontrolü altına alındı, sonra Kültür Devrimi (1966-1976) sırasında baskıya uğradı. Devrimin yumuşama döneminde geleneksel öğretiler ve sonradan gelen dini örgütlere haklar verilmeye başlanmıştır. Hükûmet henüz beş tane öğreti ve dini resmen tanımaktadır: Budizm, Taoizm, İslam, Protestanlık ve Katoliklik. 21. yüzyılın başında kurumsal idarelerde Konfüçyüsçülük ve Çin halk gelenekleri giderek daha fazla tanınma kazanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de Budizm</span>

Çin'de Budizm, MÖ 1. yüzyılda gelmiştir. Budizm, Çin kültürünü sanat, siyaset, edebiyat, felsefe, tıp ve malzeme kültürü gibi çok çeşitli alanlarda şekillendirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ağaç tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bir ağaç tanrısı veya ağaç ruhu, bir ağaçla ilgili bir doğa tanrısıdır. Bu tür tanrılar birçok mitolojide mevcuttur. Genellikle genç bir kadın olarak temsil edilirler, genellikle eski doğurganlık ve ağaca tapınma kültüne bağlanırlar. Ağaç tanrıların statüsü ve formu bölgelere göre değişir. Peri, hayalet ve ruh olarak görülebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Budist felsefe</span>

Budist felsefe, Gotama Buda'nın ölümünden sonra Hindistan'daki çeşitli Budist okulları arasında gelişen ve daha sonra Asya'nın büyük kısmına yayılan felsefi araştırmalar ve araştırma sistemlerini ifade eder. Budist öğretilerinin yaşam, varoluş, bilgi, akıl, madde ve insan ahlakı değerlerine bakışı veya uygulanması, Budist felsefenin temel konusunu oluşturur. Buda’nın yaşamı boyunca kişisel olarak öğretilerini yazılı olarak kayıt etmemesinden dolayı, Budist felsefesi büyük oranda Budist okullarında geliştirilen Budist öğretilerinin yeniden inşası üzerine kurulmuştur. Budist felsefe’nin çalışma konusu, "Dukkha" kavramı ile başlar. Dukkha, Pali dilinde genellikle sefalet, mutsuzluk, keder, talihsizlik ve umutsuzluk anlamına gelir. Felsefe'nin amacına göre, Dukkha'dan Nirvana'ya ulaşmanın yolu dört asil hakikatte özetlenmiştir. Budizm’de Nirvana’ya ulaşmanın yolu hem felsefi akıl yürütme, hem de meditasyonu birleştirmekten geçer.