İçeriğe atla

Tibet Özerk Bölgesi

Başlığın diğer anlamları için Tibet (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Tibet Özerk Bölgesi
Çince :西藏自治区
Xīzàng Zìzhìqū
Tibetçe :བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་
bod rang skyong lbyongs
Kısaltmalar: XZ / 藏  (pinyin: Zàng)
Tibet bu haritada renklendirilmiştir.
Adın kökeni
İdari birim türüÖzerk bölge
Başkenti
(ve en büyük şehri)		Lhasa
ÇKP Komitesi SekreteriWang Junzheng
ValiChe Dalha
Yüzölçümü1.228.400[1] km² (2.)
Nüfusu (2014)
 - Nüfus yoğunluğu 		3.180.000[2] (32.)
2,59 kişi/km² (33.)
GSYİH (2017)
 - kişi başına 		CNY 131 milyar[3] (31.)
CNY 39.258 (28.)
İGE (2018) 0,585[4]
orta (artış) (31.)
Başlıca etnik gruplar%90 Tibetli
%8 Han
%0,3 Monpa
%0,3 Hui
%0,2 diğer
İl düzeyi7
İlçe düzeyi73
Belde düzeyi† 692
ISO 3166-2CN-XZ
Resmî websitesi
http://www.xizang.gov.cn (Çince) (Çince)

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi (Çince: 西藏自治区, pinyin: Xīzàng zìzhìqū; Tibetçe: བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་, bod rang skyong lbyongs), kısaca Tibet veya Xizang,[DN 1] Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang [en] ile Kham [en] bölgeleriyle örtüşür.

Tibet Özerk Bölgesi; ÇHC'nin 1951 yılındaki Tibet'i ilhakından 13 sene sonra ve 1959 Tibet isyanı [en] sonrasında Kaşag [en]'ın ÇHC hükûmeti tarafından görevden ihraç edilmesinden yaklaşık beş sene sonra ÇHC'nin bir yönetim bölgesi olan Tibet Alanı [en]'nın yerine geçmek üzere 1965 yılında resmî olarak kuruldu.

Tibet Özerk Bölgesi'nin hâlihazırki sınırları daha 18. yüzyılda esasen sabitleşmiş durumdaydı[5] ve "tarihî Tibet" ya da "etnokültürel Tibet"in yaklaşık yarısını kapsamaktadır. Tibet Özerk Bölgesi, 1.200.000 km2'yi aşkın yüzölçümüyle Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nden sonra Çin'in kara alanı açısından ikinci en büyük idarî bölümüdür ve çoğunlukla engebeli ve yaşanması zor olan arazisinden dolayı ÇHC'de nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölgedir.

Tarih

Ana madde: Tibet tarihi

Çin-Tibet ilişkileri [en]nin tam nitelikleri üzerinde siyasî olarak yüklü bir tarihsel tartışma sürmektedir. Çoğu tarihçi, Yuan Hanedanı yönetimi [en] (yaklaşık olarak 1270-1354 yılları arası) ve 13. ve 17. yüzyıllarındaki Moğol istilaları [en] haricinde, Tibet'in kendi tarihinin çoğu boyunca bağımsız bir devlet olarak işlev gösterdiği konusunda hemfikirdir. Çoğu tarihçi, Mançu Çing Hanedanı (1644-1911)'nın 18. yüzyılda Tibet'i kendi himayesine dönüştürdüğü [en] konusunda da hemfikirdir.[6][7][8] Bu, Çin'in Çungar-Çing Savaşları [en] sırasında 1720 yılında yürüttüğü Tibet seferiyle [en] başladı ve Tibet'in ilk kez Çin merkezî hükûmet yönetimi altına alınmasını işaretler.

Tibet, 1912 ile 1950 yılları arasında Çin Cumhuriyeti'nin de jure hükümdarlığı altındaydı, ancak 1911 yılı Xinhai Devrimi sonrasında yeni bir hükûmet kurmanın zorlukları, Savaş Ağaları Dönemi (1916-1928)'nin getirdiği dengesizlikler, Çin İç Savaşı (1927-1949) ve İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sırasındaki Japon istila ve işgâlinin bunaltıcılığı karşısında Cumhuriyet'in Tibet'i etkili bir şekilde yönetmesi mümkün değildi. Etnokültürel Tibet'in diğer alanları (Doğu Kham [en] ile Amdo), 18. yüzyılın ortasından beri Çin hanedanlık hükûmetinin de jure yönetimi altında idiler;[9] bu alanlar günümüzde Çinghay, Kansu, Siçuan ve Yünnan eyaletleri arasında dağıtılmış durumdadırlar. (Ayrıca bakınız: Xikang Eyaleti [en])

1950 yılında Halk Kurtuluş Ordusu Tibet'e yürüdü ve Qamdo şehri yakınlarında girdiği bir muharebede [en] yerel Tibet ordusunu yendi. 1951'de Tibetli temsilciler, Merkezî Halk Hükümeti [en] ile beraber 17 noktalı bir anlaşma [en] imzalayarak Çin'in Tibet üzerindeki egemenliğini ve Tibet'in ÇHC topraklarına dahil edilmesini onaylamış oldular. Birkaç ay sonra bu anlaşma Lhasa şehrinde tasdik edildi.[10][11] On Yedi Noktalı Anlaşma'nın Dalai Lama önderliğinde bir özerk yönetim sisteminin kurulmasını öngörmüş olmasına rağmen, Dalai Lama hükûmetini ihraç etmek ve Komünist şartlara uygun bir yönetim sistemini kurmak üzere 1955 yılında "Tibet Özerk Bölgesi Hazırlık Komitesi" kuruldu. Dalai Lama, Çinli kuvvetlerin kendi hayatına yönelik tehditlerde bulunmaları nedeniyle 1959 yılında Hindistan'a kaçtı ve 17 noktalı anlaşmayı reddetti. Tibet Özerk Bölgesi 1965 yılında kuruldu, böylece de Çin'in bir eyalet düzeyi bölümü oldu.

Hükümet yapısı ve siyasî coğrafya

Tibet Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı eyalet düzeyi bir varlıktır. Çin hukuku, eğitim ve dil politikası alanlarında belli bir seviyede özerklik temin etmektedir. Çin'in diğer idari bölümlerinde olduğu gibi, Tibet bölgesinin rutin yönetimi, bir valinin önderliği altında çalışan bir halk hükûmeti tarafından yerine getirilir. Kültür Devrimi sırasında yer almış bir fetret devri haricinde bu vali hep etnik bir Tibetli olmuştur. Çin'in diğer eyaletlerinde olduğu gibi, bölge valisi, Çin Komünist Partisi'nin atadığı bölgesel bir sekreterin yönetimi altında görevlerini yerine getirir. Komünist Parti'nin bölgesel daimi komitesi [en], bölgedeki siyasî gücün en üst seviyesini teşkil eder. Şu anki vali Che Dalha, şu anki parti sekreteri ise Wu Yingjie [en]'dir.[12]

İdari yapılanma

Tibet Özerk Bölgesi, yedi farklı il düzeyi bölüme ayrılır: bunların altı tanesi il düzeyi şehir, biri ise ildir.

Bu bölümler kendileri toplam 66 ilçeye ve 8 semte (Chengguan, Doilungdêqên [en], Dagzê [en], Samzhubzê Semti [en], Karuo [en], Bayi [en], Nêdong [en] ve Seni [en]) bölünür.

Tibet Özerk Bölgesi'nin idari bölümleri
Bölüm kodu [en][13]Bölüm Alan (km2)[14]Population 2010[15]Merkez Bölümleri[16]
Semtlerİlçeler
540000Tibet Özerk Bölgesi 1.228.400,003.002.166Lhasa Şehri866
540100Lhasa Şehri 29.538,90559.423Chengguan Semti35
540200Xigazê Şehri 182.066,26703.292Samzhubzê Semti [en]117
540300Qamdo Şehri 108.872,30657.505Karuo Semti [en]110
540400Nyingchi Şehri 113.964,79195.109Bayi Semti [en]16
540500Shannan Şehri 79.287,84328.990Nêdong Semti [en]111
540600Nagqu Şehri 391.816,63462.382Seni Semti [en]110
542500Ngari İli 296.822,6295.465Gar İlçesi [en]7
Yamdrok Gölü
Namtso Gölü

Kentsel alanlar

İl ve ilçe şehirlerinin kentsel alan nüfusları
#ŞehirKentsel alan[17]Semt alanı[17]Şehir merkezi[17]Sayım tarihi
1Lhasa[a]199.159279.074559.4232010-11-01
(1)Lhasa (yeni semtler)[a]21.09378.957bkz: Lhasa2010-11-01
2Xigazê[b]63.967120.374703.2922010-11-01
(3)Qamdo[c]44.028116.500657.5052010-11-01
(4)Nagqu[d]42.984108.781462.3812010-11-01
(5)Nyingchi[e]35.17954.702195.1092010-11-01
(6)Shannan[f]30.64659.615328.9902010-11-01
  1. ^ a b Nüfus sayımı sonrasında kurulmuş yeni semtler: Doilungdêqên (Doilungdêqên İlçesi) [en], Dagzê (Dagzê İlçesi) [en]. Bu yeni semtler, şehrin genişletilmesi öncesinde şehrin kentsel alanı ve semt alanları için yapılmış sayılarda dahil değildir.
  2. ^ Nüfus sayımı sonrasında Xigazê İli, "Xigazê İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Xigazê İlçe Düzeyi Şehri ise "Samzhubzê Semti [en]" olarak değiştirildi.
  3. ^ Nüfus sayımı sonrasında Qamdo İli, "Qamdo İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Qamdo İlçesi ise Karuo Semti [en] olarak değiştirildi.
  4. ^ Nüfus sayımı sonrasında Nagqu İli, "Nagqu İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Nagqu İlçesi ise "Seni Semti [en]" olarak değiştirildi.
  5. ^ Nüfus sayımı sonrasında Nangchen İli, "Nangchen İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Nangchen İlçesi ise "Bayi Semti [en]" olarak değiştirildi.
  6. ^ Nüfus sayımı sonrasında Shannen İli, "Shannan İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Nêdong İlçesi ise "Nêdong Semti [en]" olarak değiştirildi.

Demografi

Tarihî nüfus
Yıl Nüfus   %±  
1912[18]1.160.000—    
1928[19]372.000%−67.9
1936–37[20]372.000%+0.0
1947[21]1.000.000%+168.8
1954[22]1.273.969%+27.4
1964[23]1.251.225%−1.8
1982[24]1.892.393%+51.2
1990[25]2.196.010%+16.0
2000[26]2.616.329%+19.1
2010[27]3.002.166%+14.7
Xikang Eyaleti [en] / Chuanbian Özel Yönetim Bölgesi [fr; Chuanbian ÖYB], 1923'te Tibet [en] ile Lifan Yuan [en]'in bazı topraklarından kuruldu; bu idari bölüm sonra 1955'te feshedildi ve bazı bölümleri Tibet ÖB'yle birleştirildi.

Kilometre kare başına sadece iki kişinin düşmesiyle Tibet Özerk Bölgesi, çoğunlukla engebeli ve yaşanması zor olan arazisinden dolayı Çin'deki eyalet düzeyi yönetim bölgelerinin arasındaki en düşük nüfus yoğunluğuna sahiptir.[28]

2011'de Tibet'in üç milyon kişilik nüfusu vardı.[29] Nüfusun %90,48'ini oluşturan[30] etnik Tibetliler ağırlıklı olarak Tibet Budizmi ve Bön dinlerine mensuptur, ancak etnik Tibetlilerden oluşan bir Müslüman topluluğu [en] da vardır.[31] Ayrıca Tibet'in doğusunda küçük bir Hristiyan topluluğu bulunmaktadır. Monpa ve Loba [en] gibi daha küçük kabile grupları, çoğunlukla bölgenin güneydoğusunda rastlanır ve Tibet Budizmi ile ruh tapınmasının bir kombinasyonunu uygularlar.

Encyclopædia Britannica'nın 1910 ile 1911 yılları arasında yayımlanmış on birinci baskısına göre, Tibet başkenti Lhasa şehri ve bunun civarında yaşayan lamalar dahil olmak üzere Lhasa'nın toplam nüfusu yaklaşık 30.000 idi ve kalıcı nüfusun arasında yaklaşık 2.000 kişiden oluşan Çinli aileler de var idi.[32]

Sosyopolitik ve -ekonomik sorunlar

İnsan hakları

Ana madde: Tibet'te insan hakları

1951 yılı Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakından önce Tibet, bir teokrasi yönetimi altındaydı[33] ve bir kast sistemine benzeyen bir toplumsal hiyerarşiye sahipti.[34] Tibet'teki insan hakları durumunun Tibet'in Çin Halk Cumhuriyeti'yle birleştirilmesinden önceki hâli günümüzdekinden oldukça farklıdır. Tibet Özerk Bölgesi dahil olmak üzere[35] tüm Çin anakarası çapındaki sıkı basın kısıtlamalarından dolayı, insan hakları ihlâllerinin kapsamını kesin bir şekilde belirlemek zordur.[36]

Çin Komünist Partisi (ÇKP) eleştirmenleri, ÇKP'nin resmî olarak "ayrılıkçılık, terörizm ve dinî aşırılıkçılık" unsurlarını kapsayan "Üç Kötü Güç [en]"ü yok etmeye amaçlamasını aslında insan hakları ihlâllerini işlemek için bir bahane olarak kullandığını savunurlar.[37] Uluslararası Af Örgütü'nün 1992 yılında yayımladığı bir rapor, Tibet Özerk Bölgesi'ndeki yargı standartlarının "uluslararası standartlar"a göre yetersiz olduklarını ileri sürdü. Aynı rapor, ÇKP hükûmetini[38] siyasi ve düşünce mahkumlarını tutmak, tutuklulara işkence işlemek gibi kötü muamelelerde bulunmak, bu kötü muamelelerin karşısında harekette bulunmamak ve idam cezası, yargısız infaz,[38][39] zorla kürtaj ve zorla kısırlaştırma[40][41][42][43][44] gibi ceza yöntemlerini kullanmakla suçladı.

Rahat Konut Programı

2006'dan itibaren, geleneksel köylerde ve göçebe çoban olarak yaşayan 280.000 Tibetli, köylere ve şehirlere zorla yerleştirildi. O alanlarda yeni konutlar inşa edildi, henüz var olan konutlar da 2 milyon kişiye hizmet edecek şekilde yeniden yapılandırıldı. Standarttan aşağı konutta yaşayan insanlar, kendi evlerini söküp hükûmet standartlarına göre yeniden yapılandırmaya zorunda kaldılar. Bunun masrafı çoğunlukla sakinlerin kendileri tarafından,[45] sıkça da banka kredisi yoluyla karşılandı. Çinghay'da 300.000 göçebenin yeniden yerleştirilmesiyle ilk kez uygulanan bu nüfus mübadele programı "Rahat Konut" adıyla bilinir ve "Yeni Sosyalist Köy [zh]" programının bir parçasıdır. Tibet kültürü üzerindeki etkileri sürgünler ve insan hakları grupları tarafından eleştirilmiştir.[45] Yeniden yerleştirilmiş insanların arasında sadece çiftçilik becerilerine sahip olanlar iş bulmakta zorluk çekmektedirler. Gelir yetersizlikleri hükûmet destek programları tarafından kapatılır.[46] 2011'de 20.000 Komünist Parti kadrosu [en]nun bu yeni kasabalara yerleştirileceği duyuruldu.[45]

Ulaşım

Havalimanları

Tibet Özerk Bölgesi'nin ana havalimanı olan Lhasa Gonggar Havalimanı

Tibet'teki henüz halka açık olan sivil havalimanları Lhasa Gonggar Havalimanı (deniz seviyesinden 3.570 metre yükseklikte), Qamdo Bamda Havalimanı [en] (4.334 metre), Nyingchi Mainling Havalimanı [en] (2.949 metre), Ngari Gunsa Havalimanı [en] (4.274 metre) ve Shigatse Heping Havalimanı [en] (3.782 metre)'dır. Tibet genelinin oldukça yüksek rakımından dolayı bunların hepsi Dünya'nın en yüksek havalimanlarının [en] arasındadır. Henüz inşa aşamasında bulunan Nagqu Dagring Havalimanı [en]'nın ise 4.436 metrelik bir rakımla Dünya'nın en yüksek havalimanı olması öngörülmektedir.[47]

Demiryolları

Golmud'dan Lhasa'ya giden Çinghay-Tibet demiryolu 12 Ekim 2005 tarihinde tamamlandı ve 1 Temmuz 2006'da halka açıldı.[48] Golmud ile Lhasa'nın arasında beş adet yolcu treni geçmekte ve Çengdu, Çongçing, Guangzhou, Lanzhou, Pekin, Şanghay ve Xining şehirlerine giden ileri aktarmalar mevcuttur. Deniz seviyesinden 5.072 metre yükseklikte bulunan ve bu hatın üzerinde yer alan Tanggula Geçidi [en], tüm Dünya'da herhangi bir demiryolu hattının üzerinde yer alan en yüksek noktadır.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Tibet Autonomous Region ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Dipnot

  1. ^ Çince: 西藏; pinyin: Xīzàng; Putonghua telaffuzu: [ɕí.tsâŋ]; birebir çevirisi: "Batı Tsang [en]"; Tibetçe: བོད་; Wylie: Bod; ZYPY [en]: Poi; Tibetçe telaffuzu: [pʰø̀ʔ]

Referans ve kaynaklar

Kaynakça

  1. ^ 西藏概况（2007年） [Overview of Tibet (2007)] (Çince). People's Government of Tibet Autonomous Region. 11 Eylül 2008. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015. 
  2. ^ "National Data". National Bureau of Statistics of China. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015. 
  3. ^ 西藏自治区2017年国民经济和社会发展统计公报 [Statistical Communiqué of Tibet Autonomous Region on the 2017 National Economic and Social Development] (Çince). Statistical Bureau of Tibet Autonomous Region. 15 Nisan 2018. 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018. 
  4. ^ "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (İngilizce). 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2018. 
  5. ^ "What is Tibet? – Fact and Fancy", şu kitaptan bir alıntı: Goldstein, Melvyn, C. (1994). Change, Conflict and Continuity among a Community of Nomadic Pastoralist: A Case Study from Western Tibet, 1950–1990 (İngilizce). ss. 76-87. 
  6. ^ Wylie, Turrell V. (2003), "Lama Tribute in the Ming Dynasty", McKay, Alex (Ed.), The History of Tibet: Volume 2, The Medieval Period: c. AD 850–1895, the Development of Buddhist Paramountcy, New York: Routledge, s. 470, ISBN 978-0-415-30843-4. 
  7. ^ Wang, Jiawei; Nyima, Gyaincain (1997), The Historical Status of China's Tibet, Pekin: China Intercontinental Press, ss. 1-40, ISBN 978-7-80113-304-5. 
  8. ^ Laird (2006), ss. 106–107
  9. ^ Grunfeld, A. Tom, The Making of Modern Tibet, M.E. Sharpe, s. 245.
  10. ^ Gyatso, Tenzin, Dalai Lama XIV, görüşme, 25 Temmuz 1981.
  11. ^ Goldstein, Melvyn C., A History of Modern Tibet, 1913–1951, University of California Press, 1989, s. 812-813.
  12. ^ "Leadership shake-up in China's Tibet: state media". France: France 24. Agence France-Presse. 15 Ocak 2010. 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2010. 
  13. ^ 中华人民共和国县以上行政区划代码 (Çince). Ministry of Civil Affairs. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015. 
  14. ^ Shenzhen City Bureau of Statistics. 《深圳统计年鉴2014》 (Çince). China Statistics Print. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2015. 
  15. ^ Census Office of the State Council; Population and Employment Statistics Division of the National Bureau of Statistics, (Ed.) (2012). 中国2010人口普查分乡、镇、街道资料 (1. bas.). Pekin: China Statistics Print. ISBN 978-7-5037-6660-2. 
  16. ^ Ministry of Civil Affairs (August 2014). 《中国民政统计年鉴2014》 (Çince). China Statistics Print. ISBN 978-7-5037-7130-9. 
  17. ^ a b c Census Office of the State Council; Population and Society, Science and Technology Statistics Division of the National Bureau of Statistics, (Ed.) (2012). 中国2010年人口普查分县资料. Pekin: China Statistics Print. ISBN 978-7-5037-6659-6. 
  18. ^ 1912年中国人口. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014. 
  19. ^ 1928年中国人口. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014. 
  20. ^ 1936–37年中国人口. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014. 
  21. ^ 1947年全国人口. 13 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014. 
  22. ^ 中华人民共和国国家统计局关于第一次全国人口调查登记结果的公报. National Bureau of Statistics of China. 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ 第二次全国人口普查结果的几项主要统计数字. National Bureau of Statistics of China. 14 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ 中华人民共和国国家统计局关于一九八二年人口普查主要数字的公报. National Bureau of Statistics of China. 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ 中华人民共和国国家统计局关于一九九〇年人口普查主要数据的公报. National Bureau of Statistics of China. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ 现将2000年第五次全国人口普查快速汇总的人口地区分布数据公布如下. National Bureau of Statistics of China. 29 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "Communiqué of the National Bureau of Statistics of People's Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census". National Bureau of Statistics of China. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ China Economy @ China Perspective. Thechinaperspective.com. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2013.
  29. ^ Wang, Guanqun. "Tibet's population tops three million; 90% are Tibetans". news.xinhuanet.com. Xinhua. 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011. 
  30. ^ 西藏自治区常住人口超过300万. Xizang gov. Xizang gov. 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2011. 
  31. ^ Hannue, Dialogues Tibetan Dialogues Han
  32. ^  Yule, Henry; Waddell, Laurence (1911). "Lhasa". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 16 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 531. 
  33. ^ Samten G. Karmay, Religion and Politics: commentary 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Eylül 2008: "from 1642 the Ganden Potrang, the official seat of the government in Drepung Monastery, came to symbolize the supreme power in both the theory and practice of a theocratic government. This was indeed a political triumph that Buddhism had never known in its history in Tibet."
  34. ^ Fjeld, Heidi (2003). Commoners and Nobles:Hereditary Divisions in Tibet. Nordic Institute of Asian Studies. s. 5. ISBN 9788791114175. 23 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2021. 
  35. ^ Regions and territories: Tibet bbc http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/4152353.stm 22 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  36. ^ US State Department, Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, 2008 Human Rights Report: China (includes Tibet, Hong Kong, and Macau), February 25, 2009
  37. ^ Simon Denyer, China cracks down on aggrieved party cadres in Xinjiang and Tibet 29 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian, 8 December 2015.
  38. ^ a b Amnesty International, Amnesty International: "China - Amnesty International's concerns in Tibet" 12 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Secretary-General's Report: Situation in Tibet, E/CN.4/1992/37
  39. ^ "Amnesty International Documents". Hrweb.org. 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2012. 
  40. ^ Goldstein, Melvyn; Cynthia, Beall (March 1991). "China's Birth Control Policy in the Tibet Autonomous Region". Asian Survey. 31 (3): 285-303. doi:10.1525/as.1991.31.3.00p0043x. JSTOR 2645246. 
  41. ^ "Human Rights Violations in Tibet". Human Rights Watch. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ "Database of NGO Reports presented to the UN Committee on the Rights of the Child" (PDF). Archive. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  43. ^ "China must urgently address rights violations in Tibet – UN senior official". UN News. 17 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  44. ^ "European Parliament resolution of 10 April 2008 on Tibet". Publications Office of the EU. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  45. ^ a b c "They Say We Should Be Grateful". Human Rights Watch (İngilizce). 27 Haziran 2013. 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020. 
  46. ^ Jacobs, Andrew (27 Haziran 2013). "Rights Report Faults Mass Relocation of Tibetans". The New York Times. 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2013. 
  47. ^ "China to stop building extremely high plateau airports". China Daily (İngilizce). Xinhua. 24 Nisan 2015. 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2021. 
  48. ^ "China rolls out railway" 16 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News.

Bibliyografya

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Moğollar</span> Doğu Asyada yaşayan etnik halk ya da etnik grup

Moğollar, Doğu ve Orta Asya kavimlerindendir. Asıl yurtları olan Moğolistan'ın ve Moğolistan devleti ile sınır paylaşan, fakat Çin'e bağlı olan İç Moğolistan bölgesinin yerli halkıdırlar.

<span class="mw-page-title-main">İç Moğolistan</span> Çinin kuzeydoğusunda özerk bölge

İç Moğolistan ya da resmî adıyla İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk bölge. Ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda bulunur. Kuzeyde Moğolistan, doğuda Heilongjiang, Jilin ve Liaoning, güneyde Hebei, Şansi ve Şensi yönetim bölgeleri ile Ningxia özerk bölgesi, batıda da Gansu yönetim bölgesi ile çevrilidir. Yüzölçümü 1.183.000 km², yönetim merkezi Huhhot'tur. Nüfus; 24.049.155 (2020).

<span class="mw-page-title-main">Çinghay</span>

Çinghay, Çin'in kuzeybatısında bir eyalettir. Tibet Platosu'nda yer alır. Kuzeybatıda Kansu, güneydoğuda Siçuan eyaletleri, kuzeybatıda Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve güneybatıda da Tibet Özerk Bölgesi'yle çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Kansu</span>

Kansu (Çince : 甘肃; Çince : 甘肅; pinyin: Gānsù

<span class="mw-page-title-main">Ningşia Huy Özerk Bölgesi</span>

Ningksia Huy Özerk Bölgesi, Çin'de bulunan bir özerk bölgedir. Ülkenin kuzeyinde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Hainan</span>

Hainan Çin'in en küçük eyaletidir. Eyalet takımadalar halinde 200'den fazla ada içerir. Alanı 33.920 km²'dir. Başkenti ve en büyük şehri Haikou'dur. Nüfusu 8.180.000 'dir.

<span class="mw-page-title-main">Şanşi</span>

Şanşi, Çin'in kuzeyinde bulunan bir yönetim bölgesidir. Doğuda Hebei, güneyde ve güneydoğuda Henan, batıda Şensi yönetim bölgeleri, kuzeyde ise İç Moğolistan Özerk Bölgesi ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Şensi</span>

Şensi ya da Shaanxi, Çin'de bir yönetim bölgesi. Wei Nehri ile verimli Loess Platosu'nu içeren bölge, İç Moğolistan'ın güneyinde yer alır. Yönetim merkezi Xi'an'dır.

<span class="mw-page-title-main">Nagqu</span>

Nagqu ili, Çin'in Tibet Özerk Bölgesi'nde bulunan bir ildir. İl, güneyde bölge merkezi Lhasa ile Xigazê, Nyingchi ve doğuda Qamdo il düzeyi şehirleri, batıda Ngari ili ile kuzeyde Qinghai eyaleti ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile komşudur. Yüzölçümü 450,537 km² olan ilin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 462,381'dir. İlin merkezi Nagqu kasabasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'in özerk bölgeleri</span>

Çin'de "özerk bölge", üst düzey bir idari bölümdür. Özerk bölgeler Çin'deki eyaletler gibi kendi yerel hükûmetine sahiptir, ancak özerk bölgeler daha fazla yasama hakkına sahiptir. Özerk bölge, belirli bir azınlığın nüfusunun daha yüksek olduğu bir azınlık varlığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Woeser</span>

Woeser, Tibet asıllı Çinli aktivist, yazar ve şair.

<span class="mw-page-title-main">Hebei</span>

Hebei (Çince: 河北; pinyin: Héběi, Çin'in Kuzey Çin bölgesinde bulunan bir eyalet. Eyalet isminin "jì" şeklinde kısaltılması, eski Han Hanedanı'na ait Ji Eyaleti 'nden alınır. Ji Eyaleti, günümüz güney Hebei'in üstünde bulunurdu. "Hebei" isminin tam anlamı "ırmağın kuzeyi". Bu, eyaletin Sarı Irmak 'ın kuzeyinde yer almasından dolayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Henan</span>

Henan, Çin'in Orta Çin bölgesinin doğusunda bulunan bir eyalet.

<span class="mw-page-title-main">Yünnan</span>

Yünnan, Çin'in güneybatısında bulunan bir eyalet. Yüzölçümü yaklaşık 394.000 km2, 2010 itibarıyla yaklaşık 46 milyon kişilik nüfusa sahip. Eyaletin başkenti, kendisi de eskiden "Yünnan" olarak bilinen Kunming şehri. Yünnan eyaleti kuzeyde Siçuan eyaleti, kuzeydoğuda Guizhou eyaleti, doğuda Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, güneydoğuda Vietnam, güneyde Laos, batıda Birmanya ve kuzeybatıda Tibet Özerk Bölgesi ile sınır paylaşmaktadır.

Çin Kazakları, Çin'de gündelik kullanımda "Hāsākè zú" terimi kullanılır, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. 2010 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, tüm Çin anakarası çapında 1,46 milyonu aşan etnik Kazak vardır. Çin Kazakları ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşar ve Çin'in en büyük 17. etnik grubunu teşkil ederler. Çin Kazaklarının yüzde 90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşar, ancak Kansu Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardır. Tarihî olarak Çinghay Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardı, fakat Haziran 1984'te burada yaşayan Kazakların büyük çoğunluğu Sincan'a geri taşındı.

<span class="mw-page-title-main">Çin Kırgızları</span> Etnik grup

Çin Kırgızları, Çin'de gündelik kullanımda Kē'ěrkèzī zú terimi kullanılır, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Güney Çin</span>

Güney Çin, Çin'in en güneyindeki kesimi kapsayan coğrafi ve kültürel bir bölge. Kesin anlamı bağlama göre değişir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'deki Koreliler</span>

Koreliler, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Çin vatandaşı olan bu etnik Koreliler Çincede Cháoxiǎnzú, Korecede ise Joseonjok ya da Chosŏnjok şeklinde anılırlar. 2010 Yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre tüm Çin çapında 1.830.929 Çin vatandaşı etnik Koreli var; bunlar en büyük yoğunlukla Kuzeydoğu Çin'deki Heilongjiang, Jilin ve Liaoning eyâletlerinde ikâmet ederler. Kuzeydoğu Çin'in haricindeki büyük şehirlerde de büyük etnik Koreli topluluklarına rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Çin ilişkileri</span>

Avusturya-Çin ilişkileri, Avusturya ile Çin arasında hem tarihî olarak sürdürülmüş hem de günümüzde sürdürülmeye devam eden ikili ilişkileri içerir. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Avusturya Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) devletleri oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çin</span>

Orta Çin, illeri, Henan, Hubei ve Hunan'ı içeren coğrafi ve gevşek tanımlanmış kültürel bir bölgedir. Jiangxi de bazen bu bölgenin bir parçası olarak kabul edilir. Orta Çin artık resmi olarak Çin Halk Cumhuriyeti tarafından yönetilen Güney Orta Çin'in bir parçasıdır. 2004 yılında Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi tarafından “Orta Çin Planının Yükselişi” bağlamında Shanxi, Anhui dahil olmak üzere çevre iller de Orta Çin kalkınma bölgeleri olarak tanımlanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.