İçeriğe atla

Tiberius Gracchus

Tiberius Gracchus
Roma Cumhuriyeti
Roma Cumhuriyeti Tribünü
DoğumMÖ 169
Roma
ÖlümMÖ 133 (36 yaşında)
Capitol, Roma
Eş(ler)iClaudia
HanedanSempronii
BabasıTiberius Sempronius Gracchus
AnnesiCornelia

Tiberius Sempronius Gracchus (MÖ 169 veya 164 - MÖ 133, Roma), Romalı komutan, politikacı ve tribün. Gracchus kardeşlerin büyüğü.[1] Agrarian Reformu da denen toprak reformunun mimarı.[2]

İlk yılları

Büyük bir Romalı figür olan Scipio Africanus Major'un kızı Cornelia ile Tiberius Sempronius Gracchus'un en büyük çocuğu olan Tiberius Gracchus Gaius Gracchus ve Sempronia'nın abisidir. Soylu bir aileye doğan Tiberius, annesinin akrabalık ilişkilerinin sayesinde (Cornelii Scipiones) erken yaşta siyasi bir kariyere hazırlandı ve Appius Claudius Pulcher'in kızı Claudia ile evlendi. Özellikle Doğu'daki fetihlerle Helen kültürü deneyimleyen bir Romalı üst sınıf oluşmuştu. Antik Yunan kültürü ve anlayışına yatkın bir eğitim almıştı. Stoacılıktan etkilendiğine inanılmaktadır, zira bu felsefenin inatçı ve idealist bir kişiliğe sahip olmasında payı olabilir.[2] Babasının ölümü sonrası anneleri Cornelia, kardeşi ve kendisinin eğitimine ciddi şekilde eğilmiş ve Tiberius'un politik kariyeri için onu, Tiberius'un kuzeni olan Aemilianus Scipio'nun gözetimine vermişti.[1]

Erken kariyeri

Her soylu Romalı erkek gibi ilk kariyeri askeri memur olarak başladı. Anne tarafından akrabası olan Scipio Aemilianus Africanus Minor'un komutası altında Kartaca ile yapılan Üçüncü Pön Savaşı'nda Roma için hizmet etmiştir. Askerleri tarafından sevilen Tiberius ilk görevinden çarpıcı bir başarı elde ederek Kartaca surlarını ilk aşan kişi olmuş ve kuzeni tarafından Corona Muralis'e (duvar tacı) layık görülmüştür.[1] MÖ 137'de konsül Mancinus'un yönetiminde Numantialılara karşı olan seferde quaestor olarak görev aldı. Bu sefer büyük başarısızlıkla bitmişti, konsül Mancinus'un ise savaş alanından esir düşmemek için kaçması orduyu başıboş bıraktı. Koca bir roma ordusu ve komuta kademesi Numantia birliklerince kuşatılmış vaziyetteydi. Tiberius pratik bir fikirle kargaşa büyümeden Numantialılarla müzakereye oturdu ve ordunun imhasını önleyerek bir barış anlaşması imzaladı. 20 bin askerin hayatını kurtarmış ve bozgunu önlemişti. Bu başarısı Roma'da pek önemsenmedi, zira senato barış anlaşmasını onaylamamıştı. Scipio Africanus Minor'un ısrarıyla senato anlaşmayı onaylamayınca, Mancinus'un hakkında dava açıldı ve suçlu bulundu, Tiberius ise felaketi önleyen tavrı sayesinde kovuşturmaya uğramadı. Bu olaylar onu akrabaları olan Scipiolardan uzaklaştırdı ve Claudialarla daha fazla yakınlaştı.[1][2]

Tribünlük faaliyetleri

Genç yaşında gördüğü savaşlar ve aldığı askeri görevler sonucu Tiberius Roma ekonomisinin mevcut düzene ayak uyduramadığını ve askeri insan gücünün sınırlı kaldığını düşünüyordu. Uzak bölgelere olan sefer sayısının artması ve çalışan erkek gücünün sürekli bu uzak diyarlarda örselenmesi sonucu kırsal üretim tıkanıklık ve giderek daralma yaşadı. Bunların yanında Gracchus özellikle Roma'da servet akışının bozuk olduğunu (gelirin âdil paylaşılmadığını) ve bunun da sosyo-ekonomik anlamda Cumhuriyet'in düzenli işleyişini zedelediğini düşünmekteydi. Bu bozukluk temelde etkin üreticiler olan köylü vatandaşları hedef alıyor ve onların topraklarını işleyemez, gelir elde edemez bir şekilde sefalete düşmelerine yol açıyordu. Ayrıca Gracchus, aristokratların kamu toprakları içinde 125 hektardan fazla ellerinde bulundurdukları toprakların haksız kazanç yaratığını ileri sürüyordu. Kısaca Roma askeri sisteminin toprak sahibi üreticilere dayandığını ve cumhuriyet dönemi başından beri orduya her toprak sahibinin kendi masraflarını ödeyerek katıldığını hatırlamak gerekir. Burada asıl sorun, giderek uzun süren savaşlar sonucunda Roma'daki aristokrat bir kesimin sivrilerek kapitallerini büyütmesi ve bu savaşlarda yitip giden, fakirleşen köylü sınıfınsa zamanla topraklarını aristokratlara kaybedip büyük çiftliklerde yevmiyeyle çalışır hale gelmesi veya şehirlerde sefalete düşmüş hale gelmeleriydi. Topraksız kalan köylüler hem üretimin düşmesine hem de ordunun güç kaybetmesine neden oluyordu, Tiberius artık bunun katlanılamaz bir sorun olduğuna kanaat getirmişti.[1] Bu noktada özellikle Ager Publicus da denen Roma Cumhuriyeti'nin ilk kurulduğu yıllardan yakın zamanlara kadar fethettiği ve kamulaştırdığı toprakların son 30 yıl içinde bırakılmış olanlarına ve haksızca aristokratlarca gasp edilenlerine bu topraksız köylüler yerleştirilecekti. Bu sayede tüm Akdeniz üzerinde hakimiyet kuran cumhuriyet, insan gücü sorunu yaşamayacaktı. Özellikle senatonun içindeki Scipioların başını çektiği hizipten güçlü bir muhalefet geleceği belliydi. bu yüzden muhaliflerini yatıştıracak tavizler de vererek bir yasa hazırlayacak ve halk meclisine sunacaktı. MÖ 133'te tribün seçilen Tiberius, yasanın geçmesi için büyük bir güvence elde etmişti. Bu reformlardan faydalanmak umuduyla etrafında bir destekçi grubu vardı, söylendiği gibi Claudia ailesi. Bir yasa genel teamülde senato tavsiyesi üzerine halk meclisinde oylanırken; Tiberius senatoyu aradan çıkartıp bu teamülü ihlal etti. Scipio Africanus Minor İspanya'da savaştayken; destek alabileceği tek konsül Publius Mucius Scaevola'ydı. Yasa tartışılıp oylanacaktı, halk meclisi üyelerinin çoğu hatta köylüler de oylama için şehre geliyordu. Bu sırada bir diğer tribün Octavius veto hakkını kullanarak oylamaları durdurdu. Bu hamleye Tiberius'un cevabı şok ediciydi. Halk meclisini acil toplantıya çağırarak tribün Octavius'u azletti. Bu yani bir tribünün yetkilerinin askıya alınması Tiberus'un destekçilerini de memnun etmemişti. Yasa kargaşa içinde geçti. Senato için yapacak bir şey artık yoktu, sadece yasanın iğdiş edilmesini sağlayabilirlerdi. Tiberius için asıl sorun yeni toprak sahibi yapacağı köylülerin sermayesi sorunuydu. Üretime geçmeleri için bir birikim gerekiyordu ve Tiberius senato'dan gelir bölüşümü talep icrasını talep etti ve bu konuda senato ayak diretmişti. En yaşlı üye Scipio Nasica oldukça komik bir rakam önerdi ve Tiberius'un bu engellemeye de cevabı sert oldu. MÖ 134'te ölen Bergama kralı tüm servetini ve topraklarını Roma'ya miras bırakmıştı. Scipio herkesi hayrete düşürecek şekilde bu miras alınan paraya tribün olarak el koyduğunu ve topraksız köylülere verilmek üzere toprak komisyonuna verileceğini ilan etti. Bu noktada aristokratlar dehşete düşmüştü, Tiberius'u tribünlük sonrası yargılamakla tehdit ettiler ki, kendisi hemen hiçbir araçla kendisini savunamazdı zira soyluların önceliği olan Comitia Centuriata'da yargılanabilirdi. Tiberius bu noktada bir hata yaptı ve mö 132 yılı tribünlük seçimi için adaylığını koydu ki, yüzlerce yıldır Roma'da ertesi sene aynı kişi yine seçilmiyordu ve gücün adil dağılımı adına bu teamül halini almıştı. Scipio Nasica ve yandaşları zamanın konsülü Scaevola'yı bu yeni adaylığı durdurması adına ikna etmeye çalıştıysa da konsül kaçamak yanıtlar verip müdahale etmedi ve senatodaki hizip bir ayaklanma başlattı.[2]

Ölümü

Tiberius yeni adaylığı adına kendisini dinleyen geniş halk kitlelerine Capitol'de söylev verirken; senato'da ise aristokratlar bir araya gelip bu süreci yukarıdan takip ediyorlardı. Senatoda Tiberius'un tek adamlık iktidarı hedeflediği, Cumhuriyet düşmanı olduğu iddia edilmiş ve konsülden olağanüstü hal ilan etmesi istenmiştir. Bu noktada konuşma yapan Tiberius'a senatodakilerin kendisi hakkında düşünceleri iletilince Tiberius yandaşlarına seslenmeye çalışsa da kalabalık nedeniyle sesini duyuramamıştır ve mecburen eliyle başını işaret ederek hayatının tehlikede olduğunu anlatmaya çalışmıştır. Bu hareket ise senatodaki kalabalığa aktarıldığında her şey çığırından çıkmıştır, zira Tiberius yandaşlarından tacını istiyor diyerek senatörler yandaşlarıyla beraber ellerine sopalar, tabure ayakları vs. alarak Capitol'e akın etmişlerdir. Kalabalık, aristokratların öfkeli şekilde saldırısını gördüğünde istemsiz olarak yolu açınca aristokratlar doğrudan Tiberius ve yandaşlarına acımasızca saldırmışlardır ve akabinde ortaya çıkan şiddet olaylarında Tiberius ve 20 yandaşı dövülerek öldürülmüştür. Kardeşi Gaius abisinin cenazesini almak için senatörlere gittiyse de sonuç alamadı ve Tiberius ile yandaşlarının cesetleri Tiber nehri'ne atılmıştır.[1] Bu olay artık bir dönüm noktası olmuştu, zira Roma'da siyasi meselelerde linç kültürü ortaya çıkmış ve demokrasi vahşi bir güç yarışının ortasına düşmüştü. MÖ 132'de Tiberius'un birkaç yandaşı kurulan bir mahkemeyle cezalandırılmasına rağmen, senato toprak komisyonunu dağıtmadan devamını sağlamıştır.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Baker, Simon (2012). Eski Roma. İstanbul: Say Yayınları. ss. 71-104. ISBN 978-605-02-0157-4. 
  2. ^ a b c d e "Tiberius Gracchus". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Roma Cumhuriyeti</span> Antik Romanın cumhuriyetle yönetildiği dönem

Roma Cumhuriyeti, Antik Roma uygarlığında hükûmetin cumhuriyet şeklinde işlediği dönem. Geleneksel olarak MÖ 509 yılında krallığın devrilmesiyle başlayan dönemdir. Bu dönemde ilk iki yüzyıl boyunca, Cumhuriyet toprakları İç İtalya'dan bütün Akdeniz dünyasına kadar genişledi. Sonraki yüzyılda Roma; Kuzey Afrika, İber Yarımadası, Yunanistan ve şu anki Güney Fransa'da egemenlik kurarak daha da büyüdü. Roma Cumhuriyeti, son iki yüzyılı sırasında, hem Fransa'nın kalanına hem de Makedonya ile Anadolu'nun büyük kısmına egemen oldu.

<span class="mw-page-title-main">Publius Cornelius Scipio (MÖ 236'da doğan prokonsül)</span>

Publius Cornelius Scipio, bilinen adıyla Scipio Africanus, diğer adlarıyla Afrikalı Scipio, Scipio Africanus-Major, Yaşlı Scipio Africanus veya Büyük Scipio, İkinci Pön Savaşı sırasında general ve Roma Cumhuriyeti'nde bir devlet adamıdır. Birisi aynı adlı Publius Cornelius Scipio olan iki oğlu vardı ki, kendisi sağlık sorunları nedeniyle politik kariyer yapamamıştır, diğer oğluysa MÖ 174'te praetor olan Lucius'tur.

Gracchus kardeşler, Antik Roma'da pleb sınıfına mensup bir aileden gelen kardeşlerin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gaius Marius</span> Romalı devlet adamı ve general

Gaius Marius Romalı asker ve kariyeri boyunca eşi benzeri görülmemiş biçimde dördü art arda olmak üzere toplam yedi kere Konsül seçilmiş siyasetçi. Topraksız vatandaşların (proleterlerin) askere alınması ve lejyonların piyade taburları şeklinde yeniden örgütlenmesi gibi çarpıcı yenilikleri içeren Marius Reformları ile tarihe geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tribün</span>

Tribün, Roma Cumhuriyeti ve İmparatorluğunda 2-3 seçilmiş magistyra ve idari veya askerî görevlilerce paylaşılan unvan. Kelime, Antik Roma'da insanların askerlik ya da oy verme amacıyla bölünmüş oldukları kabile anlamındaki Tribe (tribus) sözcüğünden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zama Muharebesi</span> zama muharebesi

Zama Muharebesi, MÖ 19 Ekim 202 tarihinde II. Pön Savaşının belirleyici muharebesidir.

<span class="mw-page-title-main">Lucius Appuleius Saturninus</span>

Lucius Appuleius Saturninus Romalı politikacı, demagog ve tribün; başlarda Gaius Marius'un politik müttefikidir, cumhuriyet tarihinde önemli etkileri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Pön Savaşı</span> M.Ö 218 ile 201 yılları arasında Roma ile Kartaca arasında gerçekleşen ikinci savaş

İkinci Pön Savaşı ya da diğer adlarıyla Hanibal Savaşı, Kartaca Savaşı MÖ 218 - MÖ 201 yılları arasında Roma ve Kartaca devletleri arasında batı ve Doğu Akdenizde meydana gelmiş büyük savaştır. Numidyalı ve Berberi kabilelerinin ve diğer Avrupa uluslarınında katılımıyla geniş çapta bölgeyi etkilemiştir. Pön Romalılar'ın Kartacalılara verdiği isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Kartaca Kuşatması (y. 149-146 MÖ)</span>

Kartaca Muharebesi Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasında savaşılan Pön Savaşlarının üçüncüsünün tek ve son silahlı çatışmasıdır. MÖ 149 yılında bir kuşatma harekâtı şeklinde başlamış ve 146 yılında Kartaca şehri ve devletinin yıkılması ve bir daha ayağa kalkamayacak şekilde tamamen ortadan kaldırılmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Trebia Muharebesi</span>

Trebia Muharebesi, MÖ 218 ile 201 yılları arasında geçen İkinci Pön Savaşının MÖ 218 yılı Aralık ayında Hannibal’ın komuta ettiği Kartaca ile Roma Cumhuriyeti ordusu arasındaki ilk büyük çarpışması olup gündönümü zamanlarına tekabül etmektedir. Roma’nın ağır kayıplar verdiği savaş alanının kendi kısımlarında başarılı yaklaşık 2,5 lejyonunu Piacenza'ya geri çekmeyi başarmakla birlikte Roma’nın ağır kayıplarla büyük bir hezimete uğradığı çarpışmadır. Hannibal bu çarpışmada kendisini Roma’dan üstün bir duruma getiren dikkatli ve yenilikçi taktik yeteneğini uygulayarak büyük başarı ve ün kazandı. Aceleci ve dar görüşlü karşıt Roma komutanı Konsül Tiberius Sempronius Longus, kendisinin fiziksel koşulların uygun olmayışına rağmen cephe saldırısına tahrik edildiğini ve bir tuzağın içine çekildiğini fark etmekte başarısız oldu.

Tiberius Sempronius Longus, İkinci Pön Savaşı'nda Romalı komutan ve konsül, Publius Cornelius Scipio'nun çağdaşı. MÖ 218'de, Sempronius, 160 Adet gemi ile Afrika'ya kuvvet ve destek toplamak üzere, Scipio ise İberya'ya Hannibal'ın yolunu kesmek üzere gönderildi. Bu günlerde, Sempronius Lilybaeum'dan hareket ederek Sicilya'dan Kartacalıların elinde bulunan Malta adasını ele geçirdi.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü Pön Savaşı</span>

Üçüncü Pön Savaşı, MÖ 149 - MÖ 146 döneminde eski Fenike kolonisi olan Kartaca Cumhuriyeti ile antik Roma Cumhuriyeti arasından yapılan üçüncü ve son savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Scipio Aemilianus</span>

Scipio Aemilianus Romalı devlet adamı, politikacı ve asker. Üçüncü Pön Savaşı ile Kartaca'yı tarihten silen ve hafızalara kazınan helenofil Romalı.

Gaius Fannius Strabo, MÖ 122 yılında konsül seçilen ve Gaius Gracchus'un başlıca muhaliflerinden biri olan Romalı cumhuriyetçi bir politikacı idi. Aynı zamanda Scipio Çemberi üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Lucius Aemilius Paullus Macedonicus</span>

Lucius Aemilius Paullus Macedonicus iki kez konsül seçilmiş olan Romalı devlet adamı ve politikacı. Ayrıca Antigonos hanedanı'na karşı Makedonya'nın hakimiyeti adına verilen Üçüncü Makedonya Savaşı'nı bitiren zaferi kazanmış başarılı bir askerdir.

<span class="mw-page-title-main">Quintus Caecilius Metellus Pius Scipio</span>

Quintus Caecilius Metellus Pius Scipio, Romalı bir senatör ve askeri komutandı. Jül Sezar ile Magnus Pompey liderliğindeki Senato arasındaki iç savaş sırasında, Pompey'in sadık bir destekçisiydi. Lejyonları, Sezar'ın güçlerine karşı yenildiği Pharsalus ve Thapsus savaşlarında yönetti. Daha sonra intihar etti.

<span class="mw-page-title-main">Lucius Cornelius Scipio Asiaticus</span>

Lucius Cornelius Scipio Asiaticus Roma Cumhuriyeti'nin bir generali ve devlet adamıydı. Publius Cornelius Scipio'nun oğlu ve Scipio Africanus'un küçük erkek kardeşiydi. MÖ 190'da konsül seçildi ve o yıl sonrasında Roma kuvvetlerini Magnesia Savaşı'nda zafere taşıdı.

Marcus Claudius Marcellus, Roma Cumhuriyeti'nde bir konsül ve bir censordü. Ünlü general Marcus Claudius Marcellus'un oğluydu ve olasılıkla üç kez konsül olan Marcus Claudius Marcellus'un babasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Gaius Gracchus</span>

Gaius Sempronius Gracchus, MÖ 2. yüzyılda yaşamış reformist bir Romalı politikacı ve askerdi. En çok MÖ 123-122 yıllarında tribunus plebis olarak görev yaptığı dönemde, İtalya'nın dışında koloniler kurmayı, daha fazla arazi reformu yapmayı, toprak dağıtımını, yargı sistemini ve eyalet atamalarını reforme etmeyi ve Roma için sübvanse edilmiş bir tahıl tedariki oluşturmayı içeren geniş kapsamlı yasalar önermesiyle tanınmaktadır. Kardeşi, kendisi gibi reformist bir politikacı olan Tiberius Sempronius Gracchus'tur. İkisi Gracchus kardeşler olarak bilinir ve babaları, MÖ 177 ve 163 yıllarında konsül olan Sempronius Gracchus'tu.