İçeriğe atla

Tiber

Tiber Nehri
Tiber'in rotası
Tiber'in rotası
Konum
Ülke(ler) İtalya
Genel bilgiler
KaynakApenin Dağları
AğızTiren Denizi
Uzunluk405 km
Havza alanı17.375 km2
Roma'da Tiber Nehri
Nehir tanrısı olarak Tiber'in Cornucopia ile birlikte Roma tasviri

Tiber nehri, (İtalyanca Tevere, Latince Tiberis) İtalya'da bir nehir. İtalya'nın üçüncü büyük nehridir ve Toskana'daki Apenin Dağları'ndan doğar, 406 km'lik (252 mil) bir akıştan sonra Tiren Denizi'ne dökülür. Su toplama havzası 17.375 km2'dir. Nehir, meşhur ana su yolu olarak sonunda, doğu ağzında kurulmuş olan Roma şehrine ulaşır.

Nitelikleri

Nehir orta İtalya'daki Fumaiolo Dağı'ndan doğar ve genellikle güney yönünde akarak Perugia ve Roma'yı geçtikten sonra Ostia'da denize dökülür. Popüler olarak suyunun sarımsı rengine atfen flavus ("sarışın") olarak çağrılır, Tiber yoğun biçimde tortuyla doludur. Tortuların birikmesinden dolayı kıyı çizgisi her iki ağızda da Roma çağından bu güne kadar yaklaşık 3 km ilerleyerek antik liman Ostia Antica'yı 6 km içeride bırakmıştır.[1][2] Her halukârda, delta, güçlü kuzey akıntısının kıyıya yakın olması, kıyının hızlı şelvlenmesi ve yavaş tektonik çöküntü nedeniyle oranlanabilir değildir.

Nehrin ana kolları, Chiascio, Nestore, Paglia, Nera ve Aniene'dir. Roma ve Floransa arasında mavna geçişini sağlayabilmek için, Tiber ve Arno Nehri, Chiana Kanalı'yla birbirine bağlanmıştır. Tiber Ostia'da çamurla dolmuş Fiumara ve Fiumicino adında iki kanala bölünmüştür ve ortada bir zamanlar Sacred adası ya da Venüs adası denen ada oluşmuştur. Nehrin derinliği 2-6 metre arasında değişir.[1][3][4]

İsim ve efsaneler

Tiber adının, Latin öncesi döneme ait "Tibur" sözcüğünün bir türevi olma ihtimali vardır (modern Tivoli). Etrüskçe ya da Keltçe kökenli olduğu yönündeki savlardan hareketle bu sözcüğün Keltçede "su" anlamına gelen "dubr" kelimesinden türediğini iddia eden görüşler mevcuttur.[5]

Efsanevî kral Tiberinus Silvius ya da Thebris'in, Alba Longa listesindeki 9. kral, sonradan onun onuruna adı değiştirilecek olan, Albula Nehri'nde boğulduğu söylenir.[5] Mit belki de eski bir hikâye ile açıklanabilir, belki de Hint-Avrupalılar öncesi nehrin adı tortuyla "beyaz" ("alba")'dı. Efsanelere göre Jüpiter onu bir tanrı ve nehrin koruyucu ruhu yaptı (aynı zamanda Volturnus "yuvarlanan su"). Bu, nehrin standart Roma tasviri olan, güçlü bir şekilde geriye yaslanan ve suyun akıntısı saç ve sakalından akan Nehir Tanrısı'nı açıklar.[6]

Tarih

Roma Şehri MÖ 753'te Tiber kıyısında, denizden 25 km içerdeki Ostia'da kurulmuştur. Roma'nın merkezinde, Trastevere ve antik merkez arasındaki Tiber Adası daha sonra köprüyle bağlanan önemli bir yerleşim yeriydi. Efsaneye göre Roma'yı, bir sepet içerisinde suya bırakılmış haldeyken dişi bir kurdun kurtardığı ikiz kardeşler olan Romulus ve Remus kurmuştur.

Nehir, batıdaki Etrüsk toprakları ile doğudaki Sabinler ve güneydeki Latinler arasındaki sınırları belirlerdi. Romagna'da doğan Benito Mussolini, Toskana ve Emilia-Romagna arasında sınır olarak belirledi, böylece Tiber baharında Romagna'da uzanacaktı. Mussolini, nehrin doğduğu yere bir antik roma sütunu diktirdi ve üzerine Latince "QUI NASCE IL TEVERE SACRO AI DESTINI DI ROMA" yani "Tiber burada doğdu, Roma'nın kaderini kutsadı" yazdırdı.

Tiber, gemiler nehirden yukarı 100 km girebildiğinden dolayı Roma ticareti için kritik öneme sahipti; Val Teverina'nın MÖ 5. yüzyıldan daha önceleri bile gemiyle hububat taşımak için kullanıldığına dair deliller vardır.[1] Daha sonraları Roma'ya gemiyle taş, kereste ve gıda maddesi taşındı.

3. yüzyıldaki Pön Savaşları'nda, Ostia'nın limanı önemli bir deniz üssü oldu. Sonraları bu liman, Akdeniz çevresindeki kolonilerden Roma'ya yapılan buğday, zeytin yağı ve şarap ithalatı nedeniyle İmparatorluğun en önemli limanı olacaktı.[1] Roma'da nehir boyunca, Campus Martius civarındaki nehir kıyısına iskeleler inşa edildi. Romalılar nehri kanalizasyonla bağladılar (Cloaca Maxima) ve suyu şehrin merkezine getirebilmek için yer altında tüneller ve kanallar ağı oluşturdular.

Tiber'in ağzı, solda Lido di Ostia, sağda Isola Sacra

Nehrin oldukça yoğun tortusu yüzünden Ostia'nın bakımını yapmak çok zordu. İmparatorlar Claudius ve Trajan'ın teşviki ile Fiumicino şehrinde, 1. yüzyılda yeni bir liman ve Roma'yı Fiumicino'ya bağlayan yeni bir yol via Portuensis, inşa edildi. Her iki liman da zamanla çamurla dolarak kullanılamaz hale geldi.

Birkaç papa, 17. ve 18. yüzyıllarda Tiber'i seyahat için ıslah etmeye teşebbüs ettiler ve bu konuda geniş taramalar 19. yüzyıla kadar devam etti. Ticaret bir süre için arttı ancak 20. yüzyılla birlikte çamurla dolma sona erdi ve sadece Roma'nın kendi içinde seyahat edilebilir hale geldi.[1]

Tiber bir zamanlar taşmaları ile ünlüydü — Campus Martius bir Taşma Düzlüğü'ydü ve nehir düzenli olarak birkaç metre derinliğinde taşardı. Nehir şu anda 1876'da başlanmış olan yüksek taş setlerle ıslah edilmiştir.

Tiber'de yüzmek

Nehrin Roma ile özdeşleşmesi nedeniyle, Tiber'de yüzmek (swimming the Tiber) Protestan'lar tarafından Roma Katolikliği'ne geçenler için kullanılan bir terim olarak ortaya çıkmıştır. Tersi durumlar için ise Thames'de yüzmek (swimming the Thames) terimi kullanılmıştır.

Notlar

  1. ^ a b c d e "Tiber Nehri." Britannica Ansiklopedisi. 2006
  2. ^ "Tiber". Dünya Ansiklopedisi. Philip's, 2005.
  3. ^ "Tiber". Columbia Ansiklopedisi (2004)
  4. ^ "Tiber". Hutchinson Ansiklopedisi, Helicon (2001)
  5. ^ a b "Tiber". Concise Dictionary of World Place-Names'. John Everett-Heath. Oxford Universitesi 2005 baskısı.
  6. ^ Tiber. Bloomsbury Dictionary of Myth (1996)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Küçük Menderes</span> Türkiyede bir nehir

Küçük Menderes, Ege yöresinde Bozdağlar'dan doğan bir nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Gediz Nehri</span> Türkiyede bir nehir

Gediz Nehri, Anadolu'dan Ege Denizi'ne dökülen Büyük Menderes Nehri'nden sonra ikinci büyük akarsudur.

<span class="mw-page-title-main">Tuna</span>

Tuna, Almanya'nın güneyinde Kara Orman bölgesinde Donaueschingen kasabasında Brigach ve Breg nehirlerinin birleşmesiyle meydana gelen nehir.

<span class="mw-page-title-main">Bafa Gölü</span> Türkiyenin Aydın ve Muğla illerinde bir göl

Bafa Gölü, Ege Bölgesi'nin en büyük gölü.

<span class="mw-page-title-main">Ren</span> İsviçre Alplerinde doğup Rotterdamda denize dökülen bir nehir

Ren,, Avrupa kıtasının en büyük nehridir. Nehir, güneydoğu İsviçre Alpleri'ndeki İsviçre'nin Graubünden kantonunda başlar. İsviçre-Lihtenştayn, İsviçre-Avusturya ve kısmen İsviçre-Almanya sınırlarından geçer. Lihtenştayn ve Fransa sınırlarından geçip kuzeye kıvrılır, Almanya'da Renanya'dan geçerken batıya döner ve Hollanda topraklarını da katettikten sonra Rotterdam'da Kuzey Denizi'ne dökülür. 1230 km. uzunluğuyla Batı Avrupa'nın önemli nehirlerinden biridir. 9.973 kilometrekarelik bir alanı boşaltır ve adı Keltçe Rēnos'tan gelir. Almanya'da nehrin adını taşıyan Kuzey Ren-Vestfalya ve Rheinland-Pfalz adlarını taşıyan 2 eyalet vardır.

<span class="mw-page-title-main">Aare</span>

Aare İsviçre'de ırmak, Ren'in kolu: 295 km. Havzası 17600 km², rejimi Alp tipidir. Grimsel'in eteğinde 1879 m yükseklikte doğar. İsviçre'nin başlıca ırmağı olan Aar, Bern'e kadar çok turistik bir Alp vadisine akar. Aşağı bölümünde Mitteland'ın büyük bölümünü akaçlayarak Biel gölünü geçer ve Jura'nın eteğini boylar. Irmağın bu bölümünde yapılan hidro elektrik santrallar, Biel, Oltan, Solothurn, Aarau kentlerinde uran tesisleri kurulmasını kolaylaştırmıştır. Daha sonra başlıca kolları Reuss ve Limmat'ı alan Aar, Waldshut'un karşısında Ren'le buluşur.

<span class="mw-page-title-main">Delta (coğrafya)</span> bir nehrin ağzında oluşan yerşekli

Delta ya da çatal ağız, bir ırmağın çatallanarak denize döküldüğü yerdir. Eski Yunan tüccarların Nil Nehri'nin denize ulaşan kısmında üçgen biçiminde kara parçaları olduğunu gördüler. Oluşan şekiller Yunan alfabesinin dördüncü harfi Δ (delta) ile aynı olduğu için tüccarlar buraya delta adını verdiler.

<span class="mw-page-title-main">Yangtze</span> Asyanın en uzun nehri

Yangtze Nehri, Yangzi Jiang veya Gök Irmak; Asya'nın en uzun, dünyanın Nil ve Amazon'dan sonra üçüncü en uzun nehridir. Uzunluğu 6.370 km olup Çin'in batısından Doğu Çin Denizi'ne akar. Çincede anlamı "uzun nehir"dir. Dünyada sadece bir ülkeyi sulayan en büyük nehirdir. Tibet Platosu'ndan Min adıyla doğar, Yibin'de Jinsha nehriyle birleşerek Yangtze adını alır. Çongçing, Vuhan, Nankin ve Şanghay'dan geçerek Yangtze Deltası'ndan Doğu Çin Denizi'ne dökülür. Nehir, denge profiline ulaşmış olup ulaşım için elverişlidir. Yolcu ve yük taşımacılığı yapılır. Özellikle delta bölgesine çok yakında bulunan ve dünyanın en büyük limanlarından olan Şanghay Limanı nehir üzerinde en yoğun gemi trafiğinin yaşandığı yerdir.

<span class="mw-page-title-main">Pescara</span> Pescara iline bağlı komün (Abruzzo, İtalya)

Pescara, İtalya'da Abruzzo bölgesinin merkezi ve aynı adı taşıyan Pescara ili merkezi olan Adriyatik Denizi kıyısında bir liman kentidir. Aterno-Pescaro Nehri'nin Adriyatik Denizi'ne katıldığı mevkide olan Pescara şehri büyük bir belediye olarak 1926'da o zaman Chieti ili içinde nehrin güney kıyısında bulunan Pescara komünü ile o zaman Teramo ilinde ve nehrin kuzeyinde bulunan Castellamare Adriatico komününün birleştirilmesinden doğmuştur. Bu yeni şehrin kurulmasına başta önayak olan Pescara'da doğmuş şair Gabriele D'Annunzio idi.

<span class="mw-page-title-main">Saint Lawrence Nehri</span>

Saint Lawrence Nehri ya da Aziz Lawrence Nehri, güneybatı-kuzeydoğu istikameti yönünde akan ve Kuzey Amerika kıtasının orta bölgelerinden geçen büyük bir nehirdir. Nehir, Büyük Göller'i Atlas Okyanusu'na bağlar. Kanada'nın eyaletleri olan Québec ve Ontario boyunca ilerleyen nehir, aynı zamanda iki eyaletin sınırının bir bölümünü de oluşturur. Nehir, güneyde Ontario (Kanada) ile New York (ABD) arasında doğal uluslararası sınırı da belirler.

<span class="mw-page-title-main">Campus Martius</span>

Campus Martius, Antik Roma'da halk tarafından sahiplenilmiş yaklaşık 2 km² genişliğinde alan. Orta Çağlarda Roma'nın en meşhur yeriydi. Günümüz Roma'sının IV rione'si (bölge) olan Campo Marzio, orijinal alanın daha küçük bir bölümünü içerir ve aynı adı taşır.

<span class="mw-page-title-main">Rubicon</span>

Rubicon, İtalya'nın kuzeyinde bulunan, 29 km uzunluğundaki nehir.

<span class="mw-page-title-main">Nil</span> Afrikadaki başlıca nehir ve dünyanın en uzun nehri

Nil, 6650 km. uzunluğu ile dünyanın en uzun nehridir. Havzası Afrika kıtasının onda birini kaplar. Güneyden kuzeye doğru akar ve Beyaz Nil, Mavi Nil ve Atbarah olmak üzere üç ana kolu vardır. Nehrin en uzaktaki kaynağı Burundi'de oğu Afrika Göller Bölgesi'ndeki Kagera Nehri olarak doğar ve Tanzanya, Ruanda ve Uganda sınırlarını oluşturarak Victoria Gölü'ne dökülür.

<span class="mw-page-title-main">Reading</span>

Reading, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Güney Doğu İngiltere bölgesinde törensel Berkshire Kontluğu içinde bulunan bir tek-seviyeli "Reading Borough Yerel İdaresi" merkezi ve İngiltere'de şehir statüsü taşımayan en büyük kentsel yerleşim birimidir. Berkshire Kontluğu 1998'de lağvedilmeden önce 1867'den beridir Reading kenti bu kontluğun merkezi idi.

<span class="mw-page-title-main">Jesolo</span> İtalyanın Veneto bölgesinde, Venedik iline bağlı ilçe (komün)

Jesolo İtalya'nın Veneto Bölgesi içinde Venezia ilinin bir belediyesidir. Nüfusu 25.601 kişi; yüzölçümü 95 km² olup nüfus yoğunluğu 269 kişi/km²'dir.

<span class="mw-page-title-main">Timiș Nehri</span>

Timiş Nehri Romanya ve Sırbistan'da bulunan bir ırmak'tir. Timiş Nehri'nin kaynağı Romanya, "Caraș-Severin ilçesi"'nde Karpatlar Siradağlari güneyinde 2190 m irtifali "Tracu Dağlari"'ndadır. Timiş Nehri Romanya'da Banat yaylasını geçip Sırbistan'da Pançova'da Tuna Nehri'ne katılır. Timiş Nehri'nin uzunluğu 339.8 km olup bunun 241 km'si Romanya'da, 118 km'si Sirbistan'dadır. Havza alanı 13.085 km²'dir.

<span class="mw-page-title-main">Portus Romae</span>

Portus tam adı Portus Ostiensis Augusti, sonraları Portus Romae, Roma'nın antik limanlarından biridir. Limanın kalıntıları Roma'nın 25 km güneybatısında Fiumincino - Leonardo da Vinci Havalimanı ile Tiber Nehri'nin kuzey ağzı arasında bulunmaktadır.

Plaj gelişimi; deniz, göl veya nehir suyunun toprağı aşındırdığı kıyı şeridinde meydana gelir. Kumlar, kayalık ve tortul malzemeleri kum birikintilerine aşındıran, asırlık, tekrarlayan işlemlerle kumun biriktiği yerlerdir. Nehir deltaları, göl veya okyanus kıyılarını genişletmek için nehrin çıkışında birikerek yukarıdan silt bırakır. Tsunamiler, kasırgalar ve fırtına dalgalanmaları gibi felaketler plaj erozyonunu hızlandırır.

Vileş Vileşçay olarak da adlandırılan bir Azerbaycan nehridir. Güneydoğu Azerbaycan'dan Hazar Denizi'ne akar ve ülkenin en büyük nehirlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Su seti</span>

Su seti ya da su bentleri set, Dyke, dolgu, floodbank veya stopbank uzatılmış bir doğal olarak meydana gelen sırt ve yapay olarak üretilen bir dolgu ya da duvar bu düzenler su seviyesi. Genellikle olduğu toprak ve genellikle paralel bir seyri için nehir onun içinde taşkın veya alçak kıyı boyunca.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.