İçeriğe atla

Tiamat

Tiamat
Kişisel bilgileri
EşiApsû
ÇocuklarıLahamu, Lahmu

Tiamat (Akadca𒀭𒋾𒊩𒆳 DTI.AMAT ya da 𒀭𒌓𒌈 DTAM.TUM, Yunanca: Θαλάττη Thaláttē)[1] antik Babil inanışına göre daha genç tanrılar üretmek için tatlı su tanrısı Apsû ile çiftleşen tuz denizinin ilkel tanrıçasıdır. İlkel yaratılıştaki kaosun sembolüdür. Kadın olarak anılır[2] ve "parıldayan" olarak tanımlanır.[3] Tiamat mitosunun, Tiamat'ın tuzlu ve tatlı su arasında kutsal evlilik yaptığı bir yaratıcı tanrıça olduğu ve birbirini izleyen nesiller boyunca kozmosu barışçıl bir şekilde yarattığı iki bölüm olduğu öne sürülür. İkinci Chaoskampf'ta Tiamat, ilkel kaosun canavarca bir düzenlemesi olarak kabul edilir.[4] Bazı kaynaklar onu bir deniz yılanı veya ejderha resimleriyle tanımlar.[5]

Babil yaratılış destanı Enūma Eliš'e göre Tiamat, ilk nesil tanrıları doğurur ve kocası Apsû, çocuklarının kendisini öldürmeyi ve tahtına el koymayı planladıklarını düşünerek çocuklarına savaş açar fakat öldürülür. Öfkelenen Tiamat, kocasını öldürenlerle savaşmaya başlar ve büyük bir deniz ejderhası şekline girse de daha sonradan Enki'nin oğlu fırtına tanrısı Marduk tarafından öldürülür ama daha önce Mezopotamya panteonunun canavarlarını, ilk ejderhalar da dahil olmak üzere, bedenlerini "kan yerine zehirle" doldurur. Marduk daha sonra Tiamat'ın bölünmüş bedeninden gökleri ve Dünya'yı oluşturur.

Mitoloji

Apsû, Tiamat ile birlikte Lahmu ve Lahamu'ya ebeveynlik yapmıştır. Lahmu ve Lahamu, sırasıyla, göklerin (Anşar) ve yerin (Kişar) 'uçlarının' ebeveynleriydi. Anşar ve Kişar'ın ufukta buluştukları ve dolayısıyla Anu (Gök) ve Ki'nin (Dünya) ebeveynleri oldukları kabul edilmiştir.

Tiamat, orijinal yaratılışın kaosunda kükreyen ve boğulan tuzlu suyun "parlayan" kişileşmesiydi. O ve Apsu, kozmik uçurumu ilkel sularla doldurdu. Tiamat, "her şeyi şekillendiren Ummu-Hubur"dur.

Çivi yazısı tabletlerinde yazıya geçirilen bilgilere göre Tanrı Enki, Apsû'nun genç tanrıları öldürmeyi planladığına inanıyordu tanrı Enki (daha sonra Ea) Apsu'nun genç tanrıları öldürmeyi planladığına doğru bir şekilde inanıyordu ve bundan ötürü onu yakalayıp tapınağı E-Abzu'nun ("Abzu tapınağı") altında tutsak etti. Bunu öğrenen ve sinirlenen Apsû ile Tiamat'ın oğlu Kingu, olayı Tiamat'a bildirince Tiamat da Apsû'nun intikamını almak için tanrılarla savaşmak için on bir canavar yarattı. Bunlar onun kendi çocuklarıydı: Bašmu ("Zehirli Yılan"), Ušumgallu ("Büyük Ejderha"), Mušḫušu ("Öfkeli Yılan"), Laḫmu ("Tüylü Yılan"), Ugallu ("Büyük Hava-Canavarı"), Uridimmu ("Çılgın Aslan"), Girtablullû ("Akrep Adam"), Umū dabrūtu ("Şiddetli Fırtınalar"), Kulullû ("Balık Adam") ve Kusarikku ("Boğa Adam")).

Tiamat, Kader Tableti'ne sahipti ve ilk savaşta onu, hem oğlu hem sevgilisi olan hem de ordunun lideri olarak seçtiği Kingu'ya verdi. Dehşete düşen tanrılar, "tanrıların kralı" olarak saygı gösterme sözünü verdikleri Anu tarafından kurtarıldı. Rüzgar okları, bir ağ, bir sopa ve yenilmez bir mızrakla Tiamat ile savaştı. Anu daha sonra Enlil ile yer değiştirilmiş ve Babil'in Birinci Hanedanı'ndan sonra günümüze ulaşan son versiyonda Ea'nın oğlu Marduk ile yer değiştirilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ "Ancient Mesopotamian Gods and Goddesses – Tiamat (goddess)". 5 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2020. 
  2. ^ Luzacs Semitic Text and Translation Series (PDF). Vol XII. s. 150-line 122. 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020. 
  3. ^ Luzacs Semitic Text and Translation Series (PDF). Vol XII. s. 124-line 36. 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2020. 
  4. ^ Dalley, Stephanie (1987). Myths from Mesopotamia. Oxford University Press. s. 329. 
  5. ^ Such as Jacobsen, Thorkild (1968). "The Battle between Marduk and Tiamat". Journal of the American Oriental Society. 88 (1). ss. 104-108. doi:10.2307/597902. JSTOR 597902. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Babil</span> Mezopotamyada tarihi bölge ve devlet

Babil, Mezopotamya'da adını aldığı Babil kenti etrafında MÖ 1894 yılında kurulmuş, Sümer ve Akad topraklarını kapsayan bir imparatorluktur. Babil'in merkezi bugünkü Irak'ın El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca çeşitli Sami asıllı halklar oluşturmuştur. Bölgede konuşulmuş en yaygın dil Akadca olmuş olmasına rağmen Sümerce dinî dil olarak kullanılmıştır. Aramice ise ilerleyen yıllarda bölgenin geçer dili konumuna gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Marduk</span> Mezopotamya Tanrılarından Biri

Marduk, antik Mezopotamya'daki geç dönem tanrılarından birinin adıdır. Hammurabi zamanında Babil, Fırat vadisinin politik merkezi olduğunda, Babil panteonunun başı olarak Marduk'a tapınılmaya başlanmıştır. Babil yaratılış destanı olan Enûma Eliş'te tanrıların en büyüğü ilan edilmiştir.Destana göre o aynı zamanda babil'in koruyucu tanrısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Enkidu</span> Gılgamışın yol arkadaşı

Enkidu (Sümerce: 𒂗𒆠𒄭 EN.KI.DU10), antik Mezopotamya mitolojisinde efsanevi bir figür ve Uruk kralı Gılgamış'ın savaş zamanındaki yoldaşı ve arkadaşıdır. İkisinin maceraları, Sümer edebiyatında ve M.Ö. 2. binyılda yazılan Akad destanı Gılgamış Destanında yer aldı. Enkidu, vahşi adamın en eski edebi temsili olarak, Mezopotamya'daki sanatsal temsillerde ve Antik Yakın Doğu edebiyatında sıkça rastlanan bir motif olarak öne çıkıyor. Enkidu'nun ilkel bir adam olarak belirmesi, M.Ö. 1300-1000 arasındaki Eski Babillilerin versiyonuyla potansiyel bir benzerlik taşıyor; bu versiyonda Enkidu, Sümerce şiirlerde bir hizmetkâr-savaşçı olarak tasvir edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lahamu</span>

Lahamu, Akad mitolojisinde Tiamat ile Apsu'nun ilk kızı. Kardeşi Lahmu'dan, Anşar ve Kişar isimli çocukları olmuştur. Bazen bir yılan olarak tasvir edilen Lahamu, bazen saçı altı bukleli, kırmızı kuşak takan bir kadın olarak tasvir edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lahmu</span>

Lahmu Akad mitolojisinde Apsu ile Tiamat'ın ilk oğludur. Kız kardeşi ve eşi olan Lahamu ile Anşar ve Kişar'ın ebeveynidir. Bazen bir yılan olarak betimlenen Lahmu, bazense sakallı, saçında altı bukleli, kırmızı kuşak takan bir erkek olarak betimlenmiştir. O ve Lahamu birbirlerinden ayrı olarak bahsedilmemiş, hep birlikte bahsedilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda (takımyıldız)</span> bir takımyıldız

Andromeda, 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldızdan ve 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey Göksel Yarımküre'de yer alan takımyıldız, Yunan mitolojisinde kayalara zincirlenip deniz canavarı Cetus tarafından yenilmek üzere bırakılan Cassiopeia'nın kızı Andromeda'nın adını taşır. Andromeda, Perseus efsanesindeki karakterler için adlandırılmış diğer birkaç takımyıldızla birlikte, Kuzey Yarımküre'de en çok sonbahar akşamları belirgin şekilde görülür. Kuzeydeki dik açıklığı (deklinasyon) nedeniyle yalnızca 40° güney enleminin kuzeyindeki gözlemciler tarafından görülebilir, daha güneydeki gözlemciler için ise ufkun altında kalır. Kapladığı 722 derece karelik alanla en büyük takımyıldızlardan biridir. Bu büyüklük, Dolunayın boyutunun 1.400 katından, en büyük takımyıldız olan Suyılanı'nın boyutunun %55'inden ve en küçük takımyıldız olan Güneyhaçı'nın boyutunun 10 katından fazladır.

Hadad, Haddad, Adad ; Kenan ve eski Mezopotamya dinlerinde fırtına ve yağmur tanrısıydı. Ebla'da MÖ 2500'de "Hadda" olarak tasdik edildi. Haddad Levant'tan Amoritler tarafından Mezopotamya'ya tanıtıldı ve burada Akad tanrısı Adad olarak tanındı. Adad ve Iškur genellikle Hurri tanrısı Teshub için kullanılan sembolün aynısı olan logogram 𒀭𒅎 dIM ile yazılır. Hadad ayrıca Pidar, Rapiu, Baal-Zephon veya genellikle basitçe Ba'al olarak da adlandırılırdı, ancak bu unvan diğer tanrılar için de kullanılıyordu. Boğa, Hadad'ın sembolik hayvanıydı. Sakallı görünüyordu, "boğa boynuzlu" bir başlık takarken sık sık bir sopa ve şimşek tutuyordu. Hadad, Yunan Zeus, Roma tanrısı Jüpiter ve Hitit fırtına tanrısı Teshub ile eşitlendi.

Sümer mitolojisi, Sümerler'in yıkılışlarına kadarki dönemde din ve bilimle ilgili kültürünü içerir. Birçok tanrı ve tanrıçaları vardır ve onlar Sümer mitolojisini oluşturur. Bu tanrılar ve tanrıçalar Yaradılış Destanı, Tufan hikâyesi gibi edebî eserlerde açıkça belirtilmektedir.

Deicide, bir tanrının öldürülmesidir. Kavram, öldürülen ve sonra dirilen bir yaşam-ölüm-yeniden doğuş tanrısı da dahil olmak üzere herhangi bir tanrıyı öldürme eylemi için kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">İlluyanka</span>

İlluyanka, Hitit mitolojisinde yılansı bir ejderha ve bu ejderhanın fırtına tanrısı Teşup ile olan mücadelesini konu alan efsane. İki farklı versiyonu olan efsane Hititlerin Purulliyaş şenliğinde yapılan dinî ritüeller sırasında söylenmekte olan kült bir efsanedir.

Yam, Yamm ya da Yammu, Tunç ve Erken Demir Çağlarında deniz ve nehir tanrısıydı. Yam, Kenan dillerinde Yam ya da Yaw olarak yazılır ve "deniz" anlamına gelir. Ugarit ırmak ve deniz tanrısının adlarından biridir. Ayrıca "Hâkim Nahar" (Nehirlerin hakimi) olarak da isimlendirilir. El'in oğullarından biridir.

Enûma Eliš Antik Mezopotamya'da yazılmış Yaratılış mitine verilen isimdir. Bu ismin verilmesinin sebebi destanın başlangıç metninin ilk iki kelimesi olup, manası ''yukardayken'' dir. Destan, yaklaşık 1000 satırlıdır ve 7 farklı çivi yazısı tabletine yazılmıştır. Metnin ortaya ne zaman çıktığı bilinmemekle birlikte, bu konuda birbirinden çok farklı fikirler öne süren bilim insanları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Antik Mezopotamya dini</span> din

Antik Mezopotamya dini, Antik Mezopotamya medeniyetlerinin, özellikle yaklaşık MÖ 3500 ve 400 yılları arasında Sümer, Akad, Asur ve Babil medeniyetlerinin dinî inançlarına ve uygulamalarına atıfta bulunur. Antik Mezopotamya dininin temelleri Erken Sümer Hanedanları tarafından atılmış, daha sonra oluşan uygarlıklar ve bölgeye yerleşen kavimler bu dinî yapıyı benimsemiştirler. Her ne kadar bölgenin bölümleri arasında farklılık gözlense de temel dinî figürler, destanlar ve inanışlar aynı kalmıştır. Politeistik bir din olan Mezopotamya dininin tanrı ve tanrıçaları zaman içinde isim değiştirse de özellikleri genelde aynı kalmıştır fakat dinler tinsel olarak nitelik kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nammu</span> Mezopotamya tanrısı

Sümer mitolojisinde Nammu veya Namma , Babil mitolojisindeki Tiamat'a karşılık gelen ilkel bir tanrıçadır.

<span class="mw-page-title-main">Gılgamış tufan efsanesi</span> tufan efsanesi

Gılgamış tufan efsanesiGılgamış Destanı'nda geçen bir tufan efsanesidir. Birçok araştırmacı, destanın "standart sürümü"nün XI. tabletinde yer alan tufan efsanesinin destana Atrahasis Destanı'ndaki tuhaf hikâyesini kullanan bir düzeltmen tarafından eklendiği görüşündedir. Çok eski Sümer Gılgamış şiirlerinde tufan efsanesine kısa bir gönderme de mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Livyatan</span> mitolojik deniz canavarı

Livyatan, Tanah'da yer alan Eyüp Kitabı, Yeşaya Kitabı ve Amos Kitabı'nda ismi geçen deniz canavarıdır. Eyüp Kitabı'nda bahsedilen Livyatan, Antik Kenan mitolojisinde tanrı Baal Hadad tarafından mağlup edilmiş ilkel bir canavar olan Lotan'dan etkilenmiştir. Karşılaştırmalı mitolojiye göre Mezopotamya dininde canavara paralel olarak yer alan ve Marduk tarafından mağlup edilen Tiamat yer almıştır. Ayrıca Leviathan, İndra'nın Vritra'yı öldürmesi veya Thor'un Jörmungand'u yenmesi gibi anlatılardaki ejderha ve yılanlarla (serpent) karşılaştırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Marduk Heykeli</span> Babilin koruyucu tanrısı Mardukun fiziksel temsili

Marduk Heykeli ya da bilinen diğer adıyla Bêl Heykeli, Babil antik kentinin koruyucu tanrısı Marduk'un geleneksel olarak şehrin ana tapınağı kabul edilen Esagila'da yer alan bir heykeldi. Babil'de yedi Marduk heykeli mevcutken Esagila'da belirgin bir yere yerleştirilmiş ve şehrin ritüellerinde kullanılmış olan bu heykel, genellikle tanrının ana heykeline atıfta bulunur. Asullḫi olarak da adlandırılan heykel, mēsu adı verilen bir ağaç türünden yapılmış ve altın ve gümüşle kaplanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Su tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Su tanrısı, mitolojide suyla veya çeşitli su kütleleriyle ilişkilendirilen bir tanrıdır. Su tanrıları mitolojilerde yaygındır ve genellikle denizin, okyanusun veya büyük bir nehrin daha çok olduğu medeniyetler arasında daha önemlidir. Su tanrılarına ibadet etmenin bir diğer önemli odak noktası, kaynaklar veya kutsal kuyulardır.

<span class="mw-page-title-main">Anshar</span>

Anshar, veya Anšar, Babil yaratılış efsanesi Enuma Elis'te ilkel bir tanrıydı. Eşi, "Tüm Dünya" anlamına gelen Kişar'dır. Lahamu ve Lahmu'nun çocuğu ve Tiamat ve Apsu' nun torunuydu. Anshar ve Kişar cennet tanrısı, takımyıldızların efendisi, tanrıların, ruhların ve şeytanların kralı Anu'nun ebeveynleridir.

<span class="mw-page-title-main">Mezopotamya tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Mezopotamya tanrıları, bölge halkları tarafından tapınım gören tanrılardır.