İçeriğe atla

Three Saints Koyu

Three Saints Koyu'ndaki Şelihov'un 1784 yılında kurulan yerleşimi ve ticaret karakolu. Sitkalidak Adası'nın karşındadır ve ikisinin arasında Sitkalidak boğazı yer alır. Gavriil Sarıçev'in Atlas'ında (1802) bulunan litograf, Alaska and Polar Regions Archives, Rasmuson Library, University of Alaska, Fairbanks.

Three Saints Koyu[1] (Supikçe: Sun’alleq, İngilizce: Three Saints Bay, Rusça: Бухта Трёх Святителей Buhta Tryoh Svyatiteley), Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinde Kodiak Adası'nın güneydoğu kıyılarında Eskimo halkı Supiklerin topraklarında bulunan ve 14 km uzunluğunda olan koy (inlet). Koyun güneyinde Sitkalidak adası bulunur ve ikisi birbirinden Sitkalidak Boğazı ile ayrılır. Burası, 1784 yılında Grigoriy Şelihov önderliğindeki Rus kürk tüccarları ve yerleşimcileri olan promışlenniklerin Alaska'da kurmuş olduğu ilk yerleşim yeridir. Bu yerleşim kalıntılarının bulunduğu alan günümüzde Three Saints Bay Site (KOD-083) arkeolojik sitidir.

57°8′57″N 153°29′17″W

Adlandırma

İngilizce Three Saints («Üç Aziz[ler]») adı Rusça Трёх Святителей adının harfiyen çevirisisidir ve Şelihov'un bayrak gemisinin adına ithafendir. Geminin adı önce Гавань Трёх Святителей (Three Saints Harbor) limanına verilmiş, sonraki yıllarda bu liman yok olsa bile bulunduğu koyun adı olarak kullanılmaya devam etmiştir. Geminin «Üç Aziz[ler]» anlamına gelen adı Ortodoks hristiyanlıktaki Three Holy Hierarchs (Rus. Собор трёх святителей) adı verilen üç aziz hiyerarşisine dayanır.[2]

Lyahik Koyu (Rus. Zaliv Lyakhik İng Lyakhik Bay) adı kaptan Tebenkov tarafından 1852 yılında kullanılmıştır.[3] "Aleutça" adı Liakik[4] olup, muhtemelen liak (Kanada kazı) kelimesinden gelir.[5][6] Ruslar hem Aleutları hem de Supikleri "Aleut" ortak adıyla anmışlardır ve bunun "Alutiiq" versiyonu günümüzde İngilizcede Supikler ve dilleri için kullanılmaktadır. Supikçede Kanada kazına lagiq adı verilir.

Tarih

Rus İmparatorluğu adına keşif gezisine çıkan Vitus Bering ile Aleksey Çirikov'un 1741 yılında Aleut Adaları'nın Rusya'ya en yakın kısmı olan Komandor Adaları'nı keşfetmeleriyle birlikte Rus Amerikası ([1733 -] 1741 - 1867) dönemi başlamış oldu. Batıdaki Aleut Adalarından doğuya uzanan Rusların Supik topraklarına 1762-63, 1776 ve 1779-1780 yıllarında düzenledikleri üç keşif seferinde yerli Supiklerden direniş görmüş, Supik savaşçılar Şelihov'un dört gemisini yıkmışlardı. Yerlilerle yüzleşmek ve bu direnişin intikamını almak isteyen Şelihov'un bizzat kendisinin tutmuş olduğu kayıtlara göre, 130 Rus ve Sibirya yerlisi, Fox Adaları'ndan getirdiği Qawalangin kabilesinden 12 Aleut ile tercüman olarak kullandığı ve adı Qaspeq[7] (ya da Kashpak;[8] harfiyen anlamı «qaspeq») olan Kodiak Supiği (Alutiiq[7] / Aleut[8]) köle ile birlikte 1784 yazında Kodiak Adasının güneydoğusuna gemilerini yanaştırır. Yanaştığı bu kıyıda Rusların Alaska'daki ilk limanı olan Гавань Трёх Святителей (Gavan’ Tryoh Svyatiteley, İng. Three Saints Harbor) limanını kurar. Aynı zamanda ilk yerleşimleri olan bu liman daha sonra ilk Rus ticaret karakolu olarak da kullanılmıştır. Yerleşimi kuran Şelihov, yerli Supiklerden intikam almak ve Rus otoritesini kabul ettirmek için koyun karşısında bulunan Sitkalidak adasının orta güney ucunda korunaklı bir sığınak olan Awa’uq kayalığına sığınan 4000 kadar Supiğin üzerine savaş topu ve misket tüfekleri ile ateş emri verir ve yüzlercesini vahşice katleder, kurtulan yetişkin erkeklerin büyük bir kısmını sonradan idam ettirir, her adamına Supik kabile reislerinin ve iyi avcıların çocuklarını köle ve rehine olarak verir. Awa’uq Katliamı olarak bilinen bu saldırı, Supik tarihinin en karanlık döneminin başlangıcıdır. Ruslar sonraki yıllarda da yerli Supiklere karşı terör saltanatı (reign of terror) sürdürmüştür.[7]

Yerleşim 1792 yılında bir deprem ve tsunami tarafından tahrip olduğundan, yerleşimcileri için daha sonra Saint Peter Koyu'nda Pavlovskaya adıyla yeniden bir yerleşim kurulmuştur ve bu yeni yerleşim bugünkü Kodiak şehridir.

Sit

Alaska'daki ilk Rus yerlişiminin bulunduğu Three Saints Harbor Site (KOD-083) arkeolojik siti 1-1,5 m kalınlığında ve dik sahil sırtı üzerindedir.[9] Three Saints Harbor arkeolojik siti 1978 yılında National Historic Landmark olarak kabul edilmiştir.[10]

Kaynakça

  1. ^ AnaBritannica (yıl: 1986, cilt: 1, sayfa: 313 madde: Alaska)
  2. ^ Petroff, 1893, p. 32.
  3. ^ 1852, map 23.
  4. ^ Baker, 1906, p. 625.
  5. ^ Geoghegan, R.H. Notes. He proposes it as a dual form, meaning "pair of geese".
  6. ^ Three Saints Bay. Geographic Names Information System, U.S. Geological Survey
  7. ^ a b c Ben Fitzhugh (2003), The Evolution of Complex Hunter-Gatherers: archaeological evidence from the North Pacific 27 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York, 2003
  8. ^ a b John Enders (1992), Archaeologist May Have Found Site Of Alaska Massacre 18 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Seattle Times, Sunday, August 16, 1992
  9. ^ Ian Hutchinson & Aron L. Crowell, Great Earthquakes and Tsunamis at the Alaska Subduction Zone: Geoarchaeological Evidence of Recurrence and Extent 1 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ "Three Saints Bay Site". National Historic Landmark summary listing. National Park Service. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2008. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eskimo - Aleut dilleri</span>

Eskimo - Aleut dil ailesi, Grönland, Kanada, Alaska ve Sibirya'nın belli bölgelerinde konuşulan dillerdir. Eskimo - Aleut halklarının ana dilleridir.

<span class="mw-page-title-main">Aleutlar</span>

Aleutlar ya da Unanganlar, Aleut Adaları'nda ve Alaska'nın bir bölümünde yaşayan Eskimo - Aleut halklarının Eskimolar dışında kalan grubu.

<span class="mw-page-title-main">Supikçe</span>

Supikçe ya da Supik dili, Güney Alaska'da Supikler tarafından konuşulan Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 3.500 kişilik Supik nüfustan 200 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Supikler</span>

Supikler ya da Pasifik Yupikleri, Alutikler, Güney Alaska'da yaşayan Yupik kolundan Eskimo halkıdır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 3.500 kişilik Supik nüfustan 200 kadarı anadillerini konuşabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yupik halkları</span> Rusyada Çukçi Yarımadasında ve ABDnin Alaska eyaletinde yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan birisi

Yupik halkları ya da Yupik Eskimoları, Rusya'da Çukçi Yarımadasının birbirinden ayrı iki kıyısında ve Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinde yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan biri. Diğer kol İnuit halklarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kodiak Island Borough</span> Alaska eyaletinde bölge

Kodiak Island ili veya Kodiak Island Borough, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinde büyük ölçüde Kodiak Takımadası'ndan oluşan ve Eskimo halklarından Supiklerce meskun olan bir ili. Borough terimi diğer eyaletlerden farklı olarak Alaska'da yaklaşık county-equivalent terimi ile benzerdir. İlin yönetim merkezi Kodiak'tır.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Eskimoları</span>

Alaska Eskimoları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kıyı bölgelerinde yaşayan Yupik kolundan Alaska Yupikleri, Sibirya Yupikleri ve Supikler ile İnuit kolundan İnyupiklerinn oluşturduğu Eskimo halklarının ortak adı. Arktik kültür grubunun üç alt grubunu oluştururlar. Alaska yerlileri içinde en büyük nüfusa sahip birinci ve ikinci halklardır. 45.600 etnik nüfustan ancak 13.344 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Geçmişte Rus Alaskası döneminde Rusların Aleutlarla bir tutup aynı adla andıkları Supikler Eskimo kültüründen ziyade Aleut kültürü etkisinde asimile olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rus Amerikası</span>

Rus Amerikası günümüzde ABD topraklarının Alaska eyaleti, Kaliforniya’nın bir kısmı ile Hawaii’yi içerisine alan ve 1733 – 1867 yılları arasında Rus İmparatorluğuna ait olan sömürge bölgelerinin adıdır. Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi ile başlayan sürecin resmiyet kazanıp sömürge topraklarının resmî ilhak edilmesi 1799 yılındaki Çarlık ukazı ile olacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kodiak Adası</span>

Kodiak Adası, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin güneyinde, Alaska Körfezinde bulunan Kodiak Takımadası'nın en büyü adası. Alaska Yarımadasından Shelikof Boğazıyla ayrılır. Hawaii'den sonra ABD'ye bağlı ikinci büyük adadır. Adanın yerlileri Eskimo halklarından Pasifik Yupikleri de denen Supiklerdir ve bunların çoğu Rus Amerikası'nın ilk yıllarında 14 Ağustos 1784 tarihinde Grigoriy Şelihov önderliğindeki Rus kürk tüccarları tarafından Awa’uq Katliamı denen saldırıda katledilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Qaspeq</span>

Qaspeq, Yupikler ve İnyupikler başta olmak üzere Alaska Eskimolarında hem erkek hem de kadınlarca giyilen kazak ya da gömlek tipli üst giysisi.

<span class="mw-page-title-main">Sitkalidak</span>

Sitkalidak , Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinde Kodiak Adası'nın güneydoğu kıyılarında Old Harbor'dan Sitkalidak Boğazı ile ayrılan Eskimo halklarından Supiklerin coğrafyasında bulunan ada. Kodiak Takımadası'nın en büyük üçüncü adasıdır ve 1784 yılında Ruslar tarafından Awa’uq Katliamı'na sahne olmuştur. Adanın alanı 300 km² olup günümüzde insan yerleşimi yoktur. Adada önemli arkeolojik sitlerden bazıları bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Awa’uq Katliamı</span>

Awa'uq Katliamı, Rus Amerikası döneminin kurulum yıllarında Alaska'da 14 Ağustos 1784 tarihinde Rus kürk tüccarı Grigoriy Şelihov önderliğinde misket tüfeği ile savaş topları bulunan 130 kadar Rus promışlennik tarafından Kodiak Adası'ndaki Old Harbor'un hemen güney karşı sahilinde yer alan ve Kodiak Takımadası'nın üçüncü en büyük adası olan Sitkalidak adasının orta güney ucunda Partition Cove denen koyun ortasında yer alan üstü düz uçurum gibi yüksek Awa'uq kaya-adacığına sığınan Kodiak Adası'ndaki Qik'rtarmiut kabilesinden Supiklerin 2000 kadarının çoluk çocuk intikamvari vahşice katledilmesidir. Saldırıda Ruslardan herhangi bir kayıp verilmemiştir. 1992 yazında yapılan kazıda künt bir tokmak/sopa nesneyle kafataslarının ezildiği de görülmüştür. Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi sürecinde işlenen en büyük ve en vahşi katliam olan Awa'uq Katliamı arkeolog Rick Knecht'e göre Wounded Knee Katliamı'nın Alaska versiyonudur. Bu katliam (massacre), Rusların Alaska'daki Supik topraklarına yayılmasını ve yerleşmesini vahşi biçimde sağladığı gibi Kodiak Adasındaki Supikler için de sonun başlangıcı olmuştur. 1784-1864 Rus döneminde Ruslarca Aleutlarla bir tutulan Yupik halklarından en güneyde yaşayanı olan ve Pasifik Yupikleri de denen Supiklere günümüzde gerçek adları olan Sugpiaq yanında hâlâ Rus dönemindeki Aleut kelimesinden bozma olan Alutiiq adı da verildiği gibi, 2000 ABD Nüfus Sayımı'nda Alaska yerlileri kabile birliklerine göre düzenlenen etnik kod listelerinde doğrudan "Aleut" kelimesiyle nitelendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Grigori Şelihov</span> Rus kaşif

Grigori İvanoviç Şelihov, Rus tüccar ve Rus Amerikası'nda promışlennik lideri. Rusların Alaska'daki ilk yerleşimini 1784 yılında Kodiak Adası'nın Three Saints Koyu'nda kurmuş olan Şelihov, aynı yıl yerlileri olan Supikleri 14 Ağustos 1784 tarihinde Awa’uq Katliamında vahşice katledip Alaska'daki Rus egemenliğini perçinleyen kişi olarak bilinir. Bu katliamdan sonra yıllarca esir ettiği Supikleri kurmuş olduğu kumpanya adına deniz samuru avlamaları için zorlamıştır. Şelihov 1786 yılında dönmemek üzere Rusya'ya geri döndüğünde Kodiak Supikleri kırıp geçirilmiş ve demoralize olmuş, Rus kontrolü böylece sağlamlaşmıştır. Şelihov kurduğu bu kürk ticareti kumpanyasını Rusya'dan idare etmiş ve Alaska sömürgesi üzerine emperyal bir tekel oluşturmuştur. Bu kumpanya daha sonra Rus-Amerikan Kumpanyası'na dönüşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kodiak Takımadası</span>

Kodiak Takımadası, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin güneyinde Kodiak Island Borough ilçesinin sınırları içinde bulunan takımada. Adaların yerli halkı Eskimo Supiklerdir. En büyük ilk üç adası sırasıyla Kodiak, Afognak ile Sitkalidak adalarıdır. Yaklaşık 40 kadar buzul bulunan takımadada endemik hayvanlar arasında Kodiak ayısı denen boz ayı alt türü de bulunur. Arazinin büyük bir kısmı Kodiak National Wildlife Refuge koruma alanıdır. Takımadada en büyük nüfusa sahip yerleşim Kodiak'tır.

<span class="mw-page-title-main">Akhiok, Alaska</span> kent

Akhiok, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin Kodiak Adası'nın güneybatısında Kodiak Island Borough ilçesi sınırları içinde Eskimo halklarından Supiklerce meskun olunan şehri. Alitak Koyu'nda yer alan kasaba bazen Alitak adıyla da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Old Harbor, Alaska</span>

Old Harbor, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin Kodiak Adası'nın orta güney kıyısında Sitkalidak adasının hemen karşısında Kodiak Island Borough ilçesi sınırları içinde Eskimo halklarından Supiklerce meskun olunan şehri.

<span class="mw-page-title-main">Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi</span>

Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi, Rus İmparatorluğu'nun kuzeybatı Amerika'da toprak iddiasında bulunduğu 1732 yılından 1867 yılına kadarki dönemi içeren sömürgeleştirme hareketidir. Büyük ölçüde Rus Amerikası dönemini kapsar ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Rusya'dan Alaska'yı satın alması ile birlikte son bulur.

Sven Haakanson, Jr., Supik kökenli Amerikalı antropolog ve Kodiak, Alaska'da Alutiiq Museum icra direktörü.

Richard A. Knecht ya da Rick Knecht, Amerikalı arkeolog ve öğretim üyesi. Araştırma alanları iklim değişikliği, Alaska kıyılarının tarihöncesi dönemleri, gelenek turizmi, müze ve kültür merkezi geliştirme ile kültürel korumadır.

<span class="mw-page-title-main">Afognak, Alaska</span>

Afognak, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin Afognak adasında Afognak Koyu'nda Kodiak Island Borough ilçesi sınırları içinde Eskimo halklarından Supiklerce meskun olunan köyü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.