Thomas Telford

Thomas Telford
Thomas Telford
Doğum	9 Ağustos 1757; Glendinning, Westerkirk, Eskdale, Dumfries, İskoçya
Ölüm	2 Eylül 1834 (77 yaşında); 24 Abingdon Caddesi, Westminster, Londra, İngiltere
Milliyet	İngiliz
Meslek	İnşaat mühendisliği
Kurul üyeliği	İnşaat Mühendisleri Enstitüsü'nün kurucusu ve kurumun ilk başkanı. (1818)

Thomas Telford (9 Ağustos 1757 - 2 Eylül 1834), İskoç kökenli mühendis, mimar ve taş ustası. Ayrıca yol, köprü ve kanal kurucusu. Kendisini bir mühendis olarak tanımlayan Telford; İngiltere'nin Shropshire bölgesinde tasarladığı yol, kanal, liman ve tünel projelerinden sonra kendi anavatanı olan İskoçya'da da birçok inşaat projesi tasarladı. Yol ve köprülerin tasarımındaki üretkenliği ile ün kazanan Telford, "Yolların Devi"(İngilizce: The Colossus of Roads) lakabıyla adlandırıldı. Kendisinin yeteneği ve geçmişteki tecrübesi göz önüne alınaraktan, 19. Yüzyılda kurulan İnşaat Mühendisleri Enstitüsü'nün (İngilizce: Institution of Civil Engineers, ICE) ilk başkanı olarak seçildi. Ölümüne kadar, 14 yıl boyunca bu görevi icra etti.

Shropshire'da bulunan Telford köyü ölümünün ardından onun adına isimlendirildi.

Erken Kariyeri

9 Ağustos 1757 yılında doğan Telford, Eskdalemuir Kirk'in 5 kilometre doğusunda bulunan Glendinning'teki bir çiftlikte doğdu. Çobanlık mesleğini icra eden babası John Telford, Thomas doğduktan çok kısa bir süre sonra öldü. Bunun ardından Thomas, annesi Janet Jackson(ö. 1794) tarafından yoksulluk içinde büyütüldü.^[1]

14 yaşındayken bir taş ustasının yanında çıraklık yaptı. Bir süre Edinburgh'ta çalıştı ve bu süreç içerisinde mimarlık yapan Robert Adam ve Sir William Chambers ile tanıştı. Bu tanışmanın ardından 1782 yılında Londra'ya taşındı. Londra'ya taşındıktan sonra Somerset House'un inşaatında bulundu. İki yıl sonra Portsmouth limanında bir iş buldu ve burada gelecekte proje tasarlamada kullanacağı tasarım ve yöneticilik yeteneklerini geliştirdi.

1787 yılında, zengin patronu William Pulteney aracılığı ile Shropshire kamu işlerinin sörveyörü oldu. İnşaat Mühendisliği henüz emekleme aşamasında olan bir disiplin olduğundan dolayı Telford kendisini bir mimar olarak tanımladı. Shrewsbury kalesinin renovasyonu, kasabanın hapishanesi, Bridgnorth'daki Aziz Mary Magdalene Kilisesi ve başka bir kilise olan Madeley'de bulunan St Michael Kilisesi üzerinde çalıştı. Bilirkişi olarak Shrewsbury'de bulunan Aziz Chad Kilisesi'nin çatısına bakıp binanın durumu hakkında öneri vermesi istenen Telford, kilisenin çok büyük bir çökme tehlikesi altında olduğunu bildirdi. 3 gün sonra kilisenin çatısı çökünce, Thomas kasabada büyük bir ün elde etti. Ancak daha sonradan kiliseyi tamir etmesi için kendisi göreve alınmadı.

Telford, Shropshire ilçe sörveyörü olarak köprülerden sorumluydu. 1790 yılında Montford'daki Severn Nehrinin üzerinde bulunan Londra-Holyhead yolunun köprüsünü tasarlamıştır. Shropshire'da köprü tasarımına devam eden Telford, bu bölgede 40'a yakın köprü inşa ettirmiştir. Yaptığı ilk demir köprü de bu bölgede yer almaktadır. Bu köprünün yapımında Abraham Darby'nin Ironbridge'de yaptırdığı demir köprüden ilham almıştır. Ironbridge köprüsünün ihtiyacından fazla hammadde ile tasarlandığını düşünen Telford, kendi köprüsünü 9 metre daha geniş yaptırmasına rağmen köprüsünün ağırlığı Ironbridge'in yarısı kadardır. Yaptırdığı köprü yaklaşık 100 yıl boyunca kullanıldıktan sonra 1906 yılında yıkılıp değiştirilmiştir. Kendisi kullanacağı materyalleri inşaatta kullanmadan önce test eden ilk mühendislerden birisidir. Mühendislik bilgisi geliştikçe demir materyallere daha sık başvurmaya başlamıştır.

Ellesmere Kanalı

Telford'un Shropshire'daki şöhreti, Ellesmere Kanalının yapımı için 1793 yılında kendisi ile anlaşma yapılmasına neden oldu.

Bu kanal, içinde barındırdığı diğer yapıların yanı sıra Dee nehrinin üzerinde bulunan Pontcysyllte Su Kemeri'ni de barındırıyordu. Bu su kemerinde dökme demir plakaların duvarlara sabitlendirilmesi ile oluşan yepyeni bir tasarım kullanılmıştır. Su kemeri, 38 metre yüksekliğinde ve 300 metre uzunluğundadır. Hemen altında her biri 14 metre genişliğinde olan 19 kemer bulunmaktadır. Bu derece büyük bir yapıda dökme demir kullanarak inşaat yapan ilk kişilerden birisi olduğu için birçok yeni teknik icat etmiştir. Örneğin, demir kısımların birleşim yerlerinde dolgu malzemesi olarak kendi icat ettiği kaynamış şeker ve kurşun karışımını kullanmıştır. Ünlü kanal mühendisi William Jessop projeyi yönetti, ancak projenin ayrıntılı uygulamasını Telford'un ellerine bıraktı. Su kemeri, 2009 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alındı.^[2]

Aynı dönemde Shrewsbury kanalının yapımında da görev aldı. Projenin asıl mühendisi olan Josiah Clowes 1795 yılında ölünce, Telford onun yerini aldı. Telford'un bu projedeki başarılarından birisi ise Longdon-on-Tern Su Kemeri'dir. Su kemeri hala kullanımda değildir ancak özgün tasarımı sebebiyle hala korunmaktadır.

Ellesmere Kanalı 1805 yılında tamamlanırken Telford'un inşaat mühendisliği yetenekleri de gelişti. Kanalı inşa ederken sayısız projeye de danışmanlık yaptığı bilinmekte. Bunların arasında Liverpool için su temini çalışmaları, Londra'nın liman bölgelerinde iyileştirmeler ve Londra Köprüsü'nün yeniden inşası yer alıyor.

En önemlisi, 1801 yılında İskoçya'nın yaylalarındaki iletişimi geliştirmek için 20 yıl boyunca işlevini sürdürecek olan devasa bir proje tasarımına başlaması oldu. Bu proje; Büyük Glen boyunca Kaledonya Kanalı'nın inşasını ve Crinan Kanalı'nın bazı bölümlerinin yeniden tasarlanmasını, yaklaşık 1.480 kilometre yeni yolu, bu yolları taşıyacak binin üzerinde yeni köprüyü, çok sayıda liman iyileştirmesini ve 32 yeni kiliseyi içeriyordu.

Bunun yanı sıra İskoçya ovalarında da otoyol çalışmaları yaptı. 296 kilometrelik yeni yol yaptıran Telford; 34 metre açıklığındakilerden, 39 metre uzunluğunda olanlara kadar sayısız köprü tasarladı ve yaptırdı.

1806 yılında İsveç kralı tarafından Göteborg ve Stockholm arasında yapılacak bir kanal için kendisine danışıldı. Planları kabul edildi ve Göta Kanalının inşaatı 1810 yılında başladı. Telford, ilk kazıları denetlemek için bir süre İsveç'te bulundu.

”Yolların Devi”

Kariyerinin ileriki yıllarında Telford, Londra'dan Holyhead'e giden yolun bazı bölümlerini yeniden inşa etmekten sorumluydu. Ancak bu görevi, on yıllık asistanı John MacNeill tarafından tamamlandı. Londra ve Shrewsbury arasındaki yollarda işin çoğu iyileştirmeler ve tadilatlar ile sınırlı kaldı. Shrewsbury ve özellikle Llangollen'den sonraki yollarda ise sıfırdan yeni yollar inşa edildiği de oldu. Rotanın bu kısmında Waterloo Köprüsü gibi önemli yapılar da inşa edildi. Bu kısımda Roma zamanında inşa edilen yollardan sapılarak yeni bir rota da oluşturulmuştur. Holyhead yolu, şu anda A45, A41 ve A464 otoyollarının geçtiği Coventry, Birmingham ve Wolverhampton şehirleri boyunca A5 otoyolundan ayrılmasına rağmen, günümüzde rotanın çoğu A5'ten geçmektedir.

Anglesey adasında yeni bir set inşa edildi. Rotanın en zorlu kısmı Menai Boğazı'na yapılacak köprüydü. Ancak bu zorluk da Menai Köprüsü (1819-26) ile aşıldı. 180 metre (580 fit) uzunluğundaki zamanın en uzun asma köprüsüydü. Köprü, sık kullanılan bir gemi rotasında bulunduğu için dönemine göre çok daha yüksek yapıldı. Modern asma köprülerden farklı olarak Telford, kablolar için ayrı ayrı bağlanmış 2,9 metre (9,5 fit) uzunluğundaki demir eyebarlar kullandı.

Telford, ayrıca Chester ve Bangor arasında bulunan Kuzey Galler sahil yolunda da çalıştı. Bu sahil yolu üzerinde inşa edilen asma köprü de Menai Köprüsü ile aynı yıl içinde kullanıma açıldı.

Telford daha uzaktaki bir nokta olan Arran Adası'nın ortasından geçen bir yol da tasarladı. "Telli yol" olarak adlandırılan yol, doğu ve batı Arran arasında bulunan dolambaçlı sahil yolunun aksine daha kısa ve rahat bir yoldu. Glasgow ve Carlisle arasındaki tadilatını yaptığı A74 yolu daha sonraları "Geleceğin mühendisleri için bir rol model"^[3] olarak anıldı.

Takma adı Colossus of Roads, (Türkçe: Yolların Devi) şair arkadaşı Robert Southey tarafından verilmiştir. Telford'un edebiyatçı olarak ünü, mühendis olarak gelen ününden önce yayılmış olabilir. 1779 ve 1784 yılları arasında şiir yayınlamış ve Southey ile İskoçya turuna dair bir anlatı yayınlamıştı. Vasiyetinde mirasını, Southey'e (daha sonra Telford'un biyografisini yazan arkadaşı.), şair Thomas Campbell'e (1777-1844) ve Edinburgh Encyclopædia'nın yayıncılarına bıraktı.^[4]

1821 yılında İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi'nin yabancı bir üyesi olarak seçildi.

Telford'un Kiliseleri

1823'te bir Parlamento Yasası ile, kilise binası olmayan kasabalar için sayısı 40'a varan kilise ve konaklama binası inşasına 50.000 sterlin hibe sağlandı.^[5] Tasarımından Telford'un sorumlu olduğu yapıların hiçbirinin maliyeti 1500 sterlini geçmemesi şart koşuldu. T şeklinde, tek katlı ve iki katlı olmak üzere iki basit kilise tasarımı yaptı.^[6] Eldeki imkanlara göre tuğla ve taş yapıya sahip olacak kiliselerin maliyeti 750 sterlin civarında tuttu. Yapılması planlanan 43 kilise içerisinden 32 tanesi inşaat edildi. Geriye kalan 11'i ise zaten var olan binaların yenilenmesi ile tamamlanmış oldu. Yapılan kiliselerden sonuncusu 1830 yılında inşaat edildi.^[7] Günümüzde bazıları restore edilip kullanılırken bazıları da satılıp özel mülk olarak kullanılmaktadır.^[8]

Geç Kariyeri

Telford'un diğer eserleri arasında; Londra'nın merkezindeki Aziz Katharine Rıhtımları (1824-28), Gloucester-Sharpness Kanalı, Gloucester yakınlarındaki Over Köprüsü ve Trent-Mersey Kanalı üzerindeki ikinci Harecastle Tüneli sayılabilir. Eserlerinden birisi olan Birmingham-Liverpool Kavşak Kanalı'nın inşaatına Mayıs 1826'da başlandı ancak Telford'un ölümünden sonra Ocak 1835'te tamamlanabildi. 1829 yılında inşaat edilen Galton Köprüsü, yapıldığı yıllarda dünyanın en uzun tek açıklıklı köprüsüydü. Telford, daha sonradan William Crosley tarafından tamamlanacak olan Macclesfield Kanalı'nı inceledi ve planladı.^[9] Ayrıca, 1832 yılında Kent'te bulunan Whitstable Limanını inşaat etti. Limanı, Canterbury ve Whitstable arasındaki demir yolları ile birleştirerek limanda biriken çamuru atmak için gelgit rezervuarı adı verilen sıra dışı bir sistem kurdu. Ayrıca aşırı işkolikliğinden dolayı öldüğü düşünülen James Brindley'in Grand Trunk isimli projesini tamamladı.

Telford, 1820'de yeni kurulan İnşaat Mühendisleri Enstitüsü'nün (İngilizce: Institution of Civil Engineers, ICE) ilk başkanı olarak atandı ve ölümüne kadar bu görevi sürdürdü.^[10]

Ölümü

Telford'un genç teknik ressamı ve katibi(1830-34) George Turnbull, kendi günlüğünde Telford'un öldüğü gün şunu yazdı:

Ayın 23'ünde [Ağustos 1834] Bay Telford, sahip olduğu dengesiz safrasından dolayı ciddi bir şekilde hastalandı... ...daha da kötüleşti... ...cerrahlar günde iki kez onu inceledi ancak bunhn hiçbir faydası olmadı. 2 Eylül saat akşam 5 sularında çok huzurlu bir şekilde öldü. Öldüğünde evde yalnızca yaşlı uşağı James Handscombe ve ben vardım. Hiçbir zaman evlenmedi. Bay Milne ve Bay Rickman, şüphesiz Telford'un en yakın arkadaşlarıylardı. Onun direktifi ile Bay Milne ile buluştum... ...ev ve resmi işler ile ilgili tüm düzenlemeleri yaptı. Bizim bildiğimiz kadarıyla Telford'un kimse ile kan bağı yoktu. Cenazesi 10 Eylül'de yapıldı.(Westminster Manastırında) ...Bay Telford güler yüzlü ve hoş bir arkadaştı, gülüşü şimdiye kadar duyduğum en içten gülüştü; onun yanında olmak bir zevkti.^[11]^[12]

Thomas Telford, Westminster Manastırı'nın avlusuna gömüldü; yakınlarda bulunan Aziz Andrews Şapeli'nin kuzey transeptinin önüne bir heykel dikildi.^[13]

Telford hayatı boyunca, doğduğu yer olan Eskdale'e ve halkına büyük bir sevgi besledi. Bunun sonucu olarak vasiyetinde Westerkirk ve Langholm'daki iki yerel kütüphaneyi kasabaya miras bıraktı.^[14]

Ödüller

2011'de İskoç Mühendislik Onur Listesi'nin yedi açılış adayından birisi oldu.^[15]

Tasarladığı Köprüler

Telford, kariyeri boyunca birçok köprü ve su kemeri tasarladı. Bunlar:^[16]

Yıl	İsim / Yer
	Londra Köprüsü teklifi
	Potarch Köprüsü
1792	Montford Köprüsü
1796	Buildwas Köprüsü
1796	Longdon-on-Tern Su Kemeri
1797	Coundarbour Köprüsü
1798	Bewdley Köprüsü
1801	Chirk Su Kemeri
1805	Pontcysyllte Su Kemeri
1806	Glen Loy Su Kemeri, Kaledonya Kanalı
1808	Tongland Köprüsü
1809	Dunkeld Köprüsü
1810	Bridgnorth Köprüsü
1811	Helmsdale Köprüsü
1812	Bonar Köprüsü
1813	Telford Köprüsü, Invermoriston
1815	Craigellachie Köprüsü
1815	Dunans Köprüsü
1815	Waterloo Köprüsü, Betws-y-Coed
1818	Sligachan Eski Köprüsü
1819	Bannockburn Köprüsü
1820	Cantlop Köprüsü
1823	Stanley Seti
1824	Eaton Hall Köprüsü
1826	Conwy Asma Köprüsü
1826	Menai Asma Köprüsü
1826	Mythe Köprüsü
1827	Holt Fleet Köprüsü
1827	Over Köprüsü
1827	Keig Köprüsü
1829	Galton Bridge
1831	Dean Köprüsü, Edinburgh
1831	Lothian Köprüsü, Pathhead
1832	Broomielaw Köprüsü, Glasgow^[a]

Telford'un İsmi Verilen Yerler

Telford Kasabası

1968'de Shropshire'ın Wrekin bölgesinde yeni bir kasaba inşa edilirken, Telford'un onuruna onun adı olan Telford ismi verildi.1990'da, İngiltere'nin ilk Şehir Teknoloji Kolejlerinden birinin Telford'da inşaat edilmesine karar verildiğinde, Thomas Telford ismi bariz bir seçimdi. Thomas Telford Okulu, ülke genelinde en iyi performansı gösteren okullar arasındadır.^[18]

Thomas Telford Yolu

Telford'un ilk yıllarında çıraklık yaptığı bölge olan Langholm'da.

Telford, Shropshire'daki mahkemenin dışında bulunan Thomas Telford Heykeli.

Telford Öğrenci Yurdu

Telford Hall, Loughborough Üniversitesi'nde Thomas Telford'un adını alan bir yurttur. Onuruna, ana salonun ortak odasına bir plaka asılmıştır.^[19]

Telford, Pensilvanya

Pensilvanya'nın Montgomery bölgesinde bulunan bir ilçe, Kuzey Pensilvanya Demiryolu Şirketi'nin o bölgedeki yeni istasyonunu "Telford" olarak adlandırmasından sonra adını 1857 yılında Telford olarak değiştirdi.^[20]

Edinburgh Telford Koleji

Edinburgh Telford Koleji (Ekim 2012'den beri Edinburgh Koleji'ne dahil edilmiştir), ünlü mühendisin onuruna adlandırıldı.^[21]

Telford Köprüsü (Yaya üst geçidi)

2008 yılında, Dartmouth, Nova Scotia'daki Shubenacadie Kanalı üzerinde bir yaya köprüsü inşa edildi ve adını 19. yüzyılda Kanada kanalına önemli katkılarda bulunan Telford'un ismi verildi.^[22]^[23]

Otobiyografi

Telford'un kendi yazdığı "İnşaat Mühendisi Thomas Telford'un Hayatı" isimli otobiyografisi 1838'de yayınlandı.^[17]^[24]

Bibliyografi

The Life of Thomas Telford; civil engineer with an introductory history of roads and travelling in Great Britain Samuel Smiles (1867)
Thomas Telford L. T. C. Rolt, Longmans (1958)
Thomas Telford, Penguin (1979), ISBN 0-14-022064-X
Thomas Telford, Engineer, Thomas Telford Ltd (1980), ISBN 0-7277-0084-7
Man of Iron: Thomas Telford and the Building of Britain, Julian Glover, Bloomsbury Publishing (2017), ISBN 9781408837467

Ayrıca Bakınız

Telford Madalyası

Thomas Telford'un tanıyanlar

Hugh Baird, inşaat mühendisi arkadaşı
Hamilton Fulton, inşaat mühendisi arkadaşı
John Gibb, inşaat mühendisi arkadaşı
William Hazledine, Thomas Telford'un birçok projesi için demir işleri sağladı
William Jessop, inşaat mühendisi arkadaşı
John Benjamin Macneill, inşaat mühendisi arkadaşı
Sir William Pulteney, 5. Baronet, Tomas Telford'un patronu
William Reynolds, Telford için Longdon-on-Tern Su Kemeri'ni inşaat etti.
George Turnbull, inşaat mühendisi arkadaşı

Kaynakça

^ "Former Fellows of The Royal Society of Edinburgh" (PDF) (İngilizce). The Royal Society of Edinburgh. 4 Ekim 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2006.
^ Centre, UNESCO World Heritage. "Pontcysyllte Aqueduct and Canal". UNESCO World Heritage Centre (İngilizce). 3 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2021.
^ Lanarkshire : Cambridge County Geographies. Frederick Mort (İngilizce). Cambridge University Press. 2012. s. 133. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2021.
^ "Thomas Telford - The National Archives of Scotland". webarchive.nrscotland.gov.uk. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2021.
^ "The Edinburgh Review. 70:". Ballantyne and Hughes. 25 Ekim 1839. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.
^ "Kilise Tasarımları". web.archive.org. 20 Ekim 2012. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.
^ "Thomas Telford's Parliamentary Kirks". Anne Burgess. Mart 2014. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.
^ "RIAS Awards 2013 : RIAS". web.archive.org. 28 Mart 2017. 28 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.
^ "History of the Macclesfield Canal". www.penninewaterways.co.uk. 27 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.
^ Watson, Garth (1988). The Civils. London: Thomas Telford Ltd. s. 251. ISBN 0-7277-0392-7.
^ Diaries of George Turnbull (Baş Mühendis, East Indian Railway Company) Cambridge Üniversitesi, İngiltere'de bulunan Centre of South Asian Studies içerisinde tutulmakta.
^ George Turnbull, CE'nin 15 ila 18. sayfaları 1893'te özel olarak yayınlanan 437 sayfalık hatıralar içerisinde bulunmakta. 2007'den beri Londra'daki British Library'deki kompakt diskte taranmış kopyası bulunmakta.
^ 'The Abbey Scientists' Hall, A.R. sayfa 41: London; Roger & Robert Nicholson; 1966
^ "Thomas Telford 1757-1854" in Langholm Online 14 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., retrieved 12 May 2018
^ "Scottish Engineering Hall of Fame". engineeringhalloffame.org. 2012. 13 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2012.
^ Structurae: International Database and Gallery of Structures 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., retrieved 27 May 2009.
^ ^a ^b Telford, Thomas (1838). John, Rickman (Ed.). Life of Thomas Telford, civil engineer. Kendisi tarafından yazıldı. Bakır levhalardan oluşan bir folio atlas ile profesyonel çalışmalarının açıklayıcı bir anlatımını içeren otobiyografi. Londra: J. and L.G. Hansard and Sons, sold by Payne and Foss. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Telford1838" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
^ Robertson, David. "GCSE: Top comprehensive schools". Times Online. 10 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2010.
^ "Telford | Accommodation | Loughborough University". www.lboro.ac.uk. 28 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2022.
^ "TELFORD GOT ITS NAME FROM THE RAILROAD AFTER STATION BUILT". The Morning Call (İngilizce). 14 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2022.
^ "Telford College, Edinburgh". 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2022.
^ Tattrie, Jon (17 Eylül 2008). "Shubenacadie Canal bridge underway". Metro News. Free Daily News Group Inc. 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2014.
^ Waterfront development Corporation TELFORD BRIDGE (DARTMOUTH) 28 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Press Release n.d., [about 2008]
^ Telford, Thomas; Rickman, John (1838). Life of Thomas Telford, civil engineer. Kendisi tarafından yazıldı. Bakır levhalardan oluşan bir folio atlas ile profesyonel çalışmalarının açıklayıcı bir anlatımını içeren otobiyografi (İngilizce). Londra: Printed by James and Luke G. Hansard and Sons.. ...Payne and Foss tarafından pazarlandı... OCLC 271476168.