Thermopylae

Thermopylae (/θərˈmɒpɪliː/; Grekçe: Θερμοπύλαι; Antik: Yunanca telaffuz: [tʰermopýlai], Katharevousa: Yunanca telaffuz: [θermoˈpile̞]; Yunanca: Θερμοπύλες Yunanca telaffuz: [θermoˈpiles]; "Sıcak Kapılar") Yunanistan'ın Ftiotis kentindeki Lamya'da dar bir geçit ve modern bir kasabadır. Adını sıcak kükürt kaynaklarından almaktadır.^[1] Yunan mitolojisinde Sıcak Kapılar Hades'in giriş kapılarından biridir.^[2]

Thermopylae, Yunan kuvvetleri (Spartalılar, Thebans ve Thespians dahil) ile işgalci Pers kuvvetleri arasındaki Thermopylae Muharebesi'nin yeridir ve Simonides'in yazıtında şöyle anılır: "Buradan geçen yabancı, git Spartalılara, burada onların kanunlarına itaat ederek yalan söylediğimizi söyle." Thermopylae, Lokris ile Teselya arasındaki önemli trafiği taşıyabilecek kadar geniş olan tek kara yoludur. Balkanların doğu kıyısı boyunca kuzeyden güneye gitmek için geçidin kullanılması gerekiyor. Antik çağda Malililerden adını alan Malis adıyla anılırdı (Eski Yunanca: Μαλιεῖς ), Yunanistan'daki Spercheios nehrinin deltasında, günümüz Lamya yakınlarında yaşayan bir Yunan kabilesi. Mali Körfezi de onların adını taşıyor. Spercheios'un batı vadisindeki toprakları Aenianes'e bitişikti. Ana kasabalarının adı Trachis'ti. Anthela kasabasında Malililerin, Anthelan Amphictyony'nin ilk merkezi olan önemli bir Demeter Amphictyonis Tapınağı vardı.

Arazi, Spercheios nehrinin kıyı taşkın yatağının hakimiyetindedir ve eğimli ormanlık kireçtaşı dağlarıyla çevrilidir. Nehirden sürekli çökeltiler ve kaplıcalardan gelen traverten birikintileri son birkaç bin yılda manzarayı önemli ölçüde değiştirmiştir. MÖ 480'de ünlü Thermopylae Muharebesi'nin yapıldığı arazi yüzeyi şu anda 20 metre (66 ft) toprağın altında gömülü durumdadır. Kıyı şeridi de tortul çökelme nedeniyle yüzyıllar boyunca ilerlemiştir. Mali Körfezi'nin seviyesi de tarih öncesi çağlarda önemli ölçüde yüksek ve Spercheios Nehri önemli ölçüde daha kısaydı. Kıyı şeridi M.Ö. 2500 ile M.Ö. 480 yılları arasında 2 kilometreye kadar ilerlemiş ancak deniz ve dağlar arasında hala birçok dar geçit bırakmıştır. Muhtemelen savaşın yapıldığı ovadaki en dar noktanın genişliği 100 metre (330 ft) daha az olmalıdır. MÖ 480 ile 21. yüzyıl arasında kıyı şeridi yer yer 9 km (5,6 mi) kadar ilerleyerek geçidin en dar noktalarını ortadan kaldırdı ve Spercheios'un çıkışı etrafındaki ovanın boyutunu önemli ölçüde artırdı.^[3]

Atina ile Selanik'i birbirine bağlayan A1 Otoyolu artık antik kıyı şeridini takip edip, geçidi böler; Sparta Kralı I. Leonidas'a ait modern bir anıt, otoyolun doğu tarafında, Simonides'in şehitlere ait kitabesinin tepesine taşa kazındığı tepenin hemen karşısında yer almaktadır. Thermopylae, "ölümün at nalı" olarak da bilinen " Maliakos'un at nalı"nın bir parçasıdır: Yunanistan'ın kuzeyini ve güneyini birbirine bağlayan otoyolun en dar kısmıdır. Pek çok dönüşe sahip ve birçok araç kazasının yaşandığı yer oldu.

Geçidin adını aldığı kaplıcalar hâlâ tepenin eteğine yakın bir yerde varlığını sürdürmektedir.

Köken

Thermopylae, bölgedeki sıcak kükürt kaynaklarının varlığına atıfta bulunarak "sıcak kapılar" anlamına gelmektedir.^[1] Yunan mitolojisinin yeraltı dünyası Hades'in mağara girişinin Thermopylae'de olduğu söyleniyordu.^[4] Herakles'in Görevleri hikayesinin bir varyasyonunda, Thermopylae'deki suların, kahraman Herakles'in kendisini sulardaki Hydra zehrinden arındırmaya çalışması nedeniyle ısındığı söylenir.^[5]

Dini olarak bağlantılı bir grup antik Yunan kabilesi olan bilinen ilk Amphictyony, Thermopylae yakınlarındaki Anthela şehrinde Demeter kültüne odaklanmıştır. Bu ilk Amphictyony'nin delegelerine Pylagorai ("kapı montajcıları") adı verildi; Demeter'in eski kültlerinin çoğunda yer altı veya yeraltı dünyası çağrışımları olduğundan, bu Hades'in kapılarına bir gönderme olabilir.^[6]

Muharebeler

Yunan-Pers Savaşları

Thermopylae öncelikle MÖ 480'de burada gerçekleşen savaşla tanınır; burada sayıca üstün olan muhtemelen 7.000 kişilik bir Yunan kuvveti ^[7] (300 Spartalı, 500'ü Tegea'dan, 500'ü Mantinea'dan, 120'si Arcadian Orchomenos'tan, 1.000'i geri kalanlardan) Arcadialılardan 200'ü Phlius'tan, 80'i Mycenae'den, 400 Korintli, 400 Thebanlı, 1000 Fokyalı, 700 Thespian ve Opuntian Locrialılar ), Serhas yönetimindeki çok daha büyük bir Pers kuvvetini ^[8] durdurdu. Ordunun çoğu geri çekildiğinde 1.000'den fazla Yunanlı geçitte kaldı: 300 Spartalı ve 700 Thespian'ın yanı sıra diğer Yunanlıların zorla rehin tuttuğu 400 Thebanlıdan oluşan önceki savaşlardan sağ kalanlar.^[9] Gaius Stern, bu gücün daha önceki çatışmalarda 100'den fazla kayıp verdiğini, dolayısıyla gerçek sayının 1.400'den ziyade 1.250'ye yakın olabileceğini savundu.^[10]

Üç gün boyunca Serhas'ın muazzam süvari ve piyade kuvvetlerine karşı tepeler ve deniz arasında dar bir yol tuttular ve üçüncü günde Anopaea Geçidi adı verilen belirsiz bir keçi yolundan geçerek kuşatıldılar. Yunan efsanesine göre Trakhisli Ephialtes adlı bir hain, işgalcilere yolu göstermiştir. Anıtın üzerine Simonides'in şu kitabesi yazılmıştır: "Buradan geçen yabancı, git Spartalılara, burada onların kanunlarına itaat ederek yalan söylediğimizi söyle." (Ὦ ξεῖν', ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι evet.)

Üçüncü Kutsal Savaş

MÖ 353 / MÖ 352'de Üçüncü Kutsal Savaş sırasında, esas olarak Thebes ve son olarak Makedon Kralı II. Filip tarafından temsil edilen Delphic Amphictyonic Birliği'nin güçleri ile Phocianlar arasında savaştı. Savaş, MÖ 357'de Phocianlara kutsal toprakları işledikleri için uygulanan büyük bir para cezasından kaynaklanmıştır. Bu savaşta da para cezasına çarptırılan Spartalılar, daha sonra affedildikleri için aslında hiç savaşmamışlardı.

Balkanların Galya istilası

MÖ 279'da Brennus liderliğindeki bir Galya ordusu, başlangıçta taktiksel bir geri çekilmeye zorlanan ve sonunda Selanikliler ve Malililer tarafından Spercheios nehri tarafından bozguna uğratılan Aetolialılarla çatışmaya girmiştir.

Roma-Selefkî Savaşları

MÖ 191'de Selefkî İmparatoru III. Antiohos, Manius Acilius Glabrio komutasındaki Romalılara karşı başarısız geçişi tutma çalışması.

Herulilerin Balkan istilası

MS 3. yüzyılın ortalarında belirsiz bir tarihte, Cermen kabilesi Heruliler, onları durdurmak için gönderilen bir Roma kuvveti tarafından yenilgiye uğratılmıştır.

Bizans-Bulgar Savaşları

997'de Bulgar Çarı Samuel Yunanistan'ı işgal etmiş ve Mora Yarımadası'na kadar ilerlemiştir. Dönüşünde Spercheios'ta Nikiforos Uranos komutasındaki Bizans ordusuyla karşılaşmıştır. Şiddetli yağışlardan sonra nehir taşmış ve her iki kıyıda da geniş bir alan sular altında kalmıştı. Bulgarlar güney kıyısında, Bizanslıları kuzey kıyısına olacak şekilde iki kuvvet nehrin iki tarafına kamp kurdular. Bizanslıların nehri geçemeyeceğinden emin olan Bulgarlar, korumalarını gevşettiler ve Bizanslı izciler nehrin yukarısında bir geçit keşfettiklerinde şaşırdılar.

Yunan İsyanı

1821'de Atanasios Diakos liderliğindeki Yunan isyancılardan oluşan bir kuvvet, 8.000 Osmanlı İmparatorluğu'nun Rumeli ve Mora Yarımadası'ndaki isyanları bastırmak için Teselya'dan aşağı yürümesini engellemek için geçidin yakınında durmuştur. Diakos, 48 adamıyla Alamana köprüsünde son direnişini yaptıktan sonra yakalanıp öldürülmüştür.

II. Dünya Savaşı

1941'de 2. Dünya Savaşı sırasında ANZAC güçleri bölgedeki işgalci Nazi güçlerini İngiliz seferi kuvvetlerinin Girit'e tahliyesine izin verecek kadar geciktirmiştir. Bu çatışma aynı zamanda Thermopylae Muharebesi olarak da bilinmeye başlanmıştır. 1942'de Gorgopotamos köprüsüne yapılan sabotaj, dönemin Alman belgelerinde "Thermopylae yakınındaki son sabotaj" olarak anılıyordu.

Kaynakça

^ ^a ^b "Thermopylae" in: S. Hornblower & A. Spawforth (eds.) The Oxford Classical Dictionary, 3rd ed. (Oxford, 1996).
^ L.H. Jeffery (1976) Archaic Greece: The City States c. 700–500 BC. Ernest Benn Ltd., London & Tonbridge p. 73. 0-510-03271-0
^ Rapp, George Robert; Hill, Christopher L. Geoarchaeology: The Earth-science Approach to Archaeological Interpretation, p. 96. Yale University Press, 2006. 0-300-10966-0
^ Croon, J. H. (1952). The Herdsman of the Dead: Studies on Some Cults, Myths and Legends of the Ancient Greek Colonization-area (İngilizce). H. De Vroede. 10 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2024.
^ Larousse Encyclopedia of Mythology (İngilizce). Prometheus Press. 1959.
^ L. H. Jeffery (1976) Archaic Greece: The City States c. 700–500 BC. Ernest Benn Ltd., London & Tonbridge pp. 72-73 0-510-03271-0
^ Hdt. 7.202 lists the contingents for a total of 4,200; other ancient sources add additional forces: Ephorus apud Diodorus 11.4 adds 1,000 Lacedaemonians – that is Perioeci, likewise Isocrates Paneg. 90, Archid. 99; Ctesias says 900. Ernie Bradford (2004). Thermopylae: The Battle for the West. Da Capo Press, p. 106. 0-306-81360-2
^ Hdt. 7.184-85 lists an army of 2.6 million, of whom he initially specifies 240,000 were soldiers, according to his reckoning, but later says all 2.6 million. See a modern interpretation of Herodotus's estimate, Persian Fire. The First Great Empire and the Battle of the West. New York. Doubleday. p. 394 0-385-51311-9
^ Hdt. 7.220, 222; Peter Green (1996). The Greco-Persian Wars. University of California Press. p. 140 0-520-20313-5
^ UC Berk. Ext. class "The Persian Wars" 30 September 2009; "Legends of Marathon and Thermopylae" Lecture at San Jose State 13 September 2010; OSHER/OLLI class "Ten Great Battles of the Ancient World" 24 October 2016;

Konuyla ilgili yayınlar

Bradford, Ernie Dusgate Selby (1980). The battle for the West : Thermopylae. New York: McGraw-Hill. ISBN 0-07-007062-8. OCLC 5889053.
Cartledge, Paul (2006). Thermopylae. Overlook Press, New York. ss. 313. ISBN 1-58567-566-0. OCLC 71266590.
Fields, Nic (2007). Thermopylae 480 BC : last stand of the 300. Oxford: Osprey. ISBN 978-1-84176-180-0. OCLC 148997192.