Theofanis (saray nazırı)
Theofanis (Yunanca: Θεοφάνης, fl. yaklaşık 925 – y. 945) Bizans saray yetkilisi ve İmparator I. Romanos'un (h. 920-944) hükümdarlığının büyük bölümünde baş danışmanıydı. Aynı zamanda aktif ve yetenekli bir diplomat ve Rusların 941 işgaline karşı Konstantinopolis'in deniz savunmasını yönetmiştir.
Hayatı
Theofanis'in kökeni ve erken yaşamı hakkında hiçbir şey bilinmemektedir.[1] Kaynaklarda ilk defa, İmparator I. Romanos'un daha önceki baş yardımcısı İoannis Mistikos'un düşüşü üzerine imparatorun en yakın danışmanı (paradynasteuon) olduğu zaman, imparatorluk protovestiarios'u olarak Ekim 925'te görülür. Mistikos'un aksine, Theofanis hem yetenekli hem de efendisine sadık kalacak ve Romanos'un saltanatının geri kalanında hükûmetin baş figürü olarak kalacaktı.[2][3][4]
O sıralarda Bizans İmparatorluğu, Bulgar Çarı Simeon (h. 893-927) ile uzun ve yıkıcı bir savaşa girmişti. Ancak 927'de Simeon öldü ve küçük oğlu Petr, amcası Georgi Sursubul'un naipliği altında Bulgar tahtına çıktı.[5] Zaferlerine rağmen, Bulgaristan onlarca yıllık savaştan bitkin düşmüş, ayrıca kuzey sınırlarında Macarlar tarafından tehdit ediliyordu. Sonuç olarak, Bulgarlar Konstantinopolis ile barış yapmaya karar verdiler. Mesembria'da yapılan müzakereler başarılı oldu: sadece barış üzerinde anlaşma sağlanmakla kalmadı, aynı zamanda Çar Petr'ın Bizans imparatorunun torunu Maria Lekapene ile hanedan evliliğiyle Bizans ve Bulgaristan arasındaki bağlar güçlendirilecekti.[6] Theofanis, anlaşmanın nihai imzalanmasından önce müzakerelerde çok önemli bir rol oynadı ve Sursubul ile birlikte Petr ile Maria'nın düğününde tanık oldu.[4][7] Theofanis, Nisan 934'te büyük bir Macar akınının Trakya'ya inmesiyle diplomatik becerilerini bir kez daha kanıtladı. Akıncılarla yüz yüze görüştü ve para karşılığında geri çekilmeleri ve esirlerinin serbest bırakılması için şartlar belirledi.[8]
Ancak kısa süre sonra Theofanis askeri şan da kazanma şansına sahip olacaktı: 941 yazının başlarında, Bizanslılar Bulgaristan'dan yaklaşık 1.000 gemilik bir Rus filosunun İstanbul Boğazı ve Konstantinopolis'e doğru yola çıktığı haberini aldılar. Bu noktada, Bizans başkenti neredeyse savunmasızdı, çünkü imparatorluk kara ordusu doğuda İoannis Kurkuas komutasında ve donanma ise Akdeniz'de Araplarla çatışıyordu.[9] Konstantinopolis'in limanlarından birinde on beş eski helandiyon bulundu, düzenlendi, Rum ateşini boşaltmak için sifonlarla donatıldı ve Theofanis'in komutası altına alındı. Doğaçlama filo, Boğaz'ın girişinde Ruslarla karşılaştı ve Rum ateşi kullanarak onları püskürttü.[10][11] Akıncıların büyük kısmı daha sonra doğuya döndü ve Bitinya'ya inerek eyaleti yağmaladı. Yerel Bizans kuvvetleri orada toplanıp, ordu Doğu'dan gelmeye başlayınca, Ruslar kendilerini giderek daha da kısıtlanmış buldular. Bizanslılardan kaçıp vatanlarına dönmek için, bir Eylül gecesi Trakya'ya geçmeye çalıştılar. Bununla birlikte, artık tüm donanmanın komutasına atanan Theofanis uyanıktı ve Rus filosu yok edildi. Theophanes zaferle Bizans başkentine döndü ve burada ödül olarak parakoimomenos makamına yükseltildi.[12][13]
Aynı zamanda, Kurkuas'ın Doğu'daki zaferleri Bizans İmparatorluğu'na sadece yeni topraklar getirmedi: 944'te Edessa şehrini Hristiyanlığın en kutsal kalıntılarından biri olan Mandylion'u teslim etmeye zorladı. Theofanis, Bizans heyetinin başında, onu Sagaris Nehri'nde bir Edessa elçi heyetinden teslim almak ve oradan da büyük bir şatafat ve törenle karşılandığı Konstantinopolis'e ulaştırmak üzere gönderildi.[4][14] Ancak bu zafer, İmparator Romanos için son olacaktı. Oğulları ve müşterek imparatorlar Stefanos ve Konstantinos, Aralık 944'te Romanos'u devirdi ve Prote adasına sürgüne gönderdi. Kısa bir süre sonra, başka bir saray darbesi onları da görevden aldı ve iktidarı meşru imparatora VII. Konstantinos'a geri verdi.[15] Theofanis, önceki rejimin iktidarda kalan az sayıdaki yetkilisinden biriydi; ancak kısa süre sonra, Konstantinopolis Patriği Theofilaktos Lekapenos ile birlikte Romanos'u sürgünden geri döndürmek ve onu Bizans tahtına geri döndürmek için komplo kurdu. Komplo 947'de ortaya çıktı ve Theofanis görevden alındı ve sürgüne gönderildi. Ölüm tarihi ve yeri bilinmemektedir.[4][16]
Kaynakça
- Özel
- ^ Runciman 1988, s. 69.
- ^ Runciman 1988, ss. 68-69.
- ^ Jenkins 1987, s. 241.
- ^ a b c d ODB, "Theophanes" (Alexander Kazhdan), s. 2061.
- ^ Runciman 1988, s. 96.
- ^ Runciman 1988, ss. 96-97.
- ^ Runciman 1988, ss. 97-98.
- ^ Runciman 1988, s. 105.
- ^ Runciman 1988, s. 111.
- ^ Runciman 1988, ss. 111-112.
- ^ Jenkins 1987, ss. 250-251.
- ^ Runciman 1988, s. 112.
- ^ Jenkins 1987, s. 251.
- ^ Runciman 1988, s. 230.
- ^ Runciman 1988, ss. 146-149.
- ^ Runciman 1988, ss. 235-236.
- Genel
- Jenkins, Romilly (1987). Byzantium: The Imperial Centuries, AD 610–1071 (İngilizce). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 0-8020-6667-4. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Runciman, Steven (1988) [1929]. The Emperor Romanus Lecapenus and His Reign: A Study of Tenth-Century Byzantium (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35722-5. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.
