The Secret Agent

The Secret Agent, Joseph Conrad'ın bir romanıdır. Roman özgün dilinde ilk kez 1907 yılında basılmıştır ve 1886 yılında Londra'da geçmektedir, kitabın kahramanı Bay Verloc'un yaşamını ve casus olarak işini anlatmaktadır. Roman temel olarak anarşi ve terör kavramı üzerine kurgulanmıştır.

Türkçeye Casus ve Gizli Ajan olarak çevrilmiştir.

Joseph Conrad, önsözünde bu romanı nasıl kurguladığını ayrıntılı bir şekilde açıklama gereği duymuştur. Bu açıklamayı yapmasının nedeni, yazarın romanın olumsuz eleştiriler alacağını düşünmesidir. Romanın çıkış noktası, yazarın bir arkadaşı ile sohbeti sırasında arkadaşının sözünü ettiği Greenwich Gözlemevi bombalanmasıdır. Yazarın arkadaşı, bombayı atan kişinin yarım akıllı birisi olduğunu ve kızkardeşininin bu olaydan sonra intihar ettiğini söylemiştir. Bu anekdot kitabın temel izleğini oluşturur. Daha sonra yazarın eline 1880’lerin sonunda Londra’da dinamitli eylemler yapıldığı sırada görev yapmış bir Emniyet Müdürünün yazdığı anı kitabı geçer. Daha sonra yazarın aklında, önce romanın geri planı olan karanlık ve kalabalık bir şehir, sonra da karakterlerin hatları belirir ve şekillenir.

Roman, 1886 yılı Londra’sında geçmektedir, roman Bay Verloc’un casus olarak yaşamı ve çevresinde gelişenlerle ilgilidir. Verloc Londra’nın karanlık bir arka sokağında yazarın deyimiyle, kuşkulu malların - pornografik yayınların- satıldığı, vitrininde göstermelik ıvır zıvır bulunan bir dükkân işletmektedir. Verloc, eşi Winnie, zihinsel engelli kayınbiraderi Stevie ve kayınvalidesi ile birlikte yaşamaktadır. Winnie Verloc kardeşine marazi bir şekilde bağlıdır ve Stevie’nin iyiliği hem Winnie hem de annesi için temel yaşam kaygısıdır. Verloc’un arkadaş çevresi anarşiye inanan kişilerden oluşmaktadır, bu grupta şartlı tahliye havarisi Michaelis, Karl Yundt, Yoldaş Ossipon ve “Profesör” bulunmaktadır. Bu grup İşçi Sınıfının Geleceği (İSG) adı altında anarşist kitapçıklar yayınlamaktadır.

Birinci bölümde, Verloc’un evi ve dükkânı betimlenir, yine bu bölümde Verloc’un aile üyeleri tanıtılmaktadır. Verloc’un ev düzeni ve yaşamı hakkındaki bu girişten sonra, Verloc bir büyükelçiliğe çağrılır. Burada Verloc, Birinci Katip Vladimir tarafından karşılanır, Vladimir Verloc’u bir casus olarak ne kadar da işe yaramaz olduğu konusunda azarlar. Vladimir uluslararası baskı yasalarının İngiltere tarafından daha kolay kabul edilmesi için Verloc’tan bir terör eylemi istemektedir. Bu eylemin ise sırf yakıp yıkmaya yönelik amaçsız olması ve insanların kutsal bir şey saydığı bilime yönelik olmasını, bu nedenle de Greenwich Gözlemevine yapılmasını ister. Daha sonra Verloc evinde anarşist arkadaşlarını ağırlar, evde geçen konuşmalar düzenin adaletsizliği ve anarşi üzerinedir, bu konuşmaları duyan Stevie aşırı derecede etkilenir.

Yoldaş Ossipon daha sonra “Profesör” ile buluşur, Yoldaş Ossipon Greenwich bombalama eylemini duymuş ve bir kişinin patlamada parçalandığını öğrenmiştir, bu bilgiyi Profesöre doğrulatmak ister. Profesör, her zaman cebinde patlayıcı ile dolaşan, yıkımla yeni bir düzen kurma peşinde olan birisidir. Profesör patlayıcıyı Verloc’a verdiğini söyler. Profesör daha sonra Başmüfettiş Heat ile karşılaşır, Heat, Profesöre kendisinin şüpheli olmadığını ancak izlendiğini söyler, Profesör de kendisini yakalamaya kalkışırlarsa cebindeki bombayı patlatmakla tehdit eder.

Başmüfettiş, amiri olan Müdür Yardımcısı ile konuşur, Başmüfettiş, Profesör’den çekincesi bulunması ve onu kendi belirleyeceği başka şartlar içerisinde yakalamayı istemesi nedeniyle Müdür Yardımcısına şüpheli olarak Michealis’i işaret eder, ancak Müdür Yardımcısı bundan hoşlanmaz. Daha sonra Başmüfettiş Heat Müdür Yardımcısına üzerinde Verloc’un adresinin yazılı olduğu, olay yerinde bulunan bir palto parçası gösterir. Verloc’un polise bilgi veren bir casus olduğunu ve kendisinin onu bir muhbir olarak kullandığını anlatır. Bu noktadan sonra Müdür Yardımcısı olayı bizzat kendisi çözme kararı alır.

Yazarın anlatımı kronolojik bir sıra izlemez, Verloc’un ev hayatının anlatıldığı bölümler daha önceki olayları anlatır. Winnie Verloc’un annesi evden bir yaşlılar evine yerleşmek için ayrılır, bu ayrılış sırasında Stevie’nin eşyaları taşıyan arabayı çeken ata karşı duyduğu acıma hissi ayrıntılı olarak anlatılır. Verloc bir iş gezisi için kıta Avrupa'sına gider, dönüşte karısı Stevie’nin Verloc ne isterse yapacağını; Verloc’un, Stevie ile daha fazla vakit geçirmesini önerir. Verloc bu öneriye uyar ve ikisi parkta yürüyüşe çıkarlar. Daha sonra Verloc karısına Stevie’yi, bir kitap yazmak için kırlardaki bir evde yaşayan Michealis’in yanında birkaç gün kalması için bıraktığını söyler.

Verloc karısına başka bir ülkeye göç etmekten söz ederken, dükkânlarına Müdür Yardımcısı gelir. Verloc, Müdür Yardımcısı ile görüştükten sonra kaygılı bir ifade ile karısına çıkması gerektiğini söyler ve ikisi birlikte ayrılırlar. Verloc ve Müdür Yardımcısı ayrıldıktan sonra Başmüfettiş Heat gelir, Verloc’un karısı ile konuşur ve bombalama olayı sırasında elinde patlayıcı ile ölen Stevie’nin paltosundan üzerinde Verloc’ların adresinin yazılı olduğu parçayı gösterir. Winnie bu adresi kendisinin yazdığını ve paltonun Stevie’nin olduğunu onaylar. Daha sonra Verloc gelir ve Heat onunla konuşur, bu konuşmalara da kulak misafiri olan Winnie, kocasının Stevie’ye patlayıcıyı taşıttığını, Stevie’nin de muhtemelen düşerek bombanın patlamasına yol açıp feci bir şekilde ölmüş olduğunu öğrenir. Heat ayrıldıktan sonra şoka giren Winnie, çılgınca bir şekilde kocasını bıçaklar ve öldürür.

Cinayetten sonra evden kaçan Winnie, polis korkusu ile evin çevresinde dolaşıp durmakta olan Yoldaş Ossipon ile karşılaşır. Yoldaş Ossipon Verloc’un patlamada ölen kişi olduğunu düşünmektedir. Winnie, Verloc’un parasını da aldığını söyler, bu paradan ve kadından yararlanmak isteyen Ossipon, Winnie ile birlikte kaçmak üzere anlaşır. Daha sonra para cüzdanı için eve geri döndüklerinde Ossipon Verloc’un cesedini görür. Bunu gördükten ve Winnie’nin hezeyanlı halini gören Ossipon, kadını Avrupa’ya giden bir gemide bırakarak kaçar. Daha sonra bir gazete haberi ile Winnie’nin gemiden atlayarak intihar ettiğini öğrenir.

• Bay Adolf Verloc: Londra'da bir dükkân işleten gizli ajan. Rus büyükelçiliğinde görevli Vladimir tarafından Greenwich Gözlemevi'ni bombalaması görevi verilir. İşçi Sınıfının Geleceği adı altında bir kitapçık çıkaran anarşist grup içerisinde yer alır.
• Winnie Verloc: Verloc'un eşi. Zihinsel engelli kardeşi Stevie'ye derinden bağlı, kocasından daha genç ve evliliğini daha çok kardeşinin ve kendisinin iyiliği için yapmış bir kadın. Hiçbir şeyi derinliğine kurcalamaya gelmez diye düşünen, bu nedenle de kocasının gizli kapaklı işlerini sorgulamayan bir kadın.
• Stevie: Winnie Verloc'un küçük oğlan kardeşi. Zihinsel engelli, haksızlık ve eziyet karşısında aşırı duyarlı olan ancak kendini ifade etmek konusunda engelli, heyecanlanınca donup kalan, yolunu kaybeden bir genç. Romanda Verloc'a karşı aşırı bir sadakat besler, boş zamanlarında kağıda sürekli daireler çizer.
• Başmüfettiş Heat: Daha önce hırsızlık masasında çalışmış ve işinde başarılı olmuş bir polis. Hırsızların, anarşistlere göre daha anlaşılır olduklarını ve sosyal düzen içerisinde daha anlamlı bir yer tuttuklarını düşünür. Daha önceden Verloc'u tanımaktadır ve bu olaydaki ipuçlarını izleyerek, Verloc'un evine kadar gelir. Ancak fikir ayrılığı nedeni ile üstü olan Müdür Yardımcısı bu olayı Heat'ten bağımsız bir şekilde çözmek ister.
• Müdür Yardımcısı: Daha önce Birleşik Krallığın bir sömürgesinde başarılı olmuştur. Heat'in olayı ele alış tarzını beğenmediği için, Bakan olan Sir Ethelred'i bilgilendirerek bombalanma olayını bizzat kendisi çözmek üzere harekete geçer.
• Sir Ethelred: Devlet Bakanı, otorite ve güç timsali olarak ağır taştan bir heykel gibi tariflenmiştir.
• Birinci Katip Vladimir: Yabancı bir ülkenin elçilik çalışanıdır, metin içerisinde açıkça söz edilmese de bu ülke Rusya olarak düşünülmelidir. Vladimir, Verloc'u orta sınfın kutsal saydığı bilime karşı bir saldırı yapması için görevlendirir. Vladimir, bu saldırının yaratacağı etki ile İngiliz hükûmeti tarafından uluslararası baskı yasalarının benimsemesini amaçlamaktadır.
• Yoldaş Alexander Ossipon:Eski bir tıp öğrencisi, diğer bir anarşist, Verloc'un arkadaşı.
• Karl Yundt: Verloc'un diğer bir anarşist arkadaşı.
• Michaelis: Verloc'un diğer bir anarşist arkadaşı, yıllar boyunca hapiste kaldığı sırada diğerlerine göre daha ılımlı fikirlere sahip olmuştur.
• Profesör: Verloc'un diğer bir anarşist arkadaşı, cebinde hep patlamaya hazır bir bomba ile gezer.