İçeriğe atla

Thalassa (uydu)

Thalassa
Thalassa (1989 N5) Voyager 2 tarafından 23 Ağustos 1989'da görüntülendi
Keşif
KeşfedenRichard J. Terrile[1] ve Voyager Görüntüleme Ekibi
Keşif tarihiEylül 1989
Adlandırmalar
MPC belirtmesiNeptune IV
Adın kaynağı
Θάλασσα Thalassa
Alternatif adlar
S/1989 N 5
SıfatlarThalassian[2]
Yörünge özellikleri[3][4]
Dönem 18 Ağustos 1989
Yarı büyük eksen
50.074,44 km
Dış merkezlik0,00176 ± 0,00054
0,31148444 ± 0,00000006 g
Eğiklik
Doğal uydusuNeptün
Fiziksel özellikler
23,32[5]
Boyutlar108 × 100 × 52 km[6][7]
Ortalama yarıçap
40,7 ± 2,8 km[5]
Kütle≈ 1,9 · 1017 kg
Ortalama yoğunluk
1,23 ± 0,43 g/cm3[8]
eş zamanlı
sıfır
Albedo0,091[6][5]
Sıcaklık≈ −222 °C (51 K) ortalama (tahmini)
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

Thalassa (ayrıca Neptün IV olarak da bilinir ve daha önce S/1989 N 5 olarak adlandırıldı), Neptün'ün en içteki ikinci uydusudur. Thalassa, Yunan mitolojisinde Aether ve Hemera'nın kızı olan deniz tanrıçası Thalassa'nın adını almıştır. "Thalassa", aynı zamanda "deniz" anlamına gelen Yunanca bir kelimedir.

Keşif

Thalassa, Eylül 1989'un ortalarından bir süre önce Richard John Terrile tarafından Voyager 2 sondası ile elde edilen görüntülerden keşfedildi. Geçici olarak S/1989 N 5 adı verildi.[9] Keşif 29 Eylül 1989'da IAU Genelgesi 4867'de duyuruldu ve "11 günde çekilmiş 25 kare" den bahsedildi, bu da keşif tarihinin 18 Eylül'de veya kısa bir süre öncesinde olduğunu göstermektedir. 16 Eylül 1991'de, Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından Thalassa adı verilmiştir.[10]

Fiziksel özellikler

Thalassa'nın şekli düzensizdir. Neptün'ün orijinal uydularının parçalarından toplanmış ve uydunun yakalanmasından kısa bir süre sonra çok eksantrik bir başlangıç yörüngesinde Triton'dan kaynaklanan bozucu etkilerle parçalanmış bir moloz yığını olması muhtemeldir.[11] Düzensiz cisimler için alışılmadık bir şekilde, hemen hemen bir disk şeklinde görünüyor.

Yörünge

Naiad'ın yörünge hareketinin (kırmızı) Thalassa (orta sarı nokta) ile birlikte döndüğü bir görünümde tasviri

Thalassa'nın yörüngesi Neptün'ün eşzamanlı yörünge yarıçapının altında olduğundan, gelgitsel yavaşlama nedeniyle içe doğru yavaşça sarılıyor ve sonunda Neptün'ün atmosferinden etkilenerek veya kütle çekimsel gerilme nedeniyle Roche limitini geçtikten sonra bir gezegen halkasına dönüşebilir. Bu durumda yayılan moloz, kısa bir süre sonra Despina'nın yörüngesini etkileyebilir.

Thalassa, en içteki uydu olan Naiad ile "kaçınma dansı"nda 69:73 yörünge rezonansındadır. Daha eğik olan Naiad, Neptün'ün yörüngesinde dönerken yaklaşık olarak her 21,5 Dünya gününde bir Thalassa'yı art arda iki kez yukarıdan ve daha sonra iki kez aşağıdan geçer. Bu iki uydu, birbirlerini geçerken yaklaşık olarak 3.540 km uzaklıktadırlar. Yörünge yarıçapları sadece 1.850 km farklılık gösterse de, Naiad en yakın yaklaşma noktasında Thalassa'nın yörünge düzleminin yaklaşık 2.800 km üstünde veya altında salınır. Böylece bu rezonans, bu tür pek çok yörüngesel bağıntılar gibi kavuşum konumundaki ayrımı en üst düzeye çıkararak yörüngeleri stabilize etmeye hizmet eder. Bununla birlikte dış merkezliğin minimum olduğu bir durumda, Naiad'ın yaklaşık 5 derecelik yörünge eğiminin bu kaçınmayı sürdürmedeki rolü olağandışıdır.[8][12]

Kaynakça

  1. ^ Planet Neptune Data http://www.princeton.edu/~willman/planetary_systems/Sol/Neptune/ 29 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ The complete poetical works of Robert Browning (1912)
  3. ^ Jacobson, R. A.; Owen, W. M., Jr. (2004). "The orbits of the inner Neptunian satellites from Voyager, Earthbased, and Hubble Space Telescope observations". Astronomical Journal. 128 (3). ss. 1412-1417. Bibcode:2004AJ....128.1412J. doi:10.1086/423037. 
  4. ^ Showalter, M. R.; de Pater, I.; Lissauer, J. J.; French, R. S. (2019). "The seventh inner moon of Neptune" (PDF). Nature. 566 (7744). ss. 350-353. Bibcode:2019Natur.566..350S. doi:10.1038/s41586-019-0909-9. PMC 6424524 $2. PMID 30787452. 22 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 
  5. ^ a b c "Planetary Satellite Physical Parameters". JPL (Solar System Dynamics). 24 Ekim 2008. 21 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 
  6. ^ a b Karkoschka, E. (2003). "Sizes, shapes, and albedos of the inner satellites of Neptune". Icarus. 162 (2). ss. 400-407. Bibcode:2003Icar..162..400K. doi:10.1016/S0019-1035(03)00002-2. 
  7. ^ Williams, D. R. (22 Ocak 2008). "Neptunian Satellite Fact Sheet". NASA (National Space Science Data Center). 19 Aralık 1996 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2008. 
  8. ^ a b Brozović, M.; Showalter, M. R.; Jacobson, R. A.; French, R. S.; Lissauer, J. J.; de Pater, I. (31 Ekim 2019). "Orbits and resonances of the regular moons of Neptune". Icarus. 338 (2). s. 113462. arXiv:1910.13612 $2. doi:10.1016/j.icarus.2019.113462. 
  9. ^ Green, D. W. E. (29 Eylül 1989). "Neptune". IAU Circular. Cilt 4867. 28 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011. 
  10. ^ Marsden, B. G. (16 Eylül 1991). "Satellites of Saturn and Neptune". IAU Circular. Cilt 5347. 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2011. 
  11. ^ Banfield, D.; Murray, N. (Ekim 1992). "A dynamical history of the inner Neptunian satellites". Icarus. 99 (2). ss. 390-401. Bibcode:1992Icar...99..390B. doi:10.1016/0019-1035(92)90155-Z. 
  12. ^ "NASA Finds Neptune Moons Locked in 'Dance of Avoidance'". Jet Propulsion Laboratory. 14 Kasım 2019. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2019. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Thalassa (uydu) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Neptün</span> Uranüsten sonra Güneşe en uzak ve uzaklık sıralamasına göre sekizinci gezegen

Neptün, Güneş Sistemi'nin sekizinci, Güneş'e en uzak ve katı yüzeyi bulunmayan gezegenidir. Gaz gezegenler sınıfında yer alan Neptün, Jüpiter ve Satürn'e kıyasla farklı yapısından ötürü buz devi olarak da sınıflandırılır. Güneş sisteminin Uranüs ile beraber en soğuk iki gezegeninden biridir. Katı yüzeye sahip olmamakla birlikte gezegenin dış katmanı genel olarak hidrojen ve helyumdan oluşur. İç katmanında ise gezegenin kütlesinin çoğu kayalık bir çekirdeğin üzerindeki sıcak ve yoğun maddelerden oluşur. Adını Roma deniz tanrısı Neptunus'ten alan gezegen, Güneş Sistemi'nde çapına göre en büyük dördüncü, kütlesine göre ise en büyük üçüncü gezegendir. Dünya'dan 17 kat fazla kütlesiyle, ikizi sayılabilecek Uranüs'ten biraz daha büyük ve daha yoğundur. Güneş'e olan uzaklığı ortalama 30 Astronomik birimdir.

Neptün ötesi cisim Güneş Sistemi'nde bulunup ortalama yörüngesi Neptün'ün yarı büyük ekseninden daha büyük olan küçük gezegenlerin genel ismidir. Uzayın bu bölümünde kalan Kuiper kuşağı, Oort bulutu ve dağınık disk cisimleri bu kategoridendir.

<span class="mw-page-title-main">Amalthea (uydu)</span>

Amalthea, Jüpiter'in doğal uydularından biridir. Düzenli iç yörünge grubunun üyesidir. Galilei uydularından sonra ilk bulunan Jüpiter uydusudur. Bu nedenle 'Jüpiter V' adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Triton (uydu)</span>

Triton, Neptün gezegeninin en büyük doğal uydusudur. 10 Ekim 1846'da İngiliz gök bilimci William Lassell tarafından keşfedilen ilk Neptün uydusuydu. Güneş Sistemi'nde, gezegeninin tersi yönünde bir yörüngeye sahip tek büyük uydudur. Ters yön yörüngesi ve Plüton'a benzer kompozisyonu nedeniyle Kuiper kuşağından yakalanan bir cüce gezegen olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Neptün'ün uyduları</span>

Neptün'ün bilinen 16 uydusu vardır. Bunların içinde açık farkla en büyüğü; William Lassell tarafından, Neptün'ün keşfinden sadece 17 gün sonra gözlenen, Neptün etrafında dönen toplam kütlenin %99.5'ini oluşturan, ve ayrıca küresel şekle sahip olabilecek kadar kütleye sahip tek gök cismi olan, Triton'dur. İstisnai olarak, Güneş Sistemi'ndeki diğer tüm uydulara göre ters yönde bir yörüngeye sahiptir. Bu özelliği onun olduğu yerde oluşmadığını, Neptün tarafından yakalandığını gösteriyor. Eski bir Kuiper kuşağı cüce gezegeni olabilir. Triton yörüngesinde eş zamanlı olarak döner, yani Neptün'e hep aynı yüzü dönüktür. Gelgit ivmelenmesi nedeniyle de gezegenine gitgide yaklaşmaktadır, 3.6 milyar yıl sonra Roche limitine ulaştığında da parçalanarak yok olacaktır. 1989'da yaklaşık −235 °C sıcaklığıyla Triton,. Güneş Sistemi'ndeki en soğuk gök cismiydi.

<span class="mw-page-title-main">Kerberos (uydu)</span> Plütonun uydusu ve dört uydudan biridir

Kerberos, en uzun ekseninde yaklaşık 19 kilometre boyunda olan Plüton'un küçük bir doğal uydusudur. Plüton'un keşfedilen dördüncü doğal uydusuydu ve varlığı 20 Temmuz 2011'de ilan edildi. Temmuz 2015'te New Horizons uzay aracı tarafından Plüton ve diğer dört uydusuyla birlikte görüntülendi. Kerberos'un New Horizons görevinde elde edilen ilk görüntüsü 22 Ekim 2015'te kamuoyuna açıklandı.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak Neptün</span>

Sıcak Neptün, Uranüs ve Neptün'e benzer bir kütleye sahip, fakat onlardan farklı olarak yıldızına 1 AU'dan daha yakın bir yörüngede dolanan bir tür dev gezegendir. 2007 yılında keşfedilen doğrulanmış ilk sıcak Neptün, yaklaşık 33 ışık yılı uzaklıktaki bir ötegezegen olan Gliese 436 b'dir. Son gözlemler, Samanyolu'nda daha önce düşünülenden daha fazla potansiyel sıcak Neptün popülasyonu olabileceğini göstermiştir. Sıcak Neptünler asıl doğal yerinde veya doğal yeri dışında oluşmuş olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Portia (uydu)</span>

Portia, Uranüs'ün iç uydusudur. 3 Ocak 1986'da Voyager 2 tarafından çekilen görüntülerden keşfedildi ve S/1986 U 1 geçici adı verildi. Uydu, adını William Shakespeare'in Venedik Taciri adlı oyununun kahramanı Portia'dan almıştır. Ayrıca Uranüs XII olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Despina (uydu)</span>

Despina, Neptün'ün üçüncü en yakın iç uydusudur. Adını Yunan mitolojisindeki Poseidon ve Demeter'in kızı olan nemf Despoina'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Epimetheus (uydu)</span> Satürn uydusu

Epimetheus, Satürn'ün düzensiz uydularından biridir ve çapı 119 km genişliğindedir. Satürn XI olarak da bilinir. Satürn'ün en büyük 11'inci uydusudur. Adını bir mitolojik karakter olan Prometheus'un kardeşi Epimetheus'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ophelia (uydu)</span>

Ophelia Uranüs'ün düzensiz bir uydusudur. Voyager 2 tarafından 20 Ocak 1986'da çekilen görüntülerden keşfedildi ve geçici olarak S/1986 U8 olarak adlandırıldı. Hubble Uzay Teleskobu 2003 yılında düzeltilinceye kadar görülmedi. Ophelia adını, William Shakespeare'in Hamlet oyunundaki Polonius'un kızı Ophelia'dan aldı. Ayrıca Uranüs VII olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bianca (uydu)</span>

Bianca Uranüs'ün iç uydularından biridir. 23 Ocak 1986'da Voyager 2 tarafından çekilen görüntüler sayesinde keşfedildi ve geçici olarak S/1986 U 9 olarak adlandırıldı. Daha sonra uyduya, Shakespeare'in Hırçın Kız adlı oyunundaki Katherine'in kız kardeşinin ismi verilmiştir. Ayrıca Uranüs VIII olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Galatea (uydu)</span> Neptünün 5. uydusu

Galatea Neptün'ün en büyük beşinci uydusudur 152 km'lik ene sahiptir ve geçici adı S/1989 N4 idir. Neptün VI olarak da bilinir ve gezegen etrafında 13 saatte bir dolanır. 1989'da keşfedilmiştir ve düzensiz bir şekle sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Naiad (uydu)</span>

Naiad, Neptün'ün en içteki uydusu ve gezegenin merkezinden 48.224 km uzaklıktaki uydularla herhangi bir gaz devinin merkezine en yakın olanıdır. Adını Yunan mitolojisinin naiadlarından almıştır. Uydu, kütle çekimsel etkiyle Neptün'e kilitlidir ve yedi saat dört dakikanın biraz altında, Güneş Sistemindeki bir gezegensel uydunun en kısa yörünge zamanına sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Rosalind (uydu)</span>

Rosalind, Uranüs'ün iç uydularından biridir. 13 Ocak 1986'da Voyager 2 tarafından çekilen görüntülerden keşfedilmiş ve geçici olarak S/1986 U 4 adı verilmiştir. William Shakespeare'in Size Nasıl Geliyorsa adlı oyununda sürgüne gönderilen Dük'ün kızı olan Rosalind'in adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Helene (uydu)</span> Satürnün bir uydusu

Helene, Satürn'ün doğal uydusudur. 1980 yılında Pierre Laques ve Jean Lecacheux tarafından Pic du Midi Gözlemevi'nde yer tabanlı gözlemlerle keşfedildi ve S/1980 S 6 olarak adlandırıldı. 1988 yılında resmi olarak Yunan mitolojisinde Kronos'un (Satürn) torunu olan Truvalı Helen'in adını aldı. Helene ayrıca, 1982'de verilen Saturn XII (12) veya Dione B olarak da adlandırılır, çünkü Dione ile birlikte eş-yörüngededir ve önde olan Lagrange noktasında (L4) bulunur. Bilinen dört truva uydusundan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Telesto (uydu)</span>

Telesto, Satürn'ün bilinen 146 uydusundan on altıncısı ve en küçüklerinden biridir. Smith, Reitsema, Larson ve Fountain tarafından 1980 yılında yer tabanlı gözlemlerle keşfedilmiş ve geçici olarak S/1980 S 13 belirtmesiyle adlandırılmıştır. Takip eden aylarda birkaç başka tezahürü daha gözlemlenmiştir: S/1980 S 24, S/1980 S 33, ve S/1981 S 1.

<span class="mw-page-title-main">Düzensiz uydu</span> Uzak, eğimli ve genellikle eksantrik ve retrograd yörüngeyi takip eden doğal uydu

Astronomide düzensiz uydu veya düzensiz doğal uydu, uzak, eğik ve genellikle dış merkezli, ters yön yörünge izleyen bir doğal uydudur. Bunlar, oluşumunu yörüngelerinde gerçekleştiren düzenli uydulardan farklı olarak ana gezegenleri tarafından yakalanmışlardır. Düzensiz uydular, genellikle benzer şekilde düzensiz yörüngelere sahip olan fakat sonunda uzaklaşarak ayrılacak olan geçici uyduların aksine sabit bir yörüngeye sahiptir. Terim, şekle atıfta bulunmaz; örneğin Triton yuvarlak bir uydudur, fakat yörüngesi nedeniyle düzensiz olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Neptün'ün halkaları</span> Neptünün beş ana halkadan oluşan sistemi

Neptün, beş ana halkadan oluşan bir sisteme sahiptir. Başta "yaylar" olarak adlandırılan halkalar, 22 Temmuz 1984'te Patrice Bouchet, Reinhold Häfner ve Jean Manfroid'dan oluşan ekip tarafından Şili'deki La Silla Gözlemevi'nde ve William Hubbard liderliğindeki bir program kapsamında F. Vilas ve L. R. Elicer tarafından Cerro Tololo Amerikan Gözlemevi'nde keşfedildi. Halkalar, 1989'da Voyager 2 uzay aracı tarafından fotoğraflandı. Halkaların en yoğun kısımları, Satürn'ün ana halkalarının yoğunluğu nispeten az kısımlarıyla karşılaştırılabilir; ancak Neptün'ün halka sisteminin çoğu görece zayıf, soluk ve tozlu olup Jüpiter'in halkalarına daha çok benzemektedir. Neptün'ün halkalarına, gezegenle ilgili önemli çalışmalara katkıda bulunan gök bilimcilerin adları verilmiştir: Galle, Le Verrier, Lassell, Arago ve Adams. Neptün, uydularından Galatea'nın yörüngesine denk gelen ve isim verilmemiş soluk bir halkaya daha sahiptir. Diğer üç uydusu olan Naiad, Thalassa ve Despina halkalar arasındaki yörüngelerde dönmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">İnuit grubu</span> Satürnün benzer yörüngeler izleyen doğrusal düzensiz uydularının dinamik bir gruplamasıdır.

İnuit grubu, Satürn'ün benzer yörüngeler izleyen doğrusal düzensiz uydularının dinamik bir gruplamasıdır. Yarı büyük eksenleri 11 ile 19 Gm arasında, yörünge eğiklikleri 45° ile 50° arasında ve dış merkezlikleri 0,11 ile 0,39 arasında değişir. Satürn'ün yörüngesinde dönüşleri ortalama 2 yıl sürer. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) bu uydular için İnuit mitolojisinden alınan isimleri saklı tutmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.