Thaşho - Turkipedia

Thaşho, Çerkes mitolojisinde tanrıların tanrısı veya en büyük tanrıdır.^[1]^[2]

Etimoloji

Thaşho adı, Çerkes dillerinde Tanrı anlamına gelen Tha ve büyük anlamına gelen Şho kelimlerinin birleşmesiyle oluşmuştur.

Tarihçe

Taitbout de Marigyn, Çerkeslerin bir baş tanrılarının olduğundan bahsetmiş, bunu batı Çerkeslerinden Şapsığlar ve Natuhaylar arasında gözlemlediğini söylemiştir.

Ancak, Thaşho adını anarak bu tanrının işlevlerinden ilk bahseden Han-Girey'dir. Aktardığına göre, Çerkeslerde Thaşho vardır ve onun, dünyayı yarattığına inanırlardı. Lyulye'nin aktardığına göre, ormanda kurban kesilirken. Thaşho'ya dua edilirdi. Ormanda yapılan törenlerde adının anılması, Thaşho'nun Paganizm'den kaynaklandığını göstermektedir.

Özellikleri

Çerkes mitolojisinde ürünler Thaşho'nun kontrolündedir; baharda mahsul tarladan alındıktan sonra ürün alabilmelerini sağladığı ve sonraki yıl da kendilerine bereketli mahsul vermesi için Thaşho'ya dua ederler, tören yapmadan yeni mahsulden yemezler ve evden çıkartmazlar. Bereket tanrısı Thağalec'in görevini büyük oranda Thaşho üstlenmiştir. Başka bir ifadeyle, zanaatlarla birlikte ortaya çıkan tanrıların işlevlerini yavaş yavaş Thaşho üstlenmeye başlamış ve diğer tanrıların önüne çıkmaya, onları kendi içine almaya başlamıştır. Thaşho zamanla göklerin tanrısı Vuaşho ve Şıble gibi tanrıları da arka plana itmeye başlar. Örneğin, Vuaşho Thaşho'nun isteğiyle gürler, Şıble suya yıldırım düşürür. Bu şekilde Thaşho, baş tanrı haline gelir.

Çerkes mitolojisinde Thaşho'nun görünüşü net olmamakla beraber, tutumlarından dolayı insan görünümünde olduğu tahmin edilir; dünyayı yaratan odur, sinirlenir, konuşur, karar alır, olan biteni görür. Çerkes mitolojisine göre Thaşho gökyüzünde bulunduğu yerden dünyada olan biten her şeyi görebilir, dünyayı (gökyüzünü, yeryüzünü, güneşi, ayı) ve insanları yaratan odur. Dünyayı yedi günde (Hristiyanlık inancı etkisiyle) ateş, su, toprak ve havadan yaratmıştır. Ancak Thaşho'nun dünyayı nasıl yarattığı açık değildir ve bununla ilgili derlenmiş bir metin yoktur.

Çerkes mitolojisine göre, dünyada olan olaylar Thaşho'nun emriyle olur. Yeri sallar, denizi kabartır, denizin altında olanlar da onun işidir. İnsanların ve onların ailelerinin yaşamı da onun elindedir. Diğer tüm tanrıların işlevlerini Thaşho'da görmek mümkündür. Thaşho diğer tanrıların başıdır ve onun kararıyla diğer tanrılar görevlerini yerine getirirler. Ancak o, bunların hepsinin görevlerini üstlenerek onların yerini almamıştır. Çerkesler Müslüman olduktan sonra, Thaşho'nun yerini Alıh (Allah) almıştır.^[3]

İddialar

Kimi bilim insanları (örneğin, L.İ. Lavrov) Thaşho ile ilgili olarak, Çerkeslerin yaşam tarzlarının, tek tanrı inancını ortaya çıkarmasının mümkün olmadığını ve tek tanrı inancının Hristiyanlık ve Müslümanlıkla birlikte Çerkesler arasında yayıldığını söylerler. Diğer taraftan, bu görüşe katılmayan bazı bilim insanları da vardır. Bu bilim insanlarına göre, Çerkeslerin atalarından olan Sindler 4. yüzyılda tek tanrı inancını geliştirmeye başlamışlardı.

Kaynakça

^ Karakurt, Deniz (2011). Türk Söylence Sözlüğü: Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. s. 220. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
^ Kalkan, Yeldar Barış (2006). Çerkes halkı ve sorunları: Çerkes tarih, kültür, coğrafya ve siyasetine sınıfsal yaklaşım. Gün Yayıncılık. s. 223. ISBN 9758581376. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
^ Mihail Mijayev, Madina Pashtova. Çerkes Mitolojisi Ansiklopedisi. Metropol Yayınları. ss. 188-189.

İlgili Araştırma Makaleleri

Marduk, antik Mezopotamya'daki geç dönem tanrılarından birinin adıdır. Hammurabi zamanında Babil, Fırat vadisinin politik merkezi olduğunda, Babil panteonunun başı olarak Marduk'a tapınılmaya başlanmıştır. Babil yaratılış destanı olan Enûma Eliş'te tanrıların en büyüğü ilan edilmiştir.Destana göre o aynı zamanda babil'in koruyucu tanrısıdır.

Roma mitolojisi, Antik Roma'da yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütününe verilen isimdir. Genelde iki ana bölümü olduğu düşünülür; ilk bölüm ki daha sonraları etkin olmuştur ve edebidir, genellikle Etrüsk mitolojisindeki öğelerin Romalılaştırılmış hallerinden meydana gelir, ikinci bölüm ise daha erken dönemlerde etkin olmuş olan ve daha çok kültik olan farklı uygulama ve inançlara sahip daha özerk bir bölümdür.

Mezopotamya mitolojisi, Sümerlerin dini evrendeki güç, nesne ve varlıkları temsil eden Antropomorfik tanrı ve tanrıçalar içerirdi. Sümerlerin inanışına göre insanlar başta tanrılar tarafından hizmetçi, köle olarak yaratılmış fakat daha sonra özgürleştirilmiştirler.

Etrüsk mitolojisi veya Etrüsk dini, Etrüsklerin mitolojik yazın ve inançları ile birlikte yaptıkları dini adet ve uygulamaların bütünüdür.

Aztek mitolojisi veya Aztek dini, Tolteklerin çöküşünün ardından 13-16. yüzyıllar arasında Meksika Vadisi'nde önemli bir uygarlık olarak ortaya çıkan Aztekler tarafından geliştirilmiş bir inanç, efsane ve gelenekler bütünüdür. 100'den fazla tanrısıyla çok tanrılı pantheona sahip sahip Aztek dini, gerek kendisinden eski gerekse kendisiyle eş zamanlı olarak aynı coğrafi bölgede ortaya çıkmış inançlar, mitler, kültürel ve kozmik imgelerden yoğun oranda etkilenmiştir. Ayrıca Aztek dini çok önemli ve sıkı bir mistik karaktere sahiptir ve liturjik açıdan çok gelişmiştir. Seremoniler ve ritüeller büyük bir titizlikle, belirli takvimleri çok sıkı bir şekilde takip ederek gerçekleştirilir ve dinî olduğu kadar siyasi ve toplumsal açıdan da önem arz ederdi. Ayrıca uzun yıllar boyunca kurgu eserlerinde yer almış antik ritüellerde insan kurban edilmesi anlayışı da Aztek inancında yer etmiş, ritüellerde gerçekten insan kurban edilmiştir.

İskandinav paganizmi, tanrıların babası Odin ve oğulları etrafında şekillenir.

Ermeni dini ve mitolojisi, Ermenilerin Hıristiyanlığı kabulünden önceki ve Hristiyanlığı kabul ettikleri erken dönemlerdeki, Hristiyanlık dışı inanış, gelenek ve mitoloji bütününü ifade etmektedir. İlk dönemlerde kendine özgü karakterlerini korumakla birlikte Asyalı diğer kavimlerin ve çeşitli Anadolu uygarlıklarının inanç ve mitolojilerinden etkilenen Ermeni dini ve mitolojisi zamanla özellikle Perslerin etkisinde kalmış ve özellikle Zerdüştlüğü kendi farklı inanç, gelenek ve mitolojik yapısına adapte ederek benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kayra Han</span> Türk mitolojisinde Gök Tengrinin oğlu, yaratıcı tanrı

Kayra Han, Kayır Han ya da Kayrakan, Oğuzlarda ise Krayir, Türk ve Altay mitolojisinde yer alan yaratıcı ve baş tanrıdır. Altay, Tuva, Hakas ve Yakut mitolojilerinde ön plana çıkmaktadır. Babası ilk Tanrı olan Gök Tengri'dir, annesi yoktur.

Sümer mitolojisi, Sümerler'in yıkılışlarına kadarki dönemde din ve bilimle ilgili kültürünü içerir. Birçok tanrı ve tanrıçaları vardır ve onlar Sümer mitolojisini oluşturur. Bu tanrılar ve tanrıçalar Yaradılış Destanı, Tufan hikâyesi gibi edebî eserlerde açıkça belirtilmektedir.

Kırklar, Türk halk inancında Kırk Evliya. Kırkavlan da denilir. Bilinmeyen bir yerlerde yaşayan kırk kutlu kişidir.

Arank - Türk ve Tatar mitolojisinde Su Cini. Arang (Arañ) veya Anank olarak da söylenir. “Aranklar” şeklinde çoğul olarak anılırlar. Sayıları çok fazladır. Suyun içinde olduğu kadar su dışında da yaşarlar ve her taraf onlarla doludur. Suların akışına hükmederler; sular onların müdahalesiyle hızlı veya yavaş akar. İyicil varlıklardır, nadiren kötü davranırlar. İnsanları korurlar. Bazı kutlu kişiler onları egemenlikleri altına alabilirler. Çölde susuz kalıp ölme noktasına gelen kişilere yardım ederler. “Eren” sözcüğü ile bağlantılı görünmektedir. Türk halk kültüründe çölde susuz yolculuk yapan veya suya ihtiyaç duymadan çölde yaşayan evliya kıssaları anlatılır. Suların akışına hükmederler. Yaran adı verilen bir türlerinin bulunduğu da söylenir veya bu kelime bazen eşanlamlı olarak da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yer Tanrı</span>

Yer Tanrı - Türk ve Altay halk inancında ve mitolojisinde yeryüzü ilahıdır. Yertengri veya Certenger olarak da söylenir. Bazen kötülükleri ve insani ve nefsani oluşumları temsil eder. Gök Tanrı yanında ikinci planda kalır. İnsan biçimli olarak çok fazla tasvir edilmemiştir. Ancak çoğu zaman dişil bir varlık olarak algılanır. Yeryüzü veya Dünya “Yertinç / Yerdinç” olarak ifade edilir.

Slav mitolojisi, Slavların Hristiyanlığı kabul etmelerinden önce inandıkları çok tanrılı dinin mitolojisidir. Din, Ön Hint-Avrupa dinleriyle bağlantısı olan pek çok dinle ortak özelliklere sahiptir.

Avustralya ve Tazmanya’ya 40 bin ile 60 bin yıl önce gelen ve günümüzde bile avcı toplayıcı olarak yaşayan Aborijinler, pek çok klan ve dil grubuna ayrıldığından bir bütün olarak Aborijin mitolojisinden söz etmek zordur. Buna rağmen sözlü geleneğe dayanan yaratılış ile insan-doğa ilişkisini açıklamaya yoğunlaşan söylence ve mitolojiler arasında benzerlikler bulmak mümkündür. Aborijinler yeryüzü üzerinde mevcut canlı ve cansız tüm varlıkları kutsal olarak kabul etmekte, ata totemi kültüne dayanan bir inanç sistemi geliştirmiş olup, Rüya Zamanı adını verdikleri bir dönemde ata ruhlarının yeryüzü üzerinde dolaşarak dağ, dere, göl, deniz, bitki, hayvan ve insanları yarattığına inanmaktadırlar. Aborijin mitolojisinde en önemli tanrısal varlık her şeyden ve atalardan önce var olduğuna inanılan ‘Her şeyin Babası’ olup, çeşitli kabilelerde Baiame, Biame’, ‘Nooralie’ ve Mungan Ngour bu ruhun oğlu ise ‘Daramulun’, ‘Gayundi’, ‘Gnawdenoorte’ ve ‘Tun-dun’ adlarıyla bilinmektedir. İnanışa göre Baiame hayvanları yarattıktan sonra önce erkek ardından kadını yaratırken diğer hayvanların şikayetlerini dikkate alarak mükemmelleştirmiş, insanların uyması gereken dini kuralları ve tören geleneklerini oluştururken, Aborijin dini törenlerinde özellikle inisiasyon sırasında kullanılan 'boğa gümbürtüsü' çalgısı tjuringa veya inma'yı da insana hediye etmiştir.

Gürcü mitolojisi, Hristiyanlık etkisinin görülmeye başladığı tarihten önceki Gürcülerin mitolojisini ifade eder. Gürcü mitleri ve efsaneleri esas olarak popüler masallarla günümüze ulaşmıştır. Bu efsanelerin çoğu, 3 ve 4. yüzyıllarda Gürcistan'ın Hristiyanlaşmasıyla dini efsanelerle kaynaşmıştır.

Av ilâhları, hayvan avcılığı ve avcılık sırasında kullanılan alet ve becerilerle ilgili mitolojilerde görülen tanrı ve tanrıça figürleridir. Av ilâhları çok tanrılı dinlerdeki ortak figürlerden biridir.

Leton mitolojisi, Letonya tarihi boyunca ortaya çıkan, bazen birbirini takip eden nesiller tarafından detaylandırılan ve diğer zamanlarda reddedilip yerine başka açıklayıcı anlatılar konan mitlerin toplamıdır. Bu mitler Leton halkının halk geleneklerinden ve Hıristiyanlık öncesi Baltık mitolojisinden kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes paganizmi</span>

Çerkes paganizmi veya Habzeism, Çerkes halkının etnik dini. Dinin temeli baş tanrı Thaşho'ya ibadettir. Tüm varlıklar öz olarak birdir ve sonsuz bir döngünün parçasıdır; sadece yaratıcı olan Thaşho bu döngüden etkilenmez. Herkes Thaşho'ya ihtiyaç duyar ancak Thaşho kimseye ihtiyaç duymaz.

Çerkesya'da din, tarihî Çerkesya'da yaşayan Çerkes halkının dini inancıdır. Bugün Çerkeslerin büyük çoğunluğu Sünni-Hanefi Müslümandır. Çok küçük bir azınlık ise Ateizm-Deizm, Ortodoks Hristiyan veya pagan inançlarına mensuptur. Tarihte Çerkesler, 3. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar Hristiyan, daha sonraki dönemde ise Müslüman olmuştur.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.