Tetzkoko - Turkipedia

Tetzkoko (Klasik Nahuatl dili: Tetzco(h)co Nahuatl telaffuz: [tetsˈkoʔko]), Meksika'da Kolomb öncesi Amerika döneminde Aztek şehir devleti. Texcoco Gölü'nün doğu kıyısında yer alıyordu ve Aztek başkenti Tenochtitlan kuzeydoğusundaydı. Şehir günümüzde Meksiko şehrine bağlı Texcoco ilçesindedir. Kolomb öncesi dönemde Texcoco Aztek Üçlü İttifakı üyesi olmuştur. İspanyol konkistadorların Meksika'yı işgal ettikleri dönemde Aztek başkenti Tenochtitlan’dan sonra en önemli ikinci kentti. Bu dönemde 450 hektarlık arazide 24 bin nüfusa sahip olduğu bilinmektedir.^[1]

Tarihçe

Tetzkoko şehri, aynı isimli gölün doğu kıyısında 12. yüzyılda muhtemelen Chichimekler tarafından kurulmuştur. 1337 yılında Tepaneclerin yardımıyla Acolhua, Chichimekleri şehirden uzaklaştırarak şehir ele geçirmiş ve başkenti, Coatlinchan'dan buraya taşımıştır. 1418 yılında Tetzkoko'nun tlatoani (kralı) olan I. Ixtlilxochitl düşmanı Tezozomoc tarafından devrilse de 1428 yılında I. Ixtlilxochitl'in oğlu Nezahualcoyotl, Azteklerle birlikte yeniden tahtı ele geçirecektir. Bu dönemde Tetzkoko, Tenochtitlan ve Tlacopan Aztek Üçlü İttifakını oluşturacaklardır. Tetzkoko antlaşmaya göre tüm ortak gelirini beşte ikisini alacaktı. Tetzkoko, Aztek İmparatorluğu içinde en büyük kütüphaneye sahipti ve eski uygarlıklara ait yazılı kaynaklar bulunuyordu.

Saraylar bahçeler ve sulama sistemleri

Şehir saraylarında sadece Aztek İmparatorluğunda değil tüm kıtadaki bitkilerden oluşturulan bir botanik bahçesi bulunmaktadır.^[2] Bahçelerin sulanması için gereken su kaynakları Tetzkoko'nun doğusundaki dağlardaki pınarlardan taş kanallar aracılığıyla getirilmiştir. Suyun getirilmesi sırasında önemli mühendislik gerektiren uygulamalar yapılmış ve Kolomb öncesi Amerika’daki ilk su kemerleri inşa edilmiştir.

Kutsal tepe

Şehirdeki Texcotzingo Tepesi yağmur tanrısı Tláloc için bir mabet yeri haline getirilmiş, buraya şelaleler ve hayvanat bahçesi yapılmıştır. İnşa edilen mabete gelebilmek için 520^[3] mermer basamak konulmuştur.

Kralları

Nezahualcoyotl (1403 - 1473) Şehrin en bilinen kralı, anı zamanda şair, filozof ve sanatçı. Büyük bir hayvanat bahçesine ve botanik bahçesine sahipti.
Nezahualcoyotl's oğlu Nezahualpilli (1464-1515)
Nezahualpilli'nin oğlu Cacamatzin (1515-1520) Şehrin son egemen Aztek kralı.

İspanyol işgali

1520 yılında İspanyol konkistador Hernán Cortés şehri işgal ederek kral Cacamatzin'i öldürecek ve Tetzkoko egemenliğine son verecektir. Bundan sonra başa geçen hükümdarlar İspanyolların kuklası olacak ve onların çıkarları doğrultusunda hareket edecektir. Bu şekilde Tetzkoko savaşçıları İspanyolların gelişinden önce Aztek Üçlü İttifakı gereğince müttefik oldukları Tenochtitlan'ın alınması için Cortes'in ordusunda savaşacaklardır.

Sonraki tarihi

Tetzkoko, 1827 ile 1830 yılları arasında Meksika'nın başkenti olacak daha sonra Meksiko City’nin büyümesiyle bu şehre bağlanacaktır.

Kaynakça

^ Smith, Michael E. (2005). "City Size in Late Post-Classic Mesoamerica" (PDF). Journal of Urban History 31 (4): s.403–434. doi:10.1177/0096144204274396. http://www.public.asu.edu/%7Emesmith9/1-CompleteSet/MES-05-CitySize.pdf 8 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 30 Kasım 2009 tarihinde erişilmiştir.
^ Discovery Channel tarafından yapılan araştırmada bahçenin kalıntıları bulunmuş ve bahçe yerleşiminin astrolojiye göre tasarlandığı keşfedilmiştir
^ 520 sayısı özel olarak tercih edilmiştir, Azteklere göre tanrılar insanlığı her 52 yılda bir büyük bir felaketle cezalandırırlardı.

İlgili Araştırma Makaleleri

Meksiko, Meksika'nın 32 federal yapılanmasından biri, ülkenin başkenti ve nüfus bakımından en büyük şehri. "Alfa" bir küresel şehir olup, Amerika kıtasının en önemli finansal merkezlerinden biridir.

Aztekler, Mezoamerika'da bugünkü orta Meksika bölgesinde 14. ve 16. yüzyıllar arasında yaşamış bir Orta Amerika halkıdır. Zengin bir mitoloji ve kültürel mirasa sahip Azteklerin başkenti, günümüzde Meksiko'nun bulunduğu Texcoco Gölü'nün ortasında yer alan Tenochtitlan kentiydi. Aztekler, büyük bir uygarlık kurmuşlardı.

<span class="mw-page-title-main">Tenoktitlan</span>

Tenochtitlan antik Aztek İmparatorluğu’nun başkentidir. Texcoco Gölü'nde bulunan bir ada üzerine inşa edilmiştir. 1520'lerde Hernan Kortez yönetimindeki İspanyol “Conquistador”lar (fatih) tarafından çok büyük oranda tahrip edilen şehrin üzerine, o zaman kurulan Yeni İspanya’nın başkenti olarak Mexico şehri kuruldu. Şehri çevreleyen Texcoco Gölü de belli bir süre sonra büyük bir oranda kurutuldu.

II. Montezuma ya da II. Moktezuma, 1502'den 1520'ye kadar Tenoktitlan'ı yöneten Aztek kralı.

Cuauhtémoc, 1520'den 1521 yılına kadar Aztek başkenti Tenoştitlan hükümdarı (tlatoani) olarak görev yapmış, son Aztek hükümdarı. Cuauhtemōc ismi "kartal gibi inen" anlamına gelir; bu, bir kartalın kanatlarını kapatıp avına saldırmak üzere hızla aşağıya daldığı anı belirterek, saldırganlık ve kararlılığı ima etmektedir.

Aztek el yazmaları, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından Aztekler'e ait el yazmalarıdır. Bu kitaplar, Aztek kültürü hakkında bilgi veren en iyi kaynaklar olarak kabul edilirler. Bunların büyük kısmı Aztek piktogramlardan oluşmakla birlikte, bazı el yazmaları Nahuatl dilinin Latin harfleriyle yazıya geçirilmesinden oluşmuştur. İspanyol koloni dönemine ait el yazmalarının sayısı 500 civarındadır.

Kolomb öncesi Amerika, Amerika olarak adlandırılan bölgede Avrupalı sömürgecilerin varlığının hissedilir derecede olan döneme kadarki tarihsel dönemi kapsar. Bu uzun dönem Eski Taş Çağından Orta Çağa kadar uzanır. Teknik olarak Kolomb öncesi dönem Kolomb'un 1492 ile 1504 yılları arasında yaptığı yolculuklara vurgu yapsa da bu tarihsel dönem yerli Amerika halkların egemenliğinin Avrupalılarca sona erdirilmesine kadar sürer, bu bazı durumlarda Kolomb'un Yeni Dünya'ya gelişinden sonra birkaç yüzyıl sürmüştür.

Aztek Üçlü İttifakı veya Aztek İmparatorluğu, üç Aztek şehrinin ittifakıdır: Tenochtitlan, Texcoco ve Tlacopan. Bu şehir devletleri Meksika'da 1428 yılından 1521 yılına kadar İspanyol konkistador Hernán Cortés önderliğindeki İspanyollar ve yerel müttefikleri tarafından yenilinceye kadar hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Tlakopan</span>

Tlakopan, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarındandır, Texcoco Gölü'nün batı kıyısındadır. Aztek Üçlü İttifakı üyesi şehir devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Itzcoatl</span>

Itzcoatl 1427 ila 1440 yılları arasında hüküm süren dördüncü Aztek imparatoru. Onun döneminde Aztekler Tepanek boyunduruğundan kurtularak imparatorluklarının temellerini atmıştır.

La Malinche Malintzin, Malinali veya Doña Marina, Meksika Körfezi bölgesinden Nahualı kadın, Meksika'nın İspanyol konkistadorlar tarafından ele geçirilmesi sürecinde önemli rol oynamış ve Hernán Cortés'ın çevirmeni, danışmanı ve nikahsız karısı olacaktır. Cortés'den doğan çocuğu Avrupalı ve yerel halkların karışımı olan Mestizoların ilk temsilcisi sayılır. Bugün Meksika'da La Malinche hala çok zıt özellikleriyle gündemde yer alır. Çoğunlukla halkına ihanet eden bir hain olarak değerlendirilse de yeni Meksika ulusunun sembolik anası olarak da değerlendirilmektedir. İsminden türetilen malinchista Meksika'da hain anlamında kullanılmaktadır.

Tlaşkala Kolomb öncesi Amerika’da Orta Meksika bölgesinde yer alan uygarlıktır. Tlaxcala esas olarak dört ayrı şehir devletinin konfederasyonudur. Bu şehirler; Ocotelolco, Quiahuiztlan, Tepeticpac ve Tizatlan şehirleridir. Şehirler sırayla tüm Tlaşkala yönetimini alırlar.

La Noche Triste, Kolomb öncesi dönemde Meksika bölgesini elinde bulunduran Aztekler ile bölgeyi ele geçirmek için saldıran İspanyol Hernan Cortes önderliğindeki konkistadorlar arasında 30 Haziran 1520 tarihinde yaşanan muharebeyi anlatır. Bu muharebede Aztek başkenti Tenochtitlan'da Aztek imparatoru II. Montezuma'yı rehine tutan İspanyolların imparatoru öldürmesi üzerine ayaklanan Aztekler İspanyollara saldırmış, Cortes önderliğindeki konkistadorlar ve ağırlıklı olarak Tlaxcalalılardan oluşan yerli müttefikleri büyük kayıplar vererek şehri terk etmek zorunda kalmıştır. Muharebenin adı Cortes ve diğerlerinin geride bıraktıkları ganimetler ve kaybettikleri silah arkadaşları için duydukları üzüntüyü tariflemek için kullandıkları tanımdan gelmiştir.

Otumba Muharebesi, Otumba yakınlarında Aztekler ile İspanyollar arasında yapılmış bir savaştır. Sayıca az ama silahları daha üstün olan İspanyol ordusu, kendisinden kat kat yüksek mevcuttaki Aztek Ordusuna ezici bir yenilgi yaşatmıştır.

Tarasca devleti, Kolomb öncesi Amerika'da Orta Meksika bölgesindeki devlettir. Devlet yaklaşık olarak bugünkü Meksika'nın Michoacán eyaleti sınırlarına karşılık gelir. İspanyol istilası döneminde Mezoamerika bölgesinde Azteklerden sonra en büyük ikinci devletti.

Tapınak katliamı, 20 Mayıs 1520 tarihinde Aztek başkenti Tenochtitlan'da İspanyol konkistadorlar tarafından yapılan katliamdır.

Meksika Vadisi, Meksika'nın orta kısımlarında, kabaca Meksiko ile Meksika eyaleti arasında yer alan vadi. "Sular arasındaki arazi" anlamına gelen antik Aztek terimi Anahuac ile Meksika Havzası ifadesi de Meksika Vadisi'ni tanımlamak için kullanılmaktadır. Meksiko metropoliten bölgesinin çoğunun yer aldığı vadide Meksika, Hidalgo, Tlaxcala ve Puebla eyaleti toprakları da yer alır. Çeşitli dağlar ve yanardağlarla çevrelenmiş olup, Trans Meksika Yanardağ Kuşağı üzerinde yer alır. En düşük rakımı deniz seviyesinden 2.200 metre (7.200 ft) yüksekte olup, çevreleyen dağlardaki en yüksek rakım 5.000 metre (16.000 ft)'yi aşmaktadır. Meksika Vadisi, Kolomb öncesi Amerika'da hüküm süren Teotihuacan, Toltek ve Aztek medeniyetlerinin yerleştiği yerlerdendi.

Texcoco Gölü, Meksika'daki Meksika Vadisi'nde, günümüzde ülkenin başkenti Meksiko ile Meksika eyaletinin bulunduğu bölgede yer alan kurumuş bir göldür.

<span class="mw-page-title-main">Texcoco, Meksika</span>

Texcoco, Meksika'nın Meksika eyaletinde bulunan bir şehir ve belediyedir. Şehir, başkent Meksiko'nun 25 km kuzeydoğusunda yer almakta olup Meksiko metropolitan alanının bir parçasıdır. Yüzölçümü 432.61 km² olan şehrin nüfusu 2010 yılı itibarı ile 235,151'dir.

Meksika'nın başkenti Meksiko'daki arkeolojik sitlerin tamamı Kolomb öncesi döneme aittir. Bu sitlerden Templo Mayor'un içinde bulunduğu Meksiko'nun tarihî merkezi, UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak tanımlanmıştır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.