İçeriğe atla

Tetraetilkurşun

Tetraetilkurşun
Skeletal formula
Ball-and-stick model
Adlandırmalar
Tercih edilen IUPAC adı
Tetraethylplumbane
Sistematik IUPAC adı
Tetraetilplumban
Diğer adlar
kurşun tetraetil
Tetraetilplumban kurşun
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
Kısaltmalar TEL
3903146
ChEBI
ChemSpider
ECHA InfoCard100.000.979 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 201-075-4
68951
MeSHTetraethyl+lead
RTECS numarası
  • TP4550000
UNII
UN numarası1649
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/4C2H5.Pb/c4*1-2;/h4*1H2,2H3; 
    Key: MRMOZBOQVYRSEM-UHFFFAOYSA-N 
  • CC[Pb](CC)(CC)CC
Özellikler
Kimyasal formülC8H20Pb
Molekül kütlesi323,44 g mol−1
Görünüm renksiz sıvı
Kokuhoş, tatlı[1]
Yoğunluk1,653 g cm−3
Erime noktası-136 °C (-213 °F; 137 K)
Kaynama noktası84 ila 85 °C (183 ila 185 °F; 357 ila 358 K) 15 mmHg
Çözünürlük (su içinde) 200 parts per billion (ppb) (20 °C)[1]
Buhar basıncı0.2 mmHg (20 °C)[1]
Kırınım dizimi (nD) 1.5198
Yapı
Tetrahedral
Dipol momenti 0 D
Tehlikeler
İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler yanıcı, son derece toksik
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS06: Zehirli GHS08: Sağlığa zararlı GHS09: Çevreye zararlı
Tehlike ifadeleri H300+H310+H330, H360, H373, H410
Önlem ifadeleri P201, P202, P260, P262, P264, P270, P271, P273, P280, P281, P284, P301+P310, P302+P350, P304+P340, P308+P313, P310, P314, P320, P321, P322, P330, P361, P363, P391, P403+P233, P405, P501
NFPA 704
(yangın karosu)
NFPA 704 four-colored diamondSağlık 4: Çok kısa maruziyet ölüme veya ciddi kalıcı hasara neden olabilir. Örnek: VX gazıYanıcılık 2: Tutuşmanın gerçekleşebilmesi için orta derecede ısıtılması veya nispeten yüksek ortam sıcaklığına maruz bırakılması gerekmektedir. Alevlenme noktası 38 ila 93 °C arasındadır (100 ila 200 °F). Örnek: Dizel yakıtıKararsızlık 3: Patlama veya patlamayla çözünme kapasitesine sahiptir, fakat güçlü bir tetikleme kaynağı gerektirir, tetiklemeden önce kapalı ortamda ısıtılmalıdır, su ile şiddetli reaksiyon gösterir veya şiddetle şoklanırsa patlar. Örnek: Hidrojen peroksitÖzel tehlikeler (beyaz): kod yok
4
2
3
Parlama noktası73 °C (163 °F; 346 K)
Patlama sınırları1.8%–?[1]
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)
35 mg/kg (sıçan, oral)
17 mg/kg (sıçan, oral)
12.3 mg/kg (sıçan, oral)[2]
30 mg/kg (tavşan, oral)
24 mg/kg (sıçan, oral)[2]
850 mg/m3 (sıçan, 1 hr)[2]
650 mg/m3 (fare, 7 hr)[2]
NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen) TWA 0.075 mg/m3 [skin][1]
REL (tavsiye edilen) TWA 0.075 mg/m3 [skin][1]
IDLH (anında tehlike) 40 mg/m3 (as Pb)[1]
Benzeyen bileşikler
Benzeyen bileşikler
  • Tetrametilkurşun
  • Tetraetilmetan
  • Tetraetilsilan
  • Tetraetilgermanyum
  • Tetraetilkalay
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Tetraetilkurşun, Pb(C2H5)4 formülüne sahip bir organokurşun bileşiğidir. Tetraetilkurşun, tatlı bir kokuya sahip renksiz, viskoz bir sıvıdır.[3] Yüksüz olduğundan ve bir dış alkil grubu içerdiğinden, oldukça lipofiliktir ve benzinde çözünür. Motor yakıtında bu kadar eşit ve etkili bir şekilde çözünmesine izin veren bu özellik, aynı zamanda sıvı ve katı yağları iyi çözmesine ve dolayısıyla kan-beyin bariyerini geçerek limbik ön beyin, frontal korteks ve hipokampus içinde birikmesine izin verir.[4] Benzinin oktan sayısını ayarlamak ve benzinli motorların vuruntu yapmasını engellemek için kullanılır.

Tarihi ve üretimi

1853'te Alman kimyager Karl Jacob Löwig (1803-1890) ilk olarak etil iyodür ve bir kurşun ve sodyum alaşımından Pb
2(C
2H
5)
3 olduğunu iddia ettiği şeyi hazırladı.[5] 1859'da İngiliz kimyager George Bowdler Buckton (1818–1905), Pb(C
2H
5)
2 olduğunu iddia ettiği şeyi etil çinko (Zn(C
2H
5)
2) ve kurşun(II) klorürden ürettiğini bildirdi.[6] Daha sonraki yazarlar, her iki hazırlama yönteminin de tetraetil kurşunu verdiğini açıklamıştır.

Tetraetilkurşun, kloroetan ile bir sodyum-kurşun alaşımının reaksiyona sokulmasıyla üretilir.[7][8]

4 NaPb + 4 CH3CH2Cl → Pb(CH3CH2)4 + 4 NaCl + 3 Pb

Ürün, buharla damıtma yoluyla geri kazanılır ve geride bir kurşun ve sodyum klorür çamuru kalır.[9]

Zararları

Tetraetilkurşun son derece zehirlidir ve 6 mL kadar az bir miktar ciddi kurşun zehirlenmesine neden olmak için yeterlidir.[10]

NFPA 704

2
4
3
 


Tetraetilkurşunun NFPA 704 kodu

Türkiye genelinde 2003 yılı verilerine göre benzinli araçlardan atmosfere atılan kurşun miktarı yaklaşık olarak 230.000 kg/yıldır. Şehir içi bölgelerde kurşun parçacıklarının ana kaynağı, süper benzin kullanan otomobillerdir.[11]

Benzin oktan sayısını ayarlamak için kullanılan daha az zehirli katkı maddeleri de mevcuttur, bunlar arasında MTBE ve etanol bulunur.

Kurşunlu benzin yasakları

Zararları anlaşılması üzerine dünyada kurşunlu benzine yasaklar getirilmiştir.

Ülkelerin yasağa geçiş tarihleri aşağıda belirtilmiştir:

Avrupa
  • AB : 1 Ocak 2000
    • Almanya: 1988
    • Avusturya: 1989
    • Polonya: 2005
    • Portekiz: 1999
    • Romanya: 2005 [12]
  • Bosna Hersek: 2009
  • İsveç: 1992
  • İsviçre: 2000
  • İzlanda:
  • Macaristan: 1999
  • Monako: 2000
  • Norveç:
  • Rusya: 2002 [13]
  • Sırbistan: 2010
  • Türkiye: 2006[14]
Afrika

Kurşunlu benzin 2002 Dünya Zirvesi'nde başlatılan bir yasaktan sonra, tamamen 1 Ocak 2006 tarihinde kıta çapında aşamalı olarak kaldırıldı.[15]

Kuzey Amerika
  • Kanada: 1993
  • ABD: 1 Ocak 1996
    • Kaliforniya: 1992
  • Bahamalar:
  • Belize:
  • Bermuda:
  • Dominik Cumhuriyeti:
  • El Salvador:
  • Guatemala:
  • Haiti:
  • Honduras:
  • Kosta Rika:
  • Meksika: 1998
  • Nikaragua:
  • Porto Riko:
  • Trinidad ve Tobago: 2000
Güney Amerika
  • Arjantin: 1998
  • Bolivya:
  • Brezilya: 1989
  • Kolombiya: 1991 [16]
  • Peru: 2004
  • Şili: 2001[17]
  • Venezuela: 2005
Asya
  • Bangladeş:
  • Çin: 2000
    • Hong Kong: 1999
  • Endonezya: 2006
  • Filipinler: 2000
  • Güney Kore: 1993
  • Hindistan: 2000
  • Japonya: 1986
  • Malezya: 2000
  • Nepal: 2000
  • Pakistan: 2001 [18]
  • Singapur: 1998
  • Sri Lanka: 1999
  • Tayland: 1996
  • Tayvan: 2000
Okyanusya
  • Avustralya: 2002 [19]
  • Yeni Zelanda: 1996

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0601". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH). 
  2. ^ a b c d "Tetraethyl lead". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH). 
  3. ^ Dara, S.S.; Shete, S.D. S. Chand's Applied Chemistry Volume - 2 (For 2nd Semester of Mumbai University) (İngilizce). S. Chand Publishing. s. 93. ISBN 978-81-219-3495-4. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023. 
  4. ^ Cadet J. L. & Bolla K. I. (2007). "Environmental Toxins and Disorders of the Nervous System". Neurology and Clinical Neuroscience: 1477-1488. doi:10.1016/B978-0-323-03354-1.50115-2. ISBN 9780323033541. 
  5. ^ Löwig (1853) "Ueber Methplumbäthyl" (On meta-lead ethyl) Annalen der Chemie und Pharmacie, 88 : 318-322.
  6. ^ George Bowdler Buckton (1859) "Further remarks on the organo-metallic radicals, and observations more particularly directed to the isolation of mercuric, plumbic, and stannic ethyl," 7 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Proceedings of the Royal Society of London, 9 : 309-316. For Buckton's preparation of tetraethyl lead, see pages 312-314.
  7. ^ Seyferth, D. (2003). "The Rise and Fall of Tetraethyllead. 2". Organometallics. 22 (25): 5154-5178. doi:10.1021/om030621b Özgürce erişilebilir. 
  8. ^ Jewkes, John; Sawers, David; Richard, Richard (1969). The sources of inventionÜcretsiz kayıt gerekli (2. bas.). New York: W.W. Norton. ss. 235-237. ISBN 978-0-393-00502-8. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2018. 
  9. ^ Davis, William E. (1973). Emission Study of Industrial Sources of Lead Air Pollutants, 1970 (İngilizce). Environmental Protection Agency. s. 57. 7 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023. 
  10. ^ "TETRAETHYL LEAD - National Library of Medicine HSDB Database". 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2023. 
  11. ^ "Kurşunlu Benzin Tüketimi ve Kurşunun Etkileri". 22 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2006. 
  12. ^ "Dispare benzina cu plumb". Evenimentul Zilei. 27 Temmuz 2004. 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  13. ^ "Постановление ГД ФС РФ от 15.11.2002 N 3302-III ГД "О проекте Федерального закона N 209067-3 "Об ограничении оборота этилированного бензина в Российской Федерации"". 29 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  14. ^ "Çevre ve Orman Bakanlığından: Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği (2003/17/AT ile değişik 98/70/AT)". Resmî Gazete. 11 Haziran 2004. 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2022. 
  15. ^ Geoffrey Lean (1 Ocak 2006). "UN hails green triumph as leaded petrol is banned throughout Africa". The Independent. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  16. ^ Gabriel Reyes Aldana (10 Temmuz 1997). "La gasolina no tiene plomo". El Tiempo. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  17. ^ "ENAP dejará de distribuir gasolina con plomo el sabado". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2014. 
  18. ^ "Status of children's blood lead levels in Pakistan: implications for research and policy". 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  19. ^ "Australia Cuts Sulfur Content in Transport Fuels". 22 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pau Gasol</span> İspanyol basketbolcu

Pau Gasol Sáez, İspanyol eski profesyonel basketbolcu. Altı kez NBA All-Star ve dört kez All-NBA takımına seçildi, iki kez ikinci takımda ve iki kez üçüncü takımda yer aldı. Gasol, Los Angeles Lakers ile 2009 ve 2010 yıllarında arka arkaya iki NBA şampiyonluğu kazandı. 2002'de Memphis Grizzlies ile NBA'de Yılın Çaylağı seçilerek bu ödülü kazanan ilk Amerikalı olmayan oyuncu oldu. Tüm zamanların en iyi uzun forvetlerinden biri olarak kabul edilmektedir ve aynı zamanda tüm zamanların en iyi Avrupalı oyuncularından biri olarak kabul edilmektedir. Eski NBA oyuncusu Marc Gasol'un ağabeyidir.

<span class="mw-page-title-main">Etanol</span> kimyasal bileşik

Etanol ya da etil alkol, renksiz, hoş kokulu ve yanıcı, hafif bir sıvıdır. Alkollü içeceklerde kullanılan tek alkol türüdür. Ayrıca çözücü olarak da kullanılır. Kimyasal formülü C2H5OH olup kısaca EtOH olarak da yazılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Piezoelektrik</span> Sıkıştırlmış veya basınç uygulanmış elektrik

Piezoelektrik özelliği, bazı malzemelere uygulanan mekanik basınç sonucunda, malzemenin elektrik alan ya da elektrik potansiyel değiştirme yeteneğidir. Bu etki, malzemenin içindeki polarizasyon yoğunluğundaki değişmeyle doğrudan alakalıdır. Eğer malzeme kısa devre değilse, uygulanan stres malzemede bir voltaj meydana getirir. Piezo kelimesi, Yunancadan türetilmiştir; “sıkıştırmak, basınç uygulamak” anlamlarına gelmektedir. Piezoelektrik malzemeler terslenebilirdir; yani “direkt piezoelektrik etki” sergileyen malzemeler, ters piezoelektirk etki de gösterirler. Örneğin, kurşun zirkonat titanat kristalleri, orijinal boyutundan %0,1 oranına kadar şekil değiştirebilirler. Bu etkinin “sesin oluşturulması ve algılanması”, “yüksek voltajlar oluşturulması”, “elektronik frekans yaratılması”, “mikrobalans” ve "optik çevrimcilerin aşırı ince odaklanması” gibi kullanışlı uygulamaları vardır. Aynı zamanda atomik çözünme sonucunda bilimsel birçok tekniğin temelini oluşturmakla birlikte, günlük kullanımda ateşleyici olarak çakmaklarda ve barbekülerde kullanılmaktadır. Kültobirasyonların piezoelektriğe doğrudan etkisi yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Sülfürik asit</span> Kimyasal Madde

Sülfürik(VI) asit ya da halk arasında bilinen ismi ile zaç yağı, H2SO4, güçlü bir mineral asididir. Olası kâşifi 8. yüzyıl simyacısı Cabir bin Hayyan tarafından yenime uğratıcı, renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı olarak tanımlanmıştır. Suda her konsantrasyonda çözünebilir. Büyük ölçüde korozif oluşu, güçlü asidik yapısından ve dehidrasyon özelliğinden kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum hidroksit</span> inorganik bileşik

Kostik ve kostik soda () olarak da bilinen sodyum hidroksit (kostik soda veya sud kostik de denir), NaOH formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Sodyum katyonları Na+ ve hidroksit anyonları OH- içeren beyaz renkli katı bir iyonik bileşiktir.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum perklorat</span>

Sodyum perklorat formülü NaClO4 olan bir kimyasal bileşiktir. Perklorik asitin sodyum tuzu olan bu bileşik diğer perkloratlar gibi kuvvetli bir oksitleyicidir. Sodyum perkloratın çözünürlüğü diğer perklorat tuzları içinde en yüksek olanıdır. Beyaz kristallerden oluşan ve higroskopik özellikte olan sodyum perklorat suda ve alkolde oldukça çok çözünür. Genellikle monohidrat form halinde bulunur ve rombik bir kristal yapısına sahiptir. Standart oluşum entalpisi −382.75 kJ mol−1 dir.

<span class="mw-page-title-main">Etil asetat</span>

Etil asetat (sistematik adıyla etil etanoat, kısa yazımla EtOAc veya EA), CH3COOCH2CH3 formüllü bir organik bileşiktir. Bu renksiz sıvı bileşiğin bazı yapıştırıcılar ve oje gibi tatlı bir kokusu vardır. Zehirli değildir. Etil asetat, etanol ve asetik asitin esteri olup, sanayide güçlü bir çözücü olması nedeniyle sık üretilen bir maddedir. Yapıştırıcılar, ojeler, oje çıkarıcılar ve kahveden kafeinin çıkarılmasında sıklıkla kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nonan</span>

Nonan(C9H20) alkanlar sınıfından doymuş bir hidrokarbondur. Erime sıcaklığı −90,61 °C'dir, kaynama sıcaklığı ise 151 °C'dir. 35 tane yapı izomeri vardır. Yoğunluğu 0,718 g/cm³'tür.

<span class="mw-page-title-main">Sodyum azotür</span> kimyasal bileşik

Sodyum azotür, NaN3 formüllü inorganik bileşiktir. Bu renksiz tuz çoğu araba hava yastığı sisteminde kullanılan gaz oluşturucusudur. Diğer azotür bileşiklerinin hazırlanabilmesi için de kullanılır. İyonik bir maddede olan sodyum azotür, suda oldukça iyi çözünür ve güçlü bir toksiktir.

<span class="mw-page-title-main">Kalsiyum arsenat</span>

Kalsiyum arsenat, Ca3(AsO4)2 formülüne sahip inorganik bileşiktir. Renksiz bir katı, başlangıçta bir pestisit ve mikrop öldürücü madde olarak kullanılmıştır.Kurşun arsenat ile karşılaştırıldığında, suda oldukça çözünür, bu da daha toksik hale getirir. Mineraller Rauenthalit Ca3(AsO4)2·10H2O ve Phaunouxite Ca3(AsO4)2·11H2O, kalsiyum arsenat hidratlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kloroetan</span>

Kloroetan ya da etil klorür etil grubuna bir adet klor atomu bağlanmasıyla oluşan bir organoklorür bileşiğidir. Renksiz yanıcı bir gazdır, soğutulmuş sıvı olarak taşınır. CH3CH2Cl formülüne sahiptir. Bir benzin katkı maddesi olan Tetraetilkurşunun üretiminde etil grubu kaynağı olarak kullanılır. Etilene HCl katılması ile üretilir.

2-metilpropan, i-bütan veya metilpropan olarak da bilinen izobütan, moleküler formülü HC(CH3)3 olan bir kimyasal bileşiktir. Bütan izomeridir. Üçüncül karbonlu en basit alkandır. İzobütan, petrokimya endüstrisinde, örneğin izooktan sentezinde öncü bir molekül olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kurşun(II) tiyosiyanat</span>

Kurşun(II) tiyosiyanat,Pb(SCN)2 formülüne sahip bir bileşik daha doğrusu bir tuzdur. Beyaz kristalimsi bir katıdır, ancak ışığa maruz kaldığında sararır. Suda az çözünür ve kaynatıldığında bazik bir tuz olan (Pb(CNS)2*Pb(OH)2'ye dönüştürülebilir. Soğutulduğunda tuz kristalleri oluşabilir. Kurşun tiyosiyanat, yutulması halinde kurşun zehirlenmesine neden olabilir ve birçok madde ile olumsuz reaksiyona girebilir. Küçük patlayıcılar, kibritler ve boyamalarda kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kurşun(II) oksit</span>

Kurşun monoksit olarak da adlandırılan kurşun(II) oksit, PbO moleküler formülüne sahip inorganik bileşiktir. PbO iki polimorfda oluşur: tetragonal kristal yapıya sahip litarj ve ortorombik kristal yapıya sahip massikot. PbO için modern uygulamalar çoğunlukla kurşun bazlı endüstriyel cam ve, bilgisayar bileşenlerini de kapsayan endüstriyel seramiklerdir. Amfoterik bir oksittir.

<span class="mw-page-title-main">Kurşun(II,IV) oksit</span>

Sülyen, kırmızı kurşun veya minyum olarak da adlandırılan, Kurşun(II,IV) oksit Pb3O4 formülüne sahip inorganik bileşiktir. Parlak kırmızı veya turuncu renkli bir katı olan kurşun tetraoksit, akülerin üretiminde ve pas önleyici astar boyalarda pigment olarak kullanılır. Hem Pb(II) hem de Pb(IV)'den ikiye bir oranında oluşan bir karışık değerlikli bileşik örneğidir.

<span class="mw-page-title-main">Kurşun dioksit</span> Kimyasal bileşik

Kurşun(IV) oksit, PbO2 formülüne sahip inorganik bileşiktir. Kurşunun +4 yükseltgenme durumunda olduğu bir oksittir. Suda çözünmeyen koyu kahverengi bir katıdır. İki kristal formda bulunur. Elektrokimyada, özellikle kurşun asit akülerin pozitif plakası olmak üzere birçok önemli uygulamaya sahiptir.

Kurşun beyazı, kurşun elementinin rengidir. Zararlı bir renktir, Çünkü içindeki kurşun vücuda girince hastalıklara sebep olur. Diğer zararlı renkler Scheele yeşili ve uranyum oksit turuncusudur.

Bromoetan olarak da bilinen etil bromür, haloalkanlar grubuna ait bir kimyasal bileşiktir. Kimyacılar tarafından EtBr olarak kısaltılır. Bu uçucu bileşik, eter benzeri bir kokuya sahiptir.

Etil iyodür veya iyodoetan, C
2H
5I kimyasal formülüne sahip, renksiz, yanıcı bir kimyasal bileşiktir. Etanolün iyot ve fosfor ile ısıtılmasıyla hazırlanır. Hava ile temasında, özellikle ışığın etkisiyle ayrışır ve çözünmüş iyottan sarı veya kırmızımsı bir renk alır.

Sodyum etil ksantat (SEX), CH
3CH
2OCS
2Na kimyasal formülüne sahip bir organosülfür bileşiğidir. Genellikle dihidrat olarak elde edilen soluk sarı bir tozdur. Sodyum etil ksantat madencilik endüstrisinde yüzdürme maddesi olarak kullanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.