Tetelsingo Nahuatl dili
| Tetelsingo Nahuatl dili | |
|---|---|
| Mösiehuali̱ | |
| Telaffuz | mɔᵃsⁱeˈwalɪ |
| Ana dili olanlar | Meksika |
| Bölge | Morelos |
| Konuşan sayısı | (3.500 kişi atıf 1990)[1] |
| Dil ailesi | Uto-Aztek dilleri
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | nhg |
Tetelsingo Nahuatl dili (bu dilin konuşucularınca Mösiehuali̱ olarak adlandırılmakta), Meksika'nın merkezinde bulunan bir Nahuatl dili türevidir. Klasik Nahuatl dili ile yakından ilişkili olan çekirdek türevlerden biridir. Tetelsingo, Morelos ve bitişikteki Cuauhtémoc Kolonisi ve Lázaro Cárdenas Kolonisi şehirlerinde konuşulmaktadır. Bu üç nüfus merkezi Cuautla, Morelos'un kuzeyinde yer alır ve büyük ölçüde kentsel alanların içine doğru yutulmaktadır; sonuç olarak Tetelsingo dili ve kültürü yoğun baskı altındadır.
1935'te William Cameron Townsend bir Mösiehuali̱ çalışması yayımlamış ve o zamandan beri bir dizi başka çalışmalar daha yayımlanmıştır.
Sesbilim
Sesli harfler
Tetelsingo Nahuatl dili, daha korunaklı türevlerinde bulunan ünlü niceliği ayrımını ünlü niteliğine dönüştürmüştür. Tetelsingo dilinde kısa ünlüler /i e a o/, [ɪ e a o] (yazıma uygun olarak i̱ e a o) olarak yansıtılırken, uzun ünlüler /iː eː aː oː/, [i ⁱe ɔᵃ u] (yazıma uygun olarak i, ie, ö, u)'ya dönüşür.
| “Kısa” Ünlüler | Ön | Merkezi | Arka |
|---|---|---|---|
| Kapalı | i̱ [ɪ] | ||
| Orta | e [e] | o [o] | |
| Açık | a [a] |
| "Uzun" Ünlüler | Ön | Merkezi | Arka |
|---|---|---|---|
| Kapalı | i [i] | u [u] | |
| Orta | ie [ⁱe] | ||
| Açık | ö [ɔᵃ] |
Sessiz harfler
| Çiftdudaksıl | Dil ucu | Diş-damaksıl | Artdamaksıl | Gırtlaksıl | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Orta | Yanal | Düz | Yuvarlak | ||||
| Süreksiz | p /p/ | t /t/ | c ~ qu /k/ | cu /kʷ/ | |||
| Patlayıcı-sızıcı | tz /ts/ | tl /tɬ/ | ch /tʃ/ | ||||
| Sürtünmeli | s /s/ | x /ʃ/ | j /h ~ χ/ | ||||
| Genizsil | a /m/ | n /n ~ ŋ/ | |||||
| Sürekli | hu/u/b/f /w ~ ʋ ~ β ~ v ~ ɸ ~ w̥/ | r /ɾ/ | l/l ~ ɬ/ | y /j/ | |||
Tetelsingo Nahuatl dilinde, Nahuatl dilinin birçok lehçesindeki gibi duraklamalı ünsüzler bulunmamaktadır (Tek bir açık fark vardır: 'Kavga' anlamına gelen /maga/ sözcük gövdesi, 'vermek, vurmak/çarpmak' anlamına gelen /maka/ sözcüğünden türetilmiştir,). Bununla birlikte, dile getirilen duraklamalı ünsüzler ve yerli olmayan ünsüzler İspanyolca'dan alınan alıntı sözcüklerde ortaya çıkar ve dilde böyle birçok sözcük bulunmaktadır.[2]
Saygı ifadesi
Tetelsingo Nahuatl dilinin başka bir çarpıcı özelliği ise her zaman hissedilen ve karmaşıklığa sahip olan "saygı ifadeleri"dir. Genellikle, öznesi veya nesnesi, anlamı ile göndergesi, nesnesi veya sahibi (sırasıyla) yaşayan bir yetişkinse (konuşucunun karısı veya yetişkin çocukları istisnalardır) her 2. veya 3. kişi fiil, zamir, edat veya sahiplik bildiren ad saygı ifadesi olarak belirtilmelidir. Özellikle vaftizlik ilişkilerine, üst düzey yetkililere veya Tanrı'ya hitap etmek veya bunlara atıfta bulunmak için çeşitli türlerin daha saygılı ifade biçimleri vardır. Birçok üçüncü kişi saygı ifadesi, Klasik Nahuatl dilinde edilgen eylemleri veya belirsiz veya çoğul katılımcıları belirtmek için biçimbirimler kullanılır. Seyrek olarak farklı (değişik biçimli) bir gövde, saygı ifadesi için kullanılmaz ya da saygı ifadesi biçimi başka bir yolla düzensizdir.
Brewer ve Brewer 1962'nin yazımı kullanılarak aşağıda birkaç örnek verilmiştir. Kişiye göre çekimlenmiş sütunlarda "saygı ifadesi" yazılan sütunların saygı düzeyi daha yüksektir.
| Gövde Anlamı | 2. tekil kişi | Saygı ifadeli 2. tekil kişi | 3. tekil kişi | Saygı ifadeli 3. tekil kişi |
|---|---|---|---|---|
| adıl | taja | tejuatzi | yaja | yejuatzi |
| birinin evi | mocal | mocaltzi | ical | tiecal |
| önce | mixpa | mixpantzinco | ixpa | tieixpa, tieixpantzinco |
| git | tiya | tomobica | yabi | biloa, mobica |
| gel | tibitz | ti̱mobicatz, ti̱hualmobica | ibitz | biloatz, hualmobica |
| dikkat et, anla | tiquijtilia | tomojtililia | quijtilia | quijtililo |
| söyle | tiquijtoa | tomojtalfia | quijtoa | quijtulo |
Kaynakça
- ^ Tetelsingo Nahuatl dili 11 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Ethnologue (18. baskı, 2015).
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
Dış bağlantılar
- Mösiehuali̱ (SIL Mexico)30 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - ses kayıtlarını içerir
- Mösiehuali̱ Honorifics 5 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - ses kayıtlarını içerir
- Mösiehuali̱'deki İspanyol kredileri 5 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - ses kayıtlarını içerir
- Metinler Mösiehuali̱ 21 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Edebiyat
- Brewer, Forrest, y Jean G. Brewer. 1962. Vocabulario mexicano de Tetelcingo. Vocabularios indígenas “Mariano Silva y Aceves” 8. México: Instituto Lingüístico de Verano.
- Pittman, Richard S. 1948. “Nahuatl honorifics”. International Journal of American Linguistics 14:236-39.
- Pittman, Richard S. 1954. A grammar of Tetelcingo (Morelos) Nahuatl. Language Dissertation 50 (supplement to Language 30).
- Tuggy, David. 1979. “Tetelcingo Nahuatl”. Modern Aztec Grammatical Sketches, 1-140, Ronald W. Langacker, ed. Studies in Uto-Aztecan Grammar, vol. 2. Arlington, TX: Summer Institute of Linguistics and University of Texas at Arlington.
- Tuggy, David. 1981. Electronic version 2008 11 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The transitivity-related verbal morphology of Tetelcingo Nahuatl: an exploration in Space [Cognitive] grammar. UC San Diego doctoral dissertation.
