Aşı, belirli bir bulaşıcı veya malign hastalığa karşı aktif kazanılmış bağışıklık sağlayan biyolojik bir preparattır. Aşıların güvenliği ve etkinliği geniş çapta incelenmiş ve doğrulanmıştır. Bir aşı tipik olarak hastalığa neden olan bir mikroorganizmaya benzeyen bir ajan içerir ve genellikle mikrobun zayıflatılmış veya öldürülmüş formlarından, toksinlerinden veya yüzey proteinlerinden yapılır. Vücudun bağışıklık sistemi ajanı bir tehdit olarak tanır, yok eder ve bu sayede gelecekte karşılaşabileceği bu ajanla ilişkili mikroorganizmaları daha fazla tanır ve yok eder.
DBT aşısı veya DTB aşısı, insanlarda görülen üç bulaşıcı hastalığa karşı bir karma aşı sınıfıdır: difteri, boğmaca ve tetanos. Aşı bileşenleri difteri ve tetanoz toksoitleri ile boğmacaya neden olan bakterinin öldürülmüş bütün hücrelerini veya boğmaca antijenlerini içerir. Toksoit terimi, bir bağışıklık yanıtı oluşturmak için hedef aldıkları patojen tarafından üretilen inaktive edilmiş bir toksini kullanan aşıları ifade eder. Bu şekilde, toksoit aşı, patojenin kendisine karşı hedeflenen bir aşıdan ziyade, patojen tarafından üretilen ve hastalığa neden olan toksine karşı hedeflenen bir bağışıklık yanıtı oluşturur. Tüm hücreler veya antijenler "DTwB" veya "DTaB" olarak gösterilecektir; burada küçük harf "w" tüm hücre inaktive boğmacayı ve küçük harf "a" "aselüler" anlamına gelir. Canlı zayıflatılmış aşılar gibi alternatif aşı türlerine kıyasla, DTB aşısı herhangi bir canlı patojen içermez, bunun yerine bir bağışıklık tepkisi oluşturmak için inaktive edilmiş toksoit kullanır; bu nedenle, hastalığa neden olduğu bilinen herhangi bir risk olmadığından, bağışıklığı zayıf olan popülasyonlarda kullanım riski yoktur. Sonuç olarak, DTB aşısı herkes için güvenli bir aşı olarak kabul edilir ve ilgili patojene özgü çok daha hedefli bir bağışıklık yanıtı oluşturur.
Kuduz aşısı, kuduza karşı kullanılan bir aşıdır. Hem güvenli hem de etkili olan bir dizi kuduz aşısı mevcuttur. Genellikle köpek veya yarasa ısırığının neden olduğu kuduz virüsüne maruz kalmadan önce ve bir süre sonra kuduzdan korunmak için kullanılabilir.
Kabakulak aşısı, kabakulak hastalığını güvenli bir şekilde önler. Çoğunluğa uygulandığında toplum çapında komplikasyonları azaltır. Toplumun % 90'ı aşılandığında, aşının etkinliğinin % 85 düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. Uzun vadede önlemek için iki doz gereklidir. İlk dozun 12 - 18 aylık iken verilmesi önerilir. İkinci doz ise genellikle 2- 6 yaşları arasında verilir. Halihazırda bağışık olmayanlarda hastalıktan sonra kullanılması yararlıdır.
Bu, profilaktik insan aşılarının geliştirilmesinin bir zaman çizelgesidir. Erken aşılar, geliştirme veya testin ilk yılına göre listelenebilir, ancak daha sonraki girişler genellikle aşının denemeleri tamamladığı ve piyasaya sürüldüğü yılı gösterir. Aşağıda listelenen hastalıklar için aşılar bulunmasına rağmen, dünya çapında sadece çiçek hastalığı ortadan kaldırılmıştır. Aşıyla önlenebilir diğer hastalıklar her yıl milyonlarca ölüme neden olmaya devam ediyor. Şu anda, çocuk felci ve kızamık, dünya çapında aktif şekilde ortadan kaldırılmaya çalışılan hastalıklardır.
İnaktif aşı, kültürde yetiştirilen ve daha sonra hastalık üretme kapasitesini yok etmek için öldürülen virüs partikülleri, bakteriler veya diğer patojenlerden oluşan bir aşıdır. Buna karşılık, canlı aşılar hâlâ canlı olan patojenleri kullanır. İnaktif aşılar için patojenler kontrollü koşullar altında yetiştirilir ve enfektiviteyi azaltmak ve böylece aşıdan kaynaklanan enfeksiyonu önlemek için bir araç olarak öldürülür.
Çocuk felci aşıları, poliomyeliti önlemek için kullanılan aşılardır. İki türü kullanılmaktadır: enjeksiyon yoluyla verilen inaktive edilmiş bir poliovirüs (IPV) ve ağız yoluyla verilen zayıflatılmış bir poliovirüs (OPV). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tüm çocukların çocuk felcine karşı tam olarak aşılanmasını önermektedir. Bu iki aşı, çocuk felcini dünyanın büyük bir bölümünden ortadan kaldırmış ve her yıl bildirilen vaka sayısını 1988'de tahmini 350.000'den 2018'de 33'e düşürmüştür.
Kedi aşısı, kedilere uygulanan hayvan aşısıdır. Aşılama, kedileri bazıları olası ölümcül olabilen bulaşıcı hastalıklardan korumada hayati bir rol oynar. Bu hastalıklara çevrelerinden, diğer evcil hayvanlardan ve hatta insanlardan maruz kalabilirler.
Tıbbi terimlerle bir hatırlatma dozu, pekiştirme dozu, takviye dozu veya rapel bir aşının daha önceki (primer) bir dozdan sonra fazladan uygulanmasıdır. İlk bağışıklamadan sonra bir hatırlatma enjeksiyonu veya bir hatırlatma dozu, bağışıklık kazandırıcı antijene yeniden maruz kalmadır. Bu antijene karşı hafıza zamanla azaldıktan sonra, o antijene karşı bağışıklığı tekrar koruyucu seviyelere yükseltmesi amaçlanır. Örneğin, tetanoz aşısı hatırlatıcıları genellikle her 10 yılda bir önerilir; çünkü tetanoza özgü bellek hücreleri işlevlerini kaybeder veya apoptoza uğrar.
Hidralazin, yüksek tansiyon ve kalp yetmezliğini tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla verilir. Etkiler genellikle 15 dakika civarında başlar ve altı saate kadar sürer.
Hepatit A aşısı, hepatit A'yı önleyen bir aşıdır. Vakaların yaklaşık %95'inde etkilidir ve en az yirmi yıl ve muhtemelen kişinin tüm yaşamı boyunca sürer. Verilmişse, bir yaşından sonra başlanarak iki doz önerilir. Kas içine enjeksiyon yoluyla verilir. İlk hepatit A aşısı 1991'de Avrupa'da ve 1995'te Amerika Birleşik Devletleri'nde onaylanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.
Hepatit B aşısı, hepatit B'yi önleyen bir aşıdır. İlk dozun doğumdan sonraki 24 saat içinde, daha sonra iki veya üç doz daha verilmesi önerilir. Bu, HIV/AIDS gibi zayıf bağışıklık fonksiyonuna sahip olanları ve erken doğanları kapsar. Sağlık çalışanlarına da aşı yaptırmaları önerilir. Sağlıklı insanlarda rutin aşılama, insanların %95'inden fazlasının korunmasını sağlar.
Boğmaca aşısı, boğmacaya karşı koruyan bir aşıdır. İki ana tip vardır: tam hücre aşıları ve aselüler aşılar. Tüm hücre aşısı yaklaşık %78, aselüler ise %71-85 etkilidir. Aselüler aşılarda daha hızlı bir azalma ile aşıların etkinliğinin aşılamadan sonra yılda %2 ila %10 arasında düştüğü görülmektedir. Aşı sadece tetanos ve difteri aşıları ile kombinasyon halinde mevcuttur. Boğmaca aşısının 2002 yılında 500.000'den fazla hayat kurtardığı tahmin edilmektedir.
Difteri aşısı, Corynebacterium diphtheriae'nin neden olduğu bir hastalık olan difteriye karşı bir toksoid aşıdır. Kullanımı, 1980 ile 2000 yılları arasında dünya genelinde vaka sayısında %90'dan fazla azalma ile sonuçlanmıştır. İlk doz, altı haftalıkken dört hafta arayla iki ek dozla tavsiye edilir, daha sonra çocukluk döneminde yaklaşık %95 etkilidir. Çocukluk döneminde üç doz daha önerilir. Daha sonraki yaşamda daha fazla doz gerekip gerekmediği belirsizdir.
Oksamnikin, Schistosoma mansoni nedeniyle oluşan şistozomiyaz tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Ancak praziquantel genellikle tercih edilen tedavi yöntemidir. Ağızdan verilir ve tek doz olarak kullanılır.
Aşıyla önlenebilir bir hastalık, etkili bir önleyici aşının mevcut olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Eğer bir kişi aşıyla önlenebilir bir hastalığa yakalanır ve bu hastalıktan ölürse bu ölüm, aşıyla önlenebilir bir ölüm olarak kabul edilir.
Hib aşısı olarak da bilinen Haemophilus influenzae tip B aşısı, Haemophilus influenzae tip b (Hib) enfeksiyonunu önlemek için kullanılan bir aşıdır. Bunu rutin bir aşı olarak dahil eden ülkelerde, ciddi Hib enfeksiyonlarının oranları %90'dan fazla azalmıştır. Bu nedenle menenjit, zatürre ve epiglottit oranında azalmaya neden olmuştur.
Tifo aşıları tifo ateşini önleyen aşılardır. Çeşitli türleri yaygın olarak mevcuttur. Söz konusu aşıya bağlı olarak ilk iki yılda yaklaşık %30 ila %70 etkilidirler. Vi-rEPA aşısının çocuklarda etkili olduğu gösterilmiştir.
ATC kodu J07 Aşılar Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından ilaçların ve diğer tıbbi ürünlerin sınıflandırılması için geliştirilen bir alfanümerik kod sistemi olan Anatomik Terapötik Kimyasal Sınıflandırma Sistemi'nin bir terapötik alt grubudur. Alt grup J07 J Sistemik kullanım için antienfektifler anatomik grubunun bir parçasıdır.
Bir aşı dozu, çok azı aktif bileşen olan immünojen olan birçok bileşen içerir. Tek bir dozda sadece nanogram virüs partikülleri veya mikrogram bakteri polisakkaritleri bulunabilir. Bir aşı enjeksiyonu, ağızdan damla veya burun spreyi çoğunlukla sudur. Bağışıklık yanıtını güçlendirmek, güvenliği sağlamak veya depolamaya yardımcı olmak için diğer bileşenler eklenir ve üretim sürecinden arta kalan çok az miktarda malzeme bulunur. Çok nadiren, bu malzemeler kendilerine karşı çok hassas olan kişilerde alerjik reaksiyona neden olabilir.