Tesettür

Hicap (Arapça: حِجَاب telaffuz: [ħɪˈdʒaːb]) veya modern kullanımda tesettür, Müslüman kadınların farklı biçimlerde olabilen giyim ve örtünme davranışlarını, başörtüsü ise saçları örten ve genellikle baş ve boynu saran, ancak yüzü görünür hâlde bırakan bir giyim şeklini ifade eder.^[1]

İnsan ırkının ilk kez elbise giymesi, antropoloji, arkeoloji ve genetik yöntemlerle araştırıldı. Bu araştırmalardan elde edilen sonuçlar insanların en fazla 170.000 en az 40.000 yıl (ortalama ve olasılıkla 100.000 yıl) önce basit elbiseler giymeye başlamış olabileceğini ortaya koymaktadır.^{[2][3][4][5][6]} Giyim konusunda bilinen en eski hukuki düzenleme ise Hammurabi ve Orta Asur kanunlarında yer almıştır. MÖ 1500'lere ait Orta Asur Kanun metnine göre, başörtüsü, sokağa çıkan, başka bir deyişle kamusal alana giren hür kadınların bir sembolü olarak tanımlanmış ve hukuki güvence altına alınmıştır. Buna göre köle kadınlar ve fahişeler kesinlikle başlarını örtmeyeceklerdir. Kadınlar örtünerek bu kuralı ihlal ettiklerinde onları görüp ihbar etmeyenlerle birlikte cezalandırılmaktaydılar.^[7][8]

Uhud Savaşı'nda Hind liderliğindeki Mekkeli kadınların sergiledikleri davranışta örneği görüldüğü şekliyle, İslam öncesi Araplar savaşa gittiklerinde, Arap kadınları, savaşırken veya erkekleri savaşmaya teşvik etmek için göğüslerini açarlardı.^[9] Birçok geleneksel toplumda örneğin çocuğun emzirilmesinde kadınların memelerini açmaları ayıplanacak bir şey değildir. Kur'an 24:31^[10]'de geçen ve "süslerini" örtmelerini, onları aile dışındaki yabancılara göstermemelerini^[9] ifade eden âyet bu bağlamda değerlendirildiğinde Kur'an'ın kamusal alanda yeni bir iffet ölçeği getirdiği düşünülebilir.^[] Bu tür davranışlar, İslam âlimleri ve Müslüman kamuoyu tarafından Cahiliyye'nin simgesi olarak görülür.^[]

Saçlarını örtmek kadınlar tarafından bir tevazu göstergesi ve özellikle de Allah'a karşı bir saygı göstergesi olarak hayatın doğal bir parçası olarak görülmüştür.^[11] Doğulu Yahudi kadınların geleneği olan baş örtüsü, Hristiyan sanatında bütün Meryem ikonografilerinde görülür. Katolik kadınlar, yirminci yüzyıla kadar başlarını örtmeden kiliseye gitmezlerdi. Baş örtüsü günümüzde Gürcü ve Ermeni kadınlar tarafından da uygulanır.^[11] İslam dünyasının farklı bölgelerinde haya temelinde geliştirilen başörtüsü normların bazılarının İslam öncesi Yakın Doğunun bu eski Yahudi ve Hristiyan topluluklarından miras alınan tarzları yansıttığı düşünülmektedir.^[11]

Ar ve haya (utanma) anlamlarını da kapsayan hicap terimi, başlangıçta bir bölme, perde veya genel olarak kadınların genel giyim kurallarını ifade ediyordu.^[1][12] Kur'an âyetlerinde Muhammed'i ziyaret edenlerle onun eşlerini ayıran bir perdeyi ifade eden âyet, kısıtlamanın kadınların tümüne değil, yalnızca Muhammed'in eşlerine yönelik olduğu şeklinde anlaşılmıştır. Ayrıca kadınların kamusal alanda erkeklerden soyutlanması veya metafizik olarak "insan veya dünyayı Tanrı'dan ayıran perde" anlamına gelebilir.^[13]

Haya, İslam'ın merkezî bir karakter özelliğidir.^[11] Kur'an, Müslüman kadın ve erkeklere iffete uygun hareket etmelerini söyler^[14] ve iffet sadece giyim ile ilgili bir konu değildir. İslâm ve Müslüman Dünyası Ansiklopedisi'ne göre iffet, erkeklerin ve kadınların "bakışları, yürüyüşleri, kıyafetleri ve cinsel organları" ile ilgilidir.^[15] Hicap, iffet ve kadın mahremiyetini ilgisiz erkeklerden korumak içindir. Bu kesimler örtünmeyi İslami bir zorunluluk değil, tavsiye olarak alırlar. Müslüman Reform Hareketi, Kur'an'ın hicabının sadece "engel" anlamına geldiğini ve hem erkekler hem de kadınlar bağlamında kullanıldığını savunur. Onlara göre cilbab ve himar İslam öncesi kıyafetlerdi ve Kur'an yeni bir kıyafet zorunluluğu getirmek yerine sadece bunların nasıl giyileceğini tavsiye etmişti.^[16] Konuyu zorunluluk olarak ele alanların arasında da örtünmenin ne kadarının zorunluluk olduğu konusunda fikir birliği yoktur. Ayrıca şeriat hukukunda erkeklerde olduğu gibi esire veya cariye kadınların giyim kuralları, dinî ve toplumsal hakları ve sorumlulukları hür kadınlardan tamamen farklıdır.

En eski hukuk sistemlerinin anlayışına göre kendilerine (33:59) âyetiyle hicap talimatı verilenler yalnızca Muhammed'in eşleriydi ve onların hiçbirinde kadınların örtünme şartı bulunmamaktadır.^[9][10] Buna rağmen tüm ortodoks şeriat okulları, vücudun, özellikle boyun, ayak bilekleri ve dirsek altı gibi yerlerinin halka açık yerlerde kapatılmasını emrettiler.^[9] Bazı hukuk sistemleri, hicabı yüz ve eller dışında kalan her şeyi örten giyim,^[13][17] bazıları ise yüz ve eller dâhil tüm vücudunu kapsayan bir emir olarak kabul ederler.^[18] İran ve Afganistan'da kadınların başörtüsü takması kanunen zorunludur.^[19] İran'da 1983'te çıkartılan ceza kanunu ile hicap kurallarına aykırı hareket eden kadınlara "74 kırbaç" cezası getirildi.^[20]

Avrupa ve İslam dünyasında bazı ülkeler, bazı örtünme türlerini belirli yerlerde yasaklayan yasalar çıkardı. Dünyanın farklı yerlerindeki kadınlar da örtünme konusunda resmî olmayan baskılara maruz kaldı. Suudi Arabistan'da kanunen zorunlu değil ancak Veliaht Prens Muhammed bin Salman, kadınların yine de "terbiyeli ve saygılı kıyafetler" giymesi gerektiğini ifade etti.^{[21][22][23][24][25]} Gazze'de Birleşik Liderliğe (UNLU) bağlı Filistinli cihatçılar, kadınlar için başörtüsü dayatma politikasını reddetti.^[26] Şeriat kurallarının uygulandığı bazı İslam ülkelerinde hicap ve tesettür kuralları çerçevesinde kadınların bir erkek yakınları olmadan sosyal yaşama katılmaları,^[27] yalnız başına seyahat etmeleri engellenir; günlük yaşamdaki birçok faaliyet için erkeklerden izin alması beklenir.^[28][29]

Günümüzde hicap anlayışı çerçevesinde kadın eğitimine ve onun sosyal hayata katılımına şiddetle karşı çıkan radikal terör örgütleri İslam dünyasında varlığını sürdürmekte, eğitim kurumlarına ve özellikle kız öğrencilere karşı saldırılar düzenlemektedirler.

Arapça: سَتْرَةٌ setr (s-t-r) "örtmek", tesettür ise örtünmek anlamına gelir.^[30]

Cilbab: Bu kavram Batılı dillere daha çok "pelerin ya da büyük şal" olarak tercüme edilirken Diyanet İşleri Başkanlığının mealinde "bedeni örtecek elbise" olarak tercüme edilmiştir.^[31] Cilbab dış elbise olarak tanımlanır.

Hımar: Humur sözcüğünün çoğuludur ve örtü, perde anlamındadır. Arapçada içkiye hamr isminin verilmesi de aklı örtmesi ve gizlemesi ile bağlantılanır. Kur'an'da başörtüsü için kullanıldığı iddia edilen^{[1][12][32][33][34]} terim Himār'dır.

Hicab: Tesettür ile aynı anlamda Arapça ve Farsça yayınlarda tercih edilen bir terim dir. H-c-b kökünden türetilen kelime, fiziki örtünme yanında mahremiyet, ahlak, utanma gibi kavramları da ifade eder.^[35] Türkçede mahcubiyet utanma anlamındadır.^[]

Türban: Farklı toplumlarda kullanılan bir başörtüsü çeşididir; ayrıca tarih boyunca bir erkek başlığı olarak da ön plana çıkmıştır. Tesettür belirli bir elbiseyi tasvir etmezken, türban belirli bir elbisenin ismidir.

Kur'an'da tesettürle ilişkilendirilen âyetler Türkçeye anlamlarını da değiştirecek şekilde farklı tercümelerle çevrilen,^[36][37] Nur ve Ahzâb surelerinde yer alan âyetlerdir. Kur'an'da kullanılan kelimeler tesettür veya hicap değil, himar ve cilbab'tır.

"Ey peygamber! Eşlerine, kızlarına ve müminlerin kadınlarına söyle, "cilbab"larından üzerlerine alsınlar. Bu, tanınmaları ve rahatsız edilmemeleri için en uygun olanıdır." (Ahzap:59)

İslam yorumcularının görüş birliğine göre bu âyet Medineli kadınların cinsel tacize uğramasına atıfta bulunmaktaydı. Taberînin İbn Abbas'tan yaptığı alıntıya göre de âyet hür kadınlarla ilgiliydi.^[]

Kur'an'da erkeğin iffeti ile birlikte ele alınan kadın örtünmesinin ayrıntıları Nur:30-31'de geçenlerle sınırlıdır.^[39][40]

"Mümin erkeklere de ki, bakışlarını yere indirsinler ve avret yerlerini korusunlar,.... Ve mü'min kadınlara söyle: Onlar da bakışlarını sakınsınlar, iffetlerini korusunlar, görünenin dışında kalan ziynetlerini göstermesinler; örtülerini,^[41] cepleri (جيب; çoğulu cüyub; meallerde yaka, omuz, göğüs anlamı verilen kelime birçok Ortadoğu dilinde ortak olarak kullanılan cep'tir.) üzerine örtsünler. Süslerini Kocalarından, babalarından, kocalarının babalarından, oğullarından, kocalarının oğullarından, erkek kardeşlerinden, erkek kardeşlerinin oğullarından, kız kardeşlerinin oğullarından, kendi kadınlarından, ellerinin altında bulunan kölelerden, erkeklikten kesilmiş hizmetçilerinden ve kadınların mahremiyetlerine henüz vakıf olmayan çocuklardan başkasına göstermesinler. Saklı ziynetlerini fark ettirmek için de ayaklarını yere vurmasınlar" (Nur:31)

"Kadınlardan evliliği ummayıp da oturmakta olanlar, süslerini açığa vurmaksızın elbiselerini çıkarmalarında kendileri için bir sakınca yoktur. Yine de iffetli davranmaları kendileri için daha hayırlıdır." (Nur:60)

Tercüme ile ilgili sorunlar ve yorumlar

Ahzap:59 ve Nur:31 âyetleri tercüme yazarları tarafından metindeki örtünmenin amaç ve kapsamını da değiştiren farklı şekillerde tercümelerle verilir.^[38][42]

Nur: 31'de geçen "Khımar" kelimesini gelenekçiler baş örtüsü,^[43][44] geleneği reddeden Kur'ancılar ise baş ile ilgisi olmayan salt "örtü" olarak çevirir.^[45][46] Ayette örtülecek yeri ifade eden "جُيُوبِهِنَّۖ cuyub" (tekili ceyb) (=cepler, birçok dilde ortak ve aynı anlamda) kelimesi çoğunlukla omuz veya yaka olarak verilirken, Yaşar Nuri Öztürk "göğüs yırtmacı"^[47] nı tercih eder.

Cristoph Luxenberg'e göre âyet, kadınların "kemerlerini bellerine takmalarını" söyleyen, (mecazi olarak iffetin korunması) bir ifadeye sahipti. (Ona göre kelimelerin işaret ettiği anlamlar şöyledir: Humur; Kemer, Ceyb; cep, cinsel organ, وَلْيَضْرِبْنَ)(vursunlar, ifade örtsünler diye çevriliyor).^[48]

Hamdi Yazır Ahzâb 59 âyetinin "hür kadın"ları ilgilendirdiğini söyler ve "Cilbâb; vücudu baştan aşağı örten çarşaf, ferace, car gibi dış örtünün adıdır" der.^[50] Prof. Dr. Süleyman Akdemir bu âyetin üslubuna dikkat çekmekte ve bu âyette emir değil tavsiye niteliğinde ifade kullanıldığı üzerinde durmaktadır. Yaşar Nuri Öztürk'e göre de âyet dışarıda^[51] ve hür-cariye ayrımıyla asayişi sağlamak için getirilen bir giyim tarzı ile ilgiliydi.

Bazı yorumcular Nur 31'i de geçen süs ifadesini kadın bedeni -ve bunu da bütün vücuda yayarak- kabul ederek, örtünmenin vücudun tamamını kapsamasını, âyetin, kendiliğinden (doğal olarak) açığa çıkan kısımları istisna eden ifadesinin de zorunluluk ise sınırlandırırlar ve ayete yüz ve el gibi kısımların açılmasına ruhsat verecek şekilde meal vermeyi tercih etmektedirler. Bâzı hadislerle de desteklenen bu anlayışa göre kadın burka, peçe benzeri elbiselerle tamamen örtünür. Bu görüşteki yorumculara göre zorunlu olarak dış ortama çıkması durumunda izin verilebilecek yegane açıklık, kadının tek gözünün açılabilmesinden ibarettir. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır^[52] âlimlerin, Mevdudi ise Hanefi fıkıhcıların çoğunluğunun "kendiliğinden açığa çıkan" (ve örtünmeden istisna edilen) ifadesinden el ve yüzü anladığını söyler.^[53]

İbn Kesir, örtünmenin Müslüman olmayanlar için geçerli olmadığını ifade ederek, Süfyan es-Sevrinin kendilerini süsleyen gayrimüslim kadınlara bakmaya izin verildiği, ancak şehvetten kaçınmak için izin bundan kaçınmanın gerekli olduğu yorumlarını aktarır.

Kurtubi, âyetin hür kadınlar için olduğu konusunda Taberî ile mutabıktır. Doğru görüşün cilbabın bütün vücudu örtmesi olduğunu bildiriyor. Sahabe'den de bunun bir rida'dan (vücudu örten bir şal veya sargı bezinden) daha uzun olmadığını söylediğini aktarır. Ayrıca peçe veya başörtüsünü cilbab olarak gören bir azınlık görüşü de bildirmektedir. İbn Arabi, aşırı örtünmenin bir kadının tanınmasını imkansız kılacağını düşünmüştü. Ancak hem Kurtubi hem de Taberi, tanıma kelimesinin hür kadınları ayırt etmekle ilgili olduğu konusunda hemfikirdir.^[54]

İbn Hayyan, İbn Hazm ve Nasiruddin el-Albani gibi bâzı âlimler, âyetin yaygın açıklamasını sorguladılar. Hayyan, "inanan kadınlar" ın hem hür hem de köle kadınlara atıfta bulunduğunu, şehveti daha kolay artıran köle kadınların dışlanmalarının açıkça belirtilmediğine inanıyordu. Hazm da bunun Müslüman köleleri kapsadığına inanıyordu, ona göre bu bir köleyi taciz veya (hür bir kadınla olduğu gibi) zina etmemek yasasını çiğnemek olurdu. Muhammed'e atfedilmeyen hiçbir şeyin göz ardı edilmemesi gerektiğini belirtti.^[55]

Kur'an'da hicâb kelimesi kadın giyiminden ziyade mekânsal bir bölme veya perdeyi ifade eder.^[12] Muhammed'in eşlerini evine gelen ziyaretçilerden ayıran perdeye atıfta bulunan (33:53) âyetinde olduğu gibi. Kelime tanrı ile ölümlüler, zâlimler ve salihler (7:46, 41:5), müminler ve kafirler (17:45) ve karanlıklar ile ışık (38:32) arasındaki ayrımı ifade etmekte de kullanılır.^[12]

Hicabın kadın-erkek arasında bariyer olarak yorumlanmasıyla üç tipte ayrım ortaya çıktı. Kadın giyim ve yaşam alanları yanında erkeklerle konuşma ve fiziksel temasın engellenmesi, zorunlu durumlar için ise ahlaki baskı.

Görsel bir bariyer bir şeyi gözden gizlemeye hizmet eder. Seçkin kadınlar için rahatlık ve mahremiyet sağlayan bir alan (Harem) yaratmak için fiziksel bir bariyer kullanılır. Muhammed'in eşlerine ve onları ziyaret eden Müslüman erkeklere atıfta bulunarak kalplerin saflığı ifadesi gibi ahlaki bir engeldir.^[56]

Eldeki kanıtlar, örtünmenin Suriye ve Filistin gibi komşu ülkelerde olduğu kadar yaygın olmasa da, özellikle şehirlerde zaten var olduğunu, Arabistan'a Muhammed tarafından getirilmediğini göstermektedir.^[57] Yunan, Roma, Yahudi ve Asurlular arasındaki uygulamaya benzer şekilde, kullanımı yüksek sosyal statü ile ilişkiliydi.^[57] Erken İslâmî metinlerde, hicap terimi, örtünme ve inziva (kadının eve hapsedilmesi) arasında ayrım yapmaz ve "peçe" veya "perde" anlamına gelir.^[58] Kur'an'da kadın giyimine özel olarak atıfta bulunulan âyetler, kadınların erkeklerin yanında avret yerlerini korumalarını ve iffeti emreden âyetlerdir.^[59]

Çağdaş başörtüsü anlayışı, 627 de gerçekleştiğine inanılan Sure 33:53'teki "başörtüsü âyeti"nin vahyine dayandırılır.^[60] "(O'nun kadınlarından) bir şey istediğiniz zaman perde arkasından isteyin. Bu, sizin ve onların kalbleri için daha temizdir."^[61]

Ancak bu âyet genel olarak kadınlara değil, sadece Muhammed'in eşlerine yönelik olup nüfuzu arttıkça o zamanlar kendi evi olan camide daha fazla ziyaretçi ağırlardı. Çoğu zaman bu ziyaretçiler geceyi eşlerinin dairelerinden sadece birkaç metre uzakta geçirirlerdi. Bu âyetin eşlerini bu yabancılardan korumak için yazıldığı yaygın olarak anlaşılmaktadır.^[67]

Muhammed'in yaşamı boyunca, peçe takma terimi olan darabatü'l-hicab, "Muhammed'in karısı olmak" ile birbirinin yerine kullanılmıştır.^[57]

Hadis, Kur'an âyetlerinin yorumlanmasına yardımcı olarak ayrıntıların belirlenmesinde ve fakihlerin hüküm çıkarmada kullandıkları önemli bir kaynaktır.^[68][69][70] Hadisler Muhammed'in ölümünden 1-2 asır sonra yazılan ve bir râvî zinciri ile Muhammed'e isnat edilen sözlerden oluşur. Bazı dinî anlayışlarda referans değerleri tartışılan bu sözler değişik hadis külliyatlarında toplanmışlardır. Sünnî anlayışa göre altı temel hadis kitabının adı olan Kütüb-i sitte'de farklı başlıklarda örtünmeyle ilgili hadislere yer verilmiştir. Ayşe bint Ebu Bekir'den rivayet edilen bir hadis şu şekildedir;

"Resûlüllah bileklerinin dört parmak yukarısını işaret ederek:“Allah’a ve ahiret gününe inanan bir kadına ergenlik çağına varınca yüzü ve şuraya kadar elleri dışında herhangi bir yerini açması helal değildir."^[71]

Yine Ayşe bint Ebu Bekir'den rivayet edilen bir hadise göre, Ebu Bekir'in kızı Esma ince bir elbise ile Muhammed'in huzuruna girmişti. Muhammed yüzünü başka yöne çevirdi, yüzünü ve avuçlarını göstererek şöyle dedi: "Ey Esma! Şüphesiz kadın ergenlik çağına ulaşınca, onun şurası ve burası dışında kalan yerlerinin görünmesi uygun değildir."^[52][72][73]

Buhârî, Ebû Dâvûd, Nesâî'den gelen hadislere göre Muhammed zamanında kadın ve erkekler aynı su kabından abdest almaktaydılar. Ebû Dâvûd'un eserinde: "Kadın ve erkek, ellerimizi aynı kaba sarkıtıp daldırarak toplu hâlde abdest alırdık" denmektedir.^[74] Bâzı ilahiyatçılar bu ifadelerden Muhammed zamanında kadınların erkeklerin yanında abdest aldıkları, abdestte yıkanan veya meshedilen kol, el, ayak, yüz, baş, boyun gibi organların açıklığı konusunda dinen bir sorun olmadığı yorumlarına ulaşmışlardır.

Bir başka rivayette ise Ömer başını örten bir cariye gördüğünde, ona sopasıyla vurarak, "Başörtüsünü at! A kokmuş!"^[75] demiştir. Bâzı rivayetlerde "Hür kadınlara benzemek mi istiyorsun?" ilâvesi de vardır. Bundan yola çıkarak İslâm'da başörtüsünün sınıf farklılığı ile ilgili bir konu olduğu da tartışılmaktadır.

Aişe'nin rivayet ettiğine göre, ^{[Kur'an 24:31]}.

Benzer bir hadis Ebû Davud'da 32:4090 yer alır. Bu hadiste, tesettürle ilgili âyetlere karşılık olarak Ensar kadınlarının "başlarında kargalar varmış gibi" dışarı çıktıkları anlatılır. Bu rivayetlerde siyah elbiselerden ("başlarında kargalar") bahsedilse de, diğer rivayetler Muhammed'in karılarının da sarı veya gül rengi gibi başka renklerde elbiseler giydiğini ifade eder.^[77][78] Tesettür ile ilgili diğer hadisler şunlardır:

• Safiye binti Şeybe anlatıyor: "Aişe şöyle der ki: "Peçelerini cüyüblerinin üzerine çeksinler" nazil olduğu zaman, bel örtülerini kenarlarından kestiler ve kesilen parçalarla örtündüler." Sahih-i Buhârî, 6:60:282, 32:4091 Metinde kullanılan kelime فَاخْتَمَرْنَ (örtündüler) idi. Ancak hadisin başlarını ve yüzlerini kesilmiş bezlerle örttüler"^[79] olarak tercüme edilmesi ile yüzü örtmenin farz olup olmadığı konusu tartışılmaya başlandı. Örneğin Feth ül-Bârî'dir'ye göre ifade yüzün örtülmesini de içeriyordu.
• Yahya, Mâlik'ten, Muhammed ibn Zeyd ibn Kunfud'dan, annesinin, Peygamber'in eşi Ümmü Seleme'ye, "Bir kadın namazda hangi elbiseyi giyebilir?" diye sordu. "Himār ve diri" (Arapça: الدِّرْع 'bir kadın elbisesi', aşağı uzanır ve ayaklarının üstünü örter) diye cevap verdiği rivayet edilir. Muvatta kitap 8 hadis 37.
• Aişe'den rivayet edildiğine göre Resûlullah şöyle demişti: "Hayız çağına ulaşan kadının namazı, himârsız kabul olmaz." Sünen-iTirmizi 377.

Tesettürü dinî bir emir olarak algılayan din yorumlarında ayrıca bu emrin kimleri ilgilendirdiği üzerinde de durulur. Buna göre cariyeler, ergenliğe kadar kız çocukları ve adet görmekten ve cinsel cazibeden kesilmiş yaşlı kadınlar ve akıl hastaları kapsam dışı tutulur. Bu yorumlara göre ayrıca süslü, şeffaf ve vücut hatlarını belli eden elbiseler tesettür mantığına aykırı bulunur. İçi gösteren kumaşlar, kadın giyiminde olduğu gibi, erkekte de kullanılmaz. Hanefî, Şafii ve Malikilerin anlayışında Şeriat kurallarına göre hünsâ olarak tanımlanan ara cinsiyet (hermafroditler, interseksüeller) kadınlar gibi örtünmeye zorlanır. Hanbelîlere göre ise onun örtünmesi erkek gibidir.^[80]

Kur'an'da tesettür'e uymama ile ilgili herhangi bir yaptırım öngörülmemesine rağmen Şeriat hukukunda tesettür kurallarına uymama günah veya büyük günah olarak değerlendirilir ve bu duruma uygun tazir cezaları uygulanabilir. Bu ceza basitçe bir azarlamadan, direnç halinde sopa, hapis veya sürgün gibi hakimin takdir edebileceği farklı uygulamalara kadar değişiklik gösterebilir.

Modern Müslüman âlimler genellikle kadınların toplum içinde el ve yüzleri hariç her şeyi örtmesini ister,^[13] ancak peçe (bâzı Müslüman kadınlar tarafından giyilen bir yüz örtüsü) gerekli görmezler. Neredeyse tüm Müslüman kültürlerde genç kızların tesettürü zorunlu değildir.

Dört büyük Sünnî düşünce mezhebi (Hanefî, Şafii, Maliki ve Hanbelî) kadınların yakın aile üyeleri dışındaki karşı cinsten insanlar yanında saçlarını,^[81] elleri ve yüzü hariç tüm vücudunu örtmesinin zorunlu olduğu konusunda fikir birliği içindedir.^[82][83][84] Bâzı âlimlerin başörtüsü takmanın zorunlu olmadığına ve bunu zorunlu kılacak yeterli kanıt bulunmadığına dair farklı görüşlerini içeren fikir ayrılığı da mevcuttur.

Bir kısım âlime göre bu kısıtlamalar, fiziksel özelliklerini ilgisiz erkeklere tanımlayabilecekleri düşüncesiyle Müslüman olmayan kadınların yanında bulunmaya kadar uzatılmalıydı.^[85] Suudi Arabistan'daki Sünnî İslâmî Araştırmalar ve Fetvalar Yayınlayan Dâimî Komite^[86] ve Muhammed ibn Adam Al-Kevseri^[87] de kadınların bu bağlamda başlarını örtmeleri gerektiğine inanıyor.

Erkekler göbekten dizlerine kadar örtünmelidir.^{[88][89][90][91]} Mezhepler arasında bu konuda da farklılıklar bulunuyor.

Özel hayat ve mahremlerin yanında kılık kıyafet kuralları gevşetilir. Bununla birlikte, kocanın huzurunda, çoğu bilim insanı, karı kocanın karşılıklı özgürlüğünün ve zevkinin önemini vurgulamaktadır.^[92]

Geleneksel âlimler, ellerin ve yüzün örtülmesi konusunda görüş ayrılıklarına sahiptirler. Çoğunluk, yüz ve ellerin avret'in bir parçası olmadığı görüşünü benimser. Bazıları, kadının güzelliği erkeklerde tahrik veya fitneye sebep olacak kadar büyükse yüzünü kapatmanın tavsiye edildiği görüşündeydi.

Aralarında bâzı küçük farklılıklar olmakla birlikte klâsik Sünnî-Ortodoks İslâm mezhepleri kadın vücudunu bütünüyle gizlenmesi gereken bir varlık (avret) kabul etmişler, ancak zarurî durumlarda geçerli olmak üzere ve kendi yakınları ile sınırlı belirli bölgelerin açılabilmesine izin vermişlerdir. Hanefî ve Mâlikî mezheplerinde kadının el ve yüzü bu kapsamda değerlendirilmiş ve "fitneyeye yer vermeyecek şekilde" açılabilmesine müsaade edilmiştir;"Kadının mahkemede ifâde vermesi için erkek hakim veya alış-veriş için müşteri veya satıcı erkeklere görünmesinde beis yoktur."^[93]

Kur'an'da erkeklerin örtünmesine dair ifade bulunmaz. Hadislerde ise erkekte göbekten diz kapağına kadar olan bölge avret sayılır. Zahiri mezhebi dışındaki fıkıh ekollerine göre kadın kölelerde avret erkeklerinki gibi, göbek ve diz arasındaki bölgeden ibaretti.^[94]

"Erkeğin avreti göbeği ile diz kapağı arasıdır"^[95] "Diz kapakları avret yerlerindendir."^[96] Hanefîler erkeklerde diz kapaklarını avretten sayarken, Şafiîler ve Malikîler avretten saymaz. Malikî mezhebi ise bâzı hadisleri örnek göstererek uyluk bölgesinin de erkekte avret sayılmayacağını ifade eder.^[97] Aynı şekilde cariyelerin avreti de erkeklerle aynı sayılmıştır.

Şafiî fakihlerinden İbn Hacer Heytemî ve Şirvanî'nin "Aynada veya suda görünen kadın görüntüsüne bakmak haram değildir. Ancak fitneye vesile olduğu takdirde haram olur." dedikleri,^[98] Kalyûbî'nin ve Büceyremî'nin ise aynadaki ve sudaki görüntüye şehvetle bile bakmanın haram olmadığını söyledikleri aktarılmaktadır.^[99][100] Fakihlerin eserlerinde fitne ile kastedilenin şehvete bağlı olarak cinsel ilişki ya da onun ön hazırlığı sayılan birtakım davranışlar olduğu ifade edilmektedir.^{[101][102][103][104]} Hanefî fakihlerinden İbn'i Âbidin'in "Resim haline getirilmiş avret yerlere bakmanın mahzuru hususunda bir şey bulamadım; araştırıla..." dediği söylenmektedir.^[105] Bununla birlikte, günümüzde İbn Hacer Heytemi'nin ve Şirvânî'nin görüşüne dayanarak gazete ve dergilerdeki müstehcen resimler ile televizyondaki açık görüntüler gerçek değil resim ve hayal olduğu için, onlara bakmanın hakiki kadının vücuduna bakmak gibi haram sayılmadığı ancak şehvet ile bakan bir kimse için haram olduğu şeklindeki görüşe yaygın olarak yer verilmektedir.^{[106][107][108]} Lübnan'daki Ahbâşîler Cemaati'nin ise aynadaki ve ekrandaki namahrem kadına şehvetle bile bakmayı caiz gördüğü iddia edilmektedir.^[109] Şia'da ise "Erkek, rezil ve kepaze olmayan tanıdığı namahrem bir kadının fotoğrafına bakmamalıdır. Şehvet ve harama düşme korkusu olmadıkça surat ve ellerine bakmanın sakıncası yoktur." şeklinde bir görüş bulunmaktadır.^[110]

Ayetullah Ali el-Sistani web sitesinde^[111] tesettürle ilgili önemli soruları yanıtlıyor.^[112]

Nehc el-Belağa ve Kitab Al-Kafi gibi büyük ve en önemli Şii hadis koleksiyonları çoğunlukla başörtüsü gereklilikleriyle ilgili bir ayrıntı vermez, ancak Man La Yahduruhu al-Faqih Musa al-Kazım'dan bir alıntıda (erkek kardeşi tarafından sorulduğunda), kadınların sadece namaz sırasında başörtüsü gereksinimlerine atıfta bulunur ve "Vücudunu ve başını onunla örter, sonra dua eder. Ayakları alttan dışarı çıkarsa ve bir zararı yoktur."^[113]

Kur'ancılar, Kur'an'ı dinî hükümlerin tek kaynağı olarak gören Müslümanlardır. Bâzı Kur'ancı kadın Müslümanlar başörtüsü takıyor, bazıları ise takmıyor. Ürdün Kraliçesi Rania, kendisini hiçbir zaman Kur'ancı olarak tanımlamamış olmasına rağmen, neden başörtüsü takmadığına dair Kur'an merkezli bir yaklaşım benimsedi.^[115]

Kutsal metinlerdeki argümanlarla birlikte Leila Ahmed, örtünmenin Kur'an'dan önce de var olması^[116] nedeniyle başörtüsünün İslâm'da zorunlu olarak yorumlanmaması gerektiğini savunuyor. Başörtüsü Muhammed'den çok önce, özellikle de başörtüsünün sosyal statünün bir işareti olduğu Suriye ve İran ile Arap temasları yoluyla Arabistan'a girdi. Öyle ki, yalnızca tarlada çalışması gerekmeyen bir kadın bundan azade ve örtüsüz kalmayı göze alabilirdi.^[117]

Ahmed'in argümanları arasında şunlar var: Bâzı Kur'an âyetleri genel olarak kadınlara "müminler olarak tanınmak ve kendilerine bir zarar gelmesin diye ^{[Kur'an 33:58]} (elbiselerini) üstlerine çekmelerini" ^{[Kur'an 33:58]} ve "Onların [akraba olmayan erkeklerin huzurunda] avret yerlerini (iffetlerini) korumalarını ... ve göğüslerinin üzerine örtmelerini "^{[Kur'an 24:31]} teşvik eder. Himar kelimesi, başı örten bir bez veya başörtüsü anlamına gelir.^[118] Başlangıçta "Hicap" terimi gizlemek için kullanılan herhangi bir şey iken,^[119] kadınların evin dışında giydiği, özellikle başörtüsü veya himar gibi elbiselere atıfta bulunmak için kullanılmaya başlandı.^[120]

Karen Armstrong, Rıza Aslan ve Leyla Ahmed'e göre, başörtüsü aslında sadece Muhammed'in eşleri içindi ve onların dokunulmazlığını korumayı amaçlıyordu. Bunun nedeni, Muhammed'in evinin bitişiğindeki camide tüm dinî ve sivil işleri yürütmesiydi:

Ahmed'e göre:

Rıza Aslan, darabatü'l-hicab ("örtüye girmek") teriminin İslâm toplumunda "Muhammed'in eşleri arasına girmek" ile eş anlamlı kullanıldığını, Müslüman kadınların İslâm'da "Müminlerin Anneleri" olarak saygı gören Muhammed'in eşlerini taklit etmek için başörtüsü takmaya başladıklarını öne sürüyor ve "Müslüman toplumda MS 627'ye kadar örtünme geleneği yoktu" diyor.

Gelenekçi görüşlerden ayrılan bir başka yorum, kör erkeklerin ve fiziksel arzuları olmayan (aseksüel ve hiposeksüel) erkekler karşısında örtünün zorunlu olmadığını ifade eder.^[123]

Birçok gelenekçi âlim, bu görüşlerin hadis kaynakları, klâsik âlimler, tefsir, icma ve sahabe (Aişe ve Abdullah ibn Mesud gibi) yorumlarıyla çeliştiğini iddia eder.

Gelenekçi sınıfa ait bâzı âlimler ise bu hadis kaynaklarının sahih olmadığı ve âlimler tarafından tartışıldığı takdirde (sadece bir âlim tarafından tartışılsa bile) icmanın artık uygulanamayacağı için çağdaş görüş ve argümanları kabul ediyor. Bu çağdaş görüşleri kabul eden gelenekçi Müslüman âlimlerin dikkate değer örnekleri arasında Endonezyalı bilgin Buya Hamka bulunmaktadır.^[]

Geleneksel İslâmcılar hadislerde bulunan tesettürle ilgili rivayetleri âyetlerin anlamlandırılmasında kılavuz olarak kabul ederler ve âyetleri bu rivayetler istikametinde tercüme ve tefsir ederler. Ali Bardakoğlu, İslâm'da başı örtmenin dinî bir gereklilik olduğunu^[124] ifade eder.

Ayetlerin anlamlarını ağırlaştıran ve yerini kaydıran tercümeler âyetlerin çarpıtıldığı şeklinde itirazlara yol açmıştır. Bu itirazlarda âyetlerdeki örtünün başörtüsü, ceb kelimesinin ise omuz veya yaka şeklinde tercüme edilmesi yer almaktadır. Bâzı din bilginleri hadislerin dinî referans olmasını kabul etmezler, başörtüsünün Kur'an’da yer almadığını, âyetlerin çarpıtılarak tercüme edildiğini de ifade ederler. Bu görüşe sahip çok sayıda din bilginine örnek Prof. Zekeriya Beyaz,^[125] Prof. Yaşar Nuri Öztürk,^[126] Prof. Şahin Filiz,^[127] İhsan Eliaçık, Edip Yüksel, Hüseyin Hatemi sayılabilir. Türkiye'nin ilk kadın vaizi Prof. Beyza Bilgin ve ilahiyatçı Prof. Dr. Salih Akdemir ilgili âyetlerin tavsiye olarak anlaşılması gerektiği görüşündedirler.^[126][128] Salih Akdemir ayrıca söz konusu edilen âyetlerin lafızlarının peygamberin eşleri, kızları ve mü'minlerin eşleri olan "evli kadınlar"la ilgili olduğuna dikkat çekmektedir.

Said Nursi: Örtüme konusunda kadınlar arasında şehirli-köylü ayrımına giderek şehirli kadınların bedevi kadınlar gibi açılamayacağını ifade eder.^[129] Kendisinin şehirli kadınlar için el, yüz gibi istisnaları olmayan çarşaflı bir tesettürü kabul ettiği, Kur'anın emrinin de bu yönde olduğuna inandığı görüşleri kaydedilmiştir.^[130][131]

Tesettür konusunda Fethullah Gülen'in tutumu zaman içerisinde değişimler göstermiştir.^[132][133] Önceleri peçe ve eldiven kullanılarak kadınların tüm vücudunun örtülmesi gerektiği vaaz ve telkinleri^{[132][134][135]} yanında saçın bir telinin bile açılmasını büyük günah olarak ele alan Gülen^[136][137] son konuşmalarında başörtüsünü bir füruat olarak değerlendirmiştir.^[138]

Prof.Dr. İlhami Güler peçe ve çarşaf konusunu kadın tesettüründen sayan yaklaşımlar için "Ancak, peçe ve çarşafa teolojik açıdan yaklaştığımızda, olayı salt dinsel bir yorum (içtihat) farkı olarak görüp saygı duyulacak bir mevzu saymak doğru değildir. Olayın ciddi estetik ve ahlaki boyutları vardır. Dinin düşünceden çok inanca, sorgusuz teslimiyete (dogmatizme) dayandığını iddia edenler bunu kabul etmeyeceklerdir. Kanaatime göre, peçe ve çarşaf, kadın onuruna karşı girişilmiş ağır bir hakaretin ve aşağılamanın ifadesidir." ..."‘Tanrının izi insanın yüzünden geçer’ der. Yüz, insanın ötekine karşı ahlaki sorumluluğunu ifade eder. Kadının önemli iki değeri olan iffeti ve namusunu, sözüm ona koruma adına kadının (insanın) en yüce, kutsal, manevi ve değerli yerini salt cinsel bir uzuv olarak görüp onu örtmeye kalkışmanın ne büyük bir cinayet, ilkellik olduğu ortadadır." şeklinde tepki gösterir.

Muazzez İlmiye Çığ ise başörtüsü ile ilgili şu ifadeleri yüzünden yargılandı: "Başörtüsünün başlangıcı da Sümerlere dayanıyor. Çoktanrılı olan Sümer dininde özellikle büyük tanrıların ve şehrin tanrısının evleri, daha doğrusu mabetleri var. Bu mabetlere isteyen kadınlar, tanrının gelini olarak giriyor. Bunların çok çeşitli görevi var. Bu görevlerden biri de kutsal bir görev olarak genel kadınlık yapmak." - "Bunların diğer rahibelerden ayrılması için başlarını örtmeleri gerek. Daha çok sonra İÖ 1600 yıllarında bir Asur kralının yaptığı kanunda evli ve dul kadınların da başlarını örtmesi şart koşulmuş. Böylece bu kadınlar da yasal seks yapan mabet fahişeleri gibi kabul edilmiş olur. Bu gelenek önce Yahudi kadınlarına geçmiş, daha sonra da İslâm kadınlarına uygulanmış."^[139]

Vücudu sıkı bir şekilde yalıtan giyim ve yaşam tarzının, cilt üzerinde cilt kanserleri, kuruma ve kornifikasyon gibi etkilere yol açtığı bilinen güneş ışınları, soğuk, sıcak gibi dış etkilere karşı vücut üzerinde koruyucu etkiye sahip olduğu düşünülebilir. Bunun yanında bâzı kadınlar kendilerini bu giyim tarzı ile daha rahat hissedebilirler.

Bunun yanında güneş ışınlarından mahrum kalan bir vücudun özellikle enlem ve iklim açısından Güneşin bâzı coğrafi bölgelerde D vitamini aktivasyonu açısından yetersiz kalmasıyla Ca ve Fosfor emiliminin düşmesiyle bağlantılı büyüme çağındaki kızlarda büyüme geriliği, yetişkinlerde kemik erimesi,^[140][141] depresyon, şizofreni, otizm ve alzheimer hastalıklarına yatkınlığının^[142] artması mümkündür. Örtünmeyi dışsal bir zorlama ile yapan kadınlar için zorlama ve örtünme birtakım ruhsal sıkıntıların kaynağı olarak ayrıca değerlendirilmelidir.

Başörtüsü stilleri ve uygulamaları dünya çapında büyük farklılıklar göstermektedir. Michigan Üniversitesi Sosyal Araştırmalar Enstitüsü tarafından 2014 yılında gerçekleştirilen bir kamuoyu yoklaması, Mısır, Irak, Lübnan, Tunus, Türkiye, Pakistan ve Suudi Arabistanda halkın en çok hangi tarz kadın kıyafetlerini desteklediğini araştırdı.^[143] Araştırma, başörtüsünün (sıkı ya da gevşek biçimde) Mısır, Irak, Tunus ve Türkiye'deki katılımcıların çoğunluğu tarafından seçildiğini ortaya koydu.^[143] Suudi Arabistan'da halkın %63'ü yüz peçesini tercih etti; Pakistan'da peçe, tam boy çarşaf ve başörtüsü, oyların yaklaşık üçte birini aldı; Lübnan'da katılımcıların yarısı (Hristiyanlar ve Dürziler dahil) hiç başörtüsü takmamayı tercih etti.^[143][144] Daha fazla erkeğin muhafazakar kadın kıyafetlerini tercih ettiği Pakistan dışında, ankete katılan erkekler ve kadınlar arasındaki tercihlerde "anlamlı bir fark" bulunmadı.^[144] Bununla birlikte, kadınlar, kadınların nasıl giyineceklerini seçme hakkını daha güçlü bir şekilde desteklemektedir.^[144] Üniversite eğitimi almış kişiler, üniversite eğitimi almayanlara göre daha az muhafazakar ve Suudi Arabistan dışında, kadınların giyim tarzlarına karar verme hakkını daha çok destekliyorlar.^[144]

Moda bilincine sahip bâzı kadınlar, türban gibi geleneksel olmayan başörtüsü biçimlerine yöneliyor.^[145][146] Bazıları sarığı uygun görürken, bazıları da boynu açıkta bırakması sebebiyle İslâmî bir örtü olarak kabul edilemeyeceğini savunuyor.^[145]

Pew Araştırma Merkezî anketine göre, ABD'de yaşayan kabaca 1 milyon Müslüman kadının %43'ü düzenli olarak başörtüsü takıyor.^[149] Pew'in başka bir anketinde (2011), Müslüman Amerikalı kadınların %36'sı halka açık olduklarında başörtüsü taktığını, %24'ü çoğu zaman veya bazen taktıklarını söylerken, %40'ı asla başörtüsü takmadıklarını söyledi.^[150]

İran cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ahlak polisini dizginleme sözü vermişti ve göreve başladığından bu yana sokaklardaki varlıkları azaldı, ancak ülkedeki güçlü muhafazakar güçler onun çabalarına direndi ve kıyafet kuralları, özellikle de yazın hala uygulanıyor.^[151] (Ayrıca bakınız: Mehsa Emini'nin ölümü)

Türkiye'de tesettür önceleri kamu kurumları, üniversite ve devlet okullarında yasaktı. Yasak, Anadolu köylü kadınlarının geleneksel örtülerine değil, 1980'lerden sonra giderek artan sayıda eğitimli kentli kadın tarafından benimsenen türban adı verilen yanlara düzgünce tutturulmuş başörtüsüne uygulandı. 2000'li yılların ortalarından itibaren Türk kadınlarının %60'ından fazlası ev dışında başlarını örtüyor, ancak sadece %11'i türban takıyordu.^{[152][153][154][155]} Yasak 2008'de üniversitelerde, 2013'te hükûmet binalarından^[156] ve 2014'te okullardan kaldırıldı.^[157]

Peçeli rahibeleri tasvir eden heykelcikler MÖ 2500'e kadar uzanır.^[158] Antik Mezopotamya, Bizans, Yunan ve Pers imparatorluklarında seçkin kadınlar, peçeyi saygınlık ve yüksek statü işareti olarak takarlardı.^[159] Asurlular, sınıf, rütbe ve toplumdaki mesleğine bağlı olarak hangi kadınların örtünmesi ve hangilerinin örtülmemesi gerektiğini ayrıntılı olarak açıklayan açık ve net yasalara sahipti.^[159] Cariye ve fahişelerin örtünmeleri yasaktı ve bunu yapmaları halinde ağır cezalarla karşı karşıya kaldılar.^[12] Dolayısıyla örtünme yalnızca aristokrat rütbenin bir göstergesi olmakla kalmıyor, aynı zamanda "saygın" kadınlar ile halka açık olanlar arasında ayrım yapmaya da hizmet ediyordu.^[12][159]

Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ gelenekçi ve köktenci anlayışlar açısında Yahudilik, Hristiyan ve İslâm'da çok önemli bir yeri olan başörtüsü konusunda, kaynağın Sümer dinî gelenekleri ile ilgili ve diğer birçok kavram ve uygulama gibi buradan alıntılanma olduğunu ifade etmiştir.^[160][161] Çığ'a göre bu uygulamalar Yahudilerin Babil sürgünü sırasında benimsenmiş ve daha sonra Tanah yazımlarına aktarılmıştır.

Katı ayrım ve matronların örtünmesi eski Yunanistan'da gelenekseldi. MÖ 550 ile 323 yıllarında, Yunan toplumunda saygın kadınların kendilerini tecrit etmeleri ve yabancı erkeklerin gözünden kendilerini koruyan elbiseler giymeleri bekleniyordu.^[162] Roma pagan geleneği, Vesta rahibeleri (Vesta Bakireleri) tarafından giyilen başörtüsü uygulamasını da içeriyordu.^[163]

Tanah'ın örtünme ile ilgili tâlimatlar içerip içermediği açık değildir, ancak haham literatürü bunu bir iffet sorunu (tseniut) olarak sunar.^[163] İffet, erken Roma döneminde önemli bir haham erdemi haline gelmişti. Yahudi kadınların Babil ve sonraki dönemde Greko-Romen toplumundaki Yahudi olmayan hemcinslerinden ayırmayı amaçlanmış olması olasıdır.^[163] Hahamların emirlerine göre, evli Yahudi kadınların saçlarını örtmeleri gerekirdi (bkz. Mitpahat). Örtülü Yahudi kadınların hayatta kalan temsilleri, belirli Yahudi uygulamalarından ziyade genel Roma geleneklerini yansıtıyor olabilir.^[163] Fadwa El Guindi'ye göre, Hristiyanlığın başlama döneminde Yahudi kadınlar başlarını ve yüzlerini örtmekteydiler.^[12]

Hristiyanların başörtüsüyle ilgili en iyi bilinen görüş, Kutsal Kitap'ta 1. Korintliler 11:4-7'deki pasajda "başı açıkken dua eden veya peygamberlik eden her kadın başını küçük düşürür" şeklinde tarif edilir.^[163] Tertullianus, Klement, Hipolit, Hrisostomos ve Augustin dahil olmak üzere ilk Kilise Babaları, yazılarında, Hristiyan kadınların dua ederken başlarını örtmeleri, erkeklerin ise başları açık olarak dua etmeleri gerektiğini onayladılar.^[164] Roma'daki erken dönem Hristiyan kadınların başlarını örttüğünü gösteren arkeolojik kanıtlar vardır,^[163] ve Hristiyan başörtüsü uygulaması, bugün birçok Hristiyan mezhebine bağlı kadınlar arasında, özellikle Anabaptist Hristiyanlar, Doğu Ortodoks Hristiyanları, Doğu Hristiyanları ve Reformcu Hristiyanlar arasında devam etmektedir.^[164] Leila Ahmed'e göre, Hristiyan Bizans edebiyatında kadınların örtünmesi ve inzivaya çekilmesiyle ilgili katı normlar, eski Pers geleneklerinden etkilenmişti ve bunların gerçek uygulamadan önemli ölçüde farklı olduğunu gösteren kanıtlar bulunmakta.^[165]

Hint yarımadasında, kadınlar ghoonghat olarak bilinen bir uygulamada başlarını örterler.^[166][167]

Nüfusların birbirine karışması, Yunan, Pers ve Mezopotamya ve Orta Doğu halklarının Samilerle kültürel yakınlaşmasıyla sonuçlandı.^[12] Kadınların örtünmesi ve tecrit edilmesi, Arapların şehirli üst sınıf kadınlarına ve nihayetinde şehirli kitlelere yayılmadan önce Yahudiler ve Hristiyanlar arasında yerleşmiş görünüyor.^[12] Kırsal alanlarda saçı örtmek yaygındı, ama yüzü değil.^[12]

Leila Ahmed, "Kültürel kaynak veya kaynaklar ne olursa olsun, şiddetli bir kadın düşmanlığı, İslâm'ın yükselişinden hemen önceki yüzyıllarda Akdeniz'in ve nihayetinde Hristiyan düşüncesinin belirgin bir bileşeniydi" diyor.^[168] Ahmed, örtünmeyi ve cinsiyet ayrımını, en yoğun olarak kadın bedenini teşhir etmeyi bir utanç ve tehlike görmeye odaklanan, kadın düşmanı bir görüşün ifadesi olarak yorumlar.^[168]

Müfessirlerin ve İslâm tarihçilerinin geneline göre İslâm öncesi dönemde Arap kadınları enselerine bağladıkları veya arkalarına saldıkları başörtüsü tarzı bir örtüyü takarlardı.^[169][170] Bununla birlikte bu örtü gerdanlarını ve diğer taraflarını örtmezdi.^[169] Eldeki kanıtlar, örtünmenin Arabistan'a Muhammed tarafından getirilmediğini, Suriye ve Filistin gibi komşu ülkelerde olduğu kadar yaygın olmasa da, özellikle şehirlerde zaten var olduğunu göstermektedir.^[171]

Coğrafi etki: Çöl yaşamından kaynaklanan, toz ve yakıcı güneş ışınlarından koruyucu geniş ve bâzı bölgelerde yüz dahil tüm vücudu kaplayan yerel elbiselerin, hadisler ve Kur'an yorumları ile dinî zorunluluklar içine girmiş olma ihtimali göz ardı edilemeyecek bir konu olarak görünmektedir. Prof. Dr. Mehmet Aydın bu konuya işaret eden yorumunda, tesettürün İslâm'da olduğunu, şekil ve miktar gibi hususların ise coğrafya ve kültür tarafından belirlendiğini ifade etmiştir.^[172]

Prof. Dr. Neşet Çağatay İslâm'da başörtüsünün ortaya çıkışı sürecini "Müslümanlar, hür kadınlarıyla birlikte Mekke'den Medine'ye göç ettiklerinde, Medine'de bir meta aracı gibi alınıp satılan ve örtünmeyen cariyelerle karşılaştılar. Medineli erkekler, Mekke'den gelen kadınlara da cariye gibi davranıyor. Onları da meta gibi alıp satmak istiyorlar. Hazreti Ömer bu kargaşalığı görüyor. Medinelilerle karıştırılmamaları için Mekkeli kadınlara örtünme kuralı getiriliyor. Cariyelerin örtünmesi ise yasaklanıyor. İslâmîyette hür kadınların cariyelerden ayırt edilmesi için başlatılan bu gelenek, daha sonra kadınların erkeklere karışı örtünmesi şekline dönüşüyor..."^[173] sözleriyle ifade etmektedir.

"Hicab" terimi Kur'an'da giyim ile ilgisiz olarak, inanan erkeklerin Muhammed'in eşleri ile perde (hicap) arkasından konuşmaları gerektiği şeklinde kullanılmıştır. Sonraki dönemlerde bu uygulama Müslüman toplumun geneline yayılmış, erkek ve kadın bölmelerinin ayrılması sonucunu doğurmuştur.^[128][174]

İslâm toplumunda tesettür ve hicabın İslâm'ın ortaya çıkış dönemlerinde yaygın olarak kullanılmadığı, hicabın o dönemde aynı zamanda Muhammed'in evi olan mescide gelen erkeklerden Muhammed'in kadınlarını korumak için konulduğu, genişletilmiş tesettür ve hicap uygulamalarının Müslümanların İran ve Bizans'ı almaları sonrasında, bu kültürlerden etkilenerek, özellikle Emeviler döneminde ulemanın otorite kazanma çabaları sonucunda İslâm toplumunda yaygınlık kazandığı bazı araştırmacılar tarafından ifade edilmiştir.^{[175][176][177]} Örtünme İslâmîyetin doğuşundan birkaç yüzyıl sonra yazılan hadis ve fıkıh kaynaklarında, dinî önderler tarafından yapılan âyet ve hadislerin kapsamlarını genişleten ve bağlamından kopartılmış ileri yorumlarla kadın ve erkeğin birbirini görmelerinin tamamen haram kılınması, harem, burka ve peçe gibi uygulamalar islam topluluklarında yerleşik kurallar haline gelmiştir.

Örtünme uygulaması, bu imparatorlukların Arap fetihleri sırasında saygınlık ve yüksek sosyal statü sembolü olduğu Bizans ve Pers imparatorluklarının seçkinlerinden ödünç alındı.^[178] Rıza Aslan, "Örtü, Peygamberin eşitlikçi reformları sonrasında, erkek kutsal metin ve hukuk âlimlerinin, dinî ve siyasi otoritelerini kullanarak toplumda kaybettikleri hakimiyeti yeniden kazanmaya başladığı İslâm Peygamberi'nin ölümünden sonraki nesillere kadar kadar, ne zorunluydu ne de geniş çapta benimsendi" ifadelerini kullanır.^[67]

Bu uygulama, Kur'an'ın iffet ve dindarlıkla ilgili ideallerinin uygun bir ifadesi olarak benimsendi.^[179] Örtünme yavaş yavaş üst sınıf Arap ve şehirli Müslüman kadınlar arasında yaygınlaştı. Arap Müslüman kadınların örtünmesi, Osmanlı yönetimi altında, bir rütbe ve ayrıcalıklı yaşam tarzı olarak yaygın hâle geldi ve 17. yüzyılın İstanbul'u, coğrafi ve mesleki kimlikleri yansıtan farklı giyim tarzlarına tanık oldu.^[12] Kırsal kesimdeki kadınlar, örtünmeyi benimsemekte çok daha yavaştı çünkü elbiseler tarladaki çalışmalarını engelliyordu.^[180] Çalışan kadınlar için peçe takmak pratik olmadığı için, "örtülü bir kadın sessizce kocasının kendisini boşta tutacak kadar zengin" olduğunu ilan da ediyordu.^[181]

19. yüzyıla gelindiğinde, Mısır'daki Müslüman veya Hristiyan üst sınıf kentli kadınlar, başın örtülmesi yanında burun altlarını ve ağzı kapatan bir elbise giyiyorlardı.^[12] Bu elbisenin adı olan haraba, elbisenin kökenini gösterebilecek olan erken dönem Hristiyan ve Musevi dinsel sözcük dağarcığında bulunur.^[12] Yirminci yüzyılın ilk yarısına kadar Mağrip ve Mısır'daki kırsal kesim kadınları, kentsel alanları ziyaret ettiklerinde "medeniyetin bir işareti olarak" bir peçe takarlardı.^[182]

II. Abdülhamid, 2 Nisan 1892'de kadınların çarşaf giymesini yasakladı.^[183][184] Türk gazeteci ve araştırmacı Murat Bardakçı, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunduğu söylediği belgede, II. Abdülhamid'in çarşafı "emr-i tesettüre asla muvafık ve müsait olmadığı" olarak nitelendirmesiyle yasakladığını ifade etmiştir.^[185][186] (Not; Çarşaf Abaye veya Çador'un Türk versiyonu olarak bilinir ve yüz kısmen örtülür.)

Batılı giyim, 1960'larda ve 1970'lerde Müslüman ülkelerde büyük ölçüde egemen oldu.^[187][188] Örneğin Pakistan, Afganistan ve İran'da bâzı kadınlar kısa etekler, çiçek baskılı hippi elbiseler, kloş pantolonlar^[189] giydiler ve tesettürsüz dışarı çıktılar. Bu, Sovyet-Afgan Savaşı, Pakistan'daki askeri diktatörlük ve abaye, cilbap ve peçe gibi geleneksel muhafazakar kıyafetlerin geri döndüğü 1979 İran devrimi sonrasında değişti.^[190][191] Mart 1979'da İran'da kadınların evden çıkarken başörtüsü takmak zorunda kalacağına hükmeden tesettür yasasının getirilmesinden sonra İran'da gösteriler yapıldı.^[192] Ancak bu olgu, önemli bir Müslüman nüfusa sahip tüm ülkelerde benzer şekilde işlemedi: Geçmiş dönemin başörtüsü yasaklarını kaldıran Erdoğan döneminde Türkiye'nin daha İslâmî ve muhafazakar hâle gelmesi ve muhafazakar giyinmek isteyen kadınlara hitap eden yeni moda şirketleri^[193] ne rağmen Türkiye'de son yıllarda başörtüsü takan kadınlarda bir düşüş oldu.^[194]

Yirminci yüzyılın sonlarında, batılılaşmanın bir sonucu olarak uzun bir düşüş döneminden sonra Mısır'da başörtüsü yeniden canlandı. Daha 1970'lerin ortalarında, üniversite çağındaki bâzı Müslüman erkek ve kadınlar, yeniden birleşmek ve kendilerini İslâm inancına yeniden adamak amacıyla bir hareket başlattılar.^[195][196] Bu hareket Sahva^[197] (uyanış) olarak adlandırıldı ve kıyafet kodlamasına yansıyan yüksek bir dindarlık dönemini ateşledi.^[195] Bu hareketin genç kadın öncüleri tarafından benimsenen üniformaya el-İslâmî (İslâmî elbise) adı verildi ve bir "cilbāb" ve himār'dan oluşuyordu.^[195] Hareket içinde çoğunlukla evrensel olan temel elbiselere ek olarak, takipçilerin ne kadar muhafazakar olmak istediğine bağlı olarak ek önlemleri alınabilirdi. Bâzı kadınlar, görünür bir teni ortaya çıkarmak için sadece göz yarıkları bırakan bir yüz kaplaması (el-niqāb) ve ayrıca eldiven ve çorap kullanmayı da tercih ettiler.

Kısa süre sonra bu hareket gençlik alanının dışına yayıldı ve daha yaygın bir uygulama haline geldi. Kadınlar bu giyimi dinî inançlarını halka duyurma ve batılı giyim ve kültür etkilerini reddetmenin bir yolu olarak gördüler. Başörtüsü uygulamasının baskıcı ve kadınların eşitliğine zarar verdiğine dair birçok eleştiriye rağmen,^[196] birçok Müslüman kadın, örtülü giyim tarzını olumlu bir şey olarak görüyor. Bu kamusal alanda tacizden ve istenmeyen cinsel davranışlardan kaçınmanın bir yolu olarak görülür. Buna göre örtünme kadınları kamusal alanda cinsiyetsizleştirerek onların yasal, ekonomik ve politik statüde eşit haklardan yararlanmalarını sağlardı. Bu sadece seçtikleri giyim tarzıyla değil, aynı zamanda iffet ve İslâmî inançlara bağlılıklarını göstermeye çalışan ciddi tavırlarıyla da kendini gösteriyordu.^[195]

Birçok insan, başörtüsünü ve kadın ve hakları açısından ne anlama geldiğini sorguladı. Pratikte başörtüsünün gerçekten kadınların tercihi olup olmadığı veya kadınların onu giymeye zorlanıp zorlanmadığı sorgulandı.^[195] İran İslâm Cumhuriyeti'nin kadınlara dönük zorunlu örtünme politikası gibi pek çok örnek, bu konuları ön plana çıkarmış ve hem akademisyenler hem de sıradan insanlar arasında büyük tartışmalara yol açmıştır.

Örtünmenin amacı "uyanış" hareketi ivme kazandıkça değişir ve pan-İslamizm'e destek ve Batı kültür ve normlarının sembolik reddinden daha politik bir duruşa doğru kayar. Bugün başörtüsü farklı insanlar için birçok farklı anlam ifade ediyor. Başörtüsü takmayı seçen kadınlara göre örtünme iffet, ahlak ve seçim özgürlüklerini korumalarına izin veriyor.^[196] Kapanmanın özgürleştirici ve tacizden koruyucu olduğuna da inanıyorlar.

Birçok insan başörtüsü takmaya karşıdır ve başörtüsünün toplumsal cinsiyet ilişkilerinde sorunlara yol açtığını, kadınları hem fiziksel hem de mecazi olarak susturmaya ve bastırmaya çalıştığını ve uygulamayla ilgili birçok başka sorunu olduğunu savunuyorlar. Görüşlerdeki bu farklılık, konuyla ilgili hem duygusal hem de akademik olarak bugün de devam eden çok sayıda tartışma yarattı.

11 Eylül 2001'den bu yana tesettür tartışmaları yoğunlaştı. Birçok ülke, başörtüsüne kısıtlamalar getirmeye çalıştı ve bu da, daha fazla sayıda başörtüsü takmaya ve buna yönelen kadınlar tarafından yeni bir isyan dalgasına yol açtı.^[196][199]

İran'da bâzı kadınlar, başörtüsünü dönüştürmek için harekete geçiyor ve ardından İran'da kültür ve kadın kimliğini yeniden icat ederek rejime meydan okuyor. Moda tasarımcısı Nagmeh Kumarsi, dar kesim kot pantolon ve “eksik” bir başörtüsü içeren kıyafetleri kamuya açık bir şekilde tasarlayıp satıyor.^[205] Kumarsi, kendi kültür ve kimlik nosyonunu somutlaştırıyor ve İslâmî kıyafet yönetmeliği altındaki tektipleştirmeye karşı kadınlar arasındaki farklılıklara değer veren bir evriminin gerçekleşmesine hizmet ediyor.

İran'da artan sayıda kadın zorunlu başörtüsü takmaya meydan okudukça direniş ve çekişme artıyor. Smith (2017), İngiltere merkezli saygın bir haber kuruluşu olan The Times tarafından yayınlanan “İran, kadınlar için İslâmî kıyafet kurallarını güncelleyerek şaşırtıyor”^[206] başlıklı makalesinde İranlı kadınların kaydettiği ilerlemeye değindi.

Tahran polis şefi General Hüseyin Rahimi, “İslâmî kıyafet kurallarına uymayanlar artık gözaltı merkezlerine alınmayacak ve haklarında adli dava açılmayacak” dedi (Smith, 2017). Polis şefinin açıklamaları siyasi ilerlemeyi yansıtıyor.^[206][207] İranlı kadın aktivistler, kültürel ve politik değişimi hayata geçirmek için modaya güvenerek 1979'dan beri ilerleme kaydettiler.

Zorunlu başörtüsü İslâmofaşist bir uygulama olarak nitelendiriliyor.^[208]

Bâzı hükûmetler kadınları başörtüsü takmaya teşvik eder ve zorunlu kılarken diğerleri en azından bâzı kamusal ortamlarda bunu yasaklamıştır. Dünyanın birçok yerinde kadınlar, fiziksel saldırılar da dahil olmak üzere, başörtüsü takmak için veya başörtüsü takmaya karşı gayri resmî baskılara maruz kalıyor.

Gazze'de Birleşik Liderlik (UNLU) kadınlar için zorunlu başörtüsü politikası oluşturmayı reddetti.^[26][26]

1936'da her tür peçeyi yasaklayan İran'da, İslâm devriminin ardında Nisan 1980'de devlet dairelerinde ve eğitim kurumlarında kadınlara başörtüsü zorunluluğu getirilmesine karar verildi.^[209] 1983 ceza kanunu, kamusal alanda hicab şer'i giyinmeden görünen kadınlar için 74 kırbaç cezası verdi, ancak bu tanımını belirsiz bıraktı.^[210][211]

Aynı dönemde şeriata uygun tesettür tanımı etrafında gerginliklere ve kadınların kanunsuz tacize uğramasına şahit olundu.^[210] 1984'te Tahran savcısı, kamu kurumlarında daha katı bir kıyafet kuralına uyulması gerektiğini, diğer yerlerde ise kıyafetlerin halkın çoğunluğu tarafından uygulanan standartlara uygun olması gerektiğini açıkladı.^[209] İçişleri Bakanlığı tarafından 1983 tarihli yasaya dayalı olarak 1988'de çıkarılan yeni bir yönetmelik, nelerin tesettür ihlallerini oluşturduğunu daha da belirginleştirdi.^[212] İran'ın mevcut ceza kanunu, biçimini belirtmeden toplum içinde başörtüsüne uymamanın cezası olarak 10 günden iki aya kadar hapis cezası öngörmektedir.^[213][214]

Kıyafet yönetmeliğinde sınırlar zorlandı ve zorunlu yönü muhafazakarlar ile mevcut cumhurbaşkanı Hasan Ruhani arasında bir çekişme noktası oldu.^{[213][215][216]} Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi geçtiğimiz günlerde İran'ı başörtüsü karşıtı protestoları destekleyen insan hakları savunucularının ve avukatların haklarını garanti etmeye çağırdı.^[217] Devlet kurumlarında ve dinî kurumlarda, kıyafet yönetmeliği himar tipi başörtüsü ve pardösü gerektirirken diğer halka açık yerlerde kadınlar genellikle gevşek bağlı bir başörtüsü (rousari) giyiyor. İran hükûmeti hem İslâmî dinî ilkeleri, hem de İslâm öncesi İran kültürünü hatırlatarak daha katı örtünme türlerini onaylar ve resmî olarak teşvik eder.

Endonezya'nın Açe eyaleti, Müslüman kadınların toplum içinde hicap giyimini şart koşuyor.^[218] Endonezya hükumeti, eyalette ayrılıkçı harekete son vermeyi amaçlayan bir anlaşmayla, 2001 yılında Açe'nin dinî liderlerine Şeriat uygulama hakkı verdi.^[218]

Suudi Krallığı, Müslüman kadınların saçlarını örtmesini ve tüm kadınların tam vücut elbisesi giymelerini resmî olarak şart koşuyor, ancak şart bu son zamanlarda uygulanmadı.^{[219][220][221]} Düzenlemeler dinî polis ve kanun adamları tarafından uygulanır.^[222] 2002'de Suudi din polisi, Suudi ve uluslararası basın tarafından, 15 kişinin ölümüyle sonuçlanan yangında kız öğrencilerin başörtüsü takmadıkları için yangından kurtarılmasını engellemekle suçlandı.^[223] 2018'de Suudi veliaht prensi Muhammed bin Selman CBS News'e Suudi yasalarının kadınların "düzgün, saygılı elbiseler" giymelerini gerektirdiğini ve kadınların hangi biçimde olması gerektiğine karar vermekte hür olduğunu söyledi.^[221]

Pers kültüründe saçı örtme geleneğinin eski İslâm öncesi kökenleri vardı, ancak gelenek 1936'da başörtüsü modernleşmeyle bağdaşmaz kabul eden Rıza Pehlevi tarafından yasaklandı. Bâzı durumlarda polis peçe takan kadınları tutukladı ve ve onu zorla çıkartmaya zorladı. Bu politikalar halk desteğine sahipti, ancak başörtüsü takmadan kamusal alana çıkmayı çıplaklık olarak yorumlayan Şii din adamlarını çileden çıkardı. Bâzı kadınlar, Rıza Şah'ın polisi tarafından saldırıya uğrama korkusuyla evi terk etmeyi reddetti.^[224] 1941'de örtünme politikasındaki zorunlu unsur terk edildi.

Türkiye'de yakın zamana kadar üniversitelerde başörtüsü yasağı vardı. 2008'de hükûmet üniversitelerde başörtüsü yasağını kaldırmaya çalıştı, ancak kara Anayasa Mahkemesi tarafından bozuldu.^[225] Aralık 2010'da hükûmet üniversitelerde, devlet binalarında ve okullarda başörtüsü yasağını kaldırdı.^[226]

Hicap Tunus'ta 1981'de devlet dairelerinde yasaklandı ve 1990'larda kısıtlamalar artırıldı.^[227]

2017 yılında Tacikistan hicabı yasakladı. Kültür Bakanı Şemsiddin Orumbekzoda, Radio Free Europe'a İslâmî kıyafetin "gerçekten tehlikeli" olduğunu söyledi. Mevcut yasalara göre, başörtüsü takan kadınların ülkenin devlet dairelerine girmesi yasaktır.^[228][229]

15 Mart 2004'te Fransa, devlet ilk ve orta öğretim okullarında "öğrencilerin dinî aidiyetlerini bariz bir şekilde sergiledikleri sembol veya kıyafetleri" yasaklayan bir yasa çıkardı.

Belçika'nın Maaseik şehrinde, peçe 2006'dan beri yasaktır.

13 Temmuz 2010'da, Fransa'nın alt meclisi, kamusal alanda İslâmî tam kapanmayı yasaklayan bir yasa tasarısını ezici çoğunlukla onayladı.Böylece Fransa kamuya açık yerlerde yüzü tamamen kapatan peçeyi yasaklayan ilk Avrupa ülkesi oldu.^[230] Bunu Belçika, Letonya, Bulgaristan, Avusturya, Danimarka ve İsviçre'nin bâzı kantonları izledi.

Belçika, 2011 yılında park ve sokaklarda yüzü tamamen kapatan peçeyi yasakladı. İsviçre'nin Ticino kantonunun seçmenleri, Eylül 2013'te, halka açık alanlarda peçe takılmasının yasaklanması lehinde oy kullandı.^[231] 2016 yılında Letonya ve Bulgaristan halka açık yerlerde burkayı yasakladı.^[232][233] Ekim 2017'de, Avusturya'da peçe takmak da yasa dışı hâle geldi. Bu yasak yüzleri kapatan eşarp, maske ve palyaço boyasını da içeriyor.^[230] 2016 yılında Bosna-Hersek yargısı Müslüman cemaatin protestolarına rağmen mahkemelerde ve yasal kurumlarda başörtüsü takma yasağını onayladı.^[234][235] 2017 yılında Avrupa Adalet Divanı, şirket çalışanların başörtüsü de dahil olmak üzere görünür dinî semboller takmasını engellemesine izin verildiğine karar verdi. Ancak, şirketin dinî ve politik fikirleri sergileyen kıyafetlerin giyilmesiyle ilgili bir politikası yoksa, müşteri çalışanlardan kıyafeti çıkarmalarını isteyemez.^[236] 2018'de Danimarka parlamentosu, halka açık yerlerde yüzü tamamen kapatan peçeyi yasaklayan bir yasa çıkardı.^[237]

2016 yılında, 20'den fazla Fransız kasabası, hicap kurallarına uymayı amaçlayan bir mayo tarzı olan burkini kullanımını yasakladı.^{[238][239][240]} Daha sonra düzinelerce kadın para cezasına çarptırıldı, bâzı biletlerde "ahlaka ve laikliğe saygılı bir kıyafet" giymedikleri gerekçesiyle para cezası verildi.^{[238][241][242][243]} Yasağın uygulanması, tesettür giyimin yanı sıra çok çeşitli iffet kıyafetleri giyen plaj sakinlerini de vurdu.^[238][243] Medya, polisin Nice'deki bir plajda bir kadını kıyafetlerinin bir kısmını çıkarmaya zorladığını bildirdi.^{[241][242][243]} Belediye başkanlığı Nice terör saldırısının ardından bu tür kıyafetleri giymeyi "kabul edilemez bir provokasyon" olarak nitelendirdi.^[238][243]

Belçika'da bir psikolog ekibi, 166 ve 147 katılımcının yer aldığı iki çalışmada, Belçikalıların İslâmî başörtüsünden rahatsızlık duymalarının ve ülkenin kamusal alanında bu yasağın desteklenmesinin, özerklik, evrenselcilik, yabancı düşmanlığı/etnik önyargı ve din karşıtı duygularla ilgisini araştırdı. Çalışmalar, örtünme karşıtı tutumların etkilerinin ötesinde daha yüksek seviyeleri öngörmede, yaş ve politik muhafazakarlık gibi diğer ilgili değişkenler ötesinde ince önyargı/ırkçılık, değerler (kendini geliştirme değerleri ve güvenlik karşısında evrenselcilik) ve dinî tutumların (gerçek anlamda din karşıtı düşünceye karşı maneviyat) etkilerini ortaya çıkarmıştır.^[244]

2019'da Avusturya, okullarda on yaşına kadar olan çocuklara hicabı yasakladı. Yasak, kadın-erkek eşitliği ve yerel geleneklere göre sosyal entegrasyon amacıyla konuldu. Çocuğunu başörtülü olarak okula gönderen velilere 440 euro para cezası verilecekti.^[245] Bu yasak, 2020 yılında Avusturya Anayasa Mahkemesi tarafından bozuldu.^[246]

İsveç'teki Staffanstorp Belediyesi, 2019'da altıncı sınıfa kadar olan okul öğrencileri için tüm örtü türlerini yasakladı.^[247]

Ocak 2022'de Karnataka eyaletinde bir dizi kolej, başörtüsü takan kız öğrencilerin kampüse girmesini engelledi ve ardından eyalet hükûmeti eğitim kurumlarında 'dinî kıyafetleri' yasaklayan bir genelge yayınladı.^[248] 15 Mart 2022'de Yüksek Mahkeme, oldukça tartışmalı bir kararla, uygulamanın İslâm'da zorunlu olmadığını savunarak eğitim kurumlarında başörtüsü yasağını onadı.^[249]

Müslüman kız ve kadınlar, başörtüsünü takmayı reddettikleri için hem Batı dünyasında hem de başka yerlerde namus cinayetlerinin kurbanı oldular.^[250]

Gazze'de, 1970'lerin sonlarında ve 1980'lerde Gazze'de Hamas'ın selefi Mujama' al-Islami'nin, şehirli eğitimli kadınlar üzerinde başörtüsünün yeniden takılmasını sağlamak" için " rıza ve zorlamanın bir karışımını" kullandığı bildirildi.^[251]

Benzer davranış, Filistin topraklarında Birinci İntifada sırasında Hamas tarafından da sergilendi. Hamas, Filistinli grupların stratejisinde algılanan başarısızlıkların yarattığı siyasi boşluğu, kadınlara odaklanan bir kampanyayla başarıya giden bir yol olarak İslâm'a "dönüş" çağrısında bulundu.^[252] Hamas, kadınların evde kalmasında ısrar, erkeklerden ayrılma ve çok eşliliğin teşviki de dahil olmak üzere diğer önlemlerin yanı sıra başörtüsü takma yönünde kampanya yürüttü. Bu kampanya sırasında başörtüsü takmamayı tercih eden kadınlar sözlü ve fiziksel tacize uğradı ve bunun sonucunda "sadece sokakta sorun yaşamamak için" başörtüsü takıldı.^[253]

Hicap Afganistan'da Taliban rejimi tarafından zorunlu hâle getirildi. Taliban, kadınlardan sadece başlarını değil yüzlerini de örtmelerini istedi, çünkü "bir kadının yüzü kendileriyle ilgili olmayanlar erkekler için yozlaşmanın kaynağıydı".^[254]

Hindistan Srinagar'da, kendisine Lashkar-e-Jabbar adını veren militan grup, 2001 yılında burka giymeyen kadınlara yönelik bir dizi asit saldırısının sorumluluğunu üstlendi ve İslâmî kıyafet vizyonlarına bağlı kalmayan kadınları cezalandırmakla tehdit etti. Çoğu tamamen örtünmemiş olan Keşmirli kadınlar uyarıya karşı çıkarken, saldırılar bölgenin önde gelen militan ve ayrılıkçı grupları tarafından kınandı.^[255][256]

2006'da Gazze'deki radikaller, müstehcen olduğu iddia edilen elbiseleri giymekle ilgili "gözdağı vermek" amacıyla kadınların yüzlerine saldırmakla veya saldırı tehdidi suçlanıyorlar. ^[258]

2014 yılında Irak ve Levant İslâm Devleti nikap ve eldiven takmadıkları için birkaç kadını idam ettiği bildirildi.^[259]

Norveç'te Telia, Nisan 2019'da bir kadının başörtüsünü çıkarmasını reklamda gösterdiği için bomba tehditleri aldı.^[260]

İslâmcı terör saldırılarının ardından tesettürlü kadınlar dünya çapında sözlü ve fiziksel saldırılara maruz kalmaktadır.^{[261][262][263]} Louis A. Cainkâr, Müslüman karşıtı saldırıların başlıca hedefinin erkekler değil tesettürlü kadınlar olduğunu yazdı. Bu onların Müslümanlıkları daha kolay teşhis edilebildiği için değil, saldırganların savunmaya çalıştığı yerel ahlaki düzene bir tehdit olarak görüldükleri içindi.^[262] Bâzı kadınlar korkudan veya tanıdıklarından gelen baskı nedeniyle başörtüsü takmayı bırakıyor, ancak birçoğu dinî inançları nedeniyle başörtüsünü takmayı istese bile kendilerini korumak için bunu yapmayı reddetmektedir.^[262]

Kazakistan'ın başörtüsü konusunda resmî bir yasağı yoktur. Ancak başörtüsü takanlar yetkililerin kendilerine karşı ayrımcılık yapmak için bir takım taktikler kullandığını ifade ettiler.^[264]

2015 yılında Özbekistan'da yetkililerTaşkent'te tesettürlü kadınların gözaltına alındığı bir kampanya düzenledi. Başörtüsünü çıkarmayı kabul edenler "görüşmeden" serbest bırakılırken, reddedenler terörle mücadele birimine sevk edildi. Daha sonra kocaları veya babaları, kadınları polise itaat etmeye ikna etmek için çağrıldı. Bu, Fergana Vadisi'ndeki daha önceki bir kampanyayı takip etti.^[265]

Şevket Mirziyoyev'in Aralık 2016'da Özbekistan Cumhurbaşkanı olarak seçilmesinden sonra, Müslümanlara dinî kimliklerini açıkça ifade etme fırsatı verildi. Temmuz 2021'de devlet halka açık yerlerde başörtüsü takılmasına izin verdi^[266]

Kırgızistan'da hükûmet, 2016 da kadınları başörtüsü takmaktan vazgeçirmeyi amaçlayan pankartların sponsoru oldu.^[267]

Tesettür gözlenebilir bir inanç beyanı olduğu için Müslümanlara yönelik ayrımcılık kadınlar arasında daha yaygındır. 11 Eylül saldırıları sonrasında iş yerlerinde İslâmofobinin bâzı tezahürleri görülür ve başörtüsü onları tanınmasına yardımcı olur.^[268][269] İslâm inancıyla olan ilişkileri otomatik olarak dinin her türlü olumsuz klişesini üzerlerine yansıtır.^[270] Artan ayrımcılığın bir sonucu olarak, işyerindeki bâzı Müslüman kadınlar, daha fazla önyargı eylemini önlemek umuduyla başörtülerini çıkarmaya başvuruyor.^[271]

Görüşülen bâzı Müslüman kadınlar, algılanan ayrımcılığın kendileri için de sorun oluşturduğunu, gelecekte ayrımcılığa uğramaktan korktukları için başörtüsü takmamayı tercih ettiklerini paylaştılar.^[272]

Ayrımcılık, Amerika Birleşik Devletleri'nde kadınların dinî yükümlülükleri yerine getirme kararlarına da etki ediyor ve dinlerini takip etme konusunda endişe duyuyorlar.^[273]

Ali, Yamada ve Mahmoud (2015)^[274] İslâm dinini takip eden beyaz olmayan kadınların, ayrımcılığa maruz kalan iki azınlık grubunun parçası olmaları nedeniyle “üçlü tehlike” olarak değerlendirildiğini belirtmektedir.

Ali ve ark. (2015)^[274] iş yerinde algılanan ayrımcılık ile iş tatminleri arasında bir ilişki bulmuştur. Başka bir deyişle, diğer dinî gruplarla karşılaştırıldığında, Müslüman kadınların iş yerinde karşılaştıkları ayrımcılık algısı işlerinden duydukları memnuniyet düzeyi ilişkiliydi.

Müslümanlar arasında olası işe alım ayrımcılığı üzerine yürütülen deneysel bir araştırma, geleneksel İslâmî kıyafet giyen Müslüman kadınlar ile giymeyenler arasında açık ayrımcılık açısından hiçbir fark olmadığını ortaya koydu. Ancak başörtüsü takan Müslümanlara örtülü ayrımcılık yapıldığı, düşmanca ve kaba bir tavırla muamele edildiği görüldü.^[275] ABD'de 4.000 işveren arasındaki işe alım uygulamalarını gözlemleyen deneyciler, kendilerini Cumhuriyetçi olarak tanımlayan işverenlerin, sosyal ağ sayfalarında Müslüman görünen adaylarla işe alım görüşmesi yapmaktan kaçınma eğiliminde olduğunu buldu.

Bazılarının iş yerinde tesettür ayrımcılığı olarak gördüğü ve kamuoyunun dikkatini çeken ve Yüksek Mahkemeye taşınan bir örnekte ABD Eşit İstihdam Fırsatı Komisyonu, Başlık VII'nin verdiği yetkiden yararlanarak iş başvurusunda bulunan ancak EEOC v. Abercrombie ve Fitch'in örtü ve siyah elbiselere karşı uzun süredir devam eden politikasını ihlal eden başörtüsü takması nedeniyle reddedilen genç bir tesettürlü kadın için dava açtı.^[276]

Birleşik Arap Emirlikleri'nde Güney Asyalı Müslümanlar, ABD'deki Güney Asyalı emsalleri kadar ayrımcılık algılamıyorlar.^[277] Bununla birlikte, kadınlar her iki coğrafyada da ayrımcılık deneyimlerini ince ve dolaylı etkileşimler olarak tanımlamada benzerler.^[277] Aynı çalışma, başörtüsü takan ve takmayan Güney Asyalı Müslüman kadınlar arasındaki farklılıkları da bildiriyor. Tesettürlü olmayanlar için, diğer Müslümanların yanındayken daha fazla algılanan ayrımcılık yaşadıklarını bildirdiler.^[277]

Algılanan ayrımcılık, hem zihinsel hem de fiziksel esenliğe zararlı^[278] olmasına rağmen bâzı bireyler için daha olumlu bir iyilik hâli ile de ilişkili olabiliyor.^[279] Yeni Zelanda'da yapılan bir araştırma, başörtüsü takan kadınların ayrımcılığa maruz kalmasına rağmen, çok daha yüksek dinî gurur, aidiyet ve merkezîlik duyguları ile bu olumsuz deneyimlerin üstesinden geldiği sonucuna varmıştır.^[279]

• Başörtüsü / Başörtüsü türleri
• Fransa'da İslâmî eşarp tartışması
• İslâm ve kadın
• İslâmî giyim
• Dinî başlık listesi
• Türkiye'de başörtüsü yasağı / Merve Kavakçı
• Ülkelere göre tesettür

• Kaput
• Paranja
• Purda
• Tagelmust (erkekler tarafından giyilir)
• Tudong
• Yaşmak