İçeriğe atla

Ternate Sultanlığı

Ternate Sultanlığı
Gapi Krallığı
1257-1914
BaşkentTernate
Yaygın dil(ler)Ternate dili
HükûmetSultan
Sultanlık 
• 1257-1277
Baab Mashur Malamo
• 1902 - 1915
Haji Muhammed Usman Shah
Tarihçe 
• Kuruluşu
1257
• Kuruluş
1257
• İslam'ı benimsenmesi
1486
• Hollanda'nın hakimiyeti
1683
• Hükümdarlığın Hollandalılar tarafından tahttan indirilmesi
1914
• Hükümdarlığın simgesel hale gelmesi
1927
• Dağılışı
1914
Günümüzdeki durumu Endonezya

Ternate Sultanlığı, 1257'de Baab Mashur Malamo tarafından kurulan Endonezya'daki en eski Müslüman krallıklardan biridir. Sultan Baabullah döneminde (1570-1583) Altın Çağı'na ulaşmış ve Endonezya'nın doğu kesiminin çoğunu ve Güney Filipinler'i kontrol altına almıştır. Ternate, önemli bir karanfil üreticisidir ve 15. ila 17. yüzyıllarda bir bölgesel güç olmuştur.

Baab Mashur Malamo tarafından kurulan hanedanlık, siyasal iktidarı elinde bulunmamasına rağmen, bugün de devam ediyor.

Sömürge öncesi dönem

Sultanlık, aslen Gapi Krallığı olarak adlandırıldı. Ancak daha sonra sultanlığın başkenti Ternate'nin isimi ile anıldı. Ternate ve komşusu Tidore, dünyanın en büyük, karanfil üreticisiydi. Yapılan üretimle sultanlık, Endonezya'nın en zengin ve en güçlü sultanları arasına girdi. Ancak servetlerinin çoğu diğer küçük devletlerle (Tidore Sultanlığı) mücadelede harcandı. 19. yüzyılda Hollanda burayı sömürgeleştirmeden önce Ternate Sultanlığı Ambon, Sulawesi ve Papua'ya kadar olan bölgede büyük bir nüfuza sahipti.[1]

Ticarete bağlı kültürü sonucunda Ternate, muhtemelen 15. yüzyılın sonlarında İslam ile tanıştı. İslamiyeti başlangıçta, Ternate'nin yönetici sınıfı ile sınırlıydı. İslamiyet nüfusun geri kalanına yavaşça yayıldı.

Ternate kraliyet ailesi, Kral Marhum (1465-1486) döneminde İslamiyeti benimsedi. Oğlu ve halefi Zeynal Abidin (1486-1500) İslam Hukukunu yürürlüğe koydu ve krallığı bir İslami Sultanlığa dönüştürdü. Kralın unvanı Kolano iken Sultan oldu.

Sömürge dönemi

Ternate'de gelecek ilk Avrupalı, Seram yakınlarında gemisi batmış ve yerel sakinler tarafından kurtarılan Francisco Serrão'ydu. Serrão ile birlikte bölgeye gelen Portekizliler, bir kale inşa ettiler. Böylece Ternatelılar ile Portekizler arasındaki ilişkiler başlamış oldu.

Avrupa'dan uzak bir yerde karakol kurma fikri Avrupalı insanları cezbetmişti. Pavlus'un Roma halkı arasında Hristiyanlığı yaydığı gibi yerel halkı Hristiyan yapma düşüncesi Portekizlileri heyecanlandırıyordu. 1535'te Ternate Sultan Tabariji görevden alındı ve Portekiz'e bağlı Goa'ya gönderildi. Burada Hristiyan olan Tabariji, adını Dom Manuel olarak değiştirdi. Kendisine yönelik suçlamalardan haklı olarak çıkan Dom Manuel, tahtı yeniden almak için geri gönderildi. Ancak 1545'te Malakka'da öldü. Ancak Dom Manuel, ölmeden önce, tahtı Ambon adasının Portekiz vaftiz babası Jordão de Freitas'a miras bırakmıştı. Sultan Hairun Portekizliler tarafından öldürülmesinin ardından, Ternatelılar beş yıllık bir kuşatmanın ardından Portekizlileri 1575'te Ternate'den çıkardılar. Bölgedeki Avrupa gücü zayıflamıştı. Ternate, Sultan Baab Ullah ve oğlu Sultan Said'in yönetiminde genişlemişti. Bu iki sultan uyguladıkları politikalar ile Ternate, anti-Portekiz ve İslamcı devlete dönüştü.

İspanyol kuvvetleri 1606 yılında Ternate'yi Portekiz'in elinden aldı. Ternate Sultanını ve yanındaki kişileri de Manila'ya gönderdi. 1607'de Hollanda, Ternatelıların yardımı ile Ternate'de İspanya'yı yendi ve Malayo'da kale inşa ettiler. Ada iki güç arasında bölünmüştü; İspanyollar Tidore'yi kontrol ederken, Hollandalılar Ternate'i kontrol ediyordu. Bu iki büyük devlette bölgede ittifaklar kurmuştu. Ternate hükümdarları Hollandalıları, kendi bölgesindeki yerleri kontrol edebilmek ve halihazırda Tidore'yi kontrol eden İspanyollara karşı askeri avantajlar elde edebilecek bir müttefik olarak görüyordu. Özellikle Sultan Hamzah döneminde genişleyen Ternate topraklarında Hamzah ve ondan sonraki iki sultanın döneminde bazı bölgelerde çıkan isyanları kontrol altına almak için Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nden yardım istendi.

Ternate'i eski ihtişamına geri getirmek için Sultan Sibori, Hollandalılara savaş ilan etti. Ancak Ternate'in gücü yıllar içinde büyük oranda azalmıştı ve durum Hollanda'ya karşı savaşı kaybetmesine neden oldu. Savaştan sonra Ternate toprakları Hollanda tarafından paylaşılmış ve bu savaşla birlikte Hollanda karşısnda diplomatik olarak eşit olan Ternate artık bu konumunu kaybetmiş ve Hollanda'nın vasal olmuştu.

18. yüzyılda Ternate'nin kontrolü kuzey Moluccas'taki tüm ticareti kontrol altına almaya çalışan Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin (VOC) elindeydi. 19. yüzyılda, baharat ticareti önemini büyük ölçüde yetirmişti. Bu nedenle bölge, Hollanda için çok da önemli değildi. Ancak Hollandalılar, başka sömürge devletinin burayı işgal etmemesi için bölgede varlıklarını sürdürdüler. VOC 1800'de Hollanda hükûmeti tarafından kamulaştırıldıktan sonra Ternate, Moluccas Hükûmeti'nin bir parçası haline geldi. Ternate, 1810'da İngiliz kuvvetleri tarafından işgal edildi. Ancak daha sonra Hollanda'nın bir parçası olmaya devam etti.

Sultan Hac Muhammed Usman, Ternate'den Hollanda'yı çıkartmak için son girişimde bulunarak ayaklanma başlattı. Ancak ayaklanma başarısız oldu. Bu başarısızlığın ardından Usman, tahttan indirildi, servetine el konuldu ve 1927 yılına kadar kalan yıllarını yaşayacağı Bandung'a sürüldü. Ternate tahtı, 1914-1927 yılları arasında boş kalmış ve daha sonra Sultan Veliaht Prens İskandar Muhammed Cebir başa geçmişti.

Sultanlar Listesi

  • Baab Mashur Malamo (1257-1277)
  • Poit [Jamin Qadrat] (1277-1284)
  • Komala 'Abu Said [Siale] (1284-1298)
  • Bakuku [Kalabata] (1298-1304)
  • Ngara Malamo [Komala] (1304-1317)
  • Patsaranga Malamo [Aitsi] (1317-1322)
  • Cili Aiya [Sidang Arif Malamo] (1322-1331)
  • Panji Malamo [A'ali] (1331-1332)
  • Şah Alam (1332-1343)
  • Tulu Malamo [Fulu] (1343-1347)
  • Kie Mabiji [Buhayati I] (1347-1350)
  • Ngolo-ma-Kaya [Muhammad Şah] (1350-1357)
  • Mamoli (1357-1359)
  • Gapi Malamo I [Muhammad Bakar] (1359-1372)
  • Gapi Baguna I (1372-1377)
  • Komala Pulu [Bessi Muhammad Hassan] (1377-1432)
  • Marhum [Gapi Baguna II] (1432-1486)
  • Zeynel Abidin (1486-1500)
  • Bayanullah (1500-1522)
  • Hidayatullah(1522-1529)
  • Ebu Hayat (1529-1533)
  • Tabariji (1533-1534)
  • Khairun Jamil (1535-1570)
  • Babullah Datu Shah (1570-1583)
  • Saad Barakat Şah (1583-1606)
  • Muzaffar Şah (1607-1627)
  • Hamzah (1627-1648)
  • Mandar Şah [Manlarsaha] (1648-1650)
  • Manilha (1650-1655)
  • Mandar Şah (1655-1675)
  • Sibori (1675-1689)
  • Saad Fathullah (1689-1714)
  • Amir İskandar Zulkarnain Saifuddin (1714-1751)
  • Ayan Şah (1751-1754)
  • Syah Mardan (1755-1763)
  • Jalaluddin (1763-1774)
  • Harun Şah (1774-1781)
  • Achral (1781-1796)
  • Muhammed Yasin (1796-1801)
  • Muhammed Ali (1807-1821)
  • Muhammed Sarmoli (1821-1823)
  • Muhammed Zain (1823-1859)
  • Muhammed Arsyad (1859-1876)
  • Ayanhar (1879-1900)
  • Muhammed İlham [Kolano Ara Rimoi] (1900-1902)
  • Haji Muhammed Usman Shah (1902-1915)
  • İskandar Muhammed Cabir Şah (1929-1975)
  • Haji Muzaffar Şah II [Dr Mudaffar Syah] (1975-2015)

Kaynakça

  1. ^ Witton, Patrick (2003). Indonesia (7th edition). Melbourne: Lonely Planet. s. 821. ISBN 1-74059-154-2. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Selim</span> 9. Osmanlı padişahı (1512–1520)

I. Selim veya bilinen adıyla Yavuz Sultan Selim, Osmanlı İmparatorluğu'nun 9. padişahı ve 88. İslam hâlifesidir. "Hâdimü'l-Haremeyni'ş-Şerîfeyn" unvanına ve divan edebiyatındaki "Selîmî" mahlasına sahiptir. Babası sekizinci Osmanlı padişahı II. Bayezid, annesi II. Gülbahar Sultan'dır. 1512-1520 yılları arasında süren yalnızca 8 yıllık saltanatında imparatorluğu muazzam bir hızla genişletti ve özellikle 1516 ile 1517 yılları arasında düzenlediği sefer ile tüm Doğu Akdeniz ile Mısır dahil önemli Orta Doğu bölgelerini ele geçirdi. Padişahlığı döneminde Anadolu'da birlik sağlandı ve Mısır'da hüküm süren Memlûk Devleti'ne son verildi. Devrin en önemli iki ticaret yolu olan İpek ve Baharat Yolu'nu da ele geçiren Osmanlılar, bu sayede doğu ticaret yollarını da tamamen kontrolleri altına aldılar.

<span class="mw-page-title-main">II. Selim</span> 11. Osmanlı padişahı (1566–1574)

II. Selim, Sarı Selim veya Sarhoş Selim, 11. Osmanlı padişahı ve 90. İslâm halîfesidir. Kânûnî Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın oğludur. Kardeşi Bayezid’e karşı Konya’da yapılan ve tarihte Konya Şehzâdeler Muharebesi olarak yer edinen savaşı kazanarak, babasının desteğini aldı. Babasının ölümü üzerine, hayattaki tek oğlu olarak 24 Eylül 1566 tarihinde on birinci padişah olarak tahta geçti. Padişahlığı sırasındaki ilk sefer batı yönlü yapıldı. Ülke sınırları Orta Avrupa’ya kadar genişledi. Kıbrıs, Tunus, Yemen ve Fas kayıtsız şartsız teslim olanlar arasındaydı. Ülkesinin denizlerde de egemenliğini genişleterek, deniz egemenliğine önem verdi.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">İslam tarihi</span> İslam medeniyetinin tarihî gelişimi

İslam tarihi, Müslüman medeniyetinin geçmişten günümüze dek siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeleri ile ilgili olan tarihsel çalışma alanıdır. Çoğu tarihçi, İslam dininin MS 7. yüzyılın başında Arap Yarımadası'ndaki Mekke ve Medine şehirlerinde ortaya çıkıp yayıldığını kabul etmektedir. Müslümanlar, İslam'a Âdem, Nuh, Musa, Davud, Süleyman, İsa gibi peygamberlerden beri var olan bir din ve Allah'ın iradesine teslimiyetle gerçekleşen bir dönüş olarak inanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Selçuklu İmparatorluğu</span> Oğuz Türkleri tarafından kurulan, 1037–1157 yılları arasında hüküm sürmüş olan İran merkezli bir devlet

Büyük Selçuklu İmparatorluğu veya Selçuklu Devleti, Orta Çağ'da Oğuz Türklerinin Kınık boyu tarafından kurulan Türk, Sünni Müslüman bir imparatorluk. Selçuklular Hindukuş Dağları'ndan Batı Anadolu'ya ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne kadar uzanan geniş bir alanı kontrol ettiler. Aral Gölü yakınında güç kazandıktan sonra ilk olarak Horasan'ı ele geçiren Selçuklular, buradan İran içlerine doğru ilerledi ve ardından Anadolu'daki şehirleri kontrol altına aldı.

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Devleti</span> Geç dönem Orta Çağda Mısır ve Suriyede hüküm sürmüş olan bir devlet (1250–1517)

Memlûk Devleti resmî adıyla ed-Devletü't-Türkiyye, Eyyûbîlerin çöküşü ile Osmanlı İmparatorluğu'nun Mısır'ı ele geçirmesi arasında geçen üç yüzyıla yakın zaman diliminde Mısır ve Suriye'de hüküm sürmüş olan devlet. Memlûk Devleti'ni 1250 ve 1382 yılları arasında kurucu aile Bahrî Memlûkler idare etmiş, 1517 yılına kadar ise Burcî Memlûkler yönetimi ele almıştır. Tarihyazınında devlet bu iki hâne başlıkları altında incelenmiş olup Bahrî Memlûklerin Türk kökenli olması dolayısıyla bu devirde yöneticiler daha çok Türklerden oluşurken daha sonraki dönemde Çerkesler asıl unsur olmuşlardır. Tarihçiler arasında; Memlûk devletinin Türk sultanlar döneminde askeri ve siyasi olarak doruğa ulaştığı, ardından ise Çerkesler döneminde uzun süreli bir gerileme dönemine girdiğine dair evrensel bir fikir birliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Delhi Sultanlığı</span> Türk-Hint devleti

Delhi Sultanlığı ya da Sultanat-ı Hint, 1206-1526 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüş olan sultanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Babür</span> Babür İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı

Babür ve Bebür veya tam adıyla Zahîreddîn Muhammed Bâbur Türk lider, Babür İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı. Soyu, baba tarafından Timur anne tarafından Cengiz Han'a dayanan Babür Şah, 1519'dan itibaren Hindistan'a düzenlediği seferler sonunda bütün Kuzey Hindistan'ı kontrol altına alıp 1526'da Delhi Sultanlığı'na son vererek günümüzdeki Afganistan, Pakistan ve Hindistan'ın kuzeyini kapsayan topraklar üzerinde Babür İmparatorluğu'nu kurdu.

<span class="mw-page-title-main">I. Abbas</span> 5. Safevi hükümdarı

I. Abbas veya Büyük Abbas, Safevi Hanedanlığının beşinci hükümdarı olan Şah Abbas, Safevi Hanedanı'nın en güçlü hükümdarı olarak gösterilir. Şah Muhammed Hüdabende'nin üçüncü oğludur. 3 Ekim 1587 tarihinde Türkmen şeflerinin desteklediği bir askerî darbe ile 17 yaşında tahta geçip 1629 yılına kadar 42 yıl hükümdar olarak kalmıştır. Hükümdar olduğu tarih Safevi Devleti açısından zorlu bir dönemdir. İçeride Türkmen aşiretleri arasındaki kanlı çatışmalar, doğuda Özbek akınları, batıda ise Osmanlı İmparatorluğu'nun baskısı altındaydı. Bu durumun kaçınılmaz sonucu olarak ülke ekonomik olarak da çözülmektedir. Tarımsal ve endüstüriyel üretim düşerken ticaret de çökmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kutbşahlar</span> Gülkonda Sultanlığını 1518-1687 arasında yöneten hanedan

Kutub Şah Hanedanı, soyu Türk kökenli Karakoyunlu hükümdarı Kara İskender'e dayanan ve 1512-1687 yılları arasında Hindistan'ın güneyine hakim olmuş hanedan. Behmeni Sultanlığı'nın yıkılmasından sonra Kutbşahlar hanedanı 1512'de iktidara geldi. Bu hanedanın ilk hükümdarı Sultankulu Kutbü'l-Mülk'tür. İngilizce kaynaklarda bu hükümdara genellikle Guli Kutubşah adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Kamil bin Adil</span> Eyyûbiler Devletinin Mısır Sultanı

Kamil bin Âdil (Arapça: "الملك الكامل" محمد بن سيف الدين أحمد" 1218-1238 döneminde dördüncü Eyyubiler Mısır Sultanı olarak, 1237-1238 yılları arası ise sekizinci Eyyubiler Suriye Sultanı olarak hüküm sürdü. Melik Kâmil feraseti ve siyasetteki ustalığıyla kardeşleri arasında temayüz etmiş, zekâsını ve dürüstlüğünü fark eden babası tarafından veliaht tayin edilmiştir. Sultan Adil henüz sağlığında ülkeyi oğulları arasında bölüştürmüş, Bilädü'şâm bölgesindeki Eyyübi topraklarını Melik Muazzam İsa'ya; Cezire'nin bir kısmını, Meyyafärikîn, Ahlât ve civar bölgelerini Melik Eşref Musa'ya; Ruha'yı Şihäbüddin Gâzi'ye; Caber Kalesi'ni Hafız Arslanşah'a, Mısır'ı ise Melik Kâmil'e bırakmıştır. Yemen ve Mekke, Mısır, Suriye, Anadolu ve el-Cezîre gibi çok geniş bir alanda hâkimiyet kurmayı başaran el-Melikü'l-Kâmil Mekke'de okunan bir hutbede “sultânü’l-kıbleteyn, rabbü’l-alâmeteyn, hâdimü’l-haremeyni’ş-şerîfeyn, Halîlü emîri’l-mü’minîn” lakaplarıyla anılmış ondan fazla hükümdar tarafından metbû tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tidore Sultanlığı</span>

Tidore Sultanlığı, baharat ticareti için Ternate Sultanlığı'na karşı mücadele eden Güneydoğu Asya'daki bir sultanlıktır.

(Bu makalede, bir Müslüman seçkin topluluk tarafından yönetilen veya bir şekilde bir Müslüman imparatorluğunun merkezi veya bir parçası olan bazı devletler, imparatorluklar veya hanedanlar listelenmektedir.)

Bu sayfada, sünni müslümanlarca kurularak yönetilmiş devlet, beyliklerin ve hanedanların bir listesi yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Endonezya tarihi</span>

Endonezya tarihi Endonezya'da meydana gelen olayları kapsar. Endonezya çok uluslu yapıda bir ülkedir. İlk defa insanlar Asya üzerinden gelmiştir. Çağlar boyunca Bizans, Çin, Hindistan ve Araplar için önemli bir ticaret noktası oldu. Portekiz ve Hollanda tarafından kolonileştirildi. Japon işgalinin ardından gene Hollanda sömürgesine girdi. Ahmet Sukarno ile birlikte bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Dekken-Safevî ilişkileri</span>

Safevi-Dekkan ilişkileri — Safevi devleti ile Dekkan sultanlıkları arasındaki ikili ilişkiler öngörülmektedir. Dekkan saltanatlarının çoğu Şii hanedanları tarafından yönetiliyordu. Bu hanedanların en faal ve güçlüsü olan Kutbşahlar veya diğer adlarla Adil Şahlar, Karakoyunluların soyundan gelenler olup, bunu mektuplarında özel bir gurur kaynağı olarak belirtmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Hint Adalarında Şirket Yönetimi</span>

Doğu Hint Adalarındaki Şirket Yönetimi, Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin 1610'da Hollanda Doğu Hint Adaları'nın ilk genel valisini atamasıyla kurulan politik ve ticarî yapı. 1800'de şirketin iflas edip feshedilmesiyle son bulmuştur. Şirketin bölgedeki mülkleri de Hollanda Doğu Hint Adaları olarak kamulaştırılmıştır. Var olduğu zaman diliminde takımadaların çoğu üzerinde bilhassa stratejik öneme sahip olan Java'da bölgesel kontrol uyguladı.

<span class="mw-page-title-main">Ambon Valiliği</span>

Ambon, Ambon Adası ve komşusu olan on adadan oluşan bir Hollanda Doğu Hindistan Şirketi valiliğiydi. Şirketin amirallerinden birisi olan Steven van der Hagen'in adanın merkezi olan Fort Victoria'yı 22 Şubat 1605'te Portekizlilerden ele geçirmesiyle valilik idaresi oluşturulmuştur. 1619 yılına kadar Ambon, Doğu Asya'daki Hollanda topraklarının başkenti olarak görev yaptı. 1619'da Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin Asya'daki ana limanı olması planlanan Batavia kuruldu ve merkez oraya taşındı. Ada, 19. yüzyıla kadar dünyanın karanfil üretim merkeziydi. Hollandalılar, Ambon'un karanfil tekelini güvence altına almak için, kendi yönetimlerine tabi diğer tüm adalarda karanfil ağacının yetiştirilmesini yasaklamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Francisco Serrão</span>

Francisco Serrão Portekizli bir kaşifti ve Ferdinand Magellan'ın olası kuzeniydi. Onun 1512'deki yolculuğu, Malakka'yı geçerek modern Endonezya ve Doğu Hint Adaları üzerinden doğuya doğru yapılan bilinen ilk Avrupa yolculuğuydu. Ternate hükümdarı Sultan Bayan Sirrullah'ın sırdaşı ve onun kişisel danışmanı oldu. Ternate'de kaldı ve Magellan'ın öldüğü sıralarda orada öldü.