İçeriğe atla

Tereftalik asit

Tereftalik asit
Diğer adlar
Terefthalik acid
para-Ftalik acid
TPA
PTA
BDC
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
3DMet
1909333
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
ECHA InfoCard100.002.573 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 202-830-0
50561
KEGG
RTECS numarası
  • WZ0875000
UNII
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/C8H6O4/c9-7(10)5-1-2-6(4-3-5)8(11)12/h1-4H,(H,9,10)(H,11,12) 
    Key: KKEYFWRCBNTPAC-UHFFFAOYSA-N 
  • InChI=1/C8H6O4/c9-7(10)5-1-2-6(4-3-5)8(11)12/h1-4H,(H,9,10)(H,11,12)
    Key: KKEYFWRCBNTPAC-UHFFFAOYAF
  • O=C(O)c1ccc(C(O)=O)cc1
Özellikler
Kimyasal formülC8H6O4
Molekül kütlesi166,13 g mol−1
Görünüm Beyaz kristaller veya toz
Yoğunluk1.522 g/cm3
Erime noktası427 °C kapalı bir tüp içerisindeyken, Standart atmosferik basınçta süblimize olur.
Kaynama noktasıDekompozisyon
Çözünürlük (su içinde) 0.0015 g/100 mL at 20 °C
ÇözünürlükPolar organik solventler
Asitlik (pKa) 3.51, 4.82[1]
-83,51×10-6 cm3/mol
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS07: Zararlı
İşaret sözcüğü Uyarı
Tehlike ifadeleri H315, H319, H335
Önlem ifadeleri P261, P264, P271, P280, P302+P352, P304+P340, P305+P351+P338, P312, P321, P332+P313, P337+P313, P362, P403+P233, P405, P501
Güvenlik bilgi formu (SDS) MSDS sheet
Benzeyen bileşikler
Benzeyen carboksilik asitler
Ftalik acid
İzooftalik acid
Benzoik acid
p-Toluik asid
Benzeyen bileşikler
p-Ksilen
Polietilen tereftalat
Dimetil tereftalat
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Tereftalik asit C6H4(CO2H)2 formülüne sahip organik bileşiktir. Bu beyaz renkli kimyasal günlük hayatta pet plastiği ile karşılaşılan bir kimyasaldır.

İsimi turpentin oluşturan bir bitki olan menengiç ağacının bilimsel adı "Pistacia terebinthus" ve ftalik asitten gelmektedir.

Tarihçe

Tereftalik asit ilk olarak turpentinden fransız kimyager Amédée Cailliot (1805–1884) tarafından 1846 yılında izole edilmiştir.[2] 2. Dünya Savaşından sonra tereftalik asit ekonomik öneme sahip olmuştur. Tereftalik asit seyreltilmiş nitrik asit ile p-ksilen'nin oksidasyonu ile elde edilmektedir.[3]

Kullanım Alanları

Neredeyse dünyanın tüm tereftalik asit ve dimetil tereftalat kaynakları polietilen tereftalat (PET) üretimi için kullanılmaktadır ancak plastik dışında bazı kullanım alanlarıda bulunmaktadır. Tereftalik asidin 1970 yılında 1,5 milyon ton civarı üretilmiştir. 2006 yılında saflaştırılmış tereftalik asit talebi 30 milyonun üzerine çıkmıştır. PET dışında Polibütilen tereftalat gibi özel polimerlerin üretimi içinde kullanılır.[4]

Diğer kullanımları

  • Tereftalik asit boyalarda taşıyıcı madde olarak kullanılmaktadır.
  • Tereftalik asit plastikleştirici üretiminde kullanılmaktadır. Örneğin dioktil tereftalat gibi kimyasallar plastiklerin kırılgan olmasını önlemek için eklenmektedir.
  • Bazı ilaçların üretiminde ana hammade olarak kullanılmaktadır.
  • Bazı sis bombalarında doldurucu madde olarak kullanılmaktadır özellikle M83 ve M90 sis bombalarında kullanılmıştır bu bombalar yakıldığında insan görüşünü ve yakın kızılötesi görüşü engellemektedir.

Kaynakça

  1. ^ Brown, H. C. (1955). Baude, E. A.; Nachod, F. C. (Ed.). Determination of Organic Structures by Physical Methods. New York, NY: Academic Press. 
  2. ^ Cailliot, Amédée (1847). "Études sur l'essence de térébenthine" [Studies of the essence of turpentine]. Annales de Chimie et de Physique. Série 3. 21: 27-40. 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022.  Terephthalic acid is named on p. 29: "Je désignerai le premier de ces acides, celui qui est insoluble, sous le nom d'acide téréphtalique." (I will designate the first of these acids, which is insoluble, by the name of terephthalic acid.)
  3. ^ Tomás, Rogério A. F.; Bordado, João C. M.; Gomes, João F. P. (2013). "p-Xylene Oxidation to Terephthalic Acid: A Literature Review Oriented toward Process Optimization and Development". Chemical Reviews. 113 (10): 7421-69. doi:10.1021/cr300298j. PMID 23767849. 
  4. ^ Ashford's Dictionary of Industrial Chemicals (3. bas.). 2011. s. 8805. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Siyanür</span> hidrosiyanik asidin tuzu veya esteri olan çok güçlü bir zehir

Siyanür, bir karbon ve ona üçlü bağ ile bağlanmış bir azot içeren C≡N grubuna sahip kimyasal bileşiklere verilen addır. Bu grup aynı zamanda siyano grubu olarak da bilinir. Organik ve inorganik çeşitleri bulunan siyanürler özellikle endüstride kullanılmaları için üretilmektedir. İnorganik siyanüre örnek olarak çok zehirli potasyum siyanür, organik siyanüre örnek olarak da düşük toksisiteli asetonitril verilebilir. Her siyanür yüksek oranda zehirli değildir.

<span class="mw-page-title-main">Laktik asit</span> Stereoizomer grubu

Laktik asit, kimyasal formülü C₃H₆O₃ olan organik bir asittir. İzomerik iki formu vardır: L(+) laktik asit ve D(-) laktik asit. Laktik asit, birçok doğal süreçte ve mikroorganizmalar tarafından fermantasyon sırasında üretilir. Bu asit, sütte de doğal olarak bulunur ve bu nedenle "laktik" adını almıştır.

Salisilik asit, karboksil grubunun fenoldeki OH grubuna orto pozisyonunda olduğu bir bileşiktir. C6H4 (OH)CO2H kimyasal formülüne sahiptir. Salisilik asit renksiz ve kristal yapıda olan bir beta hidroksi asittir (BHA). Bu asit "2-hidroksibenzoik asit" olarak da bilinir ve suda çok az çözünmektedir. Beyaz söğüt ve keklik üzümü yapraklarının kabuğundan elde edilir. Bir anti-enflamatuar ajan olarak doğrudan aktiviteye sahip olmakla birlikte pul pul dökülmeyi teşvik etme yeteneği nedeniyle topikal bir antibakteriyel ajan görevi görmektedir. Organik yapıdaki bu asit, organik asit sentezinde kullanılmasının yanı sıra bitkisel hormon olarak da kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Plastik</span>

Plastik; karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N) ve diğer organik ya da inorganik elementlerin oluşturduğu monomer adı verilen; basit yapıdaki moleküllü gruplardaki bağın koparılarak polimer adı verilen uzun ve zincirli bir yapıya dönüştürülmesi ile elde edilen malzemelere verilen isimdir. Plastik kelimesi, "şekillendirilebilen veya kalıplanabilen" anlamına gelen Yunanca πλαστικός (plastikos) ve "kalıplanmış" anlamına gelen πλαστός (plastos) kelimesinden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Polietilen tereftalat</span>

Polietilen tereftalat [bazen poli(etilen tereftalat) olarak da yazılır.] Eskiden PETP veya PET-P olarak veya genellikle en yaygın PET veya PETE olarak kısaltılan polyester ailesi reçinelerinden bir termoplastik polimer reçinedir. Genelde giysiler için elyaflarda, sıvılar ve gıdalar için kaplarda, üretim için termoformda ve mühendislik reçineleri için cam elyafla birlikte kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Polyester</span>

Poliester, ana zincirlerinin her tekrar biriminde ester işlevsel grup içeren polimerlerin bir kategorisidir.

<span class="mw-page-title-main">Asit yağmuru</span> ph oranı 7den küçük olan yağış tipi

Asit yağmuru, asidik kimyasalların yağmur, kar, sis, çiy veya kuru parçacıklar hâlinde yeryüzüne düşmesine verilen isimdir.

Toluen tinerin karakteristik kokusuna sahip renksiz, suda çözünmeyen bir sıvıdır. Toluen, bir fenil grubuna bağlı CH3'ten oluşan mono-substituent benzen türevidir. Bundan dolayı toluenin IUPAC sistematik adı metil benzendir. Toluen bir aromatik hidrokarbondur. Ayrıca TNT (trinitrotoluen) patlayıcı madde yapımında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Hidroklorik asit</span> hidrojen klorürün toksik sulu çözeltisi

Hidroklorik asit, hidrojen ve klor elementlerinden oluşan, oda sıcaklığı ve normal basınçta gaz hâlinde olan hidrojen klorürün sulu çözeltisine verilen ad. Halk arasında tuz ruhu olarak da bilinir. 9. yüzyılda simyacı Câbir bin Hayyân tarafından keşfedildi ve sonrasında simya alanında kullanıldı. Sanayi Devrimi sırasında, sanayideki önemi keşfedilen asit, önce Leblanc işlemi, sonrasında Solvay işlemi ile sanayi alanında üretilmeye başladı. Hidroklorik asit, tarihte yeni kolaylıkların keşfinde önemli roller üstlendi. Günümüzde PVC'den demir-çeliğe, organik madde üretiminden gıda sektörüne kadar hemen hemen tüm alanlarda hidroklorik asit kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Asetik asit</span> kimyasal bileşik

Asetik asit veya etanoik asit CH3COOH formüllü bir organik asittir, sirkeye ekşi tadını ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir. Bu yüzden halk arasında sirke ruhu veya sirke asidi şeklinde de adlandırılır. Karboksilik asitlerin en küçüklerindendir (en küçük olan formik asittir). Doğada karbonhidratların yükseltgenmesiyle oluşur. Sanayide asetik asit hem biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir. Tuz ve esterine asetat denir. Suda tamamen çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Pikrik asit</span>

Pikrik asit (O2N)3C6H2OH formülüne sahip bir organik bileşiktir. IUPAC adı 2,4,6-trinitrofenoldür (TNP). "Pikrik" adı, acı tadı yansıtan "acı" anlamına gelen Yunanca πικρός (pikros) kelimesinden gelir. En asidik fenollerden biridir. Diğer yüksek oranda nitratlanmış organik bileşikler gibi pikrik asit de patlayıcıdır, dolayısıyla birincil kullanımıdır. Aynı zamanda, tıpta (antiseptik, yanık tedavileri) ve boyar maddelerde kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Plastik şişe</span> yüksek yoğunluklu plastikten yapılmış bir şişe

Plastik bir şişe, yüksek yoğunluklu plastikten yapılmış bir şişedir. Cam şişe ile beraber en fazla tüketilen ambalajdır. Plastik şişeler tipik olarak su, alkolsüz içecekler, motor yağı, yemeklik yağ, ilaç, şampuan, süt ve mürekkep gibi sıvıları depolamak için kullanılır. Boyut, çok küçük örnek şişelerden büyük damacanalara kadar değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nitrozilsülfürik asit</span> Kimyasal bileşik

Nitrozilsülfürik asit, NOHSO4 formülüne sahip bir kimyasal bileşiktir. Endüstriyel olarak kaprolaktam üretiminde kullanılan renksiz bir katıdır. Daha önce sülfürik asit üretmek için öncü oda işleminin bir parçasıydı. Bileşik, sülfürik asit ve nitröz asidin karışık anhidritidir.

Titanik asit, genel formül [TiOx(OH)4−2x]n ile titanyum, hidrojen ve oksijen elementlerinin kimyasal bileşiklerinin bir ailesi için genel bir isimdir. Esas olarak eski literatürde çeşitli basit titanik asitler talep edilmiştir. Bu malzemeler için kristalografik ve az spektroskopik destek yoktur. Brauer'in El Kitabı da dahil olmak üzere bazı eski literatür TiO2'den titanik asit olarak söz eder.

<span class="mw-page-title-main">İzosiyanik asit</span> kimyasal birleşik

İzosiyanik asit, 1830'da Liebig ve Wöhler tarafından keşfedilen HNCO formülüne sahip bir kimyasal bileşiktir. Kaynama noktası 23.5 °C olan uçucu ve zehirli renksiz bir maddedir. İzosiyanik asit, organik kimya ve biyolojide en yaygın olarak bulunan dört element olan karbon, hidrojen, azot ve oksijen içeren en basit kararlı kimyasal bileşiktir.

Ideonella sakaiensis, Ideonella ve comamonadaceae familyasından plastik poliyi(etilen tereftalat) (PET) tek bir karbon ve enerji kaynağı olarak parçalayıp tüketebilen bir bakteridir. Bakteri başlangıçta sakai, Japonya'daki bir plastik şişe geri dönüşüm tesisinin dışında alınan bir tortu örneğinden izole edildi.

<span class="mw-page-title-main">Nitrobenzen</span> Kimyasal Bileşik

Nitrobenzen kimyasal formülü C6H5NO2 olan bir organik bileşiktir. Acıbadem benzeri bir kokuya sahip, suda çözünmeyen soluk sarı renkli bir yağdır. Donduğunda yeşilimsi sarı renkli kristallere dönüşür. Anilinin öncül maddesi olarak benzenden büyük ölçüde üretilir. Laboratuvarda, özellikle elektrofil reaktifler için, bazen bir çözücü olarak kullanılır.

Polietilen tereftalattan yapılan şişeler geri dönüştürülebilir, yeni şişeler ve kaplar, termoform paketleme, çemberleme bandı ve ayrıca halı ve giyim gibi elyaf uygulamalarında da kullanılır. Pek çok ülkede PET plastikleri genellikle kabın altında bulunan evrensel geri dönüşüm sembolü içinde reçine tanımlama kodu numarası "1" ile kodlanır. Ulusal PET Konteyner Kaynakları Birliği (NAPCOR) PET'i şu şekilde tanımlar: "Referans verilen polietilen tereftalat öğeleri tereftalik asit ve mono etilen glikolden türetilir; burada tereftalik asit ve mono etilen glikol reaksiyona girer Polimeri oluşturmak için reaksiyona giren monomer kütlesinin en az yüzde 90'ını oluşturur ve numuneyi ısıtırken 10°C/dakika hızında ısıtıldığında ASTM D3418, 10.1 yöntemindeki ikinci termal tarama sırasında tanımlandığı gibi 225°C ile 255°C arasında bir erime tepe sıcaklığı sergilemelidir"

<span class="mw-page-title-main">Dimetil tereftalat</span>

Dimetil tereftalat (DMT) , C6H4 (COOCH3)2 formülüne sahip organik bir bileşiktir. Tereftalik asit ve metanolden oluşan diesterdir. Damıtılabilir renksiz bir sıvı vermek üzere eriyen beyaz bir katıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mühendislik plastiği</span> genellikle mekanik parçalar yapmak için kullanılan plastikler

Mühendislik plastikleri, yaygın olarak kullanılan emtia plastiklerinden daha iyi mekanik veya ısıl özelliklere sahip bir plastik malzeme grubudur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.