İçeriğe atla

Tercüme-i Kenzü’l-İştihâ

Tercüme-i Kenzü’l-İştihâ, İranlı şair Mevlânâ Ebû İshak Hallâcı Şirâzî’nin (ö. 1423 veya 1427) Kenzü’l-İştihâ (İştah Hazinesi) adlı şiirindeki yemeklerle ilgili tâbirlerden oluşan bir sözlüktür. Ahmed Cavid tarafından yazılmıştır. Bu eserinin bizim için asıl önemi, eski İran mutfağı ile Türk mutfağı arasındaki bağlantıları göstermesinden çok kendi zamanına ait gözlemleridir.[1][2] Günümüzde iki nüzhası Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesindedir.(H.1186 ve E. H.1543)[3][4]

Kaynakça

  1. ^ "Tercüme-i Kenzü'l-İştiha / 15.Yüzyıldan Bir Mutfak Sözlüğü". www.kitapyurdu.com. 26 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  2. ^ Câvid, Ahmed (2006). Tercüme-i Kenzü'l-İştihâ: 15. yüzyıldan bir mutfak sözlüğü. Kitap Yayınevi. ISBN 978-975-6051-35-1. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  3. ^ Türk kültürü: aylık dergi yayınlayan Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. 1973. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021. 
  4. ^ Kut, A. Turgut (1985). Açıklamalı yemek kitapları bibliyografyası: eski harfli yazma ve basma eserler. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Şeyhî, Kütahya doğumlu 15. asır Türk divan şairi ve tabip.

<span class="mw-page-title-main">Su böreği</span> börek çeşidi

Su böreği, Türk mutfağında bir tepsi böreği çeşididir. Haşlanmış yufka katmanları arasına su böreğinin çeşidine göre kıyma veya beyaz peynir harcı serpiştirilip en üstü yumurtalanmış bir şekilde fırınlanarak yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Çılbır</span> Türk mutfağından sarımsaklı yoğurtlu bir yumurta yemeği

Çılbır, çıpıl, çırpır, çiğ yumurtanın kaynayan suya kırılıp pişirilmesiyle hazırlanan, Türk mutfağına ait bir tür yemektir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve kızdırılmış tereyağlı-pul biberli sos dökülerek servis edilir. Ahmed Vefik Paşa'nın 1876'da yazdığı Lehce-i Osmani adlı kitabında çıpıl, çırpırın yoğurtlu yağsız yumurta taamı olarak geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk mutfağı</span> Türk gastronomi geleneğine dahil bütün yiyecek ve içecekler

Türk mutfağı, Türkiye'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı hem Balkan ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Limonata</span> limondan yapılan içecek

Limonata , limon suyu, şeker ve sudan yapılan bir içecektir. Limonata dünyanın hemen hemen her ülkesinde yapılır ve içilir. Limonun her tarafıyla yapıldığı da olur, özellikle dışarıda büfe ve lokantalarda bu şekilde servis edilebilir. Bu tarife göre, limonlar dilimlenip üzerine şeker atılır ve bekletilir, bir gün gibi bir zaman içerisinde süzülüp posası atılır. 1 porsiyonu 41 kaloridir.

Osmanlı İmparatorluğu kültürü, Osmanlı İmparatorluğu içinde yaşayanların ortak kültürüdür.

<span class="mw-page-title-main">İtalyan mutfağı</span> İtalyan Mutfağı

İtalyan mutfağı, kökeni MÖ 4. yüzyıla kadar uzanan, toplumsal ve siyasi değişimlerle yüzyıllar içerisinde gelişmiş, dünyanın her tarafında bilinip, sevilen, çok zengin bir mutfaktır. İtalyan mutfağında Etrüsk, Antik Yunan, Antik Roma, Bizans, Yahudi ve Arap mutfaklarının etkisi çok belirgindir. Yeni Dünyanın keşfiyle, bugünkü İtalyan mutfağının temeli olarak bilinen fakat aslında 18. yüzyıla kadar halk kitlelerine ulaştırılamamış patates, domates, dolmalık biber ve mısır gibi gıda ürünlerinin Avrupa'ya getirilmesiyle mutfakta önemli değişimler görüldü. İtalyan mutfağının özelliği bölgesel çeşitliliğinin fazla olması, ve çok farklı lezzetleri barındırmasından gelir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlıca</span> Osmanlı İmparatorluğunda kullanılan dil

Osmanlıca veya Osmanlı Türkçesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk anayasası olan 1876 tarihli Kânûn-ı Esâsî'de geçtiği hâliyle Türkçe, 13 ile 20. yüzyıllar arasında Anadolu'da ve Osmanlı Devleti'nin yayıldığı bütün ülkelerde kullanılmış olan, Arapça ve Farsçanın etkisi altında kalan Türk dili. Alfabe olarak çoğunlukla Arap alfabesinin Farsça ve Türkçe için uyarlanmış bir biçimi kullanılmıştır. Halk arasında bazen bu dil dönemi için "Eski Türkçe" de kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı mutfağı</span> Osmanlıdaki mutfak, yemek ve sofra kültürü

Osmanlı mutfağı Osmanlı dönemindeki mutfak kültürüdür. Kökeni Selçuklu mutfağına dayanır. Osmanlı Mutfağı'nı, Osmanlı saray mutfağı ve Osmanlı halk mutfağı şeklinde ikiye ayırmak doğru olacaktır. Halk mutfağı, saray mutfağı kadar gösterişli olmamasına rağmen lezzet ve çeşitlilik yönünden oldukça zengin bir menüye sahip olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Köfte</span> alaturka bir et yemeği

Köfte, kıymaların yuvarlanarak küçük bir top şeklini almasıyla yapılan bir yemektir. Bazen köfteye, ekmek kırıntıları, kıyılmış soğan, yumurta, tereyağı ve baharat gibi malzemeler de eklenir. Köfte, kızartma, pişirme veya buğulama yoluyla yapılabilir. Farklı et ve baharat türlerinin kullanıldığı birçok köfte türü vardır.

<span class="mw-page-title-main">Paluze</span>

Paluze (Felûzec), nişasta ve şekerle yapılan ve üzerine dövülmüş ceviz serpilerek servis edilen bir tür Osmanlı tatlısıdır. Kıbrıs mutfağında yer alır. Geleneksel Türk tatlılarındandır. Bolu yöresinde palize, Şanlıurfa yöresinde palıza, Aydın yöresinde pelvize, Samsun ve yöresinde palüze Mersin yöresinde paluza, denilmektedir. Diyarbakır mutfağında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Arefe köftesi</span>

Arefe köftesi bir tür içli köftedir. Yapılış tarihi 18. yüzyıla kadar uzanır. Osmanlı Mutfağında hazırlanan bir tür içli köftedir.

Hoca Mesud bin Ahmed, 14. yüzyılda yaşamış bir Türk şair ve yazardır. Hoca Mesud ile aynı dönemde yaşamış olan Şeyhoğlu Sadrüddin Mustafa, "Kenzü’l küberâ ve Mehekkü’l Ülemâ" adlı eserinde Hoca Mesud'dan bahsedip, onu üstad diye över. Hoca Mesud, yeğeni İzzeddin Ahmed ile beraber, "Süheyl ü Nevbahar" denilen eseri Farsçadan Anadolu Türkçesine çevirmiştir. Bu eserin asıl adı "Kenzü’l-bedâyi"dir. "Süheyl ü Nevbahar" ile beraber "Ferhengnâme-i Sa‘dî" denilen eserinde Sadi Şirazi'nin "Bostan"ından seçilmiş şiirleri Türkçeye çevirmiştir. Fuad Köprülü'ye göre Hoca Mesud, Germiyan Beyliği bölgesinde yaşamış olabilir.

Basılı ilk yemek kitabı olarak bilinen Melceü't Tabbâhîn Osmanlıca olarak yazılmıştır. Mehmet Kâmil'in kaleme aldığı Melceü't Tabbâhîn, ilk olarak 1844 yılında taş baskı olarak bastırılmıştır. Yemek kitabının masrafının İsmail Paşa tarafından karşılandığı rivayet edilmektedir. İçeriğinde 284 çeşit yiyecek ve içecek tarifinin bulunduğu yemek kitabında ölçüler yoktur. Osmanlı saray mutfağı ve Türk yemek kültüründen örnekler bulunan kitap daha sonra farklı dillerde yayınlanmıştır.


Yemek Risalesi Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüphanesinde bulunan, yedi bölümlük bir yemek kitabıdır. Eserin sonunda Teşrifatî Na’im Efendi’nin kebap ve yahni tarifi olduğu bilinmektedir. Bir bildiride de yazmada H. 1178/İ.S. 1762 ve H.1227/İ.S. 1811 tarihlerinin bulunduğu, ancak bu tarihlerin eserin yazılış tarihi olup olmadığı bilinmemektedir. Yard. Doç. Dr. M. Nejat Sefercioğlu eserin günümüz Türkçesine çevirisini ve transkripsiyonunu yapmış ve eski ölçü birimlerinin bugünkü karşılıklarını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Medfûne</span>

Medfûne ya da meftune Diyarbakır yemeklerinde yer alır. Badılcan denen patlıcandan yapılmıştır. Diyarbakır lezzetlerinden olup ve bazıncandan ma'mûl bu isimle meşhûrdur " Medfûne'nin tarifi 1764 tarihli Risale'de(Yemek Risalesi ) bu tanımlamayla başlıyor.

<span class="mw-page-title-main">Papaz yahnisi</span> bir yahni çeşidi

Papaz yahnisi bir çeşit yahnidir. Mecmuâ-i Fevâid de isminin sebebinin keşiş ve papazların perhiz yemeği olmasından dolayı bu isimle adlandırıldığı yazılmaktadır. Papaz yahnisi Kırklareli mutfağının yemeklerinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Köse pilavı</span>

Köse pilavı, bir çeşit pirinç pilavıdır. Evliya Çelebi Nahçıvan (şehir) yöresini ziyaretinde bu pilavdan bahseder.

Mandalina tatlısı bir çeşit tatlıdır. Osmanlı mutfağında yapılan bir tatlı çeşididir.

Priscilla Mary Işın, mutfak tarihi alanında çalışan yazar ve çevirmendir.