Tepesuyu, Ardahan
| Tepesuyu | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Tepesuyu Tepesuyu'nun Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 213 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Tepesuyu, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Gürcübey'dir.[3]
Tarihçe
Tepesuyu köyünün eski adu Gurcibeg'dir. Nitekim bu yer adı 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde Gurci Beg (كورجی بك) biçiminde kaydedilmiştir. Ancak bu adın köyün topraklarının malikinin bir Gürcü olması nedeniyle ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.[4][5] Bu yer adı 1828 tarihi Osmanlıca köy listesinde de Gurci Beg (كورجی بك) olarak geçer.[6]
Gurcibeg köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Artani'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Varlığı bilinen Gurcibeg Kilisesi ile günümüze kalıntıları ulaşmış ve Nakomlari olarak adlandırılan terk edilmiş yerleşim bu döneme tarihlenmektedir.[7][8]
Gurcibeg köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Kuzey nahiyesine bağlı bir köydü. Bu yerleşim bu tarihte iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Bunlardan biri Küçük Gurci Beg (كوچك كورجی بك) veya Gurcibeg, diğeri ise Gurcibeg-i Süfla (كورجی بك سفلا) idi. Aşağı Gurcibeg (Gurcibeg-i Süfla) köyünde tamamı Hristiyan 30 hane yaşıyordu. Küçük Gurcibeg köyü ise tamamen boşalmıştı. Aşağı Gurcibeg köyünün nüfusunun büyük çoğunluğu Gürcülerden oluşuyordu. Köyde az sayıda da Ermeni yaşıyordu.[9][10] Aşağı Gurcibeg köyünde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[11]
Gurcibeg köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Gürcibek (Гюрджибекъ) adıyla tek köy olarak kaydettiği bu yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Cincirob nahiyesinin beş köyünden biriydi. Köydeki 8 hanede, 31'i erkek ve 28'i kadın olmak üzere 59 kişi yaşıyordu. Köyde yaşayan nüfusun tamamı Kürt olarak kaydedilmiştir.[12] Gurcibeg'in nüfusu Rus idaresi sırasında artmış, 1896'da 100, 1906'da 165 kişiye ulaşmıştır.[13] Birinci Dünya Savaşı'ın sonlarına doğru Ardahan bölgesini dolaşan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli ise, bu tarihte köyden yaşayanlardan Müslüman Gürcü olarak söz etmiştir. Köyün adını Gurcibegi (გურჯი-ბეგი) şeklinde yazan Martvileli'nin yazdığına göre, Gurcibegi köyü Rus ordusu tarafından 1914 yılında taş üstüne taş kalmayacak şekilde yıkılmış, adeta 500 yıl önce terk edilmiş bir yerleşime dönmüştü. Köyde yaşayan Müslüman Gürcülerin kimi kaçmış, kimini de katledilmişti.[5]
Gurcibeg köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Gurci Beg (كورجی بك) olarak geçer. Bu tarihte köy Kars vilayetinin Ardahan kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[6] 1940 genel nüfus sayımında "Gürcübey" şeklinde yazılan köy aynı idari konuma sahip ve nüfusu 227 kişiden oluşuyordu.[14] Gurcibeg veya Gürcübey, Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Tepesuyu olarak değiştirilmiştir.[15] 1965 genel nüfus sayımında Tepesuyu köyünün nüfusu 495 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 154 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
Tepesuyu köyünde Gurci Beg Kilisesi ile değişik yapıların kalıntıları bulunmaktadır. Bir köy kilisesi olan yapının kalıntıları, köy merkezinin güneydoğusunda yer alan Nakomlari'de bulunmaktadır. Eski yerleşim yeri anlamına gelen Nakomlari, Osmanlıların köyü ele geçirdiğinde Küçük Gurcibeg olarak kaydedilmiş olan köy olduğu tahmin edilmektedir.[17]
Coğrafya
Tepesuyu köyü, Ardahan il merkezine 4 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 213[2] |
| 2021 | 219[2] |
| 2020 | 237[2] |
| 2019 | 232[2] |
| 2018 | 229[2] |
| 2017 | 244[2] |
| 2016 | 239[2] |
| 2015 | 247[2] |
| 2014 | 244[2] |
| 2013 | 239[2] |
| 2012 | 250[2] |
| 2011 | 257[2] |
| 2010 | 257[2] |
| 2009 | 269[2] |
| 2008 | 275[2] |
| 2007 | 261[2] |
| 2000 | 292[18] |
| 1990 | 361[18] |
| 1985 | 533[18] |
| 1960 | 396[19] |
| 1935 | 185[20] |
Kaynakça
- ^ "Tepesuyu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Merkez Tepesuyu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ Nişanyan, Sevan. "Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri". nisanyanmap.com. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 522". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2023.
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 9 Ekim 1917, sayı. 219". 9 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759.
- ^ 2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2021, s. 62. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 123. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 522". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.
- ^ "1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 447-448". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 284". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 348" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2024.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 663". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 355" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Kasım 2023.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 196, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b c d "Tepesuyu Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;TÜİK1960isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;TÜİK1935isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
.png){kind=link}
.png){kind=link}