Tepeli devekuşu
| Tepeli Deve Kuşu | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Üç türün birleştirilmiş resmi, soldan sağa: Güney, kuzey ve cüce tepeli deve kuşu | ||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||||
Casoarius Bonhote Cela Oken, 1816 Cela Moehr, 1752 nomen rejectum Rhea Lacépède, 1800 non Latham 1790 Chelarga Billberg, 1828 Oxyporus Brookes, 1828 Thrasys Billberg, 1828 Cassowara Perry, 1811 Hippalectryo Gloger, 1842 |
Tepeli deve kuşu ya da latince ismi ile Casuarius, tepeli deve kuşları türlerini içeren bir kuş cinsidir. Taksonomide koşucu kuşlar alt sınıfı arasında gösterilirler. Yeni Gine'nin tropik ormanlarında (Papua Yeni Gine ve Endonezya), Aru adalarında ve kuzeydoğu Avusturalya'nın yerel türleri arasındadır.[1]
Cinsin bilenen dört türü bulunmaktadır ve üç türü yaşamını sürdürmektedir. En yaygın türü olan güney tepeli deve kuşu (C. casuarius[2]) deve kuşu ve emu türlerinden sonra yaşayan en büyük üçüncü kuş türüdür. Nesli tükenmemiş diğer iki tür ise cüce tepeli deve kuşu (C. bennetti[3]) ve kuzey tepeli deve kuşudur (C. unappendiculatus[4]). C. lydekkeri[5] ise cinsin dördüncü ama nesli tükenmiş bir türüdür.[6]
Tepeli deve kuşları genellikle meyvelerle beslenirler. Buna rağmen tüm türleri omnivordur ve sürüngenler, bitki kökleri, mantarlar, küçük omurgalılar, omurgasızlar gibi geniş bir beslenme çeşitliliğine sahiptir. Bu beslenme davranışı sayesinde yağmur ormanlarındaki tohumların dağılmasına yardımcı olmaktadır.[7] Tepeli deve kuşları insanlara karşı oldukça çekingen davranış gösterir ancak nadiren de olsa kışkırtıldıklarında insanlara saldırabilirler ve pençeleriyle ölümcül olabilecek kadar ağır yaralamalara sebebiyet verebilmektedirler.[8] Bu yüzden tepeli deve kuşu genellikle dünyanın en tehlikeli kuşu olarak anılır.[9]
Taksonomi
Casuarius cinsi Fransız bilim insanı Mathurin Jacques Brisson tarafından 1760 yılında yayınlanmıştır.[10] Cinsin tipik türü güney tepeli devekuşudur (Casuarius casuarius).[11] İsveçli doğa bilimleri insanı Carl Linnaeus bu cinsi 1748 yılında Systema Naturae dergisinin altıncı baskısında Casuarius ismiyle tanıttı.[12] Ama Linnaeus 1758 yılında derginin meşhur onuncu baskısında güney tepeli devekuşunu bayağı devekuşu ve nandularla beraber Struthio cinsi içinde değerlendirilmişti.[13][14] Türün ilk isimlendirmesi Linnaeus'un altıncı sayısının yayınladığı 1748 yılında olmuştur. Ancak Uluslararası Zooloji İsimlendirme Komisyonu (ICZN) 1758 yılında kurulduğu için komisyon cins yazarı olarak Linaaeus'u değil Brisson'u kabul etmiştir.[15]
Cinsin İngilizce ismi Malay dilindeki kĕsuari kelimesinden türemiştir.[16] Cinsin uçamayan kuşlar grubundaki emular, nandolar, devekuşları, moalar, fil kuşları ve kivilerle akrabalığı bulunmaktadır. Cinsin içerisinde kabul görmüş türler şunlardır:
| Resim | Bilimsel Adlandırma | Yaygın Adlandırma | Yaşam Alanları |
|---|---|---|---|
 | Casuarius casuarius | Güney Tepeli Devekuşu | Güney Yeni Gine Kuzeydoğu Avustralya Aru adaları[1] |
 | Casuarius unappendiculatus | Kuzey Tepeli Devekuşu | Kuzey ve Batı Yeni Gine |
 | Casuarius bennetti | Cüce Tepeli Devekuşu | Yeni Gine Yapen adası |
| (Nesli Tükendi) † | Casuarius lydekkeri | Pygmy Tepeli Devekuşu | Papua Yeni Gine[18] |
Bazı otoriteler taksonomik sınıflandırmanın monotipik olduğunu düşünmektedir. Ancak cins içerisinde farklı alt türler tanımlanmıştır.[6] C. (b) papuanus gibi bazı alt türlerin Casuarius (bennetti) westermanni gibi ayrı bir tür olarak görülmesi gerektiğini düşünen otoriteler de bulunmaktadır.[17][19]
Tüm koşucu kuşlar gibi tepeli devekuşunun da evrimsel tarihi çok iyi bilinmemektedir. Avustralya'da bulunan bir fosil kesin olmamakla birlikte ilkel bir Emuarius cinsi ile akrabalığını göstermektedir. Tüm koşucu kuşların yaklaşık 180 milyon yıl önce ayrılan süper kıta Gondvana'dan geldiğini düşünülüyor. Araştırmalar, kıtanın ayrılmasından sonra türlerin yavaş bir şekilde modern türlere dönüştüğünü gösteriyor.[20]
Kaynakça
- ^ a b c Clements, James F. (2007). The Clements checklist of birds of the world. 6th ed. James F. Clements, Cornell University. Laboratory of Ornithology, American Birding Association. Ithaca: Comstock Pub. Associates/Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4501-9. OCLC 77573859.
- ^ Linnaeus, 1758
- ^ Gould, 1857
- ^ Blyth 1860
- ^ Rothschild, 1911
- ^ a b "Taxonomy of the Genus Casuarius". web.archive.org. 5 Mart 2016. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Tepeli devekuşu (Casuarius)". Evrim Ağacı. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ "6 of the World's Most Dangerous Birds". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ Mosbergen, Dominique (14 Nisan 2019). "'World's Most Dangerous Bird' Kills 75-Year-Old Owner In Florida". HuffPost (İngilizce). 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ Brisson, Mathurin Jacques (1760). Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés (Fransızca ve Latince). Volume 1. Vol. 1, p. 46, Vol. 5: p. 10, Plate 1 fig 2: Jean-Baptiste Bauche.
- ^ Mayr, Ernst; Cottrell, G. William ((Ed.)). Check-list of Birds of the World. Volume 1 (2.2yıl=1979 bas.). Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. s. 7. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ Linné, Carl von (1748). Caroli Linnaei ... Systema naturae, sistens regna tria naturae : in classes et ordines, genera et species redacta tabulisque æneis illustrata. Ed. 6., emendata et aucta. Stockholmiæ :: Impensis Godofr, Kiesewetteri,. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ Linné, Carl von; Salvius, Lars (1758). Caroli Linnaei...Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. 1. Holmiae :: Impensis Direct. Laurentii Salvii,. 25 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ Allen, J. A. (Joel Asaph); Brisson, Mathurin-Jacques; Linné, Carl von (1910). "Collation of Brisson's genera of birds with those of Linnaeus. Bulletin of the AMNH ; v. 28, article 27" (İngilizce). 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ "The Code Online | International Commission on Zoological Nomenclature". www.iczn.org. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ "Definition of CASSOWARY". www.merriam-webster.com (İngilizce). 25 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ a b Davies, S. J. J. F. (2002). Ratites and tinamous : Tinamidae, Rheidae, Dromaiidae, Casuariidae, Apterygidae, Struthionidae. Mike Bamford. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-854996-2. OCLC 47756048.
- ^ "A pygmy cassowary (Casuarius lydekken) from late Pleistocene bog deposits at Pureni, Papua New Guinea" (PDF). BMR Journal of Australian Geology & Geophysics, 10, 377- 389. 1988. 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 22 Kasım 2015. 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
- ^ "StackPath". jungletours.com.au. 26 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2021.
