İçeriğe atla

Teoforik isimler

Teoforik isim (Grekçe: θεόφορος,theophoros, anlamı "bir tanrı adını taşıyan isim"),[1] antik dönemde ilgili tanrının korunmasına girmek için konulurdu.[2]

Teofor terimi Yunanca "tanrı" anlamına gelen "theos" kelimesi ile, "desteklemek, taraftarı olmak" anlamlarına gelen "phore" kelimesinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.[3][4]

Teoforik isimlere eski çağlarda en çok Mezopotamya ve Yakın Doğu'daki diğer bölgelerde rastlanılmaktaydı.[5][6][7] Kökenleri İlk Çağa belki de tarih öncesi devirlere dayanan bu isimler günümüzde hala mevcudiyetini sürdürmektedir. Arapça Abdullah (Allah'ın kölesi),[8] Samed (Allah'ın 99 adından birisi; kimseye muhtaç olmayan) gibi isimler buna örnek olarak gösterilebilir.[9]

Klasik teoforik isimler

  • Demetrius ve türevleri " Demeter'in takipçisi" anlamına gelir.[10]
  • Dennis, Latince Dionysius ve türevleri " Dionysos " anlamına gelir.[11]
  • Martin, savaş tanrısı Mars'ın türevlerinden birisi olarak kullanılmıştır.[12]
  • Klasik tanrıların bazı isimleri bazen kişisel isimler olarak verilir. En yaygın olanı Diana ve Diane gibi varyantlarıdır; diğerleri Minerva, Afrodit, Venüs, Isis veya Juno'dur.
  • Papa II. Ioannes, başa geçtiğinde Mercurius olan adını İoannes olarak değiştirmişti.

Teoforik Hristiyan isimleri

  • Amadeus : (Latin) "Tanrı'nın sevgilisi"
  • Bogdan : (Slav) "Tanrısal"
  • Bogomil : (Slav) "Tanrı katında saygın"
  • Bozhidar : (Slav) "Tanrı'nın armağanı"
  • Hristiyan : (Yunanca) "Mesih'e iman edenler"
  • Christopher : (Yunanca) "Mesih'i taşıyanlar".
  • Deodatus / Deusdedit : (Latin) "Tanrı tarafından bahşedilen"
  • Dorotheus / Dorothea : (Yunanca) "Tanrı'ya sunulan"
  • Fürchtgott : (Cermen) "Tanrı korkusu"
  • Gottfried : (Cermen) "Tanrı'nın barışı"
  • Gottlieb : (Cermen) "Tanrı'nın sevgisi"
  • Philothea / Philothei / Philotheos : (Yunanca) "Tanrı'nın sevgilisi"
  • Shenouda : (Kıpti) "Tanrı'nın oğlu"
  • Theodore / Theodora : (Yunanca) "Tanrı'nın armağanı"
  • Theodosius / Theodosia, Theodotos / Theodotē ve Dositheus / Dosithea: (Yunanca) "Tanrı'nın bahşettiği"
  • Theodotus: (Yunanca): "Tanrı tarafından bahşedilen"
  • Theophilus : (Yunanca) "Tanrıyı seven kişi"
  • Theophanes / Theophania, Tiffany : (Yunanca) "Tanrı'nın tezahürü"
  • Theophrastus : (Yunanca) "tanrısal konuşma"
  • Theaetetus : (Yunanca) "Tanrı'ya yalan söyleyen"
  • Timothy / Timotheus : (Yunanca) "Tanrı'yı onurlandıran kişi"

Hristiyanlarca saygı duyulan bazı azizlerin de çok tanrılı inançlardan gelen teoforik isimleri vardır. (Saint Dionysius, Saint Mercurius, Saint Saturninus, Saint Hermes, Tours Saint Martin , Selanik Aziz Demetrius gibi).

Cermen teoforik isimler

  • Os, "tanrı"
    • Oslac
    • Oswald
    • Oswin
  • Gök gürültüsü tanrısı Thor
    • Thorstein "Thor'un taşı"
    • Thorkel "Thor'un zanaatı"
    • Thorulf "Thor'un kurdu"
    • Thordis
    • Thora
  • Ing, Freyr için kullanılmış olan isimlerden birisi ("Lord" anlamına gelen bir sıfat)
    • Ingrid
    • Ingeborg
    • Inger
    • Ingunn

Cermen panteonunun baş tanrısı Odin'e atıfta bulunan isimlere erken dönemde pek rastlanmaz. Kurt anlamına gelen "wulf" sözcüğü kimi ismin sonuna eklendiğinde zamanla bu "Wod" ismine dönüşmüş olabilir. (Förstemann 1856)

Hinduizm

Hinduizmin takipçisi olan insanlar tarafından bazı isimler tanrı ya da tanrıçaları onurlandırmak için konulurlar. Bir isim çoğu zaman birden fazla ilaha referansta bulunabilir.

İlah isimlerinin yeni doğan bebeklere konulması pek alışılageldik bir durum değildir. Şiva, Krişna, Ganeş, Durga, Radha ve Sita isimleri insanların çocuklarına koydukları ilah isimleridir. Bunların haricinde teoforik isimlere pek rastlanmaz.

İslâm

İslam dininde tanrı (Allah) tek ilah olsa da 99 ismi olduğuna inanılır. Çocuklara Allah adı yalın bir şekilde konulmaz. Aşağıda olduğu gibi ön eklerle kullanılır.

  • Abdullah : "Allah'ın kulu"
  • Ubeydullah: "Allah'ın kulu"

Bunun dışında Allah'ın diğer 99 ismi yalın olarak kullanılabilir.

  • Cebbâr: "Kudret ve azamet sahibi."
  • Gaffâr: "Çok mağfiret eden."
  • Rezzâk: "Rızkını veren."
  • Basîr: "Her şeyi en iyi gören."[13]

Yahudilik

Kitab-ı Mukaddes'te, özellikle de Eski Ahit'te çok sayıda İbranice teoforik isim görülür.

  • Güçlü, kuvvetli anlamına gelen ve Kenanlılarca Baal'ın babası olarak tapınılan tanrı El'e atıfta bulunulan isimler.
  • Yahve ya da Yahova'ya atıfta bulunan isimler.
  • Levanten tanrılarına atıfta bulunan isimler.

Mevcut inançlar önemini ve takipçisini kaybedip Yahudilik ve daha yeni pagan inançlar ortaya çıkınca bu isimler varlığını yitirdi hatta kimisi de değiştirildi. Örneğin Baal isminin yerini utanç verici anlamına gelen Bosheth aldı. İlk kez Kral Saul zamanında popülerlik kazanmaya başlayan Yahova adının kullanımına pek rastlanılmamaktaydı.[14]

El

Kenanlılar başta olmak üzere Levanten bölgesinde tapınılmakta olan bir baş tanrıydı. Semavi dinlerde özellikle melek isimlerinde ve bunun yanında bazı peygamber isimlerinde bu ilahın kalıntılarına rastlamak mümkündür.

  • Ariel : "El'in aslanı"
  • Daniel : "El yargılar" veya "El'in adaleti"
  • Elias / Elijah: "El, Yahovadır" (?)
  • Elişa : "El kurtuluştur"
  • Elizabeth / Isabel : İbranice Elisheba = "El yemin ediyor" veya "El bolluktur "
  • Emmanuel / Immanuel : "El Bizimle"
  • Hezekiel : "El güçlenecek"
  • Cebrail : "El benim gücümdür"
  • İsmail : "El işitir"
  • İsrail : "El ile hüküm süren"
  • Joel : "El İlahtır"
  • Lemuel : "El'e Adanmış / Adanmış"
  • Michael : "El kimdir?"
  • Nathaniel : "El'in verdiği" veya "El'in armağanı"
  • Raphael : "El iyileştirir"
  • Samuel : "El'in adı"
  • Uriel : "El benim ışığımdır"

Yahova

İsrailli tanrı YHWH'nın adı (Yahova, Yahve veya Yah şeklinde kullanılabilir) İlk Tapınak Dönemi'nin birçok teoforik isimde bir önek veya sonek olarak görünür. Örneğin, Yirme-yahu (Yeremya ), Yesha-yahu (Yeşaya ), Netan-yah, Yedid-yah, Adoni-yah, Nekhem-yah, Yeho-natan (Jonathan), Yeho-chanan (John), Yeho-shua (Yeşu ), Yeho-tzedek, Zekharya (Zekeriya ).

  • Elijah / Elias : "YMWH ilahımdır"
  • Hizkiya : "YHWH güçleniyor"
  • Yeşaya : "YHWH kurtuluştur"
  • Jedediah : " YHWH'nin arkadaşı"
  • Jeremy / Jeremiah : "YHWH yükselecek"
  • İsa / Yeshua : "YHWH kurtaracak"
  • Joel Heller : "YHWH ilahtır"
  • John : "YHWH tarafından süslendi"
  • Jonathan : "YHWH verdi"
  • Joseph : "YHWH artacak"
  • Josiah : "YHWH tarafından iyileştirildi"
  • Matthew : "YHWH hediyesi"
  • Micah : "Kim YHWH gibi?"
  • Nehemya : "YHWH rahatlık verir"
  • Obadiah : " YHWH'nin hizmetkarı"
  • Tobias : "YHWH'nın iyiliği"
  • Uriah : "YHWH alevi"
  • Uzziah : "YHWH benim gücümdür"
  • Zachary / Zechariah : "YHWH hatırladı"
  • Zephaniah : "YHWH tarafından gizlenmiş"

Bununla birlikte, Yahuda (Y e hūda h) adı bir örnek değildir. Yahuda adı, "övgü" anlamına gelen Yadah = Yud-Dalet-Hey kök kelimesinden gelir. Yud harfi de İbranicede bir önek zamiridir, bu nedenle Yud veya Yud-Hey ile başlayan her ad veya kelime teoforik değildir.

Diğer tanrılara atıfta bulunulan isimler

Kaynakça

  1. ^ "theophoric". Merriam-Webster online dictionary. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2020. 
  2. ^ Shendge, Malati J. The Language of the Harappans: From Akkadian to Sanskrit, 1997. p 24. "It may also be interpreted as theophorous names, i.e. the name of the god forming part of the name of an individual. The usage is theophorous because besides the eponymous Asura, each individual of high or low status has a personal name."
  3. ^ "meaning the word of theo". 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "meaning the word of phore". 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Zadok, R. The Pre-hellenistic Israelite Anthroponymy and Prosopography, 1988. p 16. "The Period of the Judges (J) The theophorous names constitute a sizable minority (almost 40%). Many of the hypocoristica possibly originate from compound theophorous names (e.g., Abdon, Gerd, J21 1 1 1 1, 2141 12)."
  6. ^ Benz, Frank L. Personal Names in the Phoenician and Punic Inscriptions. p 233. "Any one of the three major types of elements, divine name or theophorous, nominal, or verbal can make up a Phoenician-Punic hypocoristic name. The divine name hypocoristic is the least attested. The simplest formation is that of a single ..."
  7. ^ Drijvers, H. J. W. Cults and Behafs at Edessa, 1980. p 21. "The proper names, which are mainly theophorous ones, may increase our knowledge of the religious feeling of the people of Edessa and of the cults practiced by them, insofar as their theophorous elements reflect existing beliefs."
  8. ^ "abdullah isminin anlamı". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "samed isminin anlamı". 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "demetrius adının anlamı (eng)". 4 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "dennis adının anlamı (eng)". 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "martin adının anlamı (eng)". 14 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "İslam'da yeni doğan çocuğa isim koyma". 25 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ Mark Haughwout, "Personal Names Before Exodus 6:2-3"

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Allah (Arapça: الله, romanize:

<span class="mw-page-title-main">Melek</span> dinler terminolojisindeki doğaüstü figür

Melek, dini bir terim. Melek, birçok dinde inanılan semavi verilen isimdir. Meleklerin görevleri Tanrı'ya hizmet etmektir. Meleklere inancın var olduğu her din ve inançta melek kavramına bakış farklıdır.

Tanrı ya da ilah, Klasik teistik inanç sistemlerinde Mutlak Varlık, Mutlak Benlik ve tüm varoluşun temel kaynağı olarak görülen varlık. Tek tanrılı inançlarda evrenin tek yaradanı ve yöneteni olarak kabul edilir. Çok tanrılı inançlarda genelde ilahların cinsiyeti bulunur ve eril olanlarına tanrı, dişi olanlarına tanrıça denir. Tektanrılı ve henoteistik inançlardaki Tanrı kavramını tanımlamak için ise sadece tanrı sözcüğü kullanılabilir.

Allah'ın isimleri, İslam toplumunda, Kur'an ve hadislerde Allah'a izâfe edilen fiil veya sıfatlardan türetilmiş veya doğrudan Allah'ı ifade amacıyla kullanılmış olan isimlerdir. Yalnızca Kur'an'da geçen ilahi isimler yüzden fazlayken hadislerde Allah'a atfedilen başka isimler de bulunmaktadır. Geniş anlamıyla esmâü'l-hüsnâ kavramı bu adların hepsini kapsasa da terim anlamıyla daha çok doksan dokuz ismi içerdiği kabul edilir ve buna mukabil Türkçede çoğunlukla Allah'ın 99 ismi şeklinde bilinir.

Çoktanrıcılık ya da Politeizm, politeizm sözlük anlamıyla birden çok tanrıya inanmak, tapınmak manalarına gelmektedir. Sözcük, etimolojik açıdan, Yunanca πολύς poly (çok) ve θεοί theoiz (tanrı) sözcüklerinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arap mitolojisi</span>

Arap mitolojisi, Arapların İslamiyet öncesi çoktanrıcı inanç ve söylencelerini konu almakla birlikte Hristiyan, Yahudi ve İran dinlerinin de etkisinde kalmıştır. Samilerin bir kolu olan Arapların mitolojisinin bir özelliği de Sümer ve Mezopotamya mitolojisiyle devamlılık konumunda olmasıdır. Toplumların yaşamlarında bir sonraki kültür öncekileri yok etmez, Kutsal anlatılar alındıkları kaynaktan birtakım değişimlerle gelecek nesillere aktarılır ve devam ettirilir. Ayrıca o dönemde çevre bölgelerde yaşayan toplulukların mitolojileri ve inançları da Arap mitolojisiyle büyük oranda etkileşim gösterir. Arapların inanç sistemlerini oluşturmada diğer semitik toplumlarla etkileşim çok önemli roller oynamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Odin</span> İskandinav Baş Tanrısı

Odin, Cermen mitolojisinde yer alan önemli bir tanrı. Odin ile ilgili günümüze ulaşan çoğu bilginin kaynağı olan İskandinav mitolojisi; Odin'i bilgelik, şifa, ölüm, kraliyet, bilgi, savaş, zafer, büyücülük, şiir, çılgınlık, şamanlık, ilham, şairlik, hava, rüzgar ile ilişkilendirir. İskandinav mitolojisine göre tanrıça Frigg'in kocasıdır. Genellikle en yüce Cermen tanrısı olarak kabul edilir. Eski İngilizce ve Eski Saksoncada Wōden, Eski Felemenkçede Wuodan ve Eski Yüksek Almancada Wuotan adıyla bilinir. Tüm bu adların kökeni ise Ana Almanca *Wōđanaz'dır. İngilizce dahil birçok Cermen dilinde çarşamba günü, bu tanrının adını taşır.

Tevhit ya da tevhid, teizm tarifinin İslâm terminolojisindeki karşılığıdır.

Baal veya Baʽal, antik çağda Levant'ta konuşulan Kuzeybatı Sami dillerinde önceleri insanlar arasında kullanılan 'sahip', 'efendi' anlamına gelen bir unvan ve şeref ifadesiydi. Ünvan akademisyenlere göre önce güneş kültleri ve çeşitli koruyucu tanrılarla ilişkilendirilir; ancak yazıtlar, Ba'al adının özellikle fırtına ve bereket tanrısı Hadad ve onun yerel tezahürleriyle ilişkilendirildiğini gösterdi.

Hadad, Haddad, Adad ; Kenan ve eski Mezopotamya dinlerinde fırtına ve yağmur tanrısıydı. Ebla'da MÖ 2500'de "Hadda" olarak tasdik edildi. Haddad Levant'tan Amoritler tarafından Mezopotamya'ya tanıtıldı ve burada Akad tanrısı Adad olarak tanındı. Adad ve Iškur genellikle Hurri tanrısı Teshub için kullanılan sembolün aynısı olan logogram 𒀭𒅎 dIM ile yazılır. Hadad ayrıca Pidar, Rapiu, Baal-Zephon veya genellikle basitçe Ba'al olarak da adlandırılırdı, ancak bu unvan diğer tanrılar için de kullanılıyordu. Boğa, Hadad'ın sembolik hayvanıydı. Sakallı görünüyordu, "boğa boynuzlu" bir başlık takarken sık sık bir sopa ve şimşek tutuyordu. Hadad, Yunan Zeus, Roma tanrısı Jüpiter ve Hitit fırtına tanrısı Teshub ile eşitlendi.

<span class="mw-page-title-main">İlyas</span>

İlyas, İbranice İncil'deki Krallar Kitaplarına göre bir peygamber ve bir mucize yaratıcısıdır ve Kral Ahab'ın hükümdarlığı sırasında kuzey İsrail krallığında yaşar. 1 Krallar 18'de İlyas, Kenan tanrısı Baal'a karşı İbrani Tanrısı YHWH'ye tapınmayı savunur. Tanrı ayrıca İlyas aracılığıyla diriliş, gökten ateş indirme ve "ateşle" diri diri göğe girme gibi birçok mucize gerçekleştirir. Ayrıca "peygamberlerin oğulları" olarak bilinen bir peygamberler okuluna liderlik eder. Yükselişinin ardından, öğrencisi ve en sadık yardımcısı Elyesa, bu okulun lideri rolünü üstlenir. Malaki Kitabı, İlyas'ın "Tanrı'nın büyük ve korkunç gününün gelişinden önce" döneceğini kehanet eder, onu İbrani Kutsal Kitabına saygı duyan çeşitli inançlarda Mesih'in ve eskatonun habercisi yapar. İlyas'a yapılan atıflar Sirak, Yeni Ahit, Mişna,Talmud, Kuran, Mormon Kitabı ve Bahai yazılarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yehova</span> יהוה (YHVH)nin Adonayın sesli harfleriyle transliterasyonlarından biri

Yehova/Yehovah, Tanah'ta bahsi geçen Tanrı'nın adının (יְהֹוה) olası bir telaffuz şeklidir. İsmin orijinali İbranice 4 adet sessiz harften oluşur ve orijinal İbranice metinlerde 6 bin 828 defa YHVH kullanımı yer alır.

Hubal veya Hubel, Arabistan'da Mekke'de Kureyş kabilesinin hüküm sürdüğü sıralarda tapınılan, Arap putlarının en büyüğü ve Kabe'nin baş tanrısıdır. Arabistan'ın en uzak yerlerinden insanlar O'nu ziyarete gelirlerdi.

İlāh, "tanrı" ile aynı anlama gelen bir Arapça terimdir. Dişil hâli "ilaha"dır ve bu tanrıça ile eşanlamlıdır. Dinsel inanışlarca kutsal görülen ve tapınılan doğaötesi bir varlıktır. İlah kelimesi İslami ritüellerde sıkça kullanılır: ezan, kelime-i şehadet.

İslam teolojisinde Tanrı, her şeye gücü yeten ve her şeyi bilen yaratıcı ve evrenin hakimidir. İslam'da, Tanrı tektir inancı vurgulanır (tevhid). Sıfatlarınca eşi, benzeri ve zıddı olmayan (vahid), zâti olarak ortaksız, tek ve bir (ehad), merhametli ve her şeye gücü yetendir. İslami öğretilere göre, mekândan, maddeden, şekilden, cinsiyetten bağımsız ve Kur'an'a göre "Gözler O'nu görmez, O bütün gözleri görür. O Lâtif'tir, haberdardır."

<span class="mw-page-title-main">Beelzebub</span>

Beelzebub veya Baalzevul,, eskiden Antik Filistinliler tarafından Ekron şehrinde tapınılmış, daha sonraları ise bazı İbrahimî dinlerde önemli bir iblisi figür olarak tasvir edilmiş bir tanrıdır. Beelzebub özellikle Antik Kenan'da tapınılmış Kuzeybatı Sami tanrısı Baal ile ilişkilendirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tanrı adları</span> mukaddes isimler

Tanrı adları ya da mukaddes isimler, monoteist anlamdaki tekil bir tanrı inancında, Tanrı'ya karşı litürji veya dua aracılığıyla hitap şeklini tasvir ederler.

<span class="mw-page-title-main">El (tanrı)</span>

ʼĒl, "tanrı" veya "ilah" anlamına gelen, birçok büyük antik Yakın Doğu tanrısından herhangi birine atıfta bulunan Kuzeybatı Semitik bir kelimedir. Daha nadir bir biçim olan ila, esk, Akad ve Amoricedeki biçimini temsil eder. Kelime, "tanrı" anlamına gelen Proto-Semitik *ʔil-'den türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Thor (Marvel Comics) yardımcı karakterleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Marvel Comics'in Cermen mitolojisinden uyarladığı Thor çizgi romanında birçok yardımcı karakter bulunmaktadır. Bu karakterlerin de çoğunun Cermen mitolojisi ve diğer mitolojilerden alınmış olduğu gibi Marvel'in kendi yarattığı kurgusal karakterleri de mevcuttur. Bu karakterler başta süper kahramanlar olmak üzere dünyalı insan ve mutantlardan Elf, Troll, Dev ve Ejderha gibi sihirli yaratıklara ve uzaylılardan tanrılar ve diğer kozmik varlıklara kadar çok geniş bir yelpazede yer almaktadır. Diğer Marvel kahramanları önemli karakterlerdir. En önemli karakterler Thor'un ailesi ve halkı olan Asgard tanrılarıdır. Ayrıca, bu çizgi romanda görünen mitolojik tanrılar arasında en önemli tanrılar da onlardır. Elf Faradei, Troll Ulik, Kara Elf Malekith gibi pek çok dost ve düşmanı da bu panteonla bağlantılı sihirli yaratıklardır. İkinci en önemli tanrı grubuysa Thor'un dostu Herkül'ün de mensubu olduğu Olympos tanrılarıdır. Vişnu, Manitu, Horus ve Leir gibi diğer panteonların tanrıları da sık sık bu çizgi romanda yer almıştır. Galactus, Celestialler,Eternaller gibi kozmik varlıklar ve Skrull, Kree, Korbinite gibi uzaylı ırklar da önemli yer tutar.

<span class="mw-page-title-main">Yahudilikte Tanrı'nın isimleri</span> Vikimedya liste maddesi

Rabbânî Yahudilikte Tanrı'nın yedi ismi o kadar kutsal kabul edilir ki bir defa yazıldıktan sonra asla geri silinmemeleri gerekir: YHVH, ʼĒl, Eloah, Elohim, Šaddāi, Eḥyḗḣ ve Tzevaot. İlk din erbapları, geriye kalan öbür İbranice isimlerin Tanrı'nın lakap ve sıfatları olduğunu ve bu lakaplarla Tanrı'nın yedi isminin diğer dillerde özgürce yazılıp silinebileceğini kabul ettiler. Ancak bazı yeni din adamları bu duruma dikkat edilmesini önermektedir. Birçok Ortodoks Yahudi, Tanrı'nın ismini İngilizce yazarken God yazmak yerine "G-d" yazar ve 15 anlamına gelen Yōd-Hē ifadesini telaffuz etmek yerine Ṭēt-Vav derler.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.