Tenis topu

Tenis topu adından da anlaşılacağı üzere tenis sporu için dizayn edilmiş bir toptur. Yaklaşık 6,8 cm (2,63 inç) büyüklüğündedir. Yapımında majör olarak sarı rengin kullanıldığı tenis topları aslında her renkte olabilir fakat sarı dışındaki bu renkler profesyonel camiaca pek tercih edilmez. Tenis topları lifli yapıdaki keçeyle kaplanmıştır. Bu tür bir malzemenin kullanımı tenis topuna aerodinamik açıdan yarar sağlamaktadır. Ek olarak, tenis topunu üstten ve alttan çevreleyen iki tane kalın beyaz çizgi vardır.

Tarih

Açık hava tenisinin (lawn tennis) 1870'lerdeki icadından önce tenis sporu gerçek tenis adı altında o zamanın ilkel kortlarında oynanıyordu. 1480 yılında Fransa kralı 11. Louis tenis toplarının tebeşir, kum, talaş veya toprak gibi maddelerle doldurulmasını yasakladı. Peşinden tenis toplarının kaliteli deriyle kaplanması ve yünle doldurulması şartını koştu. Louis'nin yaptırdıkları dışında, bilinen diğer eski tenis topları ise İskoç zanaatkarlar tarafından yünle kaplı kuzu ya da keçi midesinin iple bağlanmasıyla yapılıyordu. Bu tipteki eski, kurtarılmış tenis toplarının 1920'de Westminister Sarayı'ndaki çekiç kirişli çatılara yapılan restorasyonda cam macunu ve insan saçı karışımıyla üretildiği görülmüştür ve bu topların kral 8. Henry devrinden kalma olduğu açıklanmıştır. Başka versiyonlarda ise hayvan kürkü gibi materyaller kullanılmış, sarıldıkları ipler ise hayvan bağırsakları ve kasları ya da çam kerestesiyle oluşturulmuştur. Bu çeşittekiler 16.yy'dan kalma İskoç kalelerinde bulunmuştur. 18.yy'a gelindiğinde 3/4 oranlı yün şeritler, çekirdek niteliğinde olan ve yine pek çok şeridin birleşmesiyle oluşmuş küçük topun etrafına sarılırdı. Sicimler çeşitli yönlerde topu sıkıca sarıyordu ve daha büyük bir top oluşturuyordu. Son aşamada tenis topunu kaplayacak beyaz bir kumaş dikiliyordu. 1870'lerde Walter Clopton Wingfield ve Harry Gem'in öncülük eden çalışmalarıyla birlikte açık hava tenisi İngiltere'de ortaya çıktı. Genellikle açık hava tenisi Viktorya döneminden kalma kriket sahalarında oynanıyordu. Wingfield kauçuk topların da içinde bulunduğu Almanya'dan ithal edilen tenis setlerini İngiltere piyasasına sürdü. Charles Goodyear'ın vulkanize lastiği bulmasının ardından Almanlar bu teknolojiyi başarılı bir biçimde kullanarak hava doldurulmuş vulkanize kauçuk tenis toplarını geliştirdi. Bu toplar hafifti ve kaplamasızlardı. Gri ve kırmızı renkleri mevcuttu. John Moyer Heathcote vulkanize kauçuk topları elbeziyle kaplamayı teklif etti ve de denedi. 1882'de Wingfield, Heathcote'un Melton Mowbray'da üretilen sağlam kalın kumaşla kaplı toplarının reklamını yaptı ve pazarladı.

Standartlar

Yönetmeliğe uygun olması gereken oyunlarda tenis topları için belli başlı boyut, ağırlık, deformasyon ve zıplama kriterleri vardır. Uluslararası Tenis Federasyonu (ITF) resmî çapı 65,41-68,58 mm olarak açıklamıştır. Toplar 56.0 ve 59.4 arasında olmalıdır. Sarı ve beyaz renkler ABD Tenis Federasyonu'nun(USTA) onayladığı tek renklerdir. Şu an kullanılan topların rengi ITF tarafından 1972'de yapılan araştırmaların ışığında renkli televizyonda floresan renklerin daha belirgin olması üzerine optik sarı adı verilen renk kullanılmaya başladı. Yeni optik sarı turnuvada ilk takdim etme şerefini de Mike Davies üstlendi. Tenis topları havayla doldurulmuşlardır ve geliştirilmiş keçe maddesiyle kaplıdırlar. Ayrıca, bazı üreticiler içinde polistirenden yapılma küçük topun bulunduğu tenis topları yapmıştır. Keçe akışkan dinamiğindeki sınır tabaka hızını geciktirir bu sayede aerodinamik sürüklenme kuvveti azalır ve topa daha iyi vuruş özelliği kazandırır. Genellikle topların üzerinde sayı numaraları ve marka isimleri yazılıdır. Bu şekilde topların birbirinden ayırt edilmeleri kolaylaşır. Tenis topları kutularından çıkartıldıkları andan itibaren küçük miktarda da olsa zıplama yetisinde azalma görülür. Tenis toplarıyla yapılmış testlere göre 254 cm (100inç) yükseklikten betona atılmış bir top 135–147 cm arası zıplamaktadır. (Deniz seviyesinden uzaklık, sıcaklık ve nemlilik gibi etkenler bu değerleri değiştirebilir.) Resmiyete göre tenis topları ilk kullanılana dek yaklaşık 2 atmosferlik basınçta tutulmalıdır.

Basınçlı toplar

Geleneksel basınçsız toplarda çoğunlukla sertleştirici kullanıldığından, daha tahta gibi bir his veriyorlardı ve yeni basınçlı toplar kadar yüksek zıplayamıyorlardı. Fakat basınçlı toplarda olduğu gibi zıplama yetisinde azalma görülmüyordu. Hatta zamanla hafiflemeye bağlı olarak zıplama da artış görülüyordu. Ama basınçlı tenis topunun zıplama ve hızlanma seviyesine yaklaşamıyordu. Daha da geliştirilmiş basınçlı tenis toplarında ise (Örneğin: Tre Tom Microx) zıplama özelliğinde muhafaza kabiliyeti geliştirilmiş ve basınçsız toplar kadar dayanma süresine kavuşmuştur.

Paketleme

1925'ten önce tenis topları kağıda sarılı ya da karton kutularda paketlenmiş bir biçimde satılıyordu. 1925'te Wilson Western spor malzemeleri şirketi karton kutu tüpleri piyasaya sürdü. 1926'da Pennsylvania Kauçuk firması hava kaçırmayacak biçimde kapatılmış metal tüpleri piyasaya sürdü. Metal tüp üç tane top alabilecek kapasitedeydi ve kapağı açmak için konserve açacağı veriliyordu.1980'lerin başlarında plastik haznelerin ve kapakların kullanılmasıyla 3 veya 4 kapasiteli kutular yapılmıştır. Basınçsız topların ise basınç mührüne ihtiyaç duymadıkları için ağ veya kartonla paketlenebiliyordu.

Geri dönüşüm

Her yıl 300 milyonu aşkın tenis topu üretiliyor. Bu da yaklaşık 20.000 tonluk kauçuğa eş değer olduğu için doğada çözünebilir olmasını zorlaştırıyor. Tarihsel alanda tenis topu geri dönüşümü ilk defa Wimbledon gibi şampiyonalardan sağlanan topların tehdit altındaki cüce sıçanları korumak adına yapılan tarla evlerinde gerçekleştirilmiştir. Dahası 2009'da başlatılan ReBounces ve BNP Paribas işbirliğiyle 250.000'den fazla top geri dönüştürülmüştür.

Yavaş toplar

ITF ve USTA gibi tenis kuruluşlarının amaçlarından biri dünya çapında tenise olan katılımı artırmak olduğundan bunu hayata geçirebilmek adına yeni başlayanların kırmızı, turuncu ve yeşil renkteki yavaş topları kullanmalarını tavsiye ederler. Bu şekilde amatörler daha kontrollü servis atabilecek, rallilere katılabilecek ve skor yapabilecektir ve en önemlisi hevesleri de artmış olacaktır. Yeni başlayanların tekniğini geliştiren ve tenisin zevk verme kat sayısını arttıran bu yöntem günümüzde uygulanmaktadır. Hatta ITF'ye göre 10 yaş ve altı gerek yarışma gerek antrenman olsun turuncu, kırmızı, yeşil yavaş topları kullanmalıdır.

Kaynakça

"U.S. Open Tennis Ball F.A.Q.".
Morgan, Roger (1995): Tennis, The Development of The European Ball Game, ISBN 0-9510251-8-X
Heiner Gillmeister Tennis: a cultural history p177 on
Recycling, PETRA (PET Resin Association), retrieved 21 July 2010