İçeriğe atla

Tempeh

Endonezya'da geleneksel bir pazarda satılan tempeh

Tempeh (Cavaca: témpé), soya fasulyelerinin fermente edilmesi ile üretilen Endonezya kökenli geleneksel bir besin maddesidir.[1] Besin, fasulyelerin Rhizopus oligosporus adlı özel bir mantar ile kontrollü fermantasyon yoluyla birbirlerine bağlanması ile üretilir.

Muz yaprakları içinde tempeh

Özellikle Cava da tüketilen besin, bölgenin aynı zamanda temel protein kaynağıdır. Tofu gibi tempeh de soya fasulyesinden yapılır, ancak tofunun aksine fasulyelerin tamamı kullanılır ve bunun sonucunda tempeh farklı besin değeri ve dokusal özelliklere sahiptir. Tempehin fermantasyon süreci ve bütün fasulyenin kullanımı, daha yüksek miktarda protein, diyet lifi ve vitamin içermesine neden olur. Besin aynı zamanda sıkı bir yapıya ve bekletildikçe daha belirgin hale gelen toprağımsı bir tada sahiptir.[2][3]

Cava kökenli tempenin 12. ve 13. yüzyıllar arasında üretilmiş eski bir Cava el yazmasında bahsedilmiş olabileceği düşünülmektedir, ancak têmpê kelimesinin geçtiği tarihteki bilinen en eski kaynak, 1815'te Serat Centhini kitabıdır.[4]

Tempenin icadı Cava'ya Çinli göçmenler tarafından 17. yüzyılda getirilmiş tofu üretimine dayandırılır. Tofu üretimin yan ürünü olan fasulye kısımlarının doğal bir biçimde beyaz bir mantar tarafından kolonize edildiği, daha sonra ise bu maddenin yenilebilir olduğunun keşfedildiği düşünülmektedir.[4]

Tempeh geleneksel olarak muz yaprakları içerisinde fermente edilir ve satılır, ancak raf ömrünü uzatmak için delikli plastik paketleme tercih edilen yöntemdir.[5]

Kaynakça

  1. ^ William Shurtleff; Akiko Aoyagi. "History of Tempeh". www.soyinfocenter.com. s. 1. 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  2. ^ Bennett, Beverly Lynn; Sammartano, Ray (2008). The Complete Idiot's Guide to Vegan Cooking. Penguin. s. 17. ISBN 9781592577705. 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2011. 
  3. ^ Dragonwagon, Crescent; Gourley, Robbin (2002). Passionate Vegetarian. Workman Publishing. s. 639. ISBN 9781563057113. 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2011. 
  4. ^ a b Hendri F. Isnaeni (9 Temmuz 2014). "Sejarah Tempe" (Endonezce). Historia. 27 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2015. 
  5. ^ Santhirasegaram, Vicknesha; George, Dominic Soloman; Anthony, Kelvin Kiran; Singh, Hasvinder Kaur Baldev; Saruan, Nadiah Mohd; Razali, Zuliana; Somasundram, Chandran (Aralık 2016). "Effects of Soybean Processing and Packaging on the Quality of Commonly Consumed Local Delicacy Tempe". Journal of Food Quality. 39 (6). ss. 675-684. doi:10.1111/jfq.12252. ISSN 0146-9428. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fermantasyon</span> kimyasal çürüme

Fermantasyon, hücre içinde oksijen yokluğunda meydana gelen metabolik bir faaliyet olarak ‘NAD+'yi yeniden oluşturmak için glikozun glikoliz yoluyla kısmi oksidasyonunu takip eden metabolik adımlar’ şeklinde tanımlanmaktadır. Fermantasyon anaerobik şartlarda, yani oksidatif fosforilasyon olamadığı durumlarda, glikoliz yoluyla ATP üretimini sağlayan önemli bir biyokimyasal süreçtir. Biyokimyanın fermantasyonla ilgilenen dalı zimolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Sosis</span> hayvan eti ve bağırsağından hazırlanan bir gıda maddesi

Sosis, içinde hayvan eti bulunan, genellikle baharatla yoğurularak, hayvan bağırsağı içinde yarı ya da tam pişirilerek hazırlanan gıda maddesidir. Tipik olarak, bir sosis geleneksel olarak bağırsaktan, ancak bazen de sentetik malzemelerden yapılmış bir kasada oluşturulur. Çiğ satılan sosisler, kızartma ve mangal da dahil olmak üzere birçok şekilde pişirilir. Bazı sosisler işlem sırasında pişirilir ve mahfaza daha sonra çıkarılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Soya</span> bir baklagil türü

Soya, baklagiller (Fabaceae) familyasından 1 - 1,5 m boyunda, kısmen sarılıcı, dallanmış, tek yıllık Doğu Asya kökenli bir bitkidir. Bitki, yenilebilir fasulyesi için yetiştirilir.

<span class="mw-page-title-main">Vejetaryenlik</span> Et içeren gıdaları kullanmayı reddeden yaşam tarzı

Vejetaryenlik ya da etyemezlik, çeşitli nedenlerle et, balık, deniz ürünleri, kümes hayvanları, çift toynaklılar tüketmemeye denir. Ayrıca, hayvan kesiminin tüm yan ürünlerini yemekten kaçınmayı da içerebilir. Et tüketmemenin yanında ayrıca hayvanların ürettiği yumurta, süt, bal vb. ürünleri de yemeyenlere ise veganlar denir. Vejetaryenlik ve veganlığın farkı; vejetaryenlikte bal ve kimine göre süt ile yumurta tüketilirken; veganlar, hiçbir hayvansal ürünü kullanmamaktadırlar. Bunlara istisnâ olarak süt ve süt ürünlerini kullanan lakto-ovo vejetaryenler, ilâveten yumurta yiyip süt ürünlerini tüketmeyen ovo vejetaryenler, diyet süt ürünlerini tüketen, ancak yumurtaları tüketmeyen lakto vejetaryenler vardır.

<span class="mw-page-title-main">Miso</span>

Miso, fermente edilmiş bir Japon yiyeceği. Geleneksel Japon yemeği miso çorbasında da (misoşiru) kullanılır. Soya fasulyesi, pirinç veya arpanın, deniz tuzu ve ko-ji adlı mantarla fermentasyonu ile elde edilen bir çeşit hamurdur. Normalde tuzlu bir tadı vardır ama kullanılan malzemeler ve fermantasyon yöntemine bağlı olarak tadı farklı biçimlerde ortaya çıkar. Bu çeşitlilik içinde bazı misolar tatlı da olabilir. Japon beslenmesinde önemli bir konumu vardır, diyet yiyeceği olarak da kullanılır.

<i>Aspergillus oryzae</i>

Aspergillus oryzae Çin mutfağı ve Japon mutfaklarında kullanılan, soya fasulyesini fermente edip miso ve soya sosu üreten bir mantardır. Mantar ayrıca her iki çeşit ülkenin kültüründe de pirinç, patates ve tahıllardaki nişastayı şekere dönüştürüp sake, şoçu ve huangjiu fermantasyonu için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Fasulye</span> bitki

Fasulye, baklagiller (Fabaceae) familyasının Phaseolus cinsinden Orta Amerika menşeli, bir yılda yetişen otsu bir bitki türü. Günümüzde fasulyenin; Orta Amerika (Mesoamerica) ve Güney Amerika (Andean) bölgeleri olmak üzere iki gen havuzuna sahip olduğu çeşitli araştırıcılar tarafından rapor edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tofu</span>

Tofu, Japonya, Tayland ve Çin'de yenilen soya ile yapılan tipik Uzak Doğu yemeğidir.

<span class="mw-page-title-main">Çin mutfağı</span>

Çin mutfağı başta Çin olmak üzere Tayvan, Singapur, Malezya, Endonezya gibi Çin kültürünün yaygın olduğu Uzak Doğu ülkelerinden kaynaklanan ve Çin lokantaları sayesinde dünyanın birçok yörelerinde geniş bir biçimde tanınan bir mutfaktır. Çeşit bakımından dünyanın en zengin mutfaklarından biri olan Çin mutfağı Uzakdoğu'da bile Çinlilerin yaşadığı her bölgede büyük farklılıklar gösterir. Ayrıca Uzakdoğu dışındaki Çin lokantalarında hazırlanan yemekler bulundukları ülkelerin kültürlerine uyarlandıkları için Uzakdoğu'dan çok farklı malzemeler kullanırlar ve farklı lezzetler sunarlar. Bunlara rağmen Çin mutfağı bazı ortak özelliklerden yoksun değildir. Sebze ağırlıklı yemekler, yemeklerin wok adı verilen çukur tavalarda pişirilmesi ve yemeklerin sofralarda yemek çubuklarıyla yenmesi Çin mutfağının en çarpıcı özellikleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Maya (biyoloji)</span> gayriresmi mantar grubu

Mayalar ökaryot, tek hücreli, fungi (mantarlar) alemi içerisinde sınıflandırılan mikroorganizmalardır. Kökenleri 300 milyon yıl öncesine kadar uzanmaktadır ve bilinen en az 1500 türü bulunmaktadır. Tanımlanmış tüm mantar türlerinin tahminen %1'i mayalardır. Mayalar çok hücreli atalardan evrimleşmiş, tek hücreli organizmalardır, fakat bazı türleri, pseudohif olarak bilinen, birbirine zincirleme eklenen tomurcuklanmış hücre dizileri oluşturarak, çok hücreli organizma benzeri özellikler gösterme yeteneğine sahiptirler. Maya hücreleri, türe ve çevresel ortama göre, genellikle 3–4 µm (mikrometre) olsalar da, 40 µm'ye kadar varan farklı boyutlarda olabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Endonezya mutfağı</span>

Endonezya mutfağı 17.000'den fazla adadan oluşan Endonezya üzerinde yaşayan binlerce kültürün çeşitliliğinden meydana gelir. Bu nedenle tek bir çeşit Endonezya mutfağı yoktur fakat bölgesel yemek çeşitleri vardır. Endonezya mutfağı Endonezya kültürünün bir yansımasıdır. Yemek pişirme tarzı ve stili bölgeden bölgeye farklılıklar gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Şarapçılık</span>

Şarapçılık, şarap üretimine verilen addır. Şarabın yapılacağı üzüm veya başka bir meyvenin seçimiyle başlar, yapımı biten şarabın şişelenmesiyle sona erer. Çoğu şarap üzümden yapılsa da, diğer meyvelerden veya zehirli olmayan bitkilerden de yapılabilir. Bal şarabının sudan sonraki en önemli malzemesi baldır. Şarap yapımının tarihi bin yıldan fazladır. Şarap ve şarap yapımı bilimi önoloji olarak bilinir. Şarap üreticisine şarap tüccarı da denilebilir. Üzüm yetiştiriciliği bağcılıktır ve birçok üzüm çeşidi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sahti</span>

Sahti; arpa, buğday, çavdar ve yulaf gibi tahıllardan yapılan, Finlandiya kökenli bir bira türüdür. Tahıllar maltlaştırılarak kullanılabileceği gibi maltlaştırılmadan da kullanılabilir. Malt yerine bazen tahıl ekmekleri fermente edilir.

<span class="mw-page-title-main">Lambik</span>

Lambik, Belçika'nın Pajottenland bölgesinde üretilen ve spontan fermentasyonla mayalanan ekşimsi bir bira türüdür. Gueuze, kriek, faro ve mars gibi alt türleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yuba</span>

Yuba veya tofu derisi, soya fasulyesinden yapılan bir gıda ürünüdür. Soya sütünün kaynaması sırasında açık bir sığ tavada sıvı yüzey üzerinde bir deri oluşur. Deriler toplanır ve tofu derisi olarak bilinen sarımsı tabakalara kurutulur.

<span class="mw-page-title-main">Soya sütü</span>

Soya sütü, soya fasulyesinin emilmesi, öğütülmesi ve kaynatılmasıyla elde edilen bitki bazlı bir bitkisel süt türüdür. Yağ, su ve protein emülsiyonudur. Orijinal şekli, tofu üretiminin doğal bir yan ürünüdür. 21. yüzyılda Avrupa ve Kuzey Amerika'da yaygın bir içecek haline geldi ve süt üretimine daha yakından benzeyen tat ve kıvam vermek için üretim teknikleri geliştirildi. Badem ve pirinç sütü gibi, benzer sebze bazlı sütler ile birlikte, vejetaryenler ve laktoz intoleransı olan kişiler tarafından normal süt yerine tüketilebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Soya küspesi</span>

Soya küspesi, soya fasulyesinin çözünmeyen kısımlarından oluşan bir küspedir. Soya sütü ve tofu üretiminin bir yan ürünü olup genellikle beyaz veya sarımsı renktedir. Japon, Kore ve Çin geleneksel mutfaklarının bir parçasıdır ve 20. yüzyıldan beri Batı uluslarının vejetaryen yemeklerinde kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Et muadilleri</span>

Et muadilleri, bitkilerden elde edilen ve kıvam, tat olarak ete benzeyen besin ve ürünlerdir. Daha yaygın olarak bitki bazlı et, vegan et, sahte et, et alternatifi, vejetaryen et olarak da bilinir. Vejetaryen mutfağı için özeldir. Et muadilleri, et türlerinin belirleyici niteliklerini veya kimyasal özelliklerini gösterir. Genel olarak et muadilleri, vejetaryen bileşenlerden yapılmış bir yiyecek anlamına gelir. Birçok analog soya bazlı veya glüten bazlıdır, ancak şimdi bezelye proteininden de yapılabilir. Diğer daha az yaygın analoglar arasında mikoprotein gibi bileşenler bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Gıda işlemede fermentasyon</span> Converting carbohydrates to alcohol or acids using anaerobic microorganisms

Gıda işlemede fermantasyon, anaerobik koşullar altında mikroorganizmalar kullanılarak karbonhidratların alkol veya organik asitlere dönüştürülmesi işlemidir. Fermantasyon genellikle mikroorganizmaların etkisinin gösterilmesi istendiği anlamına gelmektedir. Fermantasyon bilimi, zimoloji veya zimurji olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tempeh burger</span>

Bir tempeh burger, ana bileşen olarak tempeh - Endonezya fermente soya fasulyesi kekleri ile vejetaryen bir hamburger çeşididir.