İçeriğe atla

Temürboğa

Temürboğa
Memlûk sultanı
Hüküm süresiAralık 1467 - 30 Ocak 1468
Önce gelenYelbay
Sonra gelenKayıtbay
Tam adı
el-Melikü'z-Zâhir Temürboğa
HanedanBurcî Memlûkler

Temürboğa[A] ya da tam künyesiyle el-Melikü'z-Zâhir Temürboğa,[1] Aralık 1467'den 30 Ocak 1468'e kadar çok kısa bir dönem için saltanat süren Burcî Memlûklerden Memlûk Devleti hükümdarı.

Temürboğa Arnavut asıllı olduğu için Rumî lakabını taşımaktaydı. 10 Ekim 1467de ölen Memluk Sultanı Hoşkadem'in yerine geçen geçmek için iki klik mücadele etmekteydi. Önce 1467-1468de Yelbay kliği üste cikti ve Yelbay sultan oldu. Fakat kısa bir dönem sonra Aralik 1467de Temürboğa kliği üste çıktı ve Yelbay tahttan indirildi ve Temürboğa Memluk tahtına geçti. Temürboğa sultan olduktan sonra Memluk devleti hazinesini tamtakır bomboş buldu. Temürboğa'nin elinde yeter derecede şahsi serveti de bulunmuyordu. Geleneksel olarak Memluklu emirlerine verilen tahta çıkma bahşişlerini veremedi. Böylece kendini tutan Memluklular kliği dağılmaya yüz tuttu ve diğer Memlûklu emirlerin desteğinden yoksun kaldı. İki ay kadar hükûmet sürdükten sonra yüksek bir Memlûklu saray memuru olan Hayır Bey'in 30 Ocak 1468de yaptığı bir darbe ile tahttan indirildi. Yerine geçecek Sultanın seçilmesi için memluklu emirleri klikleri birbirine girdiler; ama sonunda Temürboğa'nin atabeyi üzerinde anlaşabildiler ve Kayıtbay'ı 31 Ocak 1448'de Memluk sultanı olarak tahta getirdiler.

Temürboğa yeni Sultan olan Kayıtbay'in yakın arkadaşı idi ve onu kendinin atabey'i olarak atamıştı. Bu nedenle Kayıtbay kendini tahta geçiren klik elebaşılarını zorla sürgüne göndermekle beraber, Temürboğa emekli olarak yaşamak istediği Dimyat'a gönderildi.

Temürboğa dil, edebiyat ve tarihe pek meraklı entelektüel bir kişi idi ve dinî konulara da büyük ilgi gösterirdi.

Notlar

A. ^ A Farklı kaynaklar ismini Timur Buğa ya da Timurbolga olarak da vermektedirler.[2][3]

Kaynakça

  1. ^ Yiğit, İsmail (2004). "Memlükler". İslâm Ansiklopedisi. 29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 97-100. 
  2. ^ Clot, Andre (2009), L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 (say.213 Bölüm=" Le long et difficile règne de Kaitbay". (Fransızca)
  3. ^ Clot, André (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 9753317727
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Yelbay

Mısır Memlûk Sultanı

1467-1468
Sonra gelen:
Kayıtbay

İlgili Araştırma Makaleleri

Kayıtbay ya da tam adıyla El-Eşref Seyfeddin Kayıtbay, Memluk sultanlarından Çerkes kökenli Burci hanedanının on sekizinci hükümdarı. 1468 ile 1496 yılları arasında Memluk sultanlığı yapmıştır.

Nasır Muhammed d.1470 - ö.1498) Sultan Kayıtbay'ın oğlu olup Sultan Kayıtbay'dan sonraki 1496 - 1498 döneminde Memluk Devleti sultanı olmuştur. Burci hanedanından gelen Nasır Muhammed 26 yaşında 1496 tarihinde tahta geçmiştir. Cem Sultan'ın kızı ile evlenmiştir. Nasır Muhammed özellikle devlet gelirlerini anlamsız harcamalara sarf etmekle ün yapmıştır. Ateşli silahlara çok ilgisi bulunmakla beraber Memluklu ordusu bu silahları kullanmamakta direnmiştir. Devlet gelirlerini heba etmesi dolayısıyla 1498'de defterdar görevi yapmakta olan Emir Adil Tumanbey tarafından tahttan indirilmiş; tutuklanmış; hapiste öldürülmüş ve cesedi bir köşeye bırakılmıştır. Dayısı olan Zahir Kansu Memluklu Sultanı olmuştur.

Sülemiş ya da tam adıyla Melikü'l-Adil Sultan Bedrüddin Sülemiş Mısır ve Suriye'de 1279 yılında 7 yaşında iken 100 gün kadar hüküm sürmüş altıncı Türk asıllı Bahrî hanedanından Memlûk Sultanıdır.

Hüsâmeddin Lâçin, Mısır ve Suriye'de Eylül 1296 ile 1299 tarihleri arasında hüküm sürmüş on birinci Memluk sultanıdır.

Seyfeddin Ebû Bekir ya da tam adıyla Melik el-Mansur Sultan Seyfeddin Ebû Bekir ) Mısır'da 1341 yılında hüküm sürmüş on üçüncü Türk Bahri hanedanından Memluk Sultanıdır.

Berkuk, tam adı Melikü'z-zahir Seyfeddin El-Osmani El-Yelboğavî Berkuk, Çerkes kökenli Burcî Memlûkler hanedanının ilk Memlük hükümdarı. İç çekişmelerle yıpranan Memlûk Devleti'ni merkezi bir devlet durumuna getirmeye çalışmıştır. "Berkuk" ismi Çerkesçedir ve onun doğuştan ismidir.

Nûreddin Ali ya da tam adıyla El-Mansur Nureddin Ali Bin Aybeg Mısır ve Suriye'de 1257-1259 döneminde hüküm sürmüş ikinci Kıpçak Türk asıllı Bahri hanedanından Memluk Sultanıdır. Babası Aybeg'in eşi Şecer-üd-Dürr'ün komplosu sonucu öldürülmesi üzerine 13 yaşındayken tahta çıkmış ve naip atabeği olan Seyfeddin Kutuz tarafından tahttan indirilmiştir.

Muavyed Ahmed tam ismiyle Malik Muavyed Şihabeddin Ahmed bin Inal 1461'de 80 yaşında ölen babası İnal'ın yerine geçen ve 4 ay saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk hükümdarı.

Aziz Yusuf tam ismiyle Malik Aziz Cemaleddin Yusuf bin Barsbay 1438de ölen babası Barsbay'in yerine geçen ve çok kısa bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlûk hükümdarı.

Yelbay ya da tam künyesiyle el-Melikü'z-Zâhir Seyfeddin Yelbay İnalî el-Mu'ayyadî 10 Ekim 1467 de ölen Memluk Sultanı Hoşkadem'in yerine geçen ve 1467-1468 de çok kısa bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli Burcî Memlûklerden Memlûk Devleti hükümdarı.

Zahir Kansu tam ismiyle Melik Zahir Kansu 1498de 25 yaşındayken bir komployla Memluk Sultanı Nasır Muhammed'in yerine geçen ve 1498-1500 yılları arasında kısa bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk hükümdarı.

Eşref Canbulat tam ismiyle Malik Eşref Canbulat, 1500'de Adil Tumanbay'ın bir komplosuyla Memluk Sultanı Zahir Kansu'nun yerine geçen ve 1500-1501'de kısa bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk hükümdarıdır.

Adil Tumanbay tam ismiyle Malik Àdil Sayfeddin Tumanbay 1501'de bir komployla Memlûk Sultanı Eşref Canbulat'ın yerine geçen ve 1501'de yüz günlük bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlûk hükümdarı.

Tatar, 1421'de Muavyed Şeyh'in ölmesiyle daha bebek iken tahta geçen Muzaffer Ahmed'i tahttan indirip yerine geçen ve 1421'de dört ay saltanattan sonra ölen Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk hükümdarı.

Mansur Abdülaziz tam ismiyle Malik Mansur Abdulaziz bin Berkuk, 1405'te 70 gün saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlük Devleti hükümdarı. Sultan Berkuk'un ikinci oğlu ve Sultan Nasır Farac'ın küçük kardeşi olup 1405'te kardeşi Sultan Nasır Farac aleyhine yapılan başarılı bir hükûmet darbesi ile Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı olmuştur. Ama kısa bir saltanattan sonra kardeşi Sultan Nasır Farac tarafından tahttan indirilmiştir.

I. Selâhaddin, tam adıyla Malik Salih Selâhaddin Salih dokuzuncu Memlûk sultanı Nasır Muhammed'in sultanlık yapan sekizinci oğlu olup Mısır'da 1351-1354 yıllarında, ağabeyi Ebu Maali Hasan'in sultanlık dönemleri arasında tahta geçirilmiş, Türk asıllı Bahri hanedanından olan yirminci Memluk Sultanıdır.

II.Baybars veya Baybars Çeşnigar tam ismiyle Malik Muzaffer Rukneddin Baybars Çeşnigar Mansuri 1309da bir komployla Memluk Sultanı Nasır Muhammed bin Kalavun'un yerine geçen ve 10 ay 24 gün gibi kısa bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli ama Bahri Hanedanı'ndan onikinci Memlûk Devleti hükümdarı.

II. Selâhaddin ya da tam künyesiyle Malik Mansur Selahaddin Muhammed bin Hacı bin Kalavun Sultan Nasır Muhammed bin Kalavun'un torunu ve Sultan Seyfeddin Hacı'nin oğlu olup 1361'de yaklaşık 40 yaşındayken, bir suikasta kurban gidip tutuklanıp olasılıkla öldürülen amcası Ebu Maali Hasan'ın yerine geçen ve 1361-1363 döneminde saltanat süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan yirminci Memluk Devleti hükümdarı.

Alaeddin Ali tam ismiyle Malik Mansur Alaeddin Alí bin Şaban Sultan Zeyneddin Şaban'nin oğlu olup 1377'de bir devlet darbesinde suikastla öldürülen babası yerine 10 yaşındayken tahta geçirilen ve 1377-1381 döneminde saltanat süren Türk kökenli Bahri Hanedanı'ndan Memluk Devleti hükümdarı.

Hoşkadem tam ismiyle Melik Zahir Seyfeddin Hoşkadem Nasirí el-Muayyadí Bazı kaynaklar ismini Kuşkadam olarak verirler. 1461de bir komplo ile tahtan indirilen Memluk Sultanı Muavyed Ahmed'in yerine geçirilen ve 1461-1467'de saltanat süren, Anadolu Türkü kökenli, ama Çerkes Burci Hanedanı'ndan Memlûk Devleti hükümdarı.